Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
ناڵە حەسەن لە دیدارێكی شیعریدا :

ناڵە حەسەن لە دیدارێكی شیعریدا :

Closed
by March 18, 2008 ئەدەب

  ئامانجی شیعر گەڕانە بە دوای شتە جوانەكان و نەخشاندنی ژیان 
ئامادەكردنی : ئیدریس عەلی……   

 ناڵە حەسەن : لە دایكبووی 1965 لە شاری هەولێر , لە سەرەتای هەشتاكانەوە دەستی داوەتە نووسین . ڕاستەوخۆ لە دوای ڕاپەڕینەوە شیعرو بەرهەمەكانی خۆی بڵاوكردۆتەوە ئەوەندەی من ئاگاداری بەرهەمە شیعرییەكانی ناڵە بم , ئەو بە زمانێكی جیاواز لە هاوتەمەنەكانی دەنووسێت . لە شیعرەكانی ئەودا سۆزی دەربڕین و زمانی سادەو ساكار بە تەنها ڕەگەزێكی شیعری پێكناهێنن , بەڵكو لای ئەو شۆڕبوونەوەیەكی هونەریانە بەدی دەكرێت . بە ناو پنتە شاراوەكانی خەیاڵ و ڕەهەندەكانی زمان لە چەندین وێنەی جودا جودا و ئاستی جۆراوجۆردا گۆڕانی بەسەردادێت . كە بە ڕای زۆرێك لە ڕەخنەگرانی ئەدەبی ئەم حاڵەتە وەك گەمەیەكی فەنتازی شیعری دەزانن . بەڵام لای ئەو شاعیرەمان ئەم حاڵەتە كردنەوەی دەروازەیەك و دۆزینەوەی دەریچەیەكە بۆ ڕاڤەكردنی دنیابینی خۆی . لە ساڵی 1998 ەوە كوردستانی بەجێهێشتووە . لە ساڵی 1999 وە گەیشتۆتە وڵاتۆ كەنەدا و لەوساوە ڕا لە كەنەدا دەژی . لە دەرەوەش لەپاڵ ڕۆژنامە كوردییەكانی ناوەوەی كوردستان لە زۆربەی ماڵپەڕە كوردییەكانی ئینتەرنێت شیعر و وەرگێڕان و بابەتی جۆراوجۆری بڵاوكردۆتەوە . كە وێڕای نووسینی دەقی شیعری خاوەنی چەندین بابەتی دیكەی نووسینی ئەدەبیە و تا ئێستا ئەم بەرهەمانەی بە چاپ گەیاندووە .
 
 –   مۆمێكی نوێی تەمەنم  … شیعر 1993
 – ڕەشبەڵەكی ڕۆح  ……….. شیعر 1996
 – عەشق و بەرائەتی ئاو …… شیعر 1999
 – ڕەنگە ئیرۆسیەكانی ئاگر … شیعر 2003
 – نیگایەك بەسە بۆ مردن … شیعر 2007
 – نەرسیسیزم ( نەرجسیەت ) .. وەرگێڕان لە ئینگیزییەوە 2007
 
 بە پێویستمان زانی لە ڕێگەی ئەم پرسیارانەوە ناڵەی شاعیر بهێنینە دواندن .
 
 پرسیار : چۆن دەستت بە نووسین كرد .. لە نێو ژانرەكانی دیكەی ئەدەبدا بۆچی شیعرت هەڵبژارد … ؟
 
 ناڵە حەسەن : من لەوەتەی بەبیرم دێ شیعر دەخوێنمەوە و لەگەڵ شیعردا دەژیێم . منداڵ بووم حەزم بە خوێندنەوەی شیعر بوو . لە پۆڵی شەشەمی سەرەتایی پەخشانەكانی وانەی كوردیم بە شیعر بۆ مامۆستاكەم دەنووسی , ڕۆژێكیان مامۆستاكەم پێی ووتم ( تۆ دەبیت بە شاعیر … ! )  كە ئەمەم بیست منی منداڵ  : خەریك بوو لە خۆشییان دا باڵ بگرم . كە گەڕامەوە ماڵەوە لە ڕێگادا وام هەست دەكرد لەفڕین دام , ڕِەنگە ئەو ڕۆژە خۆشترین ڕۆژ بووبێت لە ژیانی مندا . .. لە قۆناغی ئامادەیی شەرمنۆكانە شیعرم دەنووسی , شیعرەكانم پڕاوپڕ بوون لە هەست و سۆزی  ( كوردایەتی و دڵداری ) .. بۆ كچەكانی گەڕەكەكەم , نامە دڵدارییەكانم لە جیاتی عەتر پڕ دەكرد لە شیعر ! ..  ئەو سەردەمانە لێوانلێو بووم لە شیعر و شیعرم زۆر دەنووسی . دەلاقەكانی ژوورەكەمم پڕ كردبوو لە دەفتەری شیعر . . لە قۆناغی ئامادەیی لە ڕۆژگارە تۆفانیەكانی ( ڕاپەڕینەكانی قوتابیان دا ) شیعرەكانم لە سەرزاری ئەو قوتابیە كوردپەروەرانە بوون كە ئاگر لە جەستەیان هەڵدەستا .  ڕۆژان ڕۆیشتن و بازنەی خەون و خەیالً و بیركردنەوەكانم فراوانتر بوون . لە سەرەتای ساڵەكانی هەشتا بازدانێكی گەورە لە فیكر و بیركردنەوە و ڕوانینەكانی من دروست بوو . تێكەڵ بە هەراوزەنای ئایدیۆلۆژیا بووم و خۆم لە نێو دەریا و شەپۆڵە بلێساوییەكانی ماركس و ماركسیسزم دۆزییەوە , تا ئەوكاتیش شیعرەكانم هەر لە نێو دەفتەرەكانم زیندانی دەكرد و بڵاوم نەدەكردنەوە . بەڵام دوای ڕاپەڕینە ئەفسوناوییەكەی كوردان من ڕاستەوخۆ شیعر و نووسینەكانم بڵاوكردەوە . دەمێكە شیعر : لە نێو خەون و خەیاڵەكان و گۆرانیەكان و راز و عەشق و ژوانەكانی مندا ئامادەگی خۆی هەیە . ڕەنگە من مرۆڤێكی ئیرۆسی بم و بمەوێ ئیرۆسییانە بۆ ژیان بڕوانم . یان ڕەنگە بۆ ئەوە شیعرم نووسیبێ : بەو مەبەستەی لە نێو خەیاڵ و خەونە چەپێندراوەكانم دا بە دوای خودی خۆمدا بگەڕێم , ئەو خودە وون و سەرگەردانەی كە هەتا ئێستاش لە نێو شیعرەكانم دا بە دوایدا دەگەڕێم و نەمدۆزیوەتەوە .. !  من شیعرم لە هەموو شتێك خۆشتر دەوێ , عەشق و جوانی و بەرائەت و بوون و ژیان لە نێو شیعردا دەبینمەوە … !
 
 پرسیار :  لە دنیای تەكنەلۆژیا و بە ئامێربوونی شتەكان , چارەنووسی شیعر چۆن دەبێت .. ئایا شیعر و دنیای تەكنەلۆژیا لە كوێدا بەیەكەوە هەڵدەكەن و لە كوێدا بە شەڕ دێن .. ؟
 
 ناڵە حەسەن :  بە بڕوای من تەكنەلۆژیا و بە ئامێربوونی شتەكان پەیوەندییەكی ئەوتۆی بە شیعر و چارەنووسی شیعر نیە . چونكە خەون و خەیاڵ و زمان : جەستە و ڕۆحی شیعر پێك دەهێنن , مرۆڤیش پێكهاتەیەكە لە : خەون و خەیاڵ و زمان . مەبەستمە ئەوە بڵێم شیعر زۆر لەوە قوڵتر و فراوانترە كە چارەنووس و ئایندەكەی لەگەڵ تەكنەلۆژیا و بە ئامێركردنی ژیان لێكبدەینەوە و لەوێدا سەیری هاوكێشەكان بكەین . وەكو گوتم شیعر پێكهاتەیەكە لە خەون و خەیاڵ , خودی تەكنەلۆژیاش بەرهەمی خەون وخەیاڵەكانی مرۆڤە , لە گۆشەنیگای منەوە شیعر زیاتر پەیوەندی بە مرۆڤ و قەدەری مرۆڤەوە هەیە وبەس . چونكە ئەو قەدەرەی مرۆڤی  هێناوەتە بوون هەر ئەو قەدەرەیە سكێجی ئایندەی شیعر دیاری دەكات , ئەو قەدەرەش ئایندەكەی بەرە و كوێ دەڕوات بۆ هیچ لایەكمان مەعلوم نیە .
 ئامانجی شیعر گەڕانە بە دوای شتە جوانەكان و نەخشاندنی ژیان . لەو شوێنەى ژیان بە هۆی تەكنەلۆژیاوە دەڕازێتەوە و تەكنەلۆژیا دەبێتە سێبەرێك بۆ حەوانەوەی مرۆڤەكان , لێرەوە شیعر و تەكنەلۆژیا هاوتەریب بەیەك ئاراستەدا دەڕۆن . وە لەو شوێنەی كە بە هۆی تەكنەلۆژیاوە ژیان وێران دەكرێ و خەون وخەیاڵە جوانەكانی مرۆڤ دەشێوێندرێ , لەوێدا شیعر و تەكنەلۆژیا بە دژی یەك دەوەستنەوە و بە دوو ئاراستەی جیاواز ڕێدەكەن .
 
 پرسیار : زۆرێك لە شاعیران منداڵی خۆیان كردۆتە كەرەسەیەكی شیعری بۆ قسەكردن لەسەر شتەكان , بە ڕای تۆ ئەمە دەربازبوونە لە دۆزەخی پیری و ترسە لە مردن … ؟
 
 ناڵە حەسەن : منداڵی بۆ هەركەسێك , پەنجەرەیەكە بۆ ڕوانین .. وەرزێكە پڕ لە ڕەنگی كاڵ و پڕ لە ئیستاتیكا و پڕ لە خەیاڵ و یادەوەری . منداڵی باخچەیەكە پڕ لە گوڵ و گەڵا و پڕ لە بۆن و بەرامەی نەشئەئامێز و پڕ لە خەیاڵە ئیرۆتیكیەكانی سەرمەستی . ژیان بەبێ ئەم بۆن و بەرامە و ڕەنگە ئاڵانەی منداڵێتی مانایەكی نیە . دەكرێ بڵێین منداڵێتی هاوارێكی ئیستاتیكییە بۆ سەوزكردنەوە و ڕەنگینكردنەوەی ژیان . دەكرێ بڵێین دەستگرتن بە یادەوەری و تەمەنی منداڵێتیمان , هەڵاتنە لە نیگەرانیەكانی پیری و گەڕانەوەیە بۆ نێو بازنەی غەریزە چەپێندراوەكانی ڕابووردو . ڕوانین لەم گۆشە نیگایەوە بە مانای بینینی دیوە جوانەكانی شتەكان و وێنەكان و نیگارەكان . " ئەنجلس " بە ئەدەبی  " شكسپیر"  ی دەووت ( منداڵێتی مرۆڤایەتی ) بە مانای جوانترین و ناسكترین ئەدەب , بە مانای ئەدەبێكی هێندە نەمر كە بۆ هەتا هەتایە لە نێو بونیادی بوون و خەیاڵ و  بیركردنەوەكانی مرۆڤایەتی دا  دەمێنێتەوە . بۆ هەر گۆشە و زەمەن و كیشوەرێك بڕوانین منداڵیمان وا لەوێدا . لە هەركاتێك بیربكەینەوە و خەون ببینین منداڵیمان وا لەوێدا . بۆیە شیعر بەبێ ئەو توحفە ناسك و ئاوییەی مرۆڤایەتی مانایەكی نیە . دەكرێ بڵێین ( منداڵی و پیری و مەرگ ) زەردەخەنەیەكی شیعرییە ڕەنگڕێژكراو بە ئیستاتیكای گومان و نیگەرانیەكانی مرۆڤ و گەمەیەكە بۆ مانەوە لە نێو خۆرەتاوە پرشنگیەكانی ئەبەدیەت .
 
 پرسیار : ماوەیەك لەو شاعیرانە بوویت كە بڕوات بە ئەدەبی كرێكاری هەبوو , پێموابێت كۆمەڵێك دەقت نووسی سەر بە دنیای چینایەتی و كرێكار .. وەزیفەی شیعر ئەوە بێت قسەی سیاسی بكات ؟
 
 ناڵە حەسەن : سۆشیالیزم و بەدیهاتنی دنیایەكی باشتر بۆ مرۆڤەكان : بۆ من ئەو ئومێد و خەونە جوانە بوو پڕاوپڕ بوو لە هەناسە و لە ئیستاتیكا و لە ئەوین و سووتان , بە عەشقەوە بۆ ماوەیەكی دوورودرێژ لە گەلیدا ژیام و فەزای بیركردنەوە و ڕوانینەكانمی داگیر كردبوو . بۆ من ئەو سەردەمانە : شیعر یان (  ئەدەب و هونەر )  بە گشتی : هۆكار بوو نەك ئامانج , ئەوكاتانە باوەڕم بە هونەر لە پێناو هونەر نەبوو … ! كە ئەمەش پنتی ناكۆكیەكانی نێوان قوتابخانەی ریالیستی بوو لەگەڵ  قوتابخانەكانی وەك دادائی و سوریالی و قوتابخانەكانی تر  . بەڵام لەگەڵ ئەمەش دا زۆر بە ووریاییەوە كارم لەسەر ئەوە دەكرد كە شەپۆڵەكانی ئایدیۆلۆژیا , دەنگ و ڕەنگ و چەمكی ئیستاتیكای نێو شیعرەكانم نەشێوێنێ .. شیعرەكانم بەو شێوەیە دەنووسی كە خۆم باوەڕم پێیان هەبوو . زۆر گوێم بە ووردە گلەییەكان و ڕەخنەی كەسەكانی دەوروبەرم نەدەدا .. ! چونكە ئەوكاتیش باوەڕم بەوە هەبوو كەوا شیعر كردارێكی یان باشتر بڵێم گەمەیەكی زمانەوانی و ئیستاتیكییە لە نێو كایە مەعریفیەكان دا . دەربارەی ئەو دەقانەش كە نووسیومن ئێستاش وەكو جاران دڵم پێیان خۆشە و تەنانەت لە یەك ووشەش پەشیمان نیم , لەگەڵ ئەوەشدا ئێستا ( حەقیقەت بە تەنها لە لای من نیە ) و  ڕوانین و بیركردنەوەكانم شتێكی ترن  .
  ئێستا باوەڕم بە هیچ جۆرە پۆڵینكردنێك نیە بۆ شیعر , وە هیچ وەزیفەیەكیش بە شیعر ناسپێرم . ڕەنگە ئێستا لە لای من هەموو وەزیفەكەی شیعر ئەوە بێت : دوای خوێندنەوەی دەقێكی شیعری بزەیەك بێتە سەرسیمای خوێنەر و بەس . یان خوێنەر تووشی ڕامان بێت و  گومان و نیگەرانیەكانی لەلا زێتر بێت و هیچی تر .
 
 
 پرسیار : تا چەند ئاگاداری شیعری پاش ڕاپەڕینیت . ئایا ئەو نەوەیە توانیویانە شتێكی تازە بڵێن جودا لەوانی پێش خۆیان … ؟
 
 ناڵە حەسەن : لەگەڵ هاتنە ئارای ئەو فەزا ئاوەڵایەی یان ئەو زۆری و بۆرییەی نێو شیعر و ئەدەبی كوردی بەدوای ڕاپەڕینەوە , بەڵام خۆشبەختانە چەند دەنگێكی تازەش پەیدابوون من پێموایە بە هەناسەیەكی تر و بە جۆرێكی جودا دەنووسن . دیارە شیعری كوردی بە شێوەیەكی گشتی لە دوای ڕاپەڕینەوە چۆتە ئاستێكی سەرووتر . ڕەنگە بەشێكی ئەوە بێت : ئاگایی و دەستڕاگەیشتنی نووسەرانمان بە ئەدەبی بیانی بەتایبەتی ئەدەبی ئەوروپی و ئەدەبی ئەمریكی , بەشیًكی تری پەیوەندی هەیە بە مەعریفە و توانا و بیركردنەوەكانی نووسەر . ئەگەر ئاوڕێك لە شیعری كوردی بدەینەوە لە حەفتاكان تێكەڵاوییەك بوو لە نێوان ڕیالیزم و ڕۆمانسیزم , لە هەشتاكان  قوتابخانەی وێنەیی ( Imaigis   ( بە شێوەیەكی بەرچاو لە نێو شیعری كوردیدا دەبینرا . لە دوای ڕاپەڕینەوەش شیعری مۆدێرنە و مۆدێرنیزم لە نێو شیعر و ئەدەبی كوردیدا هاتۆتە ئاراوە . وەك ئەو گۆڕانە ڕیشەییەی بە دوای بیستەكانەوە لەسەر دەستی ( ئەزرا پاوەند و ڕۆبێرت فرۆست و ویلیەم كارلۆس و  ت س ئیلیۆت و …….. ) بە سەر شیعری ئەمریكی داهات . توانای فیكری و مەعریفی لەلای ئەو دەنگە تازانەی دوای  ڕاپەڕین و لای زۆرێك لە نووسەرانی هەشتاكان لە دەستگرتن و مامەلە كردن لەگەڵ كەرەسەكانی زمان و ووشە بۆ بنیادنانی ڕەگەزەگانی جوانكاری كە ببێتە ئامانجی شیعر و ئەفراندن . زمانی شیعر لای ئەو دەنگە تازانە زمانی بەدواداگەڕان و كەشفكردن و زمانی دیدگا و گۆشەنیگایەكی فراوانتر و قوڵترە . لە ئاستێكی جوداتر لە پێش خۆیان . لەم جۆرە دەق و تێكستانەشدا كردەی تەئویلیش بە شێوەیەكی داینەمیكی لە شەپۆڵدان ناكەوێت , لەگەڵ ڕوئیا و میزاژی خوێنەر لە گۆڕاندا دەبێت . لە ئاكامدا دەقێك پڕاوپڕ لە عەشق و سووتان و پڕاوپڕ لە مەعریفەی ئیستاتیكی دێتە بەرهەم .
   
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.