پشیلەیەك لە ناوەڕاستی پردێكدا
لەنێوان “masca-تارمایی”ی لاتینی و “persona-كەسێتی”ی ڕۆمی كۆندا، من ئەمەی دواییانم وەك مانای ڕیشەیی وشەی ماسك لا پەسەند ترە، چوون هەموو ماسكەكان خەریكن ڕۆڵی ئێمە دەنوێنن، ماسك ونكردنی دیوە ڕاستەقینەكەی مرۆڤ نییە، بەڵكو شاردنەوەیەتی.. ئەوكاتەی ماسك لەسەر دەكەیت، دەتەویت بڵێیت من، من نیم، دەتەوێت “من”ی یەكەمت لە هەموو پێوەندە كۆمەڵایەتییەكان فریاد بكەیت، گرنگیی ماسك لەوەدایە، بەتەنیا ناتوانیت بیكەیتە سەرت، ماسك بەرلەوەی پێویستی بە كاراكتەرێكی جێبەجێكار بێت، پێویستی بە بینەرێكی دیقتەتلییە، وەك توڕەبوون وایە، دەبێت كەسێك هەبێت بتبینێت ئەوجا دەتوانی توڕەببیت، مرۆڤ قەت بە تەنیا ناتوانێت توڕەببێت.. ئاوهاش پەیوەندییەكی دیالێكتیكی لەنێوان ماسكپۆشین و نواندندا هەیە، هەردووكیان لە ستراكتورەكانی شانۆییەكن، كە لەنێوان كاراكتەر و بینەردا دۆزینەوەی دەر‌هێنەرەكەی كارێكی ئاسان نییە..
هیچ ماسكێك سرووشتیی نییە، ئەگەر سرووشتیی بوو، ئەوا یەكەم شتێ كە دەیكات بە قەولی “بارت” چەمكی ماسكێتی خۆی دەتەقێنێتەوە.. هەموو ماسكێك زادەی سكێچێكی خەیاڵییە لەسەری خاوەن ماسكدا.. ماسكەكان پلانی فانتازیین و ساتی پۆشینیان ساتی گواستنەوەیە لە ئاستی نەخشەوە بۆ ئاستی ماتریاڵ.
ئێمە ڕۆژانە لەگەڵ ماسكدا پێكهەڵدەگژێین، بەجۆرێ دەرگیرین؛ كە بمانەوێت ئێوارەپیاسەیەك، بڕۆین، وەك سەفەری ناو تەم هەزار ڕووخسار بە هەزار ماسكی جیاوازەوە خۆی بە یادەوەرییماندا هەڵدەواسێت..، ئێستا ئیتر ماسك لەسەری ترۆریست و شۆڕشگێڕدایە، لەسەری دز، لەسەری پێشمەرگە، لەسەری لیژنەكانی ئیغتیالات، لەسەری گیراوەكان، بەسەری لەلاشە جیابووەوەی فڕێنراوەكان، لەسەری بابانوێل و سەری پۆلیسی چالاكییە مەدەنییەكان.. سەری پیاوانی ئاگركووژێنەوە و پیاوانی ئاگر هەڵگیرسێنیش، ماسك لەسەری خۆتەقێنەرێك لە غەززە، لەسەری كچێكی بەر ماركێتێكی شكاو لە لەندەن، لەسەری گیراوێكی ترسناكی (130) ساڵ لەوەوپێشی ئوسترالیا، لەسەری دوو پیاوی قەبەو عەبوسی ئەملاولای ئۆجەلان دایە.. سەرنج بدە و ببینە؛ ماسك بەسەری كێوە نییە..؟
ماسكپۆشەكان بۆ ئەوكارەیان دوو پاساویان هەیە؛ بەڵام هەردووكیان لەوە ڕاناكەن، كە دەیانەوێت شێوەیان بگۆڕن و ڕازی نین بە فۆڕمە ڕاستەقینەكەی خۆیان.. ماسكە دێرینە ئاینییەكان لای چینییەكان ئەگەر جارێ بۆ ڕەزایەتی خواوەندەكان پۆشرابێت، ئەوە دووجار ناڕەزایەتیی بووە لەو سیما واقیعییەی هەمان خواوەند بە بەری بەندەكانی دووریویەتی، واتە بەندە لە سرووتێكی ئاینییدا دەیەوێت بە یەزدانی خۆی بڵێت؛ من خۆشنوودم كە بەم سیما هەڵبژاردەیەمەوە دێمە حزوورت.. ئەو لە یەككاتدا بەو دێڕەی پلەیەك لە خالیقەكەی دێنێتە خوار و پلەیەكیش چاوی جوانیناسی ئافرێنەرەكەی دەخاتە ژێر پرسیارەوە، ئەو دەیەوێت بڵێت، مرۆڤ خۆی خاوەنی خۆیەتی و خۆی سیمای دڵخوازی خۆی هەڵدەبژێرێت، دروست هەمان ئەو كارەی ئەمڕۆ خەریكە دەیكات.
نەشتەرگەرییەكانی جوانكردن، بچووككردنەوەی مەمك، دەسكاریكردنی لووت، لابردنی پەڵەو خاڵی سەر ڕوو، هەر دەسكەوتی پزیشكیی جوانكاریی نوێ نییە، بەڵكو بەر ئەنجامی دەیان سەدە لە تێڕامانی ئینسانە لە خۆی.. لەو عەیب و عارانەی لامان وابووە ماكی جیاوازبوونمانە و ئێستا دوای ئەو هەزاران ساڵە، وا دەزانین كە جوانیی جیاوازیی نییە، جوانیی ئەوەیە لەیەك بچین..! مرۆڤی مۆدێرن بەشێوەیەكی ئێجگار سەیر و ئاره‌زوومەندانە پێوەرەكان تێكەڵ دەكات، ئەو لەگەڵ جوانییش هەر وایكردووە، ئێستا ڕاهاتووە كۆلێكتیڤانە، بخوات و بنوێ و بژی و بڕیاربدات؛ جوانیی ئەوەیە چوار ملیار ژن قاچیان باریك و ڕووخساریان درێژ و قوپا و و ئێسقانی بێ..!
من بۆخۆم كە ئێواران بە شەقامە جوان و پاكەكانی شاری “مۆنتانا”دا لە باكووری بولگار پیاسەم دەكرد، سەرم لەو هەموو لێكچوونەی كچەكانیان دەسووڕما؛ لەوێ شەرمە كچ بیت و قژت زەرد نەبێت، لوتت قنج، دەمت چكۆلانە و چاوت بادەمی و یەك گوارە بە بەرزایی گوێچكەی چەپتەوە نەبێت.. من ئەو ئێوارانە ئەو نوكتە كوردانەیەی خۆمان بیردەهاتەوە؛ ئەگەر پیاو ماچێك بە كچێكیان قەرزداربێت، لەناو ئەو هەموو مرۆڤە لێكچووەی ئەم شارانەدا، چۆن چۆنی ساحێبـی قەرزی خۆی بدۆزێتەوە..؟
***
نەشتەرگەرییەكانی جوانكاریی، هەڵگرتنی ماسكێكی نوێیە بە خۆمانەوە، ماسكێك كە جاری نامانەوێت دایكەنین، ماسكێك كاتێكی درێژتر لەسەرماندا دەبێت، بەڵام ئەمە دوا ماسك نییە، ڕەنگە لە (50) ساڵی داهاتوودا بیرمان بۆ ئەوە بچێت كە لوتی بچووك ناشیرینە و لوتی قەبەو زل، ببێت بە لوتی هەڵبژاردە و دڵخوازمان..! ئەوكات دەبێت دەموچاومان بخەینەوە بەر نەشتەر و گۆڕنكارییەكی نوێ لە ماسكەكەی سەرماندا بكەین.. ماسك ئاوا ئیش لەسەر ئینسان دەكات؛ لەجیاتی ئەوەی دونیا لەگەڵ خۆی ڕابێنێت، خۆی لەگەڵ دونیا ڕادێنێت، ئەمەش پشكێكی دەسبەرداربوونی خودە بۆ ئەوانی تر.. ئەوانێك كە (50) ساڵ لەوەوپێش سارتەر وتبووی “دۆزەخن!”.. ئەوانێك كە تۆیان وەك خۆت ناوێ، تۆیان دەوێ وەك ئەوەی خۆیان دەیانەوێ.
من لەزومڕەی ئەوانە نیم كە پێیان وایە مرۆڤ هەمیشە شتێكی هەیە دەیەوێت بیڵێ، بە پێچەوانەوە و هاوڕا لەگەڵ “ئەندرێ مالرۆ”، من وا سەیری ئینسان دەكەم كە هەمیشە دەیەوێت شتێك بشارێتەوە، ماسك تەكنیكێكی خێرایە بۆ شاردنەوەی ئەو شتە، بۆ گۆڕینی شوناسی خۆت.. ئەوەی لە ماسكدا سەرنجڕاكێشە؛ ئەوە جێ بە خۆنەگرتنەی “چاو”وە، كە تەنها بە بینین ڕازی نابێت و هەمیشە بینەر-ئەویتر سەرگەشتەی ڕاڤەیەكی چڕ و وقووڵ و فره‌لۆچ و قژقژ دەكات. ماسكەكان هەموویان وەك كۆدێك خۆیان دەناسێنن كە كردنەوەیان دژوارە، كەچی هەمیشەش شكانی خۆیان لە یەكەم نیگادا گوێ لێدەبێت.. ماسك چانسێكی كورتە لەنێوان چێژ و خۆشاردنەوەدا.
گاهێ ماسك دەبێت بە فریادڕەس؛ ئەو كەمامەیەی لە هۆبەی بوژاندنەوەی دڵ، یا ژووری فریاكەوتنی خێڕادا و لەناو ئەمبوڵانسێكدا، خانمێكی میهرەبان بۆمان دەبەستێت، ئەو بێخەبەرە لەوەی سیمامان دەگۆڕێت و خەریكە لە فۆڕمماندا كاردەكات، تۆ بە چاوی لێڵ و ماسكێكی سەر دەمتەوە سستەرێكی سپی دەبینیت پەرۆشانە پەلەپەلێتی بێیتەوە ژیان و لە هێكڕا مردن لە ژوورەكە دووردەخاتەوە.. وه‌ک شتێ مردن و دكتۆر، دووانه‌یه‌کن بەردەوام ئیشی یەك پەك دەخەن..
***
بۆ من هەمیشە ماسك جێی سەرنج بووە، بە جۆرێك بێشومار خەڵك وەك خۆی دەبینم “ئەوە ئەگەر لە ڕاستیدا شتێك بەناوی (وەك خۆی) هەبێت..!” سەروكارێكیان لەگەڵ ماسكپۆشینیدا هەیە، بەشێوەیەكی گشتیی، مرۆڤ بیمارە بە سیمایەك كە هی خۆی نییە، كە نایەوێت هی خۆی بێت.. ماسك زەحمەتی زۆر لەبری ئێمە دەكێشێت، ئەو لە هەر شتێكی تر ئاسانتر دەتوانێت زمانی ئێمە بێت.. ئەوەتا بەرلەوەی خۆمان بدوێین ماسكەمان وەك ئەكرۆباتێكی دەم نەوەستاو و لەبلەبان ئەوە ناڵێ كە هەین، ئەوە دەڵێ كە دەمانەوێت.. ماسك ناتوانێت بێدەنگ بێت، ئەوكاتەی بە تۆبزیی بێدەنگی دەكەین، بێ ئەوەی بەخۆمان بزانین، خەریكە لە پانتۆمایمدا ڕۆڵێكی دیكە پرۆڤە دەكات.
من ئینسانێكم دەوێت دڵی دیاربێت كە لێدەدا، بە قەرز لە “پلاتۆ” خۆ ئەگەر پێستی دەموچاوی خۆمان پۆشایە بێت بۆ شاردنەوەی ناوەوەمان، ئاوا ماسك دوو جار پۆشینە و دوو جار شاردنەوەی حەقیقەتێكە كە لە ناوەوەمان نییە، بەڵكو خودی ناوەوەمانە.. وابزانم سێ ساڵ لەمەوپێش بوو كە چیرۆكێكی كۆنی چینی-م لەبارەی پشیلەیەكەوە خوێندەوە، كە دەیەوێت لە پردێك بپەڕێتەوە و دەبینێت لەسەر پردەكە سەگگەلێكی دڕ هەن، پشیلەكە لە جێگای خۆی میخكووت دەبێت و بیردەكاتەوە.. ئەو لە دوو ڕێگا زیاتری نییە؛ یان واز لە خەونەكەی بێنێت و نەپەڕێتەوە، یان خۆی لێببێت بە سەگ و بە ناوەڕاستی سەگگەلەكەدا بە كەماڵی ئیسراحەت بڕوات. پشیلە چینییەكە ئەوەی دووەمیان هەڵدەبژێرێت و لەپێناوی پەڕینەوەدا، ئینكاریی وجودی خۆی دەكات.
بە باوەڕی چكۆلانەی من، لەنێوان باشە و خراپەدا پشیلەكە هیچیانی هەڵنەبژاردووە، ئەو تەنیا ماسكی سەگێكی كردووەتە سەر.. من دۆخی مرۆڤی نوێ ئێجگار بە دۆخی ئەو پشیلەیە دەبینم، كە دەیەوێت بپەڕێتەوە و لەنێوان قبووڵكردنی سیمای سرووشتی خۆی و ماسكێك كە دەبێت هەڵیبژێرێت، تیاماوە.. تۆش بەم دوودڵییەوە خەیاڵ دوور بردوویتی، بێ ئەوەی بیرت بكەوێتەوە ئێستا كە ئەم دێڕانەت دەخوێندەوە، كام ماسكەت لەسەردابوو..؟!
توانا ئەمین
