چۆن له شه‌ڕه‌نگێزییه‌وه بۆ لێبورده‌یی هه‌نگاو بنێین..؟
ئه‌و دیارده‌یه‌ی ئه‌مڕۆ له زۆر شوێندا به‌دیده‌كرێت، قه‌وماندنی شه‌ڕ و تێكبه‌ردانه له نێو دووكه‌سدا یان زیاتر له نێو شاره‌كانی كوردستاندا و ئیتر خه‌ڵكی ئێمه‌ش وه‌كو مرۆڤێكی سادیست ته‌ماشای شه‌ڕه‌كه ده‌كه‌ن و ناتوانن دووقسه‌ی خێری تێادا بكه‌ن یان رۆڵی ناوبژیوان بگێڕن و نه‌یه‌ڵن ئه‌و دیارده ناشیرینه له سه‌ر شه‌قامه‌كانی ئێمه رووبدات و ئه‌وه‌نده‌ی تر دیمه‌ن و ناومان نه‌زڕێنن.
به‌ڵام ئایا مرۆڤ بوونه‌وه‌رێكی شه‌ڕه‌نگێزه یان نا، ئه‌وه تیۆری و بۆچوونگه‌لێكی زۆرن، بۆ وێنه هۆبزو كۆنراد لۆرانس له‌و باوه‌ڕه‌دان كه شه‌ڕه‌نگێزی غه‌ریزه‌یه‌و له مێشكی مرۆڤدایه، به‌ڵام رۆسۆ و ئێریك فرۆم بڕوایان وایه كه مه‌یلی شه‌ڕه‌نگێزی و تووندڕه‌ویی مرۆڤ له ژێر كاریگه‌ریی ده‌وروبه‌ر و ژینگه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تیدایه، ئه‌وان ده‌ڵێن، ئه‌و بڕوایه‌ی كه ده‌ڵێت سروشتی ئاده‌میزاد وه‌هایه كه به ته‌بیعه‌ت شه‌ڕه‌نگێز و ویرانكاره كه ئه‌مه‌ش واده‌كات كه ده‌ستێكی به‌هێز له ژوور سه‌ری مرۆڤه‌وه هه‌بێت، ده‌بێت چین و توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگا كۆنتڕۆڵ بكرێت و مه‌یلی زه‌بر و زه‌نگ و توندوتیژی نواندن و پێكه‌وه نه‌ژیان به ئاشتییانه له رووی یاساوه كۆنتڕۆڵ بكرێت، ده‌وڵه‌ت پێویسته كۆمه‌ڵگا له دۆخی دوای جه‌نگه‌وه به‌ره‌و كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی ببات.
كه‌واته ئه‌گه‌ر راست بێت مرۆڤ له گیانه‌وه‌ر دڕنده‌تر بێت، مێژووی مرۆڤایه‌تیش پڕ بێت له وێرانكاری و جه‌نگ، به‌ڵام بڕوام وایه كه شه‌ڕه‌نگێزی لای ئێمه‌ی مرۆڤ په‌یوه‌ندی به سروشتی گیانداری و غه‌ریزه‌ی باووباپیرانمانه‌وه نییه، به‌ڵكو به‌نده به هه‌لومه‌رجی تایبه‌تی ژیانمان، به‌نده به هه‌لومه‌رجی سیاسی و ئایدۆلۆژیا و ستایلی حوكمه‌وه، به‌نده به نه‌بوونی نادێموكراسییه‌ت و نایه‌كسانی و نادادوه‌ریی كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه! كه‌واته فاكته‌ری هه‌ره گرنگ بۆ نه‌هێشتنی مه‌یلی شه‌ڕه‌نگێزی له مرۆڤدا، بنیاتنانی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نییه و ئه‌ركی سه‌رشانی ده‌وڵه‌ته كه دادوه‌ریی كۆمه‌ڵایه‌تی بچه‌سپێنێ، ئه‌گه‌ر بێتو سامان و داهاتی وڵات له ژێر چنگی ده‌سته‌بژێرێكدا بێت و به میلیۆنان خه‌ڵكیش له هێڵی هه‌ژاریدا بژین (وه‌كو لای خۆمان) ئه‌وا هه‌ژاری و بێكاری و نه‌خۆشی و تاوانكاری سه‌رهه‌ڵده‌دات و ئه‌مانه‌ش له‌ناواخنیاندا مرۆڤێكی شه‌ڕه‌نگێز و سادیست به‌رهه‌م دێنن، چونكه مرۆڤی هه‌ژار هه‌ڵگری بنه‌ماكانی مه‌ده‌نییه‌ت و مه‌عریفه و هۆشیارییه‌كی به‌رز نابێت چونكه ناچار كراوه نه‌خوێنده‌وار و كاڵفام بێت، ده‌سته‌مۆی مه‌زهه‌ب و هۆز و دابونه‌ریته سووننه‌تییه‌كانه، ژیانی ئابووری و گوزه‌رانی دژواره و بڕستی لێبڕاوه بۆ په‌یداكردنی بژیوی رۆژانه. بۆیه هه‌میشه تووڕه و بێزاره، نائاسووده و خه‌مگینه، هه‌ست به چه‌وساندنه‌وه و غوبن وپه‌راوێزكردن ده‌كات.
له رزگاربوون له‌و ره‌وش و دۆخه‌ی رۆحی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه و به‌كارهێنانی توندوتیژی و توندڕه‌وی و په‌لاماردان وه‌كو كاردانه‌وه له ره‌فتار و له هزریدا جێگیر ده‌بێت. بۆیه مرۆڤی هه‌ژار به شێوازی شه‌ڕه‌نگێزییه‌وه له هه‌مبه‌ر خۆی و خێزانی و كۆمه‌ڵگاكه‌ی كرداری كۆمه‌ڵایه‌تی و ژیانی نوومایش ده‌كات. كاتێك تاكی كورد ده‌توانێ شه‌ڕانگێز نه‌بێت كه هۆكار و كه‌ره‌سته‌كانی توندوتیژی و سووتاندن و ئاگر تێبه‌ردان له كۆمه‌ڵگادا سست و لاواز كرا بێت، كاتێك یاسا و ده‌ستووری مه‌ده‌نی سه‌روه‌ر بكرێت و یاسای جه‌نگه‌ڵ (قانون الغاب) ه‌كه‌ی تۆماس هۆبز یان فه‌رهه‌نگی خێڵ و هۆزگه‌رایی و په‌یام و فتوای پیاوانی ئایینی و ئاغا و ده‌ره‌به‌گ و شێخ و مه‌لا، قه‌ڵاچۆ بكرێت و له‌كار بخرێت، كاتێك له‌نێو خێزاندا په‌روه‌رده‌یه‌كی مه‌ده‌نییانه بۆ مه‌یسه‌ركردنی پێگه‌ی تاك و ئازادییه‌كانی مه‌یسه‌ر ده‌كرێت پاش ئه‌وه‌ی خێزان ده‌ستگایی (موئه‌سه‌ساتی) ده‌كرێت و كه‌سێتی تاكی كورد، مه‌ده‌نییانه و عه‌لمانییانه بونیات ده‌نرێته‌وه، حورمه‌ت و شكۆمه‌ندی بۆ یاسا و ده‌ستوور و حاكم ودادوه‌ر بگه‌ڕێته‌وه، ته‌ئیدی روحی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه و كوشت و كوشتار و واسیته و لێپرسینه‌وه و گه‌نده‌ڵی و دزین و تاوانكاری و شه‌ڕه‌نگێزی مرۆڤ سنووردار ده‌كرێت و قه‌ڵاچۆ ده‌كرێت. ئه‌و ده‌مه‌ش مرۆڤی شاری و مه‌ده‌نی، په‌ره‌وه‌رده‌یه‌كی مه‌ده‌نی و ئاشتییانه‌ی ده‌بێت كه ده‌توانێت دیالۆگ ساز بدات، خۆشه‌ویستی له جێی رق دابنێ و ئاشتی له جێی شه‌ڕ دابنێ، رۆحی لێبوورده‌یی و قه‌بووڵكردنی جیاوازی تیادا چه‌كه‌ره ده‌كات.
به‌ڵام به داخه‌وه هه‌موو ئه‌و فاكته‌رانه هێشتاكه ئاماده‌ن و زۆریان ماوه به‌رپرس و كارمه‌ندو هاووڵاتییه‌كی لێبوورده‌و مه‌ده‌نی به‌رهه‌م بێنێت و رۆحی شه‌ڕه‌نگێزی و سادیزم و توندڕه‌وی له‌نێو تاك و خێزانی كوردیدا بسڕێته‌وه‌و بگۆڕێت بۆ رۆحی لێبوورده‌یی. له‌م ڕووه‌شه‌وه ئه‌ركی یه‌كه‌مین و دوواهه‌مین له‌سه‌ر شانی ده‌سه‌ڵاتی كوردییه كه ئه‌و رۆحی لێبوورده‌یی و ناشه‌ڕه‌نگێزییه له‌ناو كۆمه‌ڵگای كوردیماندا بخوڵقێنێت.
تێبینی: ئه‌م وتاره‌م له‌ژێر كاریگه‌ری ئه‌و رووداوه به‌ربه‌ری و هیستیریاییه‌ی زاخۆ نووسیوه، كه له لایه‌كه‌وه گه‌نجان و خه‌ڵكی تووڕه‌و شه‌ڕه‌نگێز، هه‌ڵیانكووتایه سه‌ر ماڵ و موڵكی خه‌ڵكی سیڤیل و شوێنی مه‌ی فرۆشتن و مه‌ی خواردنه‌وه‌و شوێنی مه‌ساجكردنیان به شێوازی توندوتیژی و زه‌بروزه‌نگه‌وه، كه‌وتنه به‌ر هه‌ڕه‌شه‌ی ئاگر تێبه‌ردان و سووتاندن. له به‌رامبه‌ریشدا، باره‌گاكانی یه‌كگرتووی ئیسلامییان له هه‌ریه‌ك له زاخۆ و سمێل و دهۆك، به‌وپه‌ڕی شه‌ڕه‌نگێزی و به‌ربه‌رییه‌وه، ئاگر تێبه‌ردان و سووتاندیانن.. بۆیه وه‌كو كۆمه‌ڵناسێك خوێندنه‌وه‌ی تیۆریمان بۆ ئه‌و جۆره رووداوانه‌وه هه‌نگاونان به‌ره‌و ئاینده‌ی تاكی كورد، خسته به‌رچاو.
حه‌مه‌ی ئه‌حمه‌د ره‌سوڵ *
*پسپۆڕ له بواری كۆمه‌ڵایه‌تیدا.
