به‌رزه‌بون د (شه‌ڤ و شه‌راب)ێ دا و چه‌ند پرسێن دی
خاندنا هه‌ر ده‌قه‌كی، لێگه‌ریانه بو وان پسیارێن نڤیسه‌ر پێڤه مژویل بوی و ڤه‌دیتنا كاریگه‌ریا وان پرسان د خاندنا هه‌ر ده‌قه‌كی جوداتر ژ یێ دی هاتینه ئاراسته‌كرن و دهه‌مان ده‌مدا، هه‌ڤبه‌ندیا وان پرسان ب خه‌یالێ و هزرێ ڤه، چ ئه‌و برینێن سارێژ نه‌بوی بن، ئه‌ڤێن گرێدایی سروشتێ جهـ و زه‌مه‌نێ خودیێ ده‌قی دناڤ دا دژیت، چ ژی نه‌شرینیێن ده‌ستهه‌لاتێ بن یان حه‌رامكریێن كومه‌لگه‌هی و چ ژی ئه‌و باندوور و فشاره بن، ئه‌ڤێن هه‌ر كه‌س بخوه دكه‌ته بازنه و خوه دناڤ دا ڤه‌دشێریت و خوه ڤه‌شارتی دهێلیت.
خو به‌ردان دناڤ (شه‌ڤ و شه‌راب)ێ ژی دا، خاندنه‌كا ژ ڤی جوری یه و خو به‌ردانه دناڤ وێ دابرانێ دا، ئه‌وا شاعری دڤێ په‌رتوكێ دا دناڤ شاپه‌رێن تاریێ و پێكێ شه‌رابێ دا، عه‌قل و مه‌نتقێن خوه هه‌می ئێخستینه دناڤ وه‌همێ و خه‌ونان ده، خه‌ون ژی ب وێ رامانا به‌شه‌كێ مه‌زنێ ژیانێ بن، به‌ری ئه‌و ژیانا هه به‌شه‌ك ژ مروڤایه‌تیێ بیت. ئه‌ڤ خاندنه ژی زێده‌تر بو دیاركرنا به‌شه‌ك ژ ئه‌گه‌رێن نهێنیا ڤه‌گه‌ریانا شاعری یه بو خودیێ بیرهاتنێن خوه، كو ئه‌و بیرهاتنێن هه، دناڤ عه‌قل و هزرێن وی دا، هاتینه به‌رزه‌كرن، یان ئه‌و بخو ڤێ هزرێ دكه‌ت.
ئه‌گه‌ر زێده‌تر ل وێ دابرانێ ڤه‌گه‌رین ئه‌وا شاعری خوه پێ ژ كومه‌لگه‌هی دویر ئێخستی، دێ بینین شاعر یێ دناڤ وه‌همه‌كێ دا پیاسان دكه‌ت و ئه‌و دابرانا ئه‌م ژێ به‌حس دكه‌ین، زێده‌تر ئه‌م به‌حسێ دوو كه‌لتورێن ژ ئێك جودا دكه‌ین! دا بشێین (شه‌ڤ و شه‌رابێ) بكه‌ینه ویستگه‌هه‌ك ژی و پیاسه‌كێ د خه‌ونێن شاعری دا بكه‌ین. دڤێت ئێك ل راستیا خودیێ شاعری بگه‌رین و ئه‌و وه‌هما خوه دناڤ دا ڤه‌شارتی و یا دوێ ژی، زمانێ شاعری پێ ده‌ربرین كرین و ل جور و ماركێن وێ كامیره‌یێ ڤه‌گه‌رین، ئه‌وا شاعری پێ وێنه‌یێن خوه یێن شعری كێشاین.
زمان د شه‌ڤ و شه‌رابێ دا:
ئه‌گه‌ر ل زمانێ شعری ده‌ستپێبكه‌ین و یاریكرنا ب په‌یڤان ژلایێ شاعری ڤه. دێ بینین، زمانێ شعرێ هه‌ر ئه‌و زمانه یه یێ شاعری زاروكینیا خوه دناڤ را ده‌رباز كری. ب رامانه‌ك دی، زمانێ شعران، ژ وی ژیواری هاتیه وه‌رگرتن، ئه‌و ژیوارێ باندورا خوه، سوز و عاتیفه و هه‌ستا نه‌ته‌وایه‌تی، ل سه‌ر زهنیه‌ت و هزركرنا شاعری هێلایی، هه‌ر چه‌نده لێك كشاندنه‌ك دهێته دیتن، داخباربونا نڤیسه‌ری ب جیهانا دی، ئه‌وا ب نه ئاشكرا حه‌ز دكه‌ت خه‌ونێن خوه لێ ب چه‌رینیت و ئه‌گه‌ر دروستتر بێژین، ئه‌وێ جیهانا وی ڤیایی خه‌ونێن وی ل وێرێ بن و پیاسێن وی ل وێرێ بن، دهه‌مان ده‌م ژی دا، ژبه‌ر كو گرانیه‌كێ ل سه‌ر ملێن خوه دبینیت و هه‌ست دكه‌ت یێ گرێدایی كومه‌لگه‌هه‌ك داخستی و گرێدای داب و نه‌ریتێن جوداتره، نه‌وێریت یان جرعه‌ت ناكه‌ت، وی دیواری بشكێنیت و خوه دسه‌ر را گاڤ بده‌ت. ژبه‌ر هندێ ژی بینینا شعرێن وی گوندیاتی پێڤه دیاره و نه‌شیایه خوه ژڤێ چه‌ندێ رزگار بكه‌ت و ده‌رباز بكه‌ت. ئه‌ڤا دناڤ ڤێ كومه‌لێ دا دهێته دیتن، نه بتنێ نه‌وێریانا شاعری یه بو ده‌ربازبونێ ژڤی كه‌لتوری، یان ڤێ هزركرنێ، ژبه‌ر كو هه‌می ئه‌و نڤیسه‌ر و شاعر و هونه‌رمه‌ندێن دویری وه‌لات بوین و د كه‌لتوره‌ك جوداتر روژانێن خوه دبه‌نه سه‌ر، دبیت هنده‌كان ژوان زێده‌تر ژ بیست سالان ژی، جوداهیا ژیواری و هزركرنێ و ره‌فتار و ده‌ربرینێ دیتبن، لێ ده‌ما دبیاڤێ خوه دا داهێنانێ دكه‌ت، نه‌شێت خوه ژ كه‌لتور و زمانێ خوه یێ گوندیاتی رزگار بكه‌ت و ده‌ما هه‌ر كه‌س به‌رهه‌مێ وان بخوینیت، دێ زانیت ئه‌ڤ كه‌سێ هه (گوندی و سه‌د جار گوندی) یه.
من به‌س ل مه‌یدانا ترێنێ گیروكه
ئه‌ز گوندیمه گوندی
ب نڤیگاسیونێ ب چ دران ناكه‌ڤم..!!
ب ئیشك و كوریشكان..
ب خانیێ فلانی و بێهڤانان
دێ زوی به‌ره‌ف ته هێم. بپ 17
گوندیاتی ژی ب وێ رامانا، دناڤ كومه‌لگه‌هه‌كێ وه‌ك یێ مه دا و كه‌سێن روژهه‌لات بگشتی، غه‌ریزه‌یێن سكسی و به‌رزه‌بونا دناڤ وان هه‌می نه‌خوشیێن كومه‌لگه‌هێن داخستی دا، مروڤی ب وی ئاراسته‌یی ڤه دبه‌ن، كو زمانێ ده‌ربرینێن مروڤی ژی هه‌می وه‌هم و به‌رزه‌بون بن و ئه‌و جیهان بن، یا ئه‌و بخوه خوه دوورپێچ دكه‌ت و خوه دناڤ را ڤه‌دشێریت.
وێنه دشه‌ڤ و شه‌رابێ دا:
ئه‌گه‌ر زمانی ل پاش خوه بهێلین و ل وێنه‌یێن شعری بگه‌رین، بزانین، شاعری لبن چ گڤاشتن و د چ بوشاهی دا و ل چ زه‌مه‌ن و ل چ جهـ، وێنه‌یێن خوه كێشاینه و ئه‌و وێنه‌یێن هه، چه‌ند شیاینه ده‌ربرینێ ژ هه‌ست و خواسته‌كێن وی بكه‌ن، دبیت زێده‌تر ل پیاسێن شاعری و خه‌ونێن شاعری ئاشنا ببین، ئه‌وێن دناڤ گه‌شتا خاندنا ڤێ په‌رتوكێ دا ب به‌رچاڤێن مه دكه‌ڤن.
ئیشه‌ڤ ناهێته پێناسه‌كرن
به‌رزه‌بویمه،
دناڤبه‌را ته و بێده‌نگی و عشقێدا بپ7 ـ 8
ئه‌ڤ وێنه‌یێن دڤێ پارچه شعرێ دا هاتینه بكار ئینان، وه‌ك (شه‌ڤ، پێناسه، به‌رزه‌بون، بێده‌نگی و عشق)، هه‌می وێنه‌یێن ساده‌نه و دهه‌ست پێكرینه، مروڤ دشێت هه‌ر په‌یڤه‌كێ و وێنه‌كی ژڤان جوادتر بكاربینیت، هه‌ر چه‌نده د به‌رێخودانا ئێكێ دا بو خاندنا ڤێ پارچه‌یا شعری دئێك تابلو دا، مروڤ ڤی وێنه‌ی دبینیت.
…….. شه‌ڤه‌ك تایبه‌ته بو شاعری و چ خوش و چ نه‌خوش، كه‌ش و هه‌وایه‌كێ تایبه‌ت یێ بو وی دروستكری و یێ هه‌ست دكه‌ت خه‌یال پیاسان ل سه‌ر هه‌بونا وی دكه‌ت، هه‌ست ب هه‌بونا خوه ناكه‌ت، یێ د وه‌همه‌كێ دا دژیت! به‌رزه‌بونا مروڤی، یان دێ له‌شێ مروڤی ل سه‌ر قایشه‌كا نه‌خوشخانێ بیت یان ژی دێ مروڤ ل پشت شفشێن زیندانێ بیت، لێ به‌رزه‌بونا وی جوادیه، ل پێشیێ وی ئه‌و كه‌ش و هه‌وا یێ بو خو دروست كری، ئه‌وی ل پێش وه‌خت ژی دزانی دێ به‌رزه بیت، ئه‌ڤه ژی ژ به‌دبه‌ختیا مروڤێ روژهه‌لاته، ده‌ما ته بڤێت بگه‌هیه وی تشتێ ته بڤێت دڤێت ژڤی كومه‌لگه‌هی ده‌رباز ببی، یان دڤێت كه‌سێ گوهـ ل كپێنا هه‌ناسه‌یێن ته ژی نه‌مینیت. وی ده‌می ژی هه‌ست وه‌ك (تشته‌كێ بشافتی و شویشتی) لێدهێن. هه‌بون و نه‌بونا مروڤی بێ به‌ر دمینیت، ئه‌و خوشی و له‌ززه‌تێن مروڤ بخو دروست دكه‌ت، وه‌همن خه‌یال و به‌رزه بونه. گرتنا وێنه‌یه‌كێ بڤی ره‌نگی ژی، ل كومه‌لگه‌هه‌كێ وه‌ك یێ مه یێ كورده‌واری، گه‌له‌ك د مشه‌نه و خوه ب كامیره‌یا ساده، ئه‌رزانترین كامیره دهێنه كێشان، ئه‌ڤ وێنه‌یه سه‌رنجا خه‌لكی زێده‌تر پاش دبه‌ن و هه‌ست و حه‌زێن وان نا لڤینن، ئێك ژبه‌ر كو كومه‌لگه‌هـ رێ ل به‌رزه‌بونا ژڤی ره‌نگی ناده‌ت و دوو ژی هه‌ر كومه‌لگه‌هه و به‌رزه‌بون یان كو ژ هوشخو چوون و دهه‌ر دوو حاله‌تان ژی دا، خانده‌ڤایێ ته دێ یێ سنورداركری بیت.
ئه‌ڤ چه‌ندا ل سه‌ری ژی ب ئاشكرای ژ لایێ شاعری ڤه دهێته دیاركرن، ده‌ما دبێژیت:
ئه‌زێ ل تابلویه‌كی دگه‌رم
ژ ته‌قنێ هاتبیت چێكرن..
دا زاروكینیا خوه تێدا ببینم و
ئه‌ڤرویا خو ب ره‌نگ و سیمایه‌ك دی
بكه‌م گه‌له‌ری..
بو هه‌ر كه‌سێ لڤی باژێری!!! بپ 12
لێگه‌ریان ل تابلویه‌كێ ب مه‌رجه‌كێ ژ ته‌قنێ هاتبیته دروستكرن، دوباره مه‌زنكرنا خوه یێ (زاروك)، مه‌به‌ست ژی ژ دروستكرنا تابلویه‌كێ ژڤی ره‌نگی، شاعری دڤێت دڤی وێنه‌ی دا روی ب روی خه‌لكی و كومه‌لگه‌هی ببیت. یێ براشكاوانه دبێژیت، ئه‌م پێدڤی فورماتكرنێی نه، ئه‌م ب مه‌ره‌ما وی، ئه‌وێ گوندی و نوكه د باژێران دا دژیت و باژێر ژی ب مه‌ره‌ما (جیهانیبون، ته‌كنه‌لوژیا پێشكه‌فتی و فیس بوك و دیجیتال و ئێچ دی)، د به‌رامبه‌ر دا، گوندیاتی ب مه‌ره‌ما (كومه‌لگه‌هێ عه‌شایری و داخستی، ره‌وشت و تیتالێن نه گهور). یان كو شاعر ژ ئه‌ڤرویا كومه‌لگه‌هێ وی تێدا نه یێ رازی یه و یێ دبێژیت، ئه‌ڤا دده‌ستێ مه دا هه‌ی، دگه‌ل ئه‌ڤرویا نوكه ئه‌م تێدا دژین ناگونجیت، به‌لكو بتنێ دشیان دایه ببیته گه‌له‌ری و هه‌ر كه‌سێ پێ داخبار دشێت سه‌ره‌دانا وێ بكه‌ت، وه‌ك هه‌ر گه‌له‌ریه‌كێ و ئه‌و تشتێ دناڤ دا دهێته نیشاندان.
ئه‌وا هه‌ر كه‌س ژ مه هیبویێ، ئه‌و وه‌هم و خه‌یالێن د شه‌ڤان دا هه‌ین، د چ ده‌مێن دی دا نینن، بتایبه‌ت ئه‌و شه‌ڤ و شه‌رابێن شاعر ژێ به‌حس دكه‌ت، یان كو دروستكرنا كه‌ش و هه‌وایه‌كی كو بتنێ ئه‌و دناڤ دا بیت، جیهانه‌كێ بتنێ خه‌ونێن وی لێ بن، جادده‌یه‌كێ بتنێ ئه‌و پیاسان لێبكه‌ت. د شه‌ڤ و شه‌رابا شاعری ژی دا، ئه‌ڤ وێستگه‌هه مشه هه‌نه و پیشانگه‌هه‌كا مه‌زنا وێنانه، شاعری گه‌له‌ك سه‌ربور و ئه‌زمونێن خوه دارشتی نه و شاره‌زای و ده‌ستهه‌لی و ئه‌و چاڤێ ئه‌و پێ سه‌حدكه‌ت ده‌وروبه‌ران، هه‌می كرینه دخزمه‌تا وێنه كێشانێ دا. ژبه‌ر هندێ وێنێن جورا و جور دڤێ په‌رتوكێ دا بچاڤ دكه‌ڤن، هنده‌ك ژێ بكامیره‌كا ساده هاتینه كێشان و هنده‌ك ژێ ب كامیره‌یا دیجیتال هاتینه كێشان و هنده‌ك ژێ بكێر دهێن بو سینه‌مایێ و درامایێن ته‌له‌فزیونێ مفا ژێ بهێته وه‌رگرتن و تا ئه‌و وێنه ژی دهێنه دیتن یێن مروڤ دناڤ دا شوین تلێن شاعری پێڤه دبینیت، كو ب فرچه‌ی هاتینه دروست كرن و ره‌نگ كرن. دڤی وینه‌ی دا ژ شعرا (ساتێك بو گوهـ گرتنێ) دا، شاعر دبێژیت:
دێ ته هێلین
تو غاردانێ نزانی..
ته بێهنا قارررررررررررێ نه‌مایه
تو نه‌شێی خو ب ده‌همه‌نێن كه‌سێڤه بگری..
بمینه دجهدا
دا ئه‌م ژی نه‌بینه قوربانێن له‌نگیا ته بپ 23
ئه‌گه‌ر خاندنه‌كا شروڤه‌كاری بده‌ینه ڤی وێنێ ل سه‌ری و ب به‌رزه‌بونا شاعری ڤه گرێبده‌ین، دێ زانین به‌دبه‌ختیا شاعری چه‌نده بو بازنه‌یێ ئه‌و شعرا خوه تێدا دنڤیسیت و كا خانده‌ڤایێ وی كییه، ئه‌ڤ خانده‌ڤانه ژی بدیتنا وی هه‌ر ئه‌و كه‌سن یێن دڤی كومه‌لگه‌هی دا و ئالاڤێن وی یێن هزری و دیتنێ و بیركرنێ و خو ره‌وشه‌نبیركرنێ ژی هه‌مان ئالاڤن. ئایرس دبێژیت: (ئه‌گه‌رێ تێكچوونا خوانده‌ڤانی به‌رامبه‌ر تێكستی ژ ئه‌گه‌رێ لادانا تێكستی یه ژ وان پیڤه‌رێن به‌رنیاسێن ل ده‌ف خوینده‌ڤانی هه‌ی). دا كو ئه‌ڤ دوبه‌ره‌كیه ژی دهزر و بیركرن و دارشتنا شاعری ژی دا دگه‌ل خانده‌ڤایێ وی په‌یدا نه‌بیت، هه‌ر وه‌كو مه ئاماژه پێدای ژی، زڤرین و لێگه‌ریانێن شاعری دهه‌مان چارچوڤه دانه ئه‌وێن كومه‌لگه‌هـ و خانده‌ڤا بو ده‌ست نیشان دكه‌ت، ژبه‌ر هندێ ژی ده‌ما ل ته‌وه‌رێ ره‌خنێ دده‌ت، ئه‌ڤ ڤارێبونه دیار دبیت.
رابردوی بكه هافرێ ده‌وارێن شه‌مبوز
دیالوكا سه‌رده‌می ژبه‌ر بكه
دا دگوهێن ته دا،
سه‌مفونیا
خونیشاندان و فایسبوكێ كه‌هی ببیت!!بپ 23
نڤیسه‌ر و ره‌خنه‌گر نعمه‌ت حامد دبێژیت: (نڤیسه‌ر تێكستێ خوه ژ فه‌رهه‌نگا زمانیا ئه‌و تێدا دژیت ئاڤا دكه‌ت)، شاعری ژی هه‌ست بڤێ چه‌ندێ كریه و دا كو ره‌خنه‌یا وی یا ئاڤاكه‌ر بیت و یا كاریگه‌ر بیت و یا مه‌قبول بیت ژلاێ خانده‌ڤایێ وی ڤه و كومه‌لگه‌هێ وی ڤه، ب زمانێ وان وێنه‌یێن خوه یێن شعری كێشاینه، هه‌ر وه‌ك لڤێ پارچا ل سه‌ری ده‌ما دبێژیت (هافر، ده‌وار، شه‌مبوز)، دا كو هه‌ڤپه‌یڤینا وی یا ئارمانجبه‌ر بیت، د به‌رامبه‌ری وێ فه‌رهه‌نگوكا زمانی دا یا خانده‌ڤایێ وی لێ هیبوی، هه‌ڤبه‌ندیه‌ك دگه‌ل هنده‌ك ئالاڤێن نوی وه‌ك (سه‌مفونی، خونیشاندان، فایسبوك) كرینه دخزمه‌تا ڤێ پارچه شعرێ دا یان كو شاعر نه‌شیایه ئالته‌رناتیفێن خوه بێ پێشه‌كی به‌رچاڤ بكه‌ت، بتایبه‌ت دهنده‌ك ئالاڤان دا وه‌ك خوه نیشاندان، كو هه‌ر ده‌م تاكێ جڤاكێ وی، فێری به‌لێ و ئه‌زبه‌نی و ئه‌ز قوربان بوی و دیسان فایسبوكی كو جیهان كریه ته‌په و ئه‌و تشتێ ب روژان و هه‌یڤان و سالان نه دهاته ڤه‌گوهاستن، ب كلیكه‌كێ تو دشێی به‌رچاڤ بكه‌ی و دبه‌ر فره‌هترین په‌یوه‌ندیكرن دا، ئه‌و تشتێ ته بڤێت بگه‌هینی.
ئایدولوژیا د شه‌ڤ و شه‌رابێ دا
ئایدولوژیا وه‌ك تێگه‌هـ، گرنگیدانه ب دیارده‌یێن كومه‌لایه‌تی و زانستێ هزر و بیران. د ڤێ په‌رتوكێ ژی دا، هه‌ڤركیا خودیێ شاعری دگه‌ل ده‌وروبه‌رێن خوه و ئه‌و ره‌خنه‌یا شاعر لڤێ ئایدولوژیه‌تێ دگریت، بزاڤێن وی نه بو دیاركرنا هزروبیرێن وان ره‌وشت و تیتالێن خه‌لك په‌یره‌و دكه‌ت، كارتێكرنا رویێ وێ ئایدولوژیه‌تێ ل سه‌ر ئاینده‌یێ پێشڤه‌چوونا كومه‌لگه‌هێ وی هه‌ر وه‌كو د چه‌ندین پارچه‌یێن شعری دا، وێنه‌یێن ژڤی ره‌نگی ب به‌رچاڤ دكه‌ڤن. نه‌وزاد عه‌بدوللا بامه‌رنی دبێژیت: (ئایدولوژیا نه‌هاتیه وه‌ك زانست، به‌لكو ژماره‌كا هزرایه كو گرێدای به‌رژه‌وه‌ندیێت ملله‌ته‌كی و سیسته‌مێ سیاسی یێ وی ملله‌تی یه ژ ئه‌نجامێ وی سیسته‌می، ئه‌و هزر و بیرو باوه‌ره په‌یدا دبن). دپارچه‌یه‌كێ دا ژ شعرا (دیوار)، هاتیه:
هندی من بیره،
ئه‌ڤ دیواره هه‌رێ هه‌ی..
خودێ دزانیت چه‌ند چویچكان
هێلینێن خۆ
د ڤان سیڤانداندا ئاڤاكرینه و
چه‌ند ژی هاتینه خرابكرن و
چه‌ندا ژی تێژكێن خۆ تێدا فراندینه!
ئینانا دیواری دڤێ پارچه‌یا شعرێ دا، مه‌ره‌م ژێ ئه‌و ئایدولوژیایه ئه‌وا كومه‌لگه‌هـ په‌یره‌و دكه‌ت، شاعری چ ب مه‌به‌ست چ ژی بو رویێ جوانكرنا شعرا خوه په‌نا بریه به‌ر چویچكان و ئه‌و تشتێ وی مه‌ره‌م پێ به‌رچاڤ كریه، یان كو یێ دبێژت، ئه‌ڤ هزرو بیره گه‌له‌ك دكه‌ڤنن، تا دیروك ژی نه‌شیایه تومار بكه‌ت، بتایبه‌ت ده‌ما دبێژیت (خودێ دزانیت)، دیاره ژی ئه‌و تشتێ نه‌هاتیه نڤیسین ژی بو چه‌رخێ به‌ری نڤیسینێ یان كو چه‌رخێ به‌رین دزڤریت، خودێ ژی دڤێره دا ب واتایا (عالم و لغه‌یب) هاتیه كو ئه‌و بتنێ یه هه‌می تشته‌كی پێش وه‌خت دزانیت. ئه‌گه‌ر مه‌ره‌ما شاعری ئه‌و ڤه‌گه‌ریانه نه‌بیت ژی، بتنێ وی دڤێت بێژیت كو چ هزر وه‌ك ڤێ گه‌نی نه‌بوینه تا ئه‌و هزره د چ ئاست دا ژی بن، ئه‌و دیارده‌یێن یان ئه‌و ره‌وشت و تیتالێن هوین ل سه‌ر دچن، ئه‌و ئایدولوژیه‌تا هین په‌یره‌و دكه‌ن، دڤێت نه‌مینیت یان گوهرین ب سه‌ر دا بهێن.
بو زێده‌تر ئاشكرا كرن و به‌رێخودانا ڤێ ئایدولوژیه‌تێ ژی، هه‌ر وه‌كو دهه‌مان شعر دا هاتی ل سه‌ر زارێ (حه‌جی عه‌لی)، ده‌ما كومه‌كا سوفییان ل به‌ر دیوارێ مزگه‌فتێ رونشتین و دبێژیتێ:
هه‌كه‌ر مه ئه‌ڤ دیواره نه‌با
پشتا خو پێڤه نین و
ئه‌ڤ روژه نه‌با
سینگێ خوه بده‌ینێ،
ئه‌م دا چ كه‌ین؟!!
خاندنا ڤێ پارچه‌یا شعرێ ب زارده‌ڤێ (حه‌جی عه‌لی)، شاعر یێ پێناسا ڤه‌گوهاستنا ئایدولوژیه‌ته‌كێ بو مه ڤه‌دگیرێت و ئه‌گه‌رێن به‌رده‌وامیبونا وێ دناڤ خه‌لكی دا یان كو شاعر یێ به‌هره‌كا مه‌زن ژ ڤێ ده‌رده‌سه‌ریێ بو هزروبیرێن خه‌لكی ڤه‌دگه‌رینیت كو ئه‌و نه‌شێن ره‌خنێ بكه‌ن و بگرن، چ ئه‌ڤ ره‌خنه نه گرتنه ژ بێ ده‌ستهه‌لاتی بیت یان هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كێ هه‌بیت. ئه‌گه‌ر دویر ژ هزرا شاعری به‌رێخوه بده‌ین، پێنه‌ڤێت ئه‌ڤێ ژی ئه‌گه‌رێن خوه هه‌بوینه، ئه‌و ره‌وشا ب درێژاهیا مێژوێ كورد دناڤ را بورین، ئه‌و ده‌رده‌سه‌ریێن كوردان دیتین، ده‌ره‌به‌ده‌ری و نه‌خوشی و پارچه‌بون و تا دوماهیێ. كو دخو بخودا ئه‌ڤه هه‌می هاریكارن كه‌س وێریانێ دگوهرینا تا دهزركرنا لادانا به‌شه‌ك ژ ڤێ ئایدولوژیه‌تێ دا نه‌كه‌ت ژی. ئه‌گه‌ر زێده‌تر ل ڤی كوپله‌یێ شعری سه‌ح بكه‌ین، ئه‌م نزانین (حه‌جی عه‌لی)، كه‌ساتیه‌كا واقعی یه یان نڤیسه‌ری وه‌ك سومبوله‌كێ دناڤ ڤێ شعرێ دا ئینایه و نه دویره ژی شاعری هه‌ولدابیت كه‌ساتیه‌كێ دروست بكه‌ت، تا كو برییا وی، ئه‌و بوشاهیا دشعرا وی دا هه‌ی پێ نه‌هێلیت. هه‌ر چه‌نده دڤی كوپله‌یێ شعری دا، شاعری هند سه‌نگ و بها ب ته‌كنیكا شعری نه دایه و ئه‌ڤه ژی تا رادده‌یه‌كی ته‌ڤلیهه‌ڤبونا زمانی و سوزێ یه. شاعری قفله‌ك جوان دایه ڤێ شعرێ، ده‌ما دبێژیت:
سۆفییه‌كی گوت:
“حه‌جی..
نه ئه‌و دیوار یێ مه‌یه و
نه ژی ئه‌ڤ روژا هه..!
خودێ ب خێرا خوه یێ مه دحه‌وینیت”. بپ 20
ده‌ربرینه‌كا جوانه بو وی تشتی یێ مروڤی بو خوه ب پیروزی زانی و گه‌له‌ك هیڤیێن خوه لدوور هێلاین، شاعر ب رییا ترسێ ڤه‌گێرانا خه‌ونێن خوه تژی دكه‌ت ژ ئه‌گه‌ران، یاریكرن و هه‌بونا فاكته‌رێ ئه‌گه‌ران لێگه‌ریانه بو ناڤ رامان و هویرده‌كاریێن ژیانێ، راوه‌ستیانه ل سه‌ر وان كار و گوتنێن كو ته گومان ل سه‌ر هه‌ین. گوتنا ڤی سوفی ژی كو شاعری بو قفلكرنا شعرا خوه ئینای، به‌رسڤه‌كه بو وی خه‌لكێ هه‌نێ هه‌میێ، بو كومه‌لگه‌هی هه‌میێ، بو ره‌وشت و تیتالان و بو هه‌می وان دیارده‌یێن جڤاك خوه ل پاش دهێلیت، ئه‌گه‌ر ده‌مه‌كی ئه‌و دیوار یێ باش بیت، مه بخو مفا ژێ وه‌رگرتبیت، ئه‌ڤرو ئه‌و دیوار خزمه‌تا مه ناكه‌ت. شاعر یێ دبێژیت، دڤێت ئه‌م ل روژه‌كا دی بگه‌رین، كو ئه‌م هه‌ست بكه‌ین ئه‌م كورێن ڤێ روژێینه و تا كه‌نگی ئه‌م دێ ڤه‌حه‌وها بین! ئه‌ڤ دان و ستاندنه ژی، مه‌سجا شاعری یه بو وێ ئایدولوژیه‌تا دناڤ كومه‌لگه‌هی دا دهێته په‌یره‌وكرن. نڤیسه‌ر و ره‌خنه‌گر نعمه‌ت حامد دبێژیت: (هه‌می جورێن خواندنێ تا راده‌یه‌كێ زۆر ڤێككه‌فتن و دانوستاندنه‌كه دناڤبه‌را عه‌قلێ داهێنه‌ر و خه‌یالا داهێنه‌ر دا و پشكداریكرن ژی فاكته‌ره‌كێ گرنگه ژ بو نه‌مریێ د تێكستی دا). هزركرن دمرنێ و چننه‌بونێ دا، كوشتنا وان هه‌می خالایه كو دبنه ژێده‌رێ هزركرنێ و ئاراسته‌كرنا عه‌قلی دناڤ خه‌یالێ دا و ب ده‌ربرینه‌كا دی، هزركرن دمرنێ و چننه‌بونێ دا، ره‌نگكرنا ژیانێ یه ب هه‌می بوارێن وێ یێن شرین و نه شرین ڤه. هه‌ر ئه‌ڤه ژی بویه، شاعری شیایی نه بتنێ خانده‌ڤایێ خوه، به‌لكو ئه‌و دایه‌لوكا دناڤ هه‌مان شعرێ دا، كو زێده‌تر هزركرن بو بهێته‌كرن و خانده‌ڤا دگه‌ل دا، ل مه‌ترسیێن وێ ئایدولوژیه‌تێ هایدار ببیت.
پرس د شه‌ڤ و شه‌رابێ دا
پرس ئه‌و نهێنی و ئالوزینه كو شاعری دنڤیسینا ده‌قێن خوه دا به‌رچاڤكرین و گه‌له‌ك جاران ژی دێ بینین، شاعری ڤیایه خانده‌ڤای ب لێگه‌ریانا وی ل به‌رسڤان، به‌شداری شعرێن خوه بكه‌ت و دپتریا پسیاران ژی دا، دبینین كو شاعر یێ واقعی ره‌ت دكه‌ت و بهه‌می هه‌ولێن خوه، چه‌پ و چیران، ره‌خنه‌یان، گله و گازندان، هه‌ڤبه‌ركرنان، كارلێكرنان، یێ دبێژیت ده‌م هاتیه ئه‌م خوه بگوهرین، ده‌م هاتیه ئه‌م بزانین خوه چاوان دگه‌ل دورهێلێ ئه‌ڤرو بگونجینین. هه‌ر چه‌نده شاعر د جهـ و زه‌مه‌نه‌كێ نه خواستی دا، ڤان پرسان دئازرینیت، د شه‌ڤه‌كا تاری دا و ده‌ما خه‌لك هه‌می دنڤستی و ئه‌و بتنێ دبلندترین گوپتكا سه‌رخوشیێ دا، دگه‌ل خوه و شه‌ڤێ و ئه‌و پێكێ دناڤ دا ئاینده‌ی و كومه‌لگه‌هی و خه‌ونێن خوه یێن پاشه‌روژێ د خه‌ملینیت، ده‌ما نه‌گه‌هیته چ ئه‌نجامان ژی و گوهرینان ژ شیانێن خوه مه‌زنتر دبینیت، وی پێكی دكه‌ته قورچه‌ك و دگه‌ل خه‌یال و وه‌هم و پرسێن خوه یێن بێ به‌رسڤ به‌رێڤه‌ی پاشێلا گه‌وریا خوه دكه‌ت و بو زه‌مه‌نه‌ك دی و جهه‌ك دی دهێلیت.
د ئالوزیا لێگه‌ریانێ ژی دا هه‌ر شاعره دهێت برییا زمانی، سنوره‌كێ جوداتر ژ ئه‌وا ژیان تێدا نه‌مای ئاشكرا دكه‌ت، سنور ژی برامانا به‌شه‌ك ژ یاخیبونێ ژ كه‌لتورێ ئه‌و دناڤ دا دژیت. یان كو ب دیتنه‌كا دی، شاعری بزاڤ كرینه برییا ره‌تكرنا ئه‌و واقعێ خوه دناڤ دا دبینیت و گرنگیدان بو وان پرسێن وی ئازراندین، پێناسه‌یه‌كێ بده‌ته تازه‌گه‌ریێ.
ل دوماهیا ڤێ نڤیسینێ ژی، هیڤی خازم ئه‌ڤ ڤه‌كولینه نه بیته پروسه‌یه‌كا ئێك لایه‌نی و خاندنه‌كا داخستی بو ناڤ خودیێ وێنه‌یێن شعری د شه‌ڤ و شه‌رابێ دا، ژبه‌ر كو هه‌ر خاندنه‌ك د تێكسته‌كی دا جوداتر، ڤه‌گه‌ریانه‌كه بو یاده‌وه‌ری و خه‌ون و خه‌یال و شكه‌ستنان، كو ل به‌رامبه‌ر په‌نجه‌ریێن نوی، خودیێ تێسكتی مه دناڤ كومه پرسێن خوه دا دهێلیت.
عبدالرحمن بامه‌رنی
ژێده‌ر:
= شه‌ڤ و شه‌راب، كومه‌له هه‌لبه‌ستێن هوزانڤان سه‌لام بالایی نه، په‌رتوكه‌كا قه‌بارێ ناڤین 9 هه‌لبه‌ست ب هه‌ردوو پیتێن ئارامی و لاتینی هاتینه نڤیسین، دناڤ حه‌فتێ و شه‌ش لاپه‌ران دا، ل سالا 2012 ل چاپخانا هاوار ل دهوكێ هاتیه چاپكرن.
= محمه‌د القاسمی، القراه و التاویل فی النقد الادبی الحدیپ.
= دانا عه‌سكه‌ر، ره‌هه‌نده‌كانی ده‌ق، له نێوان فیكرو.. ئه‌ندێشه‌دا، 2006 كه‌ركوك.
= ئه‌مین عه‌بدولقادر، تێكست دناڤبه‌را گوتارا ره‌خنه‌یی و رێبازێن ئه‌ده‌بی دا، 2008 دهوك.
= نه‌وزاد عه‌بدوللا بامه‌رنی، ئایدولوژیا دهوزانێن جه‌گه‌ر خوین دا، 2007 دهوك.
= نعمت الله حامد نهێلی، خواندن وه‌كو پروسه‌یه‌كا به‌رهه‌مئینانا واتایێ (خواندن داهێنانه‌كا نوی یه)، تایبه‌ت ب ڤیسته‌ڤالا دهوك یا ره‌وشه‌نبیری 3، 2010 دهوك.
