مێژوویەكی پڕكارەسات، دەسكەوتێكی دەڵەمە و میدیایەكی پەرت…عوسمان نووری

    ئێمەی كورد لەوەتەی هەین زەبر و زەخت و دەربەدەری و كۆ رەو، بەشی هەرە زۆری ژیانمان بووە و خۆمان بە زامەوە دەناسین و دەناسێنین. ئەم مێژووە پڕ لە كارەساتەی كوردستان تا ئێستە هاتووە و  درێژەشی دەبێت و بەرە بەرە قوربانیانی خۆی پێشكەش بەو خاكە كردووە. ئەم كاروانە بە رێوەیە و بە سەر ئێمەشدا تێدەپەڕآ. گرنگ ئەوەیە ئێمە چۆن بجووڵێینەوە، بآ گومان ئەگەر وەكوو سوبژەیەكی كارا بێینە كایەوە، بەركێشی ئەم كاروانە نەسرەوتەیە بە ئاراستەیەكی تردا دەڕوا، ئاراستەیەكی نوآ بە دوور لە دووپات بوونەوەی كارەساتەكان.
 گوتاری نەتەوەیی كورد تاهەیە شانازی بەو گیانانەوە دەكات كە لە پێناوی ئەم خاكەدا وەسەر دەست نراون و خوێنیان رژاوەتە بەر پێی پیرۆزی ئەم دایە كەونارایە، تا هەیە شانازی بەو رۆحە ماندووانەوە دەكات كە خۆی لەم پێناوەدا تەرخان كردووە و ئەو قەڵەمانە و ئەو دەست و پەنجە و هەستە هونەروەرانە بە پێشەنگی خۆی دەزانآ، كە هەردەم و بەردەوام لە گۆڕەپانی رووبەڕوو بوونەوە لەگەڵ نەیارەكانیدا ئامادە بووە. ئێستاكەش ئەوەی هەمانە بەرهەمی ئەم خوێنە رژاوانە و ئەو رۆحە ماندوو نەناسانەیە.
 ئێمە ئێستاكە دەژین و دەسكەوتە ساواو دەڵەمەكانی ئەم مێژووە خوێناوییەمان لە بەر دەستدایە. بآ گومان ئەگەر مامەڵەی عەقڵانی لەگەڵ  "ئەوەی هەمانە"دا نەكەین لە داهاتووی ئەم مێژووەدا رووزەرد و شەرمەزاری نەوەی داهاتوو دەبین، هەربۆیەش دەبآ بە باشی بیپارێزین و بەرەكانی داهاتووش تەیاركەین بۆ پاراستن و بە پیت كردنی. بە پێویستی دەزانم ئەوەش بڵێم كە پاراستن تەنیا بە مانای خۆ بەستنەوە بە دنیایەكی داخراو و بەر تەسكەوە نیە بەڵكوو دەبآ بە شێوەیەكی سەردەمیانە و باز رووبەڕووی دیاردەكان ببینەوە.
 شەپۆلی شارستانییەتی نوێی مرۆڤایەتی و دونیای مۆدێڕن ئێمەشی گرتووەتەوە و بە خۆگێل كردن دیارە بارمان ناگاتە جآ و هەروا بە كەوتوویی دەمێنێتەوە. ئامێرەكانی دونیای مۆدێڕن هەنووكە لە بەر دەست و بەرچاوماندان. یەكێك لەو ئامێرانە میدیای دەنگ و رەنگە. بابزانین حیزبی كوردی و دەسەڵاتی كوردی چۆن رووبەڕووی دەبێتەوە. ئایا بە عەقڵێكی رەخنەگرانەوە چاو لەداهاتوو دەكات و ئەم عەقڵەش زاڵە بەسەر شێوازی بەكارهێنانی ئەم ئامێرەدا یان نا. ئەگەر جوابەكە "نا"یە با بزانین بۆچی نا؟ لە میدیای كوردیدا چی زاڵە و چی ناوەرۆكی پرۆگرامەكانی تەنیوە؟
 لەوەتەی میدیای دەنگ و رەنگی كورد هەیە یەك گوتار بە سەریدا زاڵە و ئەویش گوتاری حیزبییە و تەنانەت تا ئەم ماوەیە نەبآ كە تلەفزیۆنی "نەورۆز" وەشانی پرۆگرامەكانی دەست پێكردووە، ئێمە كەناڵی غەیرە حیزبیمان نەبووە و هەركامە ئورگانی حیزبێكی تایبەتن. و زیاتر لەوەی خۆیان بە سەمبول و ئاڵای كوردییەوە پێناسە بكەن، خۆیان بە رەنگە حیزبییەكانەوە دەناسێنن. كە ئەمەش كۆسپێكی گەورەیە و لە واقیعدا بە لاڕێدا چوونە لە و ئامانجە بنەماییانەی كە حیزبی كوردی لە سەری بنیات نراون و خوینیان بۆداوە ئەویش رزگار بوونە لە كۆیلەیی نەتەوەیی. جا كەوا بوو دەبآ شەقامی كوردی بیر بكاتەوە كە ئەگەر خەباتی كردووەو خوێنی داوە و بە هەزاران بنەمالە ئاوارە بوونە و بە دەیان و بگرە سەدان هەزار كەس شەهید بوونە و منداڵەكانیان بە هەتیوی ماونەتەوە، بۆ چ ئامانجێك بووە و ئیستاكە دەبآ ژیانیان چۆن بێت. دیارە من لەو نووسەرانە نیم بەتەنیا هەر حیزب و دەسەڵات بكوتمەوە و بە باڵای بیری بەرزی جەماوەردا هەڵبڵێم، چوونكوو ئەگەر شەقامی كوردی بیری بكردایەتەوە ئەوا دەسەڵاتی كوردی ئاوا نەدەبوو، و لانیكەم زەختی دەخستە سەر حیزب بۆ ئەوەی بەرنامەكانی بە شێوەیەكی تر بێت، با ئەوەش بڵیم كە نكۆڵی لە كارتێكردنی دوولایەنەی جەماوەر و دەسەڵاتیش ناكەم. لە هەمان كاتیشدا دەبآ حیزبەكانمان بە خۆیاندا بچنەوە و رەخنە لە خۆیان بگرن، ئەگەر حیزب دڵ بەو پرۆگرامە رەمەكییانە خۆش كات كە ئێمە بە شەو و رۆژ لە تلەفزیۆنەكانیاندا دەیبینین دیارە لە وەهمێكی پووچ دایە، ئەگەر وەكوو باو لە گۆڕەپانی سیاسەت دا حیزب ئەو مافەی هەیە كە پڕوپاگەندەی هەبآ و بەشی خۆی جەماوەر بۆلای خۆی رابكیشآ تا لە هاوكێشە سیاسییەكاندا سەنگی خۆی هەبآ، ئەو پلانەی كە هەر حیزبێك بۆ داهاتووی خۆی دایدەڕێژآ چۆن پلانێكە، ئایا تەواوی رەهەندەكانی لە بەرچاوە و هەڵسەنگاندنێكی سەردەمیانەی لە باروودۆخەكە هەیە یان نا. حیزبی كوردی چۆن چاو لەداهاتووی خۆی دەكات. سەتەلایتە كوردییەكان كە هەركامەو ئورگانی حیزبێكی تایبەتن و ئاوێنەی باڵا نوێنی سیاسەتەكانی ئەو حیزبانەن چ گوتارێك بە سەریاندا زاڵە.
 بەداخەوە حیزبی كوردی فەرامۆشی كردووە كە ئەوەی لەكاتی خەباتی شاخدا خەڵكی بردۆتە ئامێزی سەنگەرەوە چاوو برۆی رەشی فڵان سەركردە یان نەخش ونیگاری فیسان ئاڵای حیزبی نەبووە بەڵكوو تەنیا هەست و تارادەیەكی زۆریش ئاگاییەكی نەتەوەیی بووە، كە بووەتە هۆی ئەوەی خەڵك بە هەزاران ژیانی ناو ماڵ و مناڵی خۆیان بە جآ بهێڵن و روو بكەنە شاخ. ئەگەر ئەوەی لە بەر چاو بگرتایە سیاسەتەكانی ئەوەندە فەشەڵ نەدەبوو كە ئێستە گوتاری حیزبی لە سەرووی گوتاری نەتەوەییەوە بێت. ئەو خەڵكەی كە بە هیوای ئاسۆیەكی گەش بۆ نەتەوەكەیان روویان كردۆتە بارەگا حیزبییەكانەوە هەر بەو هیوایەشەوە و بە ئاواتی داهاتوویەكی گەشترەوە لە پشتی ئەو حیزبە دەمێننەوە. هەر بۆیەش حیزبی كوردی نابآ دڵ بە وە خۆشبكات كە لە كاتێكی كورت خایەندا و بە دڵ خۆش كردنی جەماوەر بە هەندێك وەعدە و وەعیدی دوا بۆش و خاڵی پشتی لە بەرامبە ئەو حیزبەكەی رەقیبیدا بە گەرم بزانآ، ئەیەوآ ئەم رەوتە تاكەی دوامیی ببآ. ئێمە هەموومان دەبینین كە بۆنموونە لە كاتی دنگدانەكەی پەرلەمانی عیراقدا كە لیستی 730 لیستی هاو پەیمانی كوردستان بوو هەر ئەو كەناڵە حیزبییانە وەكوو كەسێك مەلە نەزانێ و كەوتبێتە ناو گێژاوێكەوە بە هەموو توانای خۆیان كەوتنە پەلووكۆ بۆئەوەی خەڵك بێن و دەنگ بۆ چارەنووسی كورد بدەن. پرسیاێك كە دەبآ لێرەدا بێتە ئاراوە ئەوەیە بۆچی ئەبآ وەها بێت، بۆچی مەگەر هەر ئەم خەڵكە پاشماوەی ئەو هەموو چەرمەسەرییانەی كۆڕەو و ئەنفال و هەڵەبجە نین، چی بوەتە هۆی ئەوەی كە خەڵك بە پاڕانەوە و وەعدە بۆشەكانی حیزبەوە بێنە پێی سنووقەكانی دەنگدان. دیارە هۆكاری كۆسپێكی وەها لەو پرۆگرامانە دایە كە دەسەڵاتی كوردی بە خوردی جەماوەری دەدا. ئەگەر كۆمەڵگای ئێمە و لە سەرووی هەمووانەوە دەسەڵات و بیری سیاسی كورد پێناسەیەكی سەردەمییانەو زانستی لە گوتاری نەتەوەیی ببوایە ئەوا باروودۆخەكە بە شێوەیەكی تر دەبوو. ئەو پێناسەیە بابەتێكی زۆر ئاڵوز و ناروون نییە. بەڵكوو پێناسەیەكە كە تەواوی جەستەی نەتەوە بە هەموو پێكهاتە جیاوازەكانییەوە لە خۆدەگرآ. پێناسەیەكە كە جەستەی نەتەوە وەها پێكەوە دەبەستآ كە هیچ شتێك نایلەرزێنێتەوە و ئیدی لە پێناوی مەعریفەیەكی نوآدا نیازێك بە پاڕانەوەی حیزب نییە كە خەڵك بەرێتە پێی سنووقەكانی دەنگدان.
 بۆنموونە هەندێك لەو گرفتانەی كە لە ئاكامی نەبوونی ئەو پێناسەیە هاتووەتە ئاراوە و رەنگدانەوەی بۆشاییەكی عەقڵانییە لە میدیای كوردیدا، دەخەمە روو:
 1-فەزای پرۆگرامەكانی ئەو تریبۆنانە تەرخان كراوە بۆ كلیپ و گۆرانی و هەڵپەرَكێ، بە شێوەیەكی رەمەكی بەدوور لە هەر چەشنە پەرەنسیپێك كە نوێنەری مۆركێكی نەتەوەیی بێت. دیارە مەبەستم لە نەتەوەیی لێرەدا سروود و مۆسیقای حەماسی و شۆڕشگێڕانە نییە بەڵكوو مەبەست ئەو رەسەنایەتییەیە كە پیشاندرەری جیاوازییە كولتوورییەكانی من لە ئەویدییە. بۆ نموونە ئەگەر مۆسیقای نەتەوەیی فارس بە شەجەریان و بەنان و … دەناسرآ ئەوا مۆسیقای نەتەوەیی من بە ئەو كلیپە رەمەكیانەوە تێتە ناسكرن. مۆسیقای كوردی بەرهەمی خوێنی دڵ خواردنی عەلی مەردان و تایەر تۆفیق و زۆر كەسێكی دین كە بە پەرۆشی و دەسكورتییەوە ئەو هەموو خزمەتەیان بەو كولتوورە كردووە كە چی ئەو ناوە بەرزانە خەریكە لەژێر تەوژمی كلیپدا ون دەبن. ئەگەر ئێمە بەرنامەمان ئاوا بێت ئەدی چۆن لە نەوەی داهاتوومان چاوەرَوان بین كە كورد بێت موختەساتی شوناسی خۆی بناسێت. جا لە هەمووی ئەمانە سەیرتر ئەوەیە كە لە باروودۆخێكی ئاوادا كە ئنیستیتۆ كەلەپووری كوردی دامەزراوە تا ئێستە میدیاكانمان ئەو جۆرە كە پێویستە ئاوڕێكیان لێنەداوەتەوە و هەر بۆ جارێكیش بێت لە پرۆگرامی رەمەكی نەماوە كە چاو پێكەو تنێك لەگەڵ بەرێوەبەرانی ئەو سەنتەرەدا بكرآ كە خەریكی چین و چییان كردووە.
 2- لەكاتێكدا كە توركیا لە سنووری كوردستاندا لەنگەری خستووە و ئەڵێ نارۆمەوە تا نەیخەم بە لایەكدا، ئێمە هەر چوپییەكە بەر نادەین وەك بڵێی بەردەنگی ئەو هەڕەشانە ئێمە نین. لە وەها باروودۆخێك دا میدیای كوردی ریكلامی موبلی توركی بڵاودەكاتەوە و لەباتی سروودی نەتەوەیی و شۆڕشگێرانە خەریكی دەمەتەقآ و گاڵتەیە لەگەڵ گۆرانیبیژێكی لومپەندا كە هەڕلەبڕی گۆرانی نابا و تەنیا هونەری بآ ئەخلاقییە و دیارە ئەمە خەڵكەكەی خۆی باشتر دەیناسآ تا ئەو میدیایەی كە ئەركی فەرهەنگسازی كەوتۆتە ئەستۆیەوە.
 3-كەناڵی نەورۆز كە كەناڵێكی نەتەوەییە و ئەبآ لە كەناڵە حیزبییەكان زۆرتر پەرۆشی ئەو گوتارە نەتەوەییە وەپاشكۆكراوە بێت بۆ ئاوڕدانەوە لە ئایین لە كوردستاندا تەنیا مامۆستا ئایینییەكانی سوننەی كورد پیشاندەدا و هیچ پرۆگرامێكی بۆ شیعەكانی كوردستان نییە و بە مسۆگەریشەوە لەداهاتوودا چاوەڕوانی ئەوە دەكا كە جەماوەری خانەقین و ناوچە شیعەنشینەكانی كوردستان دەنگ بۆ لیستی كورد بدات نەك بۆ لیستی شیعەی عێراقی.
 4-وەك دەزانین زانكۆ و سیستەمی پەروەردە ناوەرۆكی هەر وڵاتێكە چوونكوو سەرەڕای بەرۆژ كردنەوەی بیری كۆمەڵگا، بەها نەتەوەییەكانی هەروڵاتێك لەرێگەی سیستەمی خوێندنەوە رادەستی بەرەی داهاتوو دەكرآ، كەچی میدیای كوردی هیچ ئاوڕێكی لێناداتەوە و ئەوەندەی كە پەرۆشی پرۆگرامی رەمەكی و میوان شەو و كلیپی هیندی و… ئەوەندە پەرۆشی سیستەمی پەروەردە نیە.
 5-حیزب و دەسەڵاتی كوردی تا ئێستە بیری لەوە نەكردۆتەوە كە ئەبآ بەدیلێك بێت بۆ ئەو حیزبە ئیسلامییانەی كوردستان كە ئەساسنامەو پەیڕەوی ناوخۆیان لە وڵاتە عەرەبییەكانەوە بۆ دێت و لە هەمان كاتیشدا ترسێكی زۆری هەیە لە رادەی نفووزیان لە ناوی خەڵكدا. دیارە من وەكوو نووسەری ئەم وتارە هیچ گرفتێكم لەگەڵ حیزبی ئیسلامیدا نییە بەڵكوو گرفتەكە لەوەدا ئەبینم كە حیزبێكی ئیسلامیمان نییە وەك چۆن وەها حیزبێك لە وڵاتە عەرەبییەكاندا پەرۆشی جوغرافیا و نەتەوەی خۆیەتی ئەمیش پەرۆشی ئەم خاكە بێت كە بەشێكە لە كەڵەرەوایەتی وڵاتی ئیسلامی و هەمان ئەساسنامە و بنەمای حیزبی ئیسلامی – عەرەبی پێڕەو دەكات و بەڵگەشم بەشداری ئەو حیزبانەیە لە كۆنفرانسی قاهیرەدا.
 6-نوێبوونەوە بەو مانایە نییە كە ئێمە ببین بە كۆپی رۆژئاوا و بە خوێندنەوەیەكی رواڵەتی بڕۆینە كەوڵێكی مۆدێڕنەوە و نابآ فەرامۆش بكەین هەر لەوڵاتی ئێمەدا لە یەك ودوو ساڵی رابردوودا چەندە ئافرەت بە تاوان و بیانووی شەرەفەوە بوونەتە قوربانی و ئەمەش پیشاندەری سیستەمی خێڵەكی و زاڵبوونی خوێن و خێڵە لە كۆمەڵگای كوردەواریدا و هەر بۆیەش ئێمە ئەبآ بە خوێندنەوەیەكی قووڵ لە كۆمەڵگاكەمانەوە  رووبەرووی دیاردەی نوآ ببینەوە و لە باتی باسكردنی تەوسیفی، كارەكانمان ببەینە قۆناخی تەحلیلەوە و ئەمەش ئەركێكی ترە لە ئەستۆی میدیای كوردیدا. 
 
 ئێمە دەبآ پرسیار لە خۆمان بكەین ئەو هەموو ماندوو بوونەی ئەنفال و كۆڕەو و كیمیابارانە چ ئامانجێكی لە پشتەوە بووە و ئایا ئەو ئامانجە بەرزانە تەنیا بە هەڵپەڕكآ دێنەدی. دەبآ دەسەڵاتی كوردی بەدووی پلانێكی كولتوورییەوە بێت كە لەو پلانەدا:
 – گوتاری حیزب بخاتە پاشكۆی گوتاری نەتەوەییەوە
 – لەبیری موحكەم كردنەوەی بنەما كولتوورییەكانی شوناسی نەتەوەییەوە بێت
 – لە پرۆژەیەكی بەردەوامدا و بە گێڕانەوە لە چالاكان و خاوەن رایانی پسپۆڕی زمانی كوردی و بە هاوكاری لە گەڵ وەزارەتەكانی خوێندنی باڵا و پەروەردەدا فەنداسیۆنی زمانی ستانداردی كوردی و رێنووسێكی یەكگرتوو بە فەرمی پێناسەی بۆ بكرێ و لە تەواوی دام ودەزگاكاندا بسەپێنرآ.
 – پێناسەیەكی زانستی بۆ هونەری كوردی بخاتەبەردەم راگەیاندنەكانەوە و ئیدی رێگا بە هەر شت و هەركەسێك نەدرآ بەناوی هونەر و هونەرمەندەوە تریبۆنی بۆ تەرخان بكرآ.
 – و … .
  لە ئەنجامدا ئەگەر ئێمە ئەو پلانێكە نەتەوەییمان نەبآ و هەر بەم سەر لێشێواوییەوە بڕۆینە پێشەوە بە دڵنیاییەوە داهاتوو دەدۆڕێنین و خەسارێكی گەورە لە خۆمان و دەسكەوتەكانمان دەدەین.
 Osman_noori@yahoo.com