شه‌رمنی سیاسه‌تمه‌داری كورد له‌ئاستێكدایه ناشێت چیترنه‌وه‌ی داهاتوو چاوه‌روانی بكه‌ن
چاوپێكه‌وتنی ساڵنامه‌ی عه‌رعه‌ر له‌گه‌ڵ عومه‌رمحمه‌د…..
پ- ئه‌مساڵ كه‌بیسته‌مین ساڵیادی په‌لاماره‌كانی ئه‌نفاله، جگه‌له هه‌وڵی چه‌ند رێكخراوێكی بیانی بۆ به جیهانی ناساندنی ئه‌نفال و جینۆسایدی كورد، ئایا له‌و ماوه‌یه‌دا كورد بۆ خۆی توانویه‌تی له‌سه‌ر ئاستی جیهانی كاربۆ ناساندنیان بكات؟
و- چه‌ند هه‌ولێكی باش هه‌بوون، ئه‌مه‌ش تا ئه‌و كاته‌ی كورد ده‌بێته خاوه‌نی لۆبیه‌كی باش بۆ ئه‌و ئه‌ركه‌و به‌شێوه‌یه‌كی ته‌ندروست‌و پرۆفیشناڵ كاری بۆده‌كات، ده‌توانین بڵێین هه‌وڵن‌و به‌شبه‌حاڵی خۆشم به‌هه‌وڵی باشیان ده‌زانم، كۆنگره‌ی ناساندنی جینۆساید له هه‌ولێر یه‌كێك بوو له‌و هه‌وڵه جدیانه‌ی پێموایه شتی باشی به‌دواوه ده‌بێت، ئه‌گه‌ر ڤایرۆسی ململانێی حزبی لێی نه‌داو هه‌وڵه‌كانی نه‌كوژێت، كۆنفرانسی شاره‌وانیه‌كان بۆ یادی بیست ساڵه‌ی هه‌ڵه‌بجه كارێكی باش بوو، ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگاداربم له‌نه‌رویج كاركراوه، له سویسرا ناوه‌ندی چاك‌و رێكخراوی وادی ئه‌لمانی له‌یادی بیست ساڵه‌دا كاری باشیانكرد، دوای ئه‌وه نابێت ئه‌وه له‌بیربكه‌ین هه‌وڵ بۆناساندنی جینۆساید ئامانجی خۆی هه‌یه، تۆ خه‌ڵكی بۆ كۆده‌كه‌یته‌وه‌و دۆست‌و هاوپه‌یمان په‌یدا ده‌كه‌یت، هه‌ندێك كه‌س ئه‌وه‌نده به كورت بینیه‌وه ته‌ماشای ئه‌وئه‌ركانه ده‌كان، پێیان وایه هه‌رله‌كۆنگره ده‌بێت ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كورد رابگه‌یه‌نرێت. ئه‌مه تێنگه‌یشتنه له ئه‌رك‌و ئامانجی كۆنگره‌یه‌كی له‌و شێوانه‌ی له‌كوردستان‌و له ده‌ره‌وه ئه‌نجامدراون. ئه‌م كۆنگرانه هه‌ر چۆنێك بێت له‌شه‌ره په‌رۆی سه‌رجاده‌كان‌و خۆبادان‌و به‌ڵێنی جێبه‌جینه‌كراوی به‌رپرسه‌كان باشتره. به‌ڵام هێشتا ئه‌و هه‌وڵانه به‌دحاڵی بوون‌و نه‌شاره‌زایی زۆریان پێوه دیاره، خه‌ڵكانێك دێن واده‌زانن هه‌ر كه‌قژ زه‌ردێك هات‌و دوقسه‌ی كرد ئیتر ئه‌و كۆنگره‌یه زۆر سه‌ركه‌وتووه، له‌كاتێكدا مه‌رج نیه هه‌موو بێگانه‌كان شاره‌زای دۆزی كوردو تاوانه‌كانی دژی كوردبن، خۆ هه‌موو كه‌س یوست هیلته‌رمان‌و هادرێكس نین چه‌ندین ساڵی ته‌مه‌نی خۆیان به‌كورده‌وه خه‌ریك بووبن.
پ- جینۆسایدی كورد هیچی له‌جینۆسایدی ئه‌رمه‌ن و هۆڵۆكۆست و رواندا و نه‌ته‌وه‌كانی تری جیهان كه‌متر نیه و له‌دوو دادگای باوه‌رپێكراودا وه‌كو جینۆساید دانی پێدا نراوه، ئایا كورد توانیویه‌تی سوود له‌جینۆسایده‌كه‌ی وه‌ربگرێت بۆ ئاسایشی نیشتیمانی كوردستان؟
و- نه‌خێر.. نه‌یتوانیوه به‌ڵام ده‌شێت بتوانێت، جینۆسایدی ئه‌رمه‌ن به‌قه‌د جینۆسایدی كورد له‌باری قانوونیه‌وه هه‌نگاوی نه‌ناوه‌‌و نه‌چووه‌ته پێشه‌وه، له‌كاتێكدا ئه‌وان وا بۆ سه‌د ساڵ ده‌چێت، خه‌ریكن، جینۆسایدی كورد دوو دادگای تایبه‌تمه‌ند ئیعترافیان پێكردووه‌و نه‌ك هه‌رتاوان باره‌كانی ته‌نانه‌ت هاوكارو یاریده‌ده‌رانیشی سزایان به‌سه‌ردا سه‌پێنراه، وه‌تا له رووی یاسایی یه‌وه مه‌سه‌له‌كه یه‌كلایی كراوه‌ته‌وه‌و ته‌مومژی له‌سه‌ر نه‌ماوه، ئه‌گه‌ر باسی كورد ده‌كه‌ین ده‌بێت ته‌حدیدی بكه‌ین كورد له‌كوێ سودی لێببینێ؟ له‌باری یاساییه‌وه ئه‌وه ده‌ستكه‌وتێكه بریاری هه‌ردوو دادگای باڵای تاوانه‌كانی عێراق‌و دادگای شاری لاهای سوودیان هه‌یه، به‌ڵام هه‌تا ئیستا نه‌خێر ده‌ستكه‌وته‌كانی وه‌رنه‌گیراون، بۆنمونه ئه‌و كاته سودمه‌ند ده‌بین كه ده‌وله‌تی عێراق وه‌كو ئه‌ركێكی سیاسی‌‌و ئه‌خلاقی به‌رانبه‌ر به بریاری دادگای وڵاته‌كه‌ی داوای لێبوردن له گه‌لی كورد بكاو به مرسومێكی كۆماری ئه‌مه رابگه‌یه‌نێ، به‌ڵام نابێت ئه‌وه‌ش له یاد بكه‌ین كه‌وا گه‌لی كورد له‌دۆسێی جینۆساید سود مه‌ندبووه، هه‌رچه‌نده ئه‌و سودمه‌ند بوونه ئه‌وه نیه كه به‌ریزت مه‌به‌ستته، بۆنمونه برایاری 686 ی رێكخراوی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان بۆ پشتێنه‌یه‌كی ئه‌منی له‌كاتێكدا ێدام له‌ده‌سه‌ڵاتدابوو بریارێكی گرنگ بوو، ئه‌وه له‌ئه‌نجامی ئه‌وه‌وه هاتكه‌وا هه‌ر گروپێكی جینۆسایدكراو پێویستی به‌حه‌سانه‌ی نیوده‌وله‌تی هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی به‌رپه‌لاماری تاوانی نیوده‌وله‌تی نه‌كه‌وێته‌وه، نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان له ساڵی 1991 دوای ئاواره‌یی خه‌ڵكی كوردستان به‌م ئه‌ركه هه‌ستا، به‌ڵام ئه‌و بریاره ته‌نها دیوه ئینسانیه‌كه‌ی گرته‌وه.
پ- له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆی كوردستان، ئه‌نفال و هه‌ڵه‌بجه ته‌نها له‌كاتی یاده‌كانی قسه‌ی له‌سه‌رده‌كرێت‌و ناهۆشیاریه‌كی زانستی هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌ودوو كاره‌ساته، توانیومانه هێنده‌ی قورسایی كاره‌ساته‌كان درك به ئه‌نفال و هه‌ڵبجه بكه‌ین؟ چی پێویسته بكرێت بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌نفال و هه‌ڵه‌بجه له‌ناوه‌نده زانستی و ئه‌كادیمیه‌كاندا ببێت به بابه‌تێكی گشتگیر و هه‌مه‌لایه‌ن؟
و- پێموایه ئه‌وه‌مان تێپراندووه كه یاده‌كان بكه‌ین به‌دوكان، بازرگانه‌كانی ئه‌م یادانه خه‌ریكی كاسبی ترن‌و خه‌ڵكیش له‌و نیازه ناپه‌سه‌نده تێگه‌یشت، ئه‌وه‌ی تۆ پێی ده‌لێت ناهۆشیاری زانستی، خه‌تای خه‌ڵكی تیدا نیه، خه‌ڵك چه‌واشه‌كرابوو، به‌ڵێنه‌كان زۆر گه‌وره‌تربوون له‌وه‌ی له‌هه‌گبه‌دابوون، مه‌ج نیه كه هوشیاریمان له‌سه‌ر ئه‌نفال یان تاوانه‌كانی تر په‌یداكرد، هه‌مووشتێكمان به‌ده‌ست هێنابێ نه‌خێر هوشیاری ته‌نا رێگای ته‌ندروستمان نیشان ده‌دات كه‌چی بكه‌ین باشه‌و كامه ولا بنین، به‌لكو ئێمه وه‌كو كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی پێویستمان به‌جورئه‌ته، جورئه‌ت بێگومان مه‌به‌ستم له‌شه‌ره تفه‌نگ نیه، مه‌به‌ستمه بلێم بتوانین له ده‌رگای كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وله‌تی بده‌ین، وه‌كو تاوانه‌كان له‌دژمان، گه‌وره‌ن خۆمان به‌كه‌م نه‌گرین، ئه‌وه‌ی مه‌به‌ستمه له جورئه‌ت چاو له سیاسیه‌كان نه‌كه‌ین مه‌رج نیه هه‌موو شتێك به‌وان بكرێت، راسته له‌ده‌رگادانی كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وله‌تی پێویستی به سیاسه‌تی حه‌كیمانه‌هه‌یه، به‌ڵام شه‌رمنی سیاسه‌تمه‌داری كورد له ئاستێكدایه ناشێت چیتر نه‌وه‌ی داهاتوو چاوه‌روانی بكه‌ن، هه‌تا ئێستا هه‌ندێك كه‌س ناوێرن وه‌كو پێویست باسی ئه‌نفال بكه‌ن بۆئه‌وه‌ی ئه‌مریكیه‌كان دلیان نه‌ره‌نجێ، له‌كاتێكدا له‌سه‌ده‌ی رابوردوودا راوێژكارێكی وه‌كو هێلته‌رمان به توندی ره‌خنه‌ی له‌سیاستی ئه‌مریكاو هه‌ر پێنج ئه‌ندامه هه‌میشه‌ییه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش گرتووه، كه‌سێكی وه‌كو سه‌مانساپاوه‌ر ئه‌گه‌رچی له‌زانكۆكانی ئه‌مریكا مامۆستای زانسته مرۆڤایه‌تیه‌كانه له‌وه‌زاره‌تی خاجیه‌ی ئه‌مریكا، كه‌چی هه‌موو لایه‌نداریه‌كانی ئه‌كریكای بۆرژێمی ێدام‌و هۆی بێده‌نگی له‌تاوانی جینۆسایدكردنی كورد به راشكاوی خستووته روو. ئه‌وه‌نده‌ی په‌یوه‌ندی به خۆمانه‌وه هه‌یه هۆشیاریمان له‌باره‌ی تاوانه‌كه‌وه به‌شێكی به‌ده‌ستهێنانی ئامانجه‌كه‌یه،به‌ڵام وه‌كو پێشتر ووتم هوشیاری زانستی‌‌و یاسایی هه‌موو شتێك نیه، من پرۆفیسۆرێك‌و فه‌یله‌سوفێكی ترسنۆكم بۆچیه؟ چ خێرێك بۆ كۆمه‌ڵگا ده‌داته‌وه؟ ئێ خۆ به‌نیازیش نین ئێمه ئیتر هه‌ر بۆ مردووه‌كانمان بگرین، شینی ئێمه بۆ زیندووه‌كانه، مه‌عریفه‌ش ئه‌گه‌ر جورئه‌تێكی له‌پشته‌وه نه‌بێت، سوودی چیه، خۆ به پێچه‌وانه‌وه‌شه‌وه هه‌ر راسته به‌چیده چێت كه‌سێكی پركێش‌و سه‌رسه‌خت به‌لام بێ مه‌عریفه بێت، به كورتی ئێمه پێویستمانه به‌وه به‌رله‌وه‌ی ئه‌نفال به‌دنیا بناسێنین ئه‌گه‌رچی ناسراویشه، كه‌م كه‌نالی ئاسمانی دنیا هه‌یه دۆسێی ئه‌نفالیان نه‌گواستبێته‌وه‌و رۆژنامه‌نوسان كاری رۆژانه‌یان له‌سه‌ر نه‌كردبێ، له‌كاتی دادگایكردنه‌كه‌ی ئه‌نفالدا، به‌ڵام پێویسته‌به‌رله‌وه خۆمان باش بیناسین.
پ- خانه‌واده‌ی ئه‌نفالكراوه‌كان ئێستاش له‌ئۆردوگاكاندا‌وله‌بارێكی گوزه‌رانی خراپدا ده‌ژین و به ده‌ست چه‌ندین گرفتی ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی و ده‌رونی و نه‌خۆشییه جه‌سته‌ی و درێژخایه‌نه‌كانه‌وه ده‌ناڵینن، هاوكاری و چاره‌سه‌ركردنی ئه‌مان ئه‌كه‌وێته ئه‌سۆی كێ چی لایه‌نێك؟
تا ئه‌وكاته‌ی حكومه‌تی هه‌ریم‌و رێكخراوه‌كان قه‌ناعه‌ت به‌ده‌وڵه‌تی عێراق ده‌هێنن، یان فشاری ده‌خه‌نه سه‌ر، به‌ناچاری ئه‌ركی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانه، به‌ڵام له‌راستیدا نه‌ك هه‌ر كه‌سوكاری قوربانیان به‌لكو كۆمه‌ڵكگه‌ی كوردستان، راستروایه بلین گه‌لی كوردستان له عێراق، له رووی قانونی‌‌و ئه‌خلاقیه‌وه ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆی ده‌وله‌تی عێراق، به‌ڵام باگریمانه‌ی ئه‌وه بكه‌ین حكومه‌تی عێراق نیازێكی شه‌رانگیزانه‌ی هه‌یه‌و مل به‌م مافه ره‌وایه‌ی گه‌لی كورد نادات؟ ئه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم ده‌بێت فه‌رامۆشیان بكات؟ بێگومان ئه‌ویش ئه‌ركێتی ئه‌ركێكی نیشتمانی‌‌و ئه‌خلاقی له ئه‌ستۆیه ده‌بێت پێوه‌ی پابه‌ند بێت، ده‌بێت مشوری بریندارانی چه‌كی كیمیاوی بخوات، ده‌نا حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان متمانه‌ی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات، پێویسته‌گونده‌كان‌و ئۆردوگاكان به جۆرێك خزمه‌ت گوزاریان بۆ بچێت مرۆڤ تیایدا هه‌ست به‌به‌های هاوڵاتی بوون‌و ئینسانیه‌تی خۆی بكات، ده‌نا پروپاگه‌نده‌و دروشم برینی برینداران سارێژ ناكه‌ن، ده‌مێكه ئه‌و بروایه‌م هه‌یه هه‌ر ده‌سه‌ڵاتێك رێز له زیندووه‌كان نه‌گرێت، ناتوانی وه‌فاداری شه‌هیدان‌و قوربانیانی ئه‌نفال‌و كیمیاباران بێت، من كه ژیانم له ته‌نگژه‌و بێده‌ره‌تانی‌‌و نه‌گبه‌تیدا بوو به‌چی ده‌چێت ئه‌گه‌ر گۆری باوكه شه‌هیده‌كم بۆبكه‌ن به ڤییه‌لا؟
پ- تۆ وه‌كو ئه‌ندامێكی كارا له‌ناوه‌ندی چاك كه‌رێكخراوێكی ئه‌كتیڤه له‌بواره‌كانی ئه‌نفال و هه‌ڵبجه و جینۆسایدی نه‌ته‌وه‌ی كورددا، ئه‌م رێكخراوه كۆمه‌ڵێك كاری باشی كردووه له‌و بوارانه‌دا به‌ڵام ئایا كاره‌كانی ناوه‌نده‌كه‌تان له ئاستی پێویستی‌‌و گه‌وره‌یی كاره‌ساته‌كاندان؟
نه‌ك ناوه‌ندی چاك ته‌نانه‌ت حكومه‌ت‌و كۆمه‌ڵگه‌ی كوردیش له‌ئاستی گه‌وره‌یی تاوانه‌كاندانین، هه‌تاكو ئه‌مرۆ خه‌ڵكمان هه‌یه له‌ناوناوه‌ندی چاك ناتوانێ راڤه‌یه‌كی نیوه‌ناچلی ئه‌نفال بكات، هێشتا له‌ئه‌نفال تێنه‌گه‌یشتووه، هێشتا پێی وایه، ده‌بێت له‌تۆڵه‌ی ئه‌نفال عه‌لی حه‌سه‌ن مه‌جید بهێنرێته هه‌له‌بجه له سێداره بدرێت، هێشتا پێی وایه تاوانی هه‌ڵه‌بجه له‌تاونی ئه‌نفال گه‌وره‌تره،له‌كاتێكدا هه‌ردووكیان یه‌ك تاوانن، راسته دوو دۆسێی جیاوازن، به‌ڵام هه‌ردوو تاوانه‌كه تاوانی نێوده‌وڵه‌تین، هه‌ردوو تاوانه‌كه تاونی جینۆسایدن،له‌ئه‌نفال‌و هه‌له‌بجه‌دا هه‌رسێ پایه‌بنه‌ڕه‌تیه‌كه‌ی تاوانی جینۆساید ئاماده‌ن( تاوانی دژی مرۆڤایه‌تی، تاوانی كۆمه‌ڵكوژی، تاوانی جه‌نگ) به‌ڵام ئه‌نفال هه‌موو جۆره‌كانی تاوانی جینۆسایدی تێدایه، تاوانی جینۆسایدی فیزیكی، جینۆسایدی كلتوری، جینۆسایدی ئابوری) كۆمه‌ڵكوژی ده‌چێته خانه‌ی جینۆسایدی فیزیكیه‌وه‌‌و كوشتنی منداڵ‌و شێواندنی كلتورو مێژوو.سرینه‌وه‌ی ئاسه‌وارومۆركی نه‌ته‌وایه‌تی هه‌موویان ده‌چنه خانه‌ی تاوانی دژی مرۆڤایه‌تیه‌وه. نابێت ئه‌وه‌ش له‌یادبكه‌ین تاوانی جینۆساید به‌زۆری ژماره‌ی قوربانیه‌كانی نیه، كه‌وا تیبگه‌ین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌نفال زیاتر له100000 سه‌دهه‌زار كه‌سی تیدا كوژراوه گه‌وره‌تره له هه‌له‌بجه. نه‌خێر تاوانی ئه‌نفال نیازی پاكتاوكردنه‌كه‌ی سرینه‌وه‌و ته‌نك كردنی شوناسی كورد بوون بوو، هه‌له‌بجه له‌نیوان دوجه‌نگداو هێرش بوو بۆ سه‌ر شارێك له جه‌نگدا، به‌ڵام له‌راستیدا لۆجیكی كۆمه‌ڵكوژی هه‌له‌بجه‌ش هه‌مان لۆجیكی ئه‌نفال بوو، هه‌مان ئه‌و نیازه كۆكوژیه بوو كه عه‌لی حه‌سه‌ن مجید نماینده‌و فه‌رمانده‌ی بوو، ئه‌مه‌ش له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی به‌نوشۆرشه‌وه رێگه پێدرابوو.
پ- ناوه‌ندی چاك تا چه‌ند توانیویه‌تی گرنگی به ئه‌رشیف كردن و توێژینه‌وه‌ی توێری و مه‌یدانی بدات و ببێت به سه‌نته‌رێكی زانسیاری؟ حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان چه‌نده هاوكاری ناوه‌نده‌كه‌تان بووه له‌و بوارانه‌‌و بواره‌كانی تردا؟
و- له‌به‌شی دووه‌می پرسیاره‌كه‌ته‌وه ده‌ست پێده‌كه‌م، حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، هیچ هاوكاریه‌كی ناوه‌ندی چاكی نه‌كردووه‌‌و پێشموانیه بیكات، ئه‌گه‌رچی خۆشمان هیچ داواكاریه‌كمان له‌حكومه‌ت نه‌كردووه، رۆژێكم پێشكنایات داوای هاوكاریمان له‌حكومه‌ت كردبێت، ته‌نها دووجار نه‌بێت ئه‌ویش هێنانی پرۆفیسۆرێكی نه‌مساوی و وه‌فدێكی نه‌رویجی بوون كه هه‌ریه‌كه‌یان به‌جیا هاتبوون، نه‌مساویه‌كه بۆئه‌وه‌ی شایه‌تی له‌سه‌ر تاوانی هه‌له‌بجه بدات، نه‌رویجیه‌كه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی كاریگه‌ری تاوانی جینۆساید به‌رێته‌وه بۆ وڵاتی نه‌رویج، نه‌مساویه‌كه له‌رێگه‌ی وه‌زاره‌تی شه‌هیدو ئه‌نفاله‌وه بوو،خۆیان خه‌رجیان كێشا،نه‌رویجیه‌كه‌ش راسته‌وخۆ به‌نامه‌ی ره‌سمی داوامان له‌پارێزگای سلێمانی كرد هاوكاریمان بكه‌ن، به‌سوپاسه‌وه هاوكارییان كردین به‌دابینكردنی ئۆتۆمبیلێك‌و خه‌رجی خواردنی میوانه‌كانمان، ده‌نا پاره‌ی هۆتێله‌كه‌شیان بۆخه‌رج نه‌كردین، ئه‌ویش كه‌وته سه‌ر وه‌فده نه‌رویجیه‌كه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئێمه هیچ داهاتێكمان له‌به‌ر ده‌ست نه‌بوو.
راسته ناوه‌ندی چاك كاری باشی كردووه، به‌ڵام وه‌كو ئه‌وه‌ی تۆ باسی ده‌كه‌یت بۆ كۆكردنه‌وه‌ی ئه‌رشیف‌و ده‌زگایه‌كی دۆكۆمینتاری‌‌و سه‌نته‌رێكی زانستی‌‌و دراسی، به‌داخه‌وه نه‌ك ناوه‌ندی چاك هه‌تاكو ئێستا حكومه‌تی هه‌رێمیش گرنگی ئه‌و كاره نازانێ، یان ده‌یزانێت‌و خۆی له‌قه‌ره‌نادات، به‌راشكاوی ده‌یڵێم به‌شێك له‌كێشه‌كانی من له‌گه‌ڵ ناوه‌ندی چاك له‌سه‌رئه‌وه‌بوو كه‌ئه‌وه‌نده‌ی گرنگی به‌به‌یاننامه‌نوسین ده‌دا، بچێته پای رێكخراوبوونی خۆی‌‌و ئه‌م كارانه ده‌ست پێبكات، به‌ڵام ئه‌وه‌نده نه‌ده‌چووه سه‌ر ئه‌وكارانه‌‌و ئیستاش هه‌رنه‌چووه، ئه‌گه‌رچی جارێك له‌گه‌ڵ كاك ( دلێر محمد) پرۆژه‌یه‌كمان نوسی رێك ئه‌و مه‌جالانه‌ی ده‌گرته خۆ كه‌به‌رێزتان مه‌به‌ستتانه، دیاره ئه‌و پرۆژه‌یه هه‌روا ئاسان نیه‌و به‌ناوه‌ندێكی په‌رش‌وبڵاوی وه‌كو چاكیش ئه‌نجام نادرێت، پرۆژه‌كه‌مان دایه وه‌زیری مافی مرۆڤ‌و ئاواره‌و ئه‌نفالی ئه‌وسا سه‌روه‌ختی دو ئیداره‌یی بوو كاك (جه‌میل عه‌بداڵ) بوو به‌وه‌كاله‌ت وه‌عدی پێداین زۆر به‌جدی كاری بۆ بكات‌وپرۆژه‌كه‌ی به‌لاوه گرنگ بوو، ئێمه‌ش ته‌نها مه‌رجمان ئه‌وه‌بوو سه‌ربه‌خۆ بین‌و حكومه‌ت هاوكاریمان بكات، له دابین كردنی بیناو موچه‌ی كارمه‌نده‌كانی، به‌ڵام ئه‌و وه‌عده‌ش به‌ده‌ردی زۆربه‌ی وه‌عده‌كانی تری حكومه‌ت چوو، ده‌نا ناوه‌ندی چاك ئه‌گه‌ر بیه‌وێ كاری جدی بكات، ئه‌مرۆش نه‌بێت سبه‌ی ده‌بێت به‌و كاره هه‌ستێت، به‌ڵام خۆ ئه‌وه ته‌نها كاری رێكخراوێك نیه، به‌ڵكو كاری هه‌موانه به‌حكومه‌ت‌و رێكخراوه‌كانیشه‌وه.
پ- گۆڤاری ئه‌نفالستان كه ئه‌مساڵ ژماره (5) ی لێ ده‌رده‌چێت و یه‌كێكه له‌و بڵاوكراوانه‌ی كه تایبه‌ته به‌كاره‌سات و په‌لاماره‌كانی ئه‌نفال، تۆ وه‌ك سه‌رنووسه‌ری ئه‌و گۆڤاره زیاتر گرنگی به چی لایه‌نێكی ئه‌نفال ده‌ده‌یت؟ خه‌ڵك‌و ده‌زگا حكومی‌و حیزبییه‌كان تا چه‌ند به‌ده‌نگ گۆڤاره‌كه‌تانه‌وه دێت؟
و- ئه‌نفالستان گرنگی به‌هه‌موو لایه‌نه‌كانی ئه‌نفال ده‌دات، له‌به‌رئه‌وه‌ی تایبه‌تنیه به‌لایه‌نێكی تاوانه‌كه، تاوانی ئه‌نفال دۆسێیه‌كی فره ره‌هه‌نده، به‌ڵام له‌رابوردوودا گرنگترین ڕه‌هه‌ندی به‌لای منه‌وه ئه‌و كێشه كۆمه‌ڵایه‌تیانه بوون، كه‌یه‌خه‌ی كه‌سوكاری قوربانیه‌كانی گرتبوو، ئه‌و خه‌ڵكانه له‌هه‌لومه‌رجێكی قورسی ژیاندابوون، (دیاره ئیستاش رزگاریان نه‌بووه، به‌ڵام تاراده‌یه‌ك باشتره) ئه‌و خه‌ڵكانه‌ی من ده‌مدواندن زۆریان قسه پێبوو به‌ڵام كه‌ناڵیان نه‌بوو قسه‌ی تێدابكه‌ن،كه‌ناڵه حزبی‌‌و حكومیه‌كان ته‌نها له‌بۆنه تایبه‌تیه‌كاندا ده‌یانهێنانه قسه‌و ئه‌و قسانه‌شیان سانسۆر ده‌كرد كه‌ره‌خنه ئامێز بوون بۆ حزب‌وده‌سه‌ڵات، ئامانجی ئه‌نفالستان رون‌و ئاشكرایه، ده‌مانه‌وێت له‌هه‌ر گۆشه‌یه‌كه‌وه قسه هه‌بێت له‌باره‌ی ئه‌نفاله‌وه بیكه‌ین، چ ئه‌وانه‌ی قوربانی راسته‌وخۆن چ ئه‌وانه‌ی قوربانی ناراسته‌وخۆن، خه‌ڵك هه‌یه كه‌سی ئه‌نفال نه‌كراوه به‌ڵام قوربانی ئه‌و تاوانه‌یه، سایه‌ق كۆسته‌رێك ئێستا له‌هه‌مووكات زیاتر هه‌ست به قوربانی خۆی ده‌كات، كه به‌زۆرو به‌بێگار بردوویانه‌و خانوی خه‌ڵكیان پێروخاندووه، جاشێكی سوكه‌ڵه به‌هه‌مان شێوه ئه‌و له‌سه‌ره‌تاوه وا تێوه‌گلاوه وه‌ره‌قه‌یه‌ك ده‌نێته گیرفانی‌‌و له‌ماڵی خۆی داده‌نیشێ‌‌و موچه‌كه‌شی موسته‌شاره‌كه‌ی یان ئامر سریه‌كه‌ی ده‌یخوات، به‌لای زۆره‌وه 15 رۆژ ده‌چێت له ره‌بایه‌یه‌كی جاشدا داده‌نیشێ‌‌و به‌م شێوه‌یه خۆی له جه‌نگی عێراق ئێران ده‌دزێته‌وه، به‌ڵام كاتێك به ئاگادێته‌وه له‌ناو بازنه‌ی تاوانێكدایه، به‌شداره له ئه‌نفال به‌لای كه‌مه‌وه بێده‌نگه له‌تاوانێك كه به‌پێشچاویه‌وه ئه‌نجام ده‌درێت، له‌وه‌ش خراپتر پار من ئیستخباراتێكم موقابه‌له كردووه ده‌لێت، من براكه‌ی خۆم ته‌سلیم كردووه، من وام زانی خه‌لاتی منیش‌و ئوانه‌ش ده‌كه‌ن كه‌وا هاتوونه‌ته‌وه‌و له‌رێگه‌ی منه‌وه تسلیم بوون، به‌ڵام هه‌موویانیان بردو ئه‌نفالكران‌و ئێستاش نه‌گه‌رانه‌وه ئه‌و كۆمه‌ڵه خه‌ڵكه برای خۆمیان له‌گه‌ڵدابوو، كه‌واته ڕژێم زۆر به سیستم‌وپلانێكی تۆكمه‌وه كاری له‌سه‌ر ئه‌نفال كردووه، ئه‌و ویستی هه‌موو به‌لای كه‌مه‌وه نیوه‌ی گه‌لانی عێراق له‌تاوانه‌كه‌وه بگلێنێ ئه‌و باش ده‌یزانی ئه‌و تاوانه‌ی به‌نیازه ئه‌نجامی بدات، تاوانێكی نائاساییه‌‌و سبه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی نیوده‌وله‌تی لێی دێته ده‌نگ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تاوانه‌كه نیوده‌وله‌تیه. نه‌ك هه‌ر ئه‌نفالستان به‌ڵكو ته‌واوی ئه‌وكه‌سانه‌ی كار له‌سه‌ر ئه‌نفال ده‌كه‌ن پێویسته به وردی كاری تێدابیكه‌ن چونكه به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی ئه‌نفال ته‌واو وابه‌سته‌یه به هۆشیاری سیاسی‌‌و سیاكۆلۆژی‌‌و كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه به‌نده به مافه‌كانی مرۆڤه‌وه، پێم سه‌یره كه‌سانێك دێن گوایه داكۆكی له كه‌سوكاری قوربانیان ده‌كه‌ن، به‌ڵام بێهیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌ك له‌ویژدانی خۆیان ته‌رو وشك پێكه‌وه ده‌سوتێنن، ئه‌نفال بۆخۆی گه‌وره‌ترین پێشیلكاری مافی مرۆڤ بوو، له‌به‌رانبه‌ردا ئه‌گربمانه‌وێت به‌راستی په‌رچه‌كردارمان هه‌بێت ئه‌وانه‌ی ده‌یانه‌وێت جارێكی تر ئه‌نفال دوباره‌نه‌بێته‌وه ده‌بێت به‌راستی رێز له‌مافی مرۆڤ بگرن‌و به‌های مرۆڤ له‌لایان له‌سه‌ره‌وه‌ی هه‌موو به‌هاكانی تره‌وه بێت. به‌كورتی تاوان به‌تاوان چاره‌سه‌ر ناكرێت باشترین كاكردن له‌دژی ئه‌نفال په‌رچه‌كرداری دژی به‌عسیزمه، له‌ریشه‌كێشانی ره‌فتاری به‌عسیزمه، به‌چی ده‌چێت من دژی به‌عس قسه‌بكه‌م‌و ره‌فتاری خۆم به‌عسیانه بێت. به‌چی ده‌چێت من هێرش بكه‌مه سه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ی دۆێنێ به‌شداری تاوانی ئه‌نفالیان كردووه، به‌هه‌مان لۆژیكی به‌عسه‌وه من دژایه‌تیان بكه‌م، باشترین رێزگرتن له قوربانیان محاكمه‌كردنی گومانلێكراوان‌وتاوانبارانه، باشترین محاكمه‌ش ئه‌وه‌یه تاوانباران مافی داكۆكی كردنیان له‌خۆیان هه‌بێت، بۆئه‌وه‌ی به‌ئازادانه بتوانن هه‌موو گۆشه‌تاریكو ئاشكرانه‌كراوه‌كان ئاشكرا بكه‌ن، دادگایه‌كی توندوتیژ بۆ تاوانباران ته‌نها دڵی ئه‌وكه‌سانه ئاسوده‌ده كات كه له‌ره‌فتادا توندو تیژن، به‌ڵام ره‌فتاری ته‌ندروست‌و دادگای ته‌ندروست‌و سه‌ربه‌خۆ ئه‌گه‌ر تاوانبارانیش به‌سزای مه‌رگ نه‌گه‌یه‌نێ ئه‌وا ره‌فتاریان له‌ریشه هه‌ڵده‌كێشێ‌‌و ئه‌وانیش له‌به‌رده‌م مێژوو شه‌رمه‌زار ده‌كات، چی له‌وه ئه‌سته‌متره مرۆڤ به‌شه‌رمه‌زاری مبژی‌‌و دواجاریش به‌شه‌رمه‌زاری بمرێ؟ مرۆڤی شه‌رمه‌زار رۆژی زیاد له جارێك ده‌مرێ.
ئیستا گرنگترین لایه‌نی تاوانی ئه‌نفال لایه‌نی یاسایی‌‌و تێگه‌یشتنێتی له جۆی تاوانه‌كه‌و گه‌وره‌یی تاوانه‌كه، ئه‌ركی هه‌موو ئه‌وكه‌سانه‌یه كه‌ده‌یانه‌وێت ئه‌نفال بخوێننه‌وه ره‌گه‌زه‌كانی تاوانی جینۆسایدی تێدا بدۆزنه‌وه‌و جۆره‌كانی شیكار بكه‌ن‌و مه‌ترسی دوباره‌بوونه‌وه‌ی به‌هه‌موو دیوه‌كاندا لێكبده‌نه‌وه.
سه‌باره‌ت به به‌شی دووه‌می پرسیاره‌كه‌شت، حكومه‌ت به‌ده‌نگ ئه‌نفالستانه‌وه نه‌هاتووه، جگه له‌وه‌زارتی رۆشنبیریش هیچ كه‌سی تر به‌هه‌ندی نه‌گرتووه، به‌ڵام خه‌ڵك باش پێشوازی لێده‌كه‌ن، له‌هه‌موو ئه‌و شوێنانه‌ی ئه‌نفالیان كیمیابارانی تێدا ئه‌نجامدراوه خه‌ڵكێكی زۆر به په‌رۆشیه‌وه‌ن، كۆمه‌كی ده‌كه‌ن‌و بابه‌تی بۆده‌نێرن، له‌سه‌ره‌تاوه ئه‌م په‌رۆشیه له گه‌رمیانیه‌كانه‌وه ده‌ستی پێكرد، دواتر په‌لی هاویشت بۆهه‌له‌بجه‌و ئه‌مسالیش بۆ دۆلی جافایه‌تی‌‌و دۆلی بالیسان‌و بادینان.
پ8- له هه‌موو ژماره‌كانی گۆڤاره‌كه‌دا و له‌لاپه‌ڕه‌كانی كۆتاییدا ئاماژه به چه‌ند ناوێك ده‌درێت كه یارمه‌تی دارایی گۆڤاره‌كه ده‌ده‌ن بۆ چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ی، ئامانج له‌م كاره‌ی تۆ چییه؟
و- بێگومان ئه‌و كه‌سانه‌ی له لاپه‌ره‌كانی كۆتایدا له‌خشته‌یه‌كدا ناویان بڵاو ده‌كرێته‌وه له‌به‌رانبه‌ردا بڕی ئه‌و كۆمه‌كانه‌ش راده‌گه‌یه‌نرێن، كه ده‌یبه‌خشنه ئه‌نفالستان، كۆمه‌كه‌كانیش جیاوازن له 5000$ وه تیایدایه تا 500 دیناری چاپی نوێ، ئامانج له‌م بڵاوكردنه‌وه‌یه چه‌ند هۆیه‌كی رون‌و ئاشكران، یه‌كه‌م ئه‌وه‌یه گۆڤاره‌كه سه‌رچاوه‌ی داراییه‌كه‌ی ئاشكرابكرێت‌و دووه‌م ئه‌وه‌یه ئه‌مه ببێته نه‌ریتێك كه‌خه‌ڵك فێری كاری هه‌ره‌وه‌زی ببێت له‌م پرۆژانه‌دا، بێگومان ئه‌و نه‌ریته‌ی ئه‌نفالستان زیاتر هاندانی كه‌سانێكه كه هاوكاری پرۆژه‌ی ئه‌و راگه‌یاندنانه بكه‌ن كه سه‌ربه ده‌سه‌ڵات نین، به‌و واتایه‌ی ده‌سه‌ڵات باربۆیان ناكات، ئه‌مه به‌و مانایه نیه كه یارمه‌تی حكومه‌ت ره‌ت ده‌كاته‌وه، نه‌خێر به‌پێچه‌وانه‌وه، ئه‌وه‌ی له‌ئه‌نفالستاندا ده‌یبینی ده‌لاله‌تی ئه‌وه‌یه ئه‌گه‌ر حكومه‌تیش هاوكاری پرۆژه‌یه‌ك نه‌كات، خه‌ڵك ده‌یكات، ئه‌گه‌رچی تموحی من وه‌كو خۆم زۆر له‌وه زیاتره به‌گۆڤارێكی ساڵانه‌وه بوه‌ستم، به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌گه‌ر توانای دارایی هه‌بوایه به‌لای كه‌مه‌وه ئه‌نفالستان به‌وه‌رزی ده‌رده‌چوو، نه‌ك ساڵی جارێك، به‌ڵام ئه‌و كه‌سانه‌ی هاوكاری ئه‌نفالستان ده‌كه‌ن، زۆربه‌ی هه‌ره زۆریان خه‌ڵكی هه‌ژارن، زۆربه‌شیان كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوه‌كانن به‌تایبه‌تی خه‌ڵكی گه‌رمیان، ئه‌و داهاته‌ی ده‌یبه‌خشنه ئه‌نفالستان داهاتێكی زۆر نیه، به‌ڵام ده‌لاله‌تێكی گه‌وره‌ی هه‌یه، هه‌رچۆنێك بێت كارێكی گرنگه ئه‌نفالستان وه‌فاداری ئه‌و خه‌مخۆریه‌ی ئه‌وكه‌سایه‌تیانه‌یه‌‌و هه‌ر ده‌نگی ئه‌وانیش ده‌بێت.
ئایا ئه‌وكه‌سانه‌ی كۆمه‌كی ئه‌نفالستان ده‌كه‌ن له‌چی كه‌ناڵێكه‌وه ده‌یگه‌یه‌ننه ده‌ستتان؟
ئه‌و پرۆسه‌یه بێگرفت نیه، چونكه ئه‌م وڵاته وڵاتێكی نۆرماڵ نیه خه‌ڵك له‌رێگه‌ی ژماره‌ی حسابه‌وه كۆمه‌كت بۆ بنێرت، كۆكردنه‌وه‌ی ئه‌و داهاته زۆر زه‌حمه‌ته، رێگه‌یه‌كی تقلیدی‌‌و كلاسیكیه، ته‌نها له‌رێگه‌ی ئه‌و هاوكارانه‌دڵسۆزانه‌وه‌یه كه‌هه‌ڵده‌ستن به‌كۆكردنه‌وه‌ی كۆمه‌كی ئه‌و ژماره‌یه‌ی ساڵنامه‌كه، له‌دوای كاری نه‌خشه سازی كۆمه‌ك له‌كه‌س وه‌رناگرین، ئه‌مساڵ به‌نیازنیم له‌رێگه‌ی ته‌له‌فۆنه‌وه كۆمه‌ك قبوڵ بكه‌م، چونكه ئه‌وه‌ش بۆخۆی گرفتێكی تره، زۆرجار كه‌سه‌كان ناویان نوسراوه، به‌ڵام هه‌تا ئێستاش بڕی كۆمه‌مه‌كه‌یان نه‌گه‌یشتووه‌ته ئه‌نفالستان. واته به‌لێنی زاره‌كی داوه، به‌ڵام جێبه‌جێی نه‌كردووه، ئه‌گه‌رحسابات هه‌بێت ئه‌وه له‌سه‌ر ساڵنامه‌كه ماڵه، به‌ڵام له‌راستیدا نه‌گه‌یشتووه، هه‌تا ئه‌م له‌حزه‌یه كه‌له‌گه‌ڵ به‌رێزتان قسه‌ده‌كه‌م كۆمه‌كی ژماره سێ برێكی زۆری نه‌گه‌یشتووه‌ته ده‌ستمان،هه‌روه‌ها ژماره( 4 )یش به‌هه‌مان شێوه نزیكی 750000 حه‌وسه‌دوپه‌نجا هه‌زار دیناری نه‌گه‌یشتووه‌ته ده‌ستمان.
ئه‌وه‌ی من مه‌به‌ستمه له‌بڵاوكردنه‌وه‌ی ناوی ئه‌و به‌رێزانه ئه‌وه‌یه وورده‌ورده ئه‌و ساڵنامه‌یه به‌راستی ببێته‌بڵاوكراوه‌ی خۆیان‌و خۆیان به‌كاروباری یه‌وه هه‌ستن، به‌تایبه‌تی تریش مه‌به‌ستمه له رۆژانی پیربوون‌و مردنی خۆمدا گه‌نجانی كه‌سوكاری قوربانیه‌كان خۆیان ده‌ریبكه‌ن‌و به‌هه‌ره‌وه‌زی هه‌موو لایه‌كیان ده‌ربچێت، نه‌ك چاویان له‌ده‌ستی حزب‌و میزانیه‌ی حكومه‌ته‌وه بێت‌و مه‌رجیان یه‌سه‌ردا فه‌رزبكات.
كه‌س هه‌یه به‌ڕاشكاوی دژایه‌تی ده‌ركردنی ساڵنامه‌كه بكات.؟
بێگومان هه‌یه، به‌ڵام ئه‌و كه‌سانه خه‌ڵكانێك نین كۆسپی سیاسی دروست بكه‌ن، هه‌ندێكیان دژایه‌تیه‌كانیان له رێگه‌ی تۆمه‌ت هه‌ڵبه‌ستن‌و پرته‌و بۆڵه‌یه‌‌و هه‌ندێكیان ده‌یانه‌وێت كاره‌كه بێ بایه‌خ بكه‌ن، زۆربه‌شیان له‌وانه‌ن كه‌پێیان خۆش بووه جێده‌ستیان دیاربێت به‌ڵام بێئه‌وه‌ی خۆیان ماندوبكه‌ن‌و كارێك بكه‌ن، یان له‌و رۆژنامه‌نوسانه‌ن كه‌هه‌میشه له‌بری ده‌ستخۆشی تانه‌یه‌كی هه‌یه.. به‌ڵام من كاری خۆم ده‌كه‌م‌و خۆم به‌و كه‌سانه‌وه سه‌رقاڵ ناكه‌م، ئه‌وانه‌شی خۆیان به‌منه‌وه سه‌رقاڵ ده‌كه‌ن كارێكی خراپ ده‌كه‌ن‌و خۆیان ماندو ده‌كه‌ن له‌به‌ر ئه‌وه‌ی من دژایه‌تیان ناكه‌م، ئه‌وان هه‌نگاوێك هاتنه پێشه‌وه بۆ دۆستایه‌تی من دوو هه‌نگاو ده‌چمه پێشه‌وه، نه‌هاتن دڵنیام سبه‌ی په‌شیمان ده‌بنه‌وه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی من قه‌ناعه‌تموایه ئه‌وانیش جۆرێك قوربانی تری ئه‌م كۆمه‌ڵگایه‌ن، خۆ مه‌رج نیه ئه‌وه‌ی ئه‌نفال نه‌كرابوو قوربانی نه‌بێت، به پێچه‌وانه‌وه هه‌میشه قوربانی به‌ته‌نیشتمانه‌وه‌یه..
