نەتەوەو زمان و تەقواو تاوان لە روانگەی قورئانەوە
نەتەوەو جیاوزی نەتەوەیی لە پێش دین و ئایینەوە یەو ئەبەدییە: ئەمە شەرعی خودایە!!
لەوەتی دنیا هەیە، مرۆڤ و بیر پێکەوە هەبوون و زۆربەی پێوەندییەکان و جەنگەکانی مرۆڤایەتیش ناوێكی بیرو باوەڕیان لێنراوە.
کۆمەڵگاکانی مرۆڤیش بە حوکمی جوگرافیا یان رووداوی مێژوویی بیرەکانی یەکتریان وەرگرتووە، هەر لە بیروباوەڕی ئاینیی یەوە تا بیری فەلسەفیی و زانستیی و کۆمەلایەتیی و تەکنۆلۆجیی.
بەلام ئەوەی ئاشکرایە هەر گەلە بیرێک و ئایدیایەکی وەرگرتووە بۆ خزمەتی مرۆڤ و گەل و کۆمەڵی خۆی.
واتە هەمیشە خاک و نەتەوە پێش بیرو ئایدیاکانەوە بووە.
بیرەکانی شۆرشی فەرەنسی: برایەتی، یەکسانیی، ئازادیی بوونە بنەمای کۆمەلگاکانی مۆدیرن.
بەلام هیچ نەتەوەیەک بۆ خاتری ئەم بیرانە نەبوونە کۆیلەی فەرەنسا و جاشی دیگۆل و قۆندەرەی شیراک.
تەنانەت مارکسیزمیش لە لایەن گەلانی ئەمریکای لاتین و ئەفریقا بۆ سەربەخۆیی و نوێکردنەوەی خۆیان بەکارهێنران، هیچ نەتەوەیەک نییە لە بەر خاتری مارکسیزم دژایەتی نەتەوەی خۆی کردبێت و بووبێتە گەوادی گەلێکی تر یان دەروێشی فشە مارکسییەکی نەتەوەی داگیرکەر یان پشتی لە زمان و مێژوو و ئەدەبیات و کەلتوور و پاشەرۆژی نەتەوەکەی خۆی کردبێت.
دیارە لە سەرەتاوە زۆر گەلان دین کۆی کردوونەوەو زمانی دینەکەیان بۆتە زمانی نووسین و فێرکردنی بنەماکانی ئایین، بەلام دوایی گەڕاونەوە بۆ زمانی نەتەوەیی و دینیان نەتەوەیی کردووە.
بە سەدان ساڵ بەر لەوەی نەتەوە ئەوروپایییەکان ئەوە بکەن و بەمە بازێكی گەورە بۆ ژیاندنەوەو ستانداردکردنی زمانی نەتەوەیی وەک بنەمای هەرە بەهێزی دەولەتی نەتەوەیی خۆیان بدەن، فارسەکان هەر لە پرۆژەی مەزنی [شاهنامە] وە ئەم کارەیان کردوو بۆ زمانی نەتەوەیی خۆیان گەرانەوە.
کوردیش تا دابەشکردنی ئیمپریالیزمانەی دوای جەنگی جیهانیی یەکەم کە دابڕان و بۆشاییەکی کەلتووریی گەورەی دروستکرد، و دوای ئەوەش کەم یان زۆر، خاک و ولات و زمان وکوردایەتی و کوردەواریی خۆی بەرامبەر هەموو هێزیکی داگیرکەر پاراستووە.
بوونی ئینسانیی یانی بوونی نەتەوەیی و تەواو.
بوون یانی نەتەوەییبوون کە پیرۆزترین حەقیقەتی بوونی مرۆڤە.
لە دایکبوون و نەتەوەییبوون لێک جیا ناکرێنەوە.
سڕینەوەی نەتەوایەتییت سڕینەوەی سەرەتاو سەرتاپای بوونی خودایی خۆتە، یان ژیان بەسەربردنە وەک بوونێكی ساختەی لە ئینسانییەت دابراو، بوونێکی بۆش، تێکەڵ لە درۆ و رق، ترس و تاوان، پووش و پووچەلیی، نوقم بوو لە ساختەچێتی و نیفاق و کوفرو خەرافات و خیانەتدا.
(نەتەوە) و (نەتەوایەتی) بەرهەمی سروشتیی پێوەندی بوونیاریی مرۆڤە بەو خاکەوە کە لێی لە دایک دەبێت.
لەم پێوەندییە وجودییەی نێوان مرۆڤ و خاکە، کە مێژوو بەهەموو دامێن و وپرۆسەکانیەوە: ئابووریی، کۆمەلایەتی، کەلتووریی (زمان و ئەدەبیات و دین)، شارستانیی، سیاسیی و بەربەرەکانی جەنگیی دەرەوە (واتە جیۆپۆلیتیکی) لە دایک دەبێت.
بەلام گومانی نییە دوای ئەوەی کۆرپەیەک لە دایک دەبێت: گەورەترین و خۆشترین لەحزە کە بناسی ئەو وەک مرۆڤ دیار دەکا: ئەو کاتەیە کە دەکەوێتە گڕوگاڵ و بۆ یەکەم جار بەو زمانەی خودا پێی بەخشیوە: وشەی دایە، بابە، بەبە، هتد پڕئاواز دەکات.
ئەو کاتەیە کە دایکوباوکی خەنی دەبن.
ئەمە لەدایکبوونی دووەمی مرۆڤە، لە دایکبوونی راستەقینەی ئەو:
یەکەمجار وەک بایۆلۆجی: وەک بوویەکی جەستەیی، وەک لەش و روخسار.
دووەم جار: وەک بوویەکی رۆحی و سایکۆلۆجی، واتە حەقیقەتی رۆحی ئینسان وەک زمان دەریدەبڕێت، وەک رەوشی دەروونیی ناوەوەی و تێگەیشتنی لە دنیای دەرەوەی.
لەورۆژە بە دواوە بە زمانەکەی خۆی فێردەبێت و فێردەکرێت و ئاخاوتنی مرۆڤانەی خۆی لەگەڵ کەلتووری کۆمەلەکەی خۆی دەکات و ئەمەش کەسێتیی و بناسی مرۆڤیی ئەو دیار دەکات.
تەنیا ئەو کاتە مرۆڤ دەشێ وجودییەتێکی رۆحی نەتەوەیی خۆی نەبێت کە لە ولاتێکی تر لە دایک بێت و هەر لە سەرەتاوە بە زمانێکی تر گۆشبکرێت، ئەو کاتە زمانەکەی تر دەبێتە ناونیشانی وجودییەتی ئەو.
پیسترین و رەشترین و تاوانکارترین و دژەدینترین شالاوی داگیرکەرانەو ئیمپریالیستانە لە مێژوودا ئەو شالاوانە بوون کە ویستوویانە زمان و بناس و سروشتی و خودایی و کەسێتیی گەل و کۆمەڵگاکان بسڕنەوە و زمان و وکەلتووری هێزی غەریبەو بێگانەی داگیرکەر بە سەریاندا بە زەبری شیرو تیر، جەنگ و تفەنگ، لافاوی خوێن و فرمێسک، کوشتوبڕو رێرانکاریی، بسەپێنن.
بەدترین وبێشەرەفترین و حەقیرترین بەندەی خوداش لە مێژووی مرۆڤایەتیدا ئەو بەدسروشتانە بوون کە بوونەتە ئەداتی دەستی داگیرکەران بۆ دوژمنایەتی کوروکچ و خوشك وبراو ئەهل و خەلکی کۆمەلگای خۆیان بۆ خاتری هێزی بێگانەی داگیرکەر و خۆسەپێنەر بە هەر ناوو بیانوویەکەوە بوو بێت: بە تایبەتی هەلگەرانەوە لە زمان و هەستی کۆمەلگایی و نەتەوەیی، تا دەستچوونە خوێنی خەڵکی خاک و دەڤەری خۆت.
چونکە بوون و زمان و نەتەوە لێک جیاناکرێنەوە.
نیشتمان و زمان و نەتەوەش ئایاتی بوون و ئیرادەی خودایین و لە دین لە پێشترو پیرۆزترن.
زمان و قەومییەت، وەک بەڵگەی ئیمان، لە قورئاندا شتی جەوهەرییەو لە پێش دینەوە یە کە جەوهەری نییەو عادەتییە.[ ئەمە لە وتارێکی تردا روون دەکەمەوە]
ئەمە حەقیقەتێکە کە قورئانی پیرۆز چەندین جار سەلماندوویەتی:
لە قورئان – دا نەتەوەو زمانی نەتەوەیی پێش دین دێت.
لە پێشەوە نەتەوە هەیە کە بە زمانەکەی دەناسرێت، ئەوسا وەک قەوم، میللەت دەناسرێت.
ئەوسا خوداوەند بە زمانی خۆیان پێغەمبەری بۆ ناردوون.
تەنانەت قورئان جەخت لە سەر ئەوە دەکات کە خودا بۆ هێچ میللەتێک پێغەمبەرانی نەناردووە بە زمانی خۆیان نەبێت:
قولە تعالی:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ فَيُضِلُّ اللّهُ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي مَن يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (ابراهیم ٤)
کوردییەکەی: [[ ئێمە هیچ پێغەمبەرێکمان نەناردووە [ئیللا] بە زمانی قەومەکەی خۆی نەبێت، تا [پەیامەکەیان] بۆ روون بکاتەوە. خودا کە حەز بکات کەسانێ گومڕا دەکات، کە حەز بکات کەسانێ هیدایەت دەدات. خوداوەند عەزیزو حەکیمە.]]
وشەی [ئیللا] زۆر گرنگەو رەهایی ئەم ئیرادە ئیلاهییە وەک شەریعەتێک بۆ مرۆڤ دادەمەزرێنێت.
هیچ پرینسیپیکی مافی مرۆڤ و مافی چارەنووس لەوە گرنگتر نییە: تەنانەت خودای مەزن خۆی جیاوازی لە نێوان هیچ گەلاندا ناکات و بۆ هەر نەتەوەیەک پێغەمبەری بە زمانی خۆیان ناردووە تا پەیامی خودایان بۆ روون بکاتەوە و بە روونی پێوەندی نێوان (زمان و قەوم) لەو ئایەتە پێرۆزەدا دیارە.
واتە: قەوم ئەوەیە کە زمانی تایبەتی خۆی هەیەو هەر نەتەوەیەک زمانی جیاوازی خۆی هەبێت قەومێکی جیاوازە و پێغەمبەرو پەیامی روونی بە زمانی خۆی بۆنێردراوە.
ئەوانەی خودا هیدایەتیان دەدات ئەوانەن کە پیرۆزیی زمان و نەتەوە وەک ئایاتی خودا دەزانن و دەیپارێزن.
ئەوانەی خودا گومڕایان دەکاو سەریان لێ تێک دەدا و دوایی کافرانە دەبنە دوژمنی خوشک وبراو ئەهلی خۆیان، ئەوانەن کە کوفر بە زمان و نەتەوەی خۆیان دەکەن و دەبنە جاشی دینیی و فیکری یان پارەپەرست و خۆفرۆشی داگیرکەران.
بۆچی زمان و نەتەوە ئەوەندە گرنگن لای خودا؟
چونکە زمان، وەک بەهرەیەکی موعجیزەیی کە دراوە بە مرۆڤ و کەس ناتوانێ سەرەتاو سەرچاوەکەی لێکبداتەوە، وەکو هەموو شتێکی تر لە گەردووندا: ئەو هەموو کەونە ىێ بن و بەرینانە، ئەم هەموو خۆرو مانگ و ئەستێرەو ئاسۆیانەو جوانیی و رەنگاورەنگیی ىێ ژومارو بێکٶتایی سەر زەمین، وەک ئەوان زمان ئایاتێکە [نیشانەیەکە] و موعجیزەکەیە لە نیشانەکانی خودا.
لە قورئانی پیرۆزدا لە دوای دروستکرنی ئاسمانەکان و زەمین، جیاوازی زمانەکان بە سێیەم گرنگترین ئایاتی خوداوەند دانراوە. سەرنج بدەن قورئان نالێ خەلقکردنی زمان ئایاتی خودایە ، بەڵکو [جیاوازی زمانەکانتان] – اختلاف السنتکم-: ئایاتی خودا یە:
﴿وَمِنْ آَيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ﴾ [[سورة الروم الآية: 22]
واتە: [لە ئایاتی [خوداوەند] خەلقکردنی ئاسمانەکان و زەمین و جیاوازیی زمانەکانتان و رەنگەکانتانە].
ئەم شەریعەتە ئیلاهییە فۆرمێکی ئایدیایی تەواوی لە زۆر ئایەتی تردا وەرگرتووە کە جەختی رەها لە سەر جیاوازی وەک سوننەتی بوون و ژیانی مرۆڤ دەکات:
یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقیکم» (حجرات/13)
[[ ئەی مرۆڤینە، ئێمە ئیوەمان لە نێرو مێ خەلق کردووە، و کردوومانن بە گەلان و تیران تا یەکتر بناسن، بەرێزترتان لای خودا ئەوانەن کە تەقوادار ترن.]
لە قورئاندا جەختی رەهاو موتلەق لە سەر جیاوازی تاکەکان و کۆمەلان و تیرو گەلان کراوە نەک یەکێتی و یەکبوون کە بیری ئیستیبدادی دژ بە شەریعەتی خودایی و زولمی لێ لە دایک دەبێت.
خوداش ئەو زالمانە جیا دەکاتەوە وەک بەعسسیەکان و ئیسلامچییە فاشیستە عەرەبەکان کە دژ بە ئیرادەو شەرعی ئەو دەیانەوێ بیری [امە واحدە] بە مانای تواندنەوەی جیاوازییە دینیی و نەتەوەیی و کۆمەلایەتیی و ئینسانییەکان لە یەک فیکری دینیی عەرەبیستدا، کۆ بکەنەوەبە زەبری شیرو تیرو کوشتارو تاوان بە سەر خەلکیدا بسەپێنن.
قوله تعالی:
[ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَٰكِنْ يُدْخِلُ مَنْ يَشَاءُ فِي رَحْمَتِهِ ۚ وَالظَّالِمُونَ مَا لَهُمْ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِير [الشورى ٨]
[ئەگەر خودا حەزی بکردایە، دەیکردن بە یەک نەتەوە [یا دین] بەلام خودا کێ حەزبکات دەیخاتە بەر رەحمەتی خۆی و زالمەکان نە وەلییان هەیە نە پشتیوان]
خودا بۆچی مرۆڤی نەکرد بە یەک نەتەوە، دین، زمان، تیرە؟
وەلامەکە لە ئایەتی پێشوودا یە: بۆ ئەوەی یەکتر بناسن و بزانن لە شەرعی خودادا هیچ جیاوازییەکیان لە نێودا نییە لە سەر بنەمای ئیمان و چاکەکاریی و تەقوا نەبێت.
ئەمەش مرۆڤی ناتەواو لە سەر زەمین ناتوانێت حوکمی بدات، تەنیا خودا خۆی لە رۆژی حیسابدا بڕیار دەدات کێ ئیماندارەو كێ بەراستی تەقوادارو چاکەکار بووە لە ژیانییدا.
بەلام کێن لەم شەریعەتە دەردەچن؟ زاڵمەکانن ئەوانەی لە جیاتی ناسینی جیاوازییەکان و یەکتر ناسین، بە رەگەزپەرستی و نەتەوەپەرستیی دەیانکەنە هۆکاری بەربەرەکانی و جەنگ و خوێنرێژیی و تاوان، ئەوانە هیچ پەناو پشتیوانێکیان نییە چونکە دژی سوننەتی خودایین
هەروەها سورەتی (نحل) هەمان شت دووبارە دەکاتەوەو دەفەرموێت
(ولو شاء الله لجعلكم أمة واحدة ولكن يضل من يشاء ويهدي من يشاء و لتسألن عما كنتم تعملون)
واتە: [گەر خودا حەزی بکردایە دەیکردن بە یەک ئوممەت بەلام کێ حەزبکات گومرای دەکات، کێ حەز بکات هیدایەتی دەدات و هەرخۆشی لێتان دەپرسێتەوە چیتان کردووە]
لیرەشدا جەخت لە سەر جیاوازییە: جاوازی نەتەوە، کۆمەڵ و تاک و کردەوەی چاک و خراپەی تاکەکان کە تەنیا خوای گەوەرە خۆی لە رۆژی حیسابدا حیساب لەگەل ئینساندا دەکات و مرۆڤی ناتەواو و زالـمێکی گومراو تاوانکار ناتوانێت لەم دنیایەدا حوکمی چاکەو خراپە بدات.
مرۆڤ تەنیا دەتوانێ ئامۆژگاری براو خوشكی مرۆڤی بکات و رێگای راستی، بە قەناعەتی خۆی، نیشان بدات و ئەمر بە چاکەو نەهی لە خراپە بکات و نەک حوکم بە سەر ئیمانداری و بێئیمانی هیچ مرۆڤێکدا مسلمان یان ناموسمان بدات بەمە خۆی دەخاتە جێگەی خوداو دەبێت بە شەیتان و بە کافر.
تەنانەت قورئان لە زۆر شویندا یەک- ئوممەتی مرۆڤ ئەوەندە بە کارێکی نەشیاوو مەحاڵ دادەنێت کە دەڵێ: ئەگەر خودا بە یەک ئوممەش مرۆڤی خەلق کردبا، هێشتا جیاوازیی و ناکۆکییان تێدا دەبوو!!
[ هود: ١١٩] ولو شاء ربك لجعل الناس أمة واحدة ولا يزالون مختلفين ]
[[گەر خودای تۆ حەزی بکرادیە، هەموو خەلکی دەکرد بە یەک نەتەوەو هێشتا هەر جیاواز و ناکۆک دەبوون.]
لە ئایەتێکی تردا ئەمە زیاتر روون دەکاتەوە و دەری دەخات کە راستیی هەموو مرۆڤ لە سەرەتاوە یەک ئوممەت بوون و دوایی جیاوازییان تێدا پەیدا بووەو خودا بۆ هەر میللەتێکی جیاواز پێغەمبەرێکی بە زمانی خۆیان بۆ ناردوون تا هیدایەتیان بدات:
[[وَمَا كَانَ النَّاسُ إِلاَّ أُمَّةً وَاحِدَةً فَاخْتَلَفُوا وَلَوْلا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ فِيمَا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ)؟]]
واتە [مرۆڤەکان تەنیا یەک نەتەوە بوون جیاوازییان کەوتە نێوان گەر پەیامی خوداوەند نەبایە بۆ داوەری لە نێوانیان لە وەی کە ناکۆک بوون تێیدا]
[[كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلاَّ الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْياً بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ]] [البقرە، ٢١٣]
[مرۆڤان یەک نەتەوە بوون خوداوەند پێغەمبەی بۆ ناردن وەک موژدەدرو ئینزارکەر و کتێبی هەقی بۆ ناردنە خوارەوە دەربارەی ئەو ناکۆکییەی هەیان بوو، بەلام ناکۆکییان نەبوو ئەوانە نەبێت کە دوای ئەوەی خودا رووناهییەکانی بۆ ناردن لە بەر حەسادەت و گومرایی ناکۆکیان لە نێو پەیدا بوو خودا ئەوانەی هیدایەت دا کە باوەریان بە هەق هێنا و خودا کێ حەز بکات دەیخاتە سەر رێی راست.]
لێرەدا سروشتی جیاوازیخوازو ناکۆکیداری مرۆڤ دەردەبرێت کە تەنانەت دوای هاتنە خوارەوەی پەیامی خوداش بۆ مرۆڤ، جیاوازی و ناکۆکی زیاتریان لا دروست بوو ئەوانە نەبێت کە خودا هیدایەتی کردوون بۆ رێگای راست.
کەوایە کۆلەکەیەکی هەرە بەهێزی شەرعی خودا جیاوازیی و قبوڵکردنی جیاوازییەکانی زمان و رەنگ و نەتەوەو بیروبۆچوون و لێکدانەوە بەرژەوەندی جیاوازە.
بەلام زۆربەی موفەسسیرە عەرەبەکان تەفسیرێکی زۆر عەرەبیست و رەگەزپەرستانەیان بۆ قورئان کردووەو خۆیان بەلای ئەو ئایەتانەدا نابەن کە یەکسانی و جیاوازیی مرۆڤ و تیرەو نەتەوەکان دەسەلمێنێت. یان بۆ گومراییکردن هاتوون کافرانە حەدیسیان بە ناوی پێغەمبەرەوە دروست کردووە تا سەروەری عەرەب بە سەر غەیرە عەرەبدا بسەپێنێت. یان هەموویان بە سوننەو ئەخلاقییاتی عەرەبی دەبەستنەوە.
یان بە درێژایی مێژوو، تا ئەمڕۆش، لە کام دەولەتی ئیسلامیدا: وەک تورکیا و ئێران کە گوایە حکومەتی ئیسلامیشیان هەیە، کورد ئازادیی هەبووە ئەم مافە ئیلاهییانەی زمان و هەست و بیری نەتەوەیی تەنانەت بۆ چاکەو برایەتیش بە ئازادیی بەکاربێنێت.
دەولەتی ئیسلامی ئێران بۆتە دەوڵەتی سێدارەو مەرگ بۆ کورد.
هەر لە بەر ئەوەی کورد دەیەوێت وەک وکورد، وەک خودا خەلقی کردووە ، بژیت.
بۆ مونافیقێکی دینی تا ئێستا بەرامبەر قەسابخانەی ئیسلامی ئێران دەنگی هەڵنەبڕیوە؟.
پەیامی مرۆڤ بۆ ئینسان پەیامی جیاوازیی و رەنگاورەنگییە و عەهدی خودا لەگەڵ مرۆڤ لەم ژیانەدا عەهدی ئیمان و چاکەیە کە ئەزموونی ئەم جیاوازییە ئیختیاری بۆ هەر یەکێکمان فەراهەم کردووە: بە تەنیا لە دایک دەبین، خاوەنی چاوو دڵ و عەقلو ئیرادەی جیاوازین و هەر یەکەش دەچینە قەبری خۆمانەوە:
زانایەکی ئیسلامی الدكتور محمد راتب النابلسي دەربارەی ئایەتی:
﴿وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً﴾
[سورة النحل الآية 93]
دەڵێت: [[ئەم ئایەتە مانای هەیە. گەر خودا ئیختیاریی جیاوازیی مرۆڤی نەهێشتبا، گەر حەزی نەکردبایە ببینە خاوەنی خواست خۆمان، هەموومان دەبووینە نوسخەی یەکتر، ئەو یەکبوونە ئێمەی پێشنەدەخست، ئەو روالەتە گشتییە وجودی ئێمەی ئیلغا دەکرد، ئیختیاری ئیلغا دەکرد، عەهدو ئەمانەتی ئیلغا دەکرد، پێشکەوتنی ئێمەی لای خوداوەند ئیلغا دەکرد.]]
بۆیە خوداوەند ژیان و دڵ و عەقڵی بە مرۆڤ بەخشیوە تا بەپێی ویژدان و عەقلی خۆی لەم دنیایەدا چاکە یان خراپە بکات، و تا ئەو رۆژەی دەمرێت دەرفەتی هەیە زیاتر خۆی زانا بکات و زیاتر تێبگات وخۆی لە خراپە دوور خاتەوە، گوناه بکات و پەشیمان بێتەوە، گومرا بێت و ىێتەوە سەر رێی راست. تا رۆژی مردن هەموو کەس ئەو دەرفەت و کاتەی هەیەو هێچ تاوانکارێک بۆی نییە بە ناوی دینەوە ژیان لە هیچ کەس بستێنت و ببێتە بەرەی تاوان و عودوان، خودا دەفەرموێت:
﴿وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ﴾ [سورة المائدة]
واتە [[ لە خیرو چاکەدا هاوکاری یەک بن، لە تاوان و دەستدرێژییدا هاوکاری مەکەن.]]
لەمەدا، لە چاکەدا خوداوەند فەرمان دەدات کە مرۆڤەکان مونافەسەی یەکتر بکەن :
﴿وَفِي ذَلِكَ فَلْيَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ (26) ﴾
[سورة المطففين]
بۆ ئەمە [چاکەو خێر] با رکەبەران رکەبەرایەتی بکەن
﴿لِمِثْلِ هَذَا فَلْيَعْمَلِ الْعَامِلُونَ (61)﴾
[سورة الصافات].
[بۆ ئەم جۆرە کاری چاکەیە با کارمەندان کار بکەن.]]
ئەمەیە عەهدی خودا نەک بازرگانی و جاشەتییکردن بە دینەوە دژی خوشک و براو رۆلانی نەتەوەیی خۆت
[اثم و عدوان] کاری دوژمنایەتی نانەوەو جەنگ و کوشتار و تالان و دەربەدەریی و ئەسیرگرتن و کوشتنن.
ئایا دوژمنایەتی نانەوەو تاوان و دەستدرێژی لەوە زیاتر کە لە سەدان بەلگە وڤیدیۆی لەم چەشنەدا دەیبیبنن؟
بەلام وەک خوداوەند دەفەرموێ:
[[صم بكم عمي فهم لا يرجعون]]
[کەڕو لاڵ و کوێرن و چاوی خۆیان لە هەق دەنوقێنن و ناگەرێنەوە سەر رێگای هەق و چاکە].
دیارە من ناتوانم کوفر بکەم و بلێم ئەوانە ئیسلام یان مسلمان نین، خودا خۆی دەزانێت.
بەلام گومانی نییە ئەوانە موجریم و مونافیقن و خیانەت لەو عەهدەی خوداوەند بۆ تەماع و دەسکەوتی دنیایی کەم دەکەن و بە ناهەق دەبنە زاڵم و خوێنرێژو درۆبێژو تاوانکار و لە و ئامۆژگارییەی خوداوەند لادەدەن کە دەفەرموێت:
ولا تشتروا بعهد الله ثمنا قليلا] – النحل ٩٥- [
واتە: بازرگانی بە عەهدی خوداوەندەوە مەکەن و بۆ تەماع و دەسەلاتی دنیایی پووچ مەیفرۆشن
خودا غافڵ نییە لە تاوانی ئەوانەی خەلک لە دیاری خۆیا ن دەردەپەڕینن و ئەسیر دەکوژن و ئەو نیقاقەش دادیان نادات کە بە ئارەزوی خۆیان باوەڕ بە هەندی ئایەت بێنن و ئایەتە ئەساسییەکان فرامۆش بکەن:
{[[ ثُمَّ أَنْتُمْ هَؤُلَاءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَكُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِيقًا مِنْكُمْ مِنْ دِيَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَيْهِمْ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَإِنْ يَأْتُوكُمْ أُسَارَى تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْرَاجُهُمْ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذَلِكَ مِنْكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ} [البقرة : 85]
[ئەوە ئێوەن خۆتان دەکوژن و هەندێک لە مال و دیاری خۆیان دەردەکەن و بە تاوان و دوژمنایەتی لەگەڵیان رەفتار دەکەن.. کە ئەسیرتان کەوتە بەر دەست رایان دەدەن کە دەرکردنیان حەرامە لە سەرتان . ئایا ئێوە باوەڕ بە هەندێ بەشی کتێب /قوریان دەکەن و کوفر بە هەندی بەشی تر دەکەن؟ ئەوەی ئەوە دەکات تەنیا لە دنیادا پاداشتی شوورەیی و سەرشۆرری دەبێت و لە رۆژی قیامەتدا توندترین سزای دەدرێت. خودا غافڵ نییە لەو تاوانانەی دەیکەن:
{وَمَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا} [النساء : 93
ئەوەی ئیماندارێک بە ئەنقەست بکوژێت پاداشەکەی جەهەندەمە بە نەمری تێیدا دەمێنێتەوە. و خودا غەزەبی لێگرتووەو لەعنەتی کردووەو عەزابێکی مەزنی بۆ ئامادە کردووە.]
{مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا } [المائدة : 32]
[[لە بەر ئەوە ئێمە بۆ بەنی-ئیسرائیلمان نووسی کە هەر کەسێک مرۆڤێک بەبی نەفس و فەسادکردن لە زەمیندا بکوژێت، وەک ئەوە وایە هەموو مرۆڤی دنیای کوشتبێت، ئەوەش کە خۆی لە کوشتنی دەپارێزی و بە زینددوویی دەیهێڵێتەوە، وەک ئەوە وایە کە هەموو مرۆڤی ژیاندبێتەوە]]
لە کۆتاییدا دەلێم:
خودایە: هێزی ئاشتیی و برایەتیی و چاکە سەربخەو
هیدایەتی مونافیق و گومرایان بدە بۆ رێگای راستی ئیمان و ئینسانییەتو بگەرێنەوە و زمان وگەل و ولاتی و خەلکی خۆیان خۆش بوێت
[دیارە ئەم وتارە دەبووایە پیاوانی ئایینی کوردستان و زلەپیاوانی حیزبە ئیسلامییەکان بینووسن. بەلام خودای مەزن ئەو هەستە بەهێزەی خستە دڵمەوە کە شەو نەخەوم تا نەگەڕێم و ئەم راستییانە نەدۆزمەوەو بە ىی پێچ و پەنا بە خەلکی ولاتەکەمیان نەگەیەنم.]]
