Skip to Content

Sunday, December 8th, 2024
مەرگی شێرکۆ بێکەس لە نێوان کوفرو ئیماندا

مەرگی شێرکۆ بێکەس لە نێوان کوفرو ئیماندا

Closed
by August 28, 2013 گشتی

 

 

 

 

ئەم وتارە نە ڕەخنەی ئەدەبیە و نە هەڵسەنگاندنی شاعیری گەورە بێکەسە؛ بەڵکو سەرنجێکی سۆسیۆلۆژیانەیە بۆ مەرگی کاک شێرکۆ و ئەو لێکەوتانەی لێکەوتەوە چ لای لایەنگرانی و چ لای  نەیارانی  پەڕگیر و ئادیۆلۆژست. هەمان ئەو تێڕوانیانە لێرەدا دەخرێنە ڕوو ئەشێ راستیش بن بۆ زۆرێک لە کاردانەوەکانی دی لای ئەو گروپە هەوادارو ئایدیۆلۆژستانە بۆ دیاردە و ڕووداوەکان لە ژیانی مەردومان لەم  کوردستانەدا. واتە مەرگی ئەم شاعرەش هەروەک زۆریک لە کایە دابەشبوەکانی دیکەی کۆمەڵگەی کوردی بەسەر دینداری/بێدینی یان وردتر ئیسلامی /نائیسلامی کەوتە بەر ئەم هاوکێشە سەقەتەوە بگرە لەمەش زیاتر کەوتیشە بەر هاوکێشەیەکی ناشیرنی دیکە لەڕووی سیاسەوە ئەویش ئۆپۆزسیۆن/دەسەڵات. ئەم کورتە نوسینە هەوڵدانە بۆ خوێندنەوەی  خێرای ئەو هاوکێشە بێمانایانەی گوتاری ئاینی و سیاسی ئەم دەڤەرەی ئێمە. 

لێرەدابەناچاری دەرگیر دەبین لەتەک دوو دوالیزمەدا ئەوانیش؛ شعر و ئاین و شعر و سیاسەت، ئیتر بە ئەنقەست بێت یان بە نەزانی ئەم دووانە زۆر تیکەڵ دەکرێن و جاری وا هەیە ئەوەندە مەلایەک و سیاسیەک دەم ئەکوتن لە شعر ئەوەندە شاعر قسەی خۆی نیە و رێک پێچەوانەکەشی راستە . دەرئەنجامەکەشی ئەو فەوازیە کە هەوموان گەواهیدەرین لە دوای ڕاپەڕینەوە؛ هەروا ناو بەناو لەسەر پارچە شعرێک دەکرێتە  هەرا و بارگرژی سیاسی و کۆمەڵایەتی لێ دەکەوێتەوە. بەداخەوە شعرەکانی کاک شێرکۆ پشکی شێریان بەرکەوتوە لەمڕوەوە بەتایبەتی دوو پارچە شعری ئەم شاعرە (ورتە ورتێ و وەڵام یان سکاڵانامە ) بوونە هۆی نەفرەتی ئیسلامیەکان لە شیرکۆ بێکەس. بەجۆرێ هەر لە کاتی بڵاوبونەوەی (حەمە بچکۆلی بۆیاخچی) لە سەرەتای نەوەدەکانەوە تا  ساتی مەرگەکەیشی وەک کەسێکی نەفرەتلێکراو و بێدین وێناکراوە لە ناوەندو ئەدەبیاتی ئیسلامی سیاسیدا. 

ئەم پەیوەندیە ئاڵۆزەی نێوان شعر و ئاین کە واکەوتوەتەوە بەهۆی نوسینی شعرێکەوە شاعیرێک تەکفیر بکرێت هیچ نیە جگە دەرهێنانی جیهانی ئەدەب و شعر لە ئیستاتیکا و خەیاڵ و سپاردنی بە ئایدیۆلۆژیاو بوغزی سیاسی. واتە تۆ پەرە بە جۆریک لە جیهانبینی دەدەیت لەڕێگەی ئایدیۆلۆژیایەکەوە کە شەن و کەوی شتەکانت بۆ دەکات و هەروەها چاک وخراپ و راست و هەڵەت بۆ دەپاڵێوێ و دیاریی دەکات. لێرەدا پێوستمان بە سلاڤۆی ژیژکە بۆ خوێندنەوەی ئایدیۆلۆژیا و چۆنیەتی بەکاربردنی ئەم چەمکە بۆ بەرهەمهێنانی جیهانبینی. ژیژک لە میانی خویندنەوەی بۆ چەمکی ئایدیۆلۆژیا ،  مارکس تێپەڕ دەکات بەتایبەتی خوێندنەوە  بەناوبانگەکەی بەنێوی( ئایدیۆلۆژیای ئەڵمانی1846) کە لەگەڵ ئینگلێزدا نوسیویانە. لەوێدا مارکس پێداگیری لەسەر ئەوە دەکات کە مرۆڤ بەهۆی لەگەردن نانی ئایدیۆلۆژیا تووشی جۆریک لە هۆشیاری ساختە دەبێت و بەمەش توانای بینینی خودی واقع و راستیەکانی نامینێت. بەڵام ژیژک  ئەولاوە تر دەڕوات هەڵبەت بە سوود وەرگرتن لە ئایدیاکانی جاک لاکانی گەورە دەروونشیکاری فەرنسی (١٩٠١-١٩٨١) ، ئەو  پێیوایە مرۆڤەکان چونکە وابەستەی نەستەکانن ئیدی هەر نەستەکان ئەیبزوێنن بۆ وێناکردنی شتەکان لە واقیعدا. ئیدی لێرەدا ئایدیۆلۆژیا هیچ نیە جگە لە ئەرک بینین بۆ تەبریر هێنانەوەی ئاکارە کۆمەڵایەتی و سیاسەکان، واتە بونیادنانی راستی و واقیع لەڕێگەی باوەڕ و  ئایدیۆلۆژیاوە. کەواتە لەڕێگەی ئەو باوەڕە نەستیەی هەتە تۆ دێت داوەری واقیع دەکەیت نەک لەڕیگەی خودی واقیع خۆیەوە. روونتر شیرکۆ بیکەس هونراوەیەک دەنوسێ فیسارە چیرۆکنوس بەرهەمێکی دیکە دادەهێنێت گرنگ نیە چەندە بەرهەمێکی داهێنەرانەیە یان چەند زمان خولقاندی تیادا کراوە یان وێنە هونەریەکانی چۆنن ، ئیتر ئابەم شێوەیە، بەڵکو گرنگ ئەوەیە تا چەند لەتەک ئەو راستیەدا یەکدێتەوە کە لای منە و ئایدیۆلۆژیاکەم پێداگیری لەسەر دەکات. واتە چەندە دەچێتە خانەی باشەکانی جیهانبینی من و چۆنیش دەکەوێتە بەرەی هەڵە و ناشیرینیەکانی دونیای من و جیهانبینی من. 

ئاخر ئەگەر بەرچاوگیری ئایدیۆلۆژیایی نەبێت کەی ڕەوایە تۆ بەرهەم و داهێنانی شاعرێکی بەتوانا و بەئەزموون و زمان دۆڵەمەندی وەک شێرکۆ بەراورد بکەی بە شاعریکی کەم ئەزموون بەس تەنها لەبەر ئەوەی ئەم لە بەرەی ئایدیۆلۆژیای خۆتە و ئەوی دی لە دەرەوە. من خۆم و دەیان گەنجی دیکەی نێو ریزەکانی رەوتە ئیسلامیەکان لە سەرەتای نەوەدەکاندا ئەوەمان پێ وتراوە و بگرە توشی گێچەڵیش بووین هەر لەبەر ئەوەی شعری شێرکۆ دەخوێنینەوە و هی کریکار و جوتیار و کۆساری و.. هتد گرنگی پێ نادەین.  دیسانەوە من دووپاتی دەکەمەوە کە کاری من بەراوردکردن نیە لە نیوان بەرهەمە ئەدەبیەکاندا و رێزم هەیە بۆ هەر شاعیریک بەڵام قسەی من لەسەر تەرازودانی ئایدیۆلۆژیە بۆ بەرهەمی ئەدەبی کە ئەمە کاری ڕەخنەی ئەدەبییە نەک کاری بڕواداری و هەڵاوێری ئایدیۆلۆژی. 

بەداخەوە هەمان شتیش راستە بۆ دابەش بوونی سەروەتی نەتەوەیی بەسەر حزبە ناسیۆنالست و عەلمانیەکان، بەجۆرێ زۆرجار گەورە شاعرێک یان داهێنەرو نوسەرێک هەر لەبەر ئەوەی لەبەرەی ئەوبەر بووە کەچی ئەمبەر نەفرەتی لێ کردوە و هەوڵەکانی نایدە گیراوە، ئەم دیاردیە زیاتر لەسەروبەندی شەڕی ناوخۆدا تەقیەوە و ڕووی ناوچەگەری پارتە کوردیە دەسەڵاتدار و بەشەرهاتوەکان بەچاکی دەرکەوت. رۆژگارێکی زۆر گەنجانی کورد دابەش بوو بوو بەسەر عەبدوڵا پەشێو و شێرکۆ بێکەس ، گوایا یەکێکیان پارتیە و ئەویدیان یەکیەتی، ئیدی لایەنگرانی ئەم نەک ئەویدیان بە شاعر نەدەزانی بەڵکو بە نەفرەتیشیان دەکرد.

مەرگی شاعیری گەورەی کورد شیرکۆ بێکەس ئەو دابەشکردن و لایەنگیرییە ئایدیۆلۆژیەیی زەقتر کردەوە ؛ بەجۆرێ لەبری ئەوەی بۆنەی مەرگەکەی بکرێتە هەوێنی تەبایی نیشتمانی و وەک سەروەتی نەتەوەیی مامەڵە لەتەک ئەو شاعرەدا بکرێت، کەچی چ لەرووی سیاسیەوە ئەو پیاوەیان دابەش کرد لەنێوان موعارەزو دەسەڵات و چ لەرووی ئاینیەوە دیسانەوە دابەشیان کرد بەسەر بێ دین و دینداردا. روونتر گۆڕان وای پیشان دەدا کە کاک شێرکۆ دژی دەسەڵات بووەو گلەی هەبووە و ئەو لایەنەیان زیاتر زەقدەکردەوە و پارتەکانی دەسەڵاتیش بەتایبەتی یەکیەتی ئەیانویست ناسنامەی ئەندامیەتی یەکیەتی تۆختر کەنەوە.  بەڵام ئەوەی زیاتر مایەیی نیگەرانی بوو دابەشکردنی ئەو پیاوە بوو بەسەر بەرەی بێدینی و کوفردا و هەروەها بێڕیزی کردنیکی زۆر بەرامبەر ئەم پیاوە لەلایەن هەوادارانی گروپە ئیسلامیەکان لە میدیا کۆمەڵایەتیەکاندا. من خۆم دەیان کۆمینتی نەشیاوم بینی دەربارەی ئەو شاعیرە نوسران بەجۆرێ نەک هەر داهێنانی ئەویان نادیدە دەگرت بەڵکو ئەوەشیان لێ دەخوینرایەوە کە کورد رزگاری بوو لە بێ ئیمان و دژە دینێک. خۆ لەسەر ئاستی فەرمیش ئەوا ڕووداوەکەی مزگەوتی گەورەی پاوە و وەڵامەکەی مەلا قادری وتارخوینی جومعە بۆ ئەو گەنجانەی ویستبویان مەراسیمیکی بۆ ڕێک خەن ،نمونەیەکە لە نەفرەتی پیاوانی ئاینی لەو شاعیرە. پاشان مەرگەکەیشی هەروا بە بێ دەنگی گوزەری کرد لە نێوەندی سیاسی و میدیایی پارتە ئیسلامیەکان ، تەنانەت لەبەر (بێدینیەکەی ) ئەوەشیان لەبیر چوو کە ئەو پشگیری ئۆپۆزسیۆن بوو لە هەندێ هەلوێستیدا. بەڵام چونکە وەسیەتننامەکەی جۆریک بوو لە شکاندنی هەندی مەراسیمی ئاینی تەقلیدی ، ئەمەیان باشتر ڕووپۆش کرا لە میدیاکانی ئیسلامیەکان و بە ئاشکرا برەو و بەو  گوتارە دەدرا کە ناڕازیە لە جێ بەجێ کردنی وەسیەتنامەکەی. 

دواجار ئەوەی دەمەوێت دووپاتی بکەمەوە ئەوەیە لەلایەک ، شعر بەجێ بهێڵین بۆ کەسانی بواری خۆی و لەوە تێبگەین کە زمانی ئەدەب زمانی ئاسایی نیە و زمانی خەیاڵە، بەبینینی هەر دەستەواژەو دەربڕینێک کە بەڕووکەش دژە دین بێت ناکرێت تەکفیری نوسەرکەی بکەین. لەلایەکی دیکەشەوە بتوانین هەڵاویری ژیانی کەسیەتی وبەرهەمەکەی بکەین ، ئەگەر شێرکۆ ئاراستەیەکی سیاسی یان ئاینی هەبێت ناکرێت ئێمە بەم پێودانگە بەرهەمەکانیشی بپێوین. بەداخەوە لە میژووی ئاینەکان بەگشتی و  ئیسلام بەتایبەتی قوربانی گەورە دراوە و بەهۆی تیکەڵکردنی ئەو دووبوارەی سەرەوە، ناوگەلێکی وەک حەلاج و سەهرەوەردی و ئەبوعەلای معەری، خەیام و دەیانی دیکە نمونەی ئەو قوربانیانەن کە کەوتونەتە بەر نەفرەتی تێگەیشتنی باوی دین هەشیان بووە لەم پێناوەدا ژیانی داناوە.    

 

 عەلی موحمەد زەڵمی

Previous
Next