حهفت و ههشت * …. ھەژێن
شوێن : سهرشهقامێك [جار جاره دهنگی ئۆتۆمۆبێل، هاواری ئهرهبانهچی و مناڵانی شتفرۆش]. لهلای ڕاستهوه مێزیك، كچێكی جوان، پۆشاكی جۆری پولهكهیی زهردی كوردی پۆشیوه، جامهدانییهكی سوور له پشتسهری ههڵاواسراوه و به زەرد له سهری نووسراوه “ئۆتۆنۆمی ڕاستەقینە …”. لهلای چهپهوه میزێك، كچێكی باریكئهندام، پۆشاكی له جۆری ڕیشی مامهی پۆشیوه و پشتوێنێكی سهقزی له كهمهری بهستووه، جامهدانییهكی سهوز له پشتسهری ههڵواسراوه و له ناوهڕاستیدا به سوور نوسراوه “مافی چارهی خۆنووس …”.
[پیاوێكی تهمهن باڵا مامناوهندی، سهر و ڕیشی ماشوبرنجی، پۆشاكێكی كۆنه و دڕاوی پۆشیوه، له كچه پۆشاك زهردهكه نزیكدهبێتهوه و به وردی سهرنجی كچهكه دهدات و لهبهرخۆیهوه دهدوێت]
– ئای كه پۆشاكهكهی چهنده جوانه، ئاخۆ گهر مژده بیپۆشێت، چهندی لێبوهشێتهوه و چهند خانومانبێت؟ ئهویش وهك هاوهڵهكانی له ئاههنگهكانی فێرگهدا خۆی بڕازێنێت، ئای لهم ڕۆژگاره لۆ ههمووان ناتوانن پۆشاكی جوانیان ههبێت؟
[ له پڕ دهنگێكی ناسك دایدهچڵهكێنێت]
كچهكه پۆشاكزهردهكه: مامۆستا، یاخوا بهخێربێیت، هاتووی دهنگ به لیستی خۆت بدهی، لیستی زهرد؛ لیستی برسییان، دهنگ به ئاشتی بده !
ڕێبوارهكه : [وهك ئهوهی كه گوێی له قسهكانی كچهكه نهبووبێت، لهبهرخۆیهوه] ئای لهم داستانه چهنده كۆنه، ئاوا دهزانێت، كە نهمبیستووه ! [ڕوو له كچهكه دهپرسێت] بابت كاری چییه؟
كچهكه : بهڕێوهبهری شارهوانییه، پێشمهرگهی شۆڕشی ئهیلووله !
ڕێبوارهكه : [بهتوانجهوه] ئا .. دهیناسم، چاكی دهناسم چ قارهمانێكه. كاتی خۆی پاش حهفتاكان لای من پیشمهرگه بوو، كاڵا شایستهی باڵا، ئمم … ئمم …
كچهكه : دهی كهواته هاتووی دهنگ به پارتی خۆت بدهی؟
ڕێبوارهكه : نا كچی خۆم، به ههڵهداچوویت، من كۆنه مستهشار نیم، خوا بازارتانبدات.
[ پاش كهمێك ئهوجار بهرهو كچه بهرگ سهوزهكه دهڕوات و پۆشاكەكەی ئەویش زۆر سهرنجی ڕادهكێشێت، لهبهرخۆیهوه]
– نا ئهمهیان جوانتره، ئهو پشتوێنه كاتێك كه خاتوون دهزگیرانم بوو، داوایلێكردم گوتی “توخوا جهمال بۆم بكڕه”. منیش وتم: كچێ ئاخر بهچی؟ نیمه، مهگهر خۆم بفرۆشم. ئای خاتوونهكهم زۆر دهترسم ئهو ئاواته بهریته ژێرگڵ، بهڵام نا، بڕواناكهم تاسهر دونیا ههر ئاوابێت. ئهم شهوهزهنگهی برسییهكان، ههر دهبێت كۆتاییهكی ههبێت. دڵنیام لهتهك گزنگی ئهو بهیانه، ئهم چارشێوه ڕهشهی سهروهران لهسهر بیر و هۆشی مرۆڤایهتی لادهدرێت. خاتوونهكهم ئهگهر من و تۆش نهیبینین، ئهوا دڵنیام كه نهوهكانمان دهیبینین.
كچه پۆشاك سهوزهكه : بهخێربێیت خاره گیان. دیاره، خهركی زهحمهتكێش، خاوهنی خۆی دهناسیتن. [به پهنجهكێشان بۆ كچه پۆشاك زهردهكه] كۆنهپهرست و بهكرێگیراون. ئاخا و ئاخاوات لهخۆدهگرن. ناوی بهڕێزتان چیبوو؟ بهدڵنیاییهوه پاش ئهمه یارمهتیتان دهدرێت و سهرهنجامهكهی بهدڵی ئهنگۆ دهبیتن !
ڕێبوارهكه : بهتهمان چی لۆ ئێمه بكهن؟
كچهكه : كوردستان ڕزگاردهكهین، كارگەكان دهخهینهوهگهڕ، گوندهكان ئاوهداندهكهینهوه، بارزگانی لهتهك دهرودراوسێیان و موچه دواكهوتووهكانیش دهدرێنهوه …
ڕێبوارهكه : كەواته بۆ من هیچ !
كچهكه : كو هیچ، لۆ ئهوانه هیچن؟
ڕێبوارهكه : ئهوانی تۆ گوتتن، هیچیان لۆ ئێمه نین، تەنیا لۆ بازرگان و خاوهنكار و خاوهنزهوییهكانن. كاتی خۆشی كه بهعس فهرمانڕهوابوو، بارزگانی ههبوو، كارگهكان لهگهڕدابوون، وڵات ئاوهدانبوو، موچه ههبوو، بهڵام مناڵهكانی ئێمه ههر له ژیان بێبهشبوون !
كچهكه : خاره وهره تاقیبكهرهوه، بزانه ههر ئاوایه، كو له خۆتهوه ئهو بڕیارە بۆ سبهینێ دهدهیت؟
ڕێبوارهكه : نا كچی خارهی، له سهردهمی باپیرانمانهوه تاكو ئێستا ههر تاقیدهكهینهوه، یهك له یهك خراپتر، ههمووان زالوئاسا له گهرووی مار و مندارماندا ئاوسان. بهڵام ئێمه ڕهنگ زهردتر و برسیتربووین. كچم ئهو قسانه لۆ كەسانی گێل و نهفام بهچێژن، خوا ڕزقتانبدات.
[ لهم كاتهدا ئهرهبانهچییهك بهدهم ڕاكێشانی ئهرهبانهكهیهوه تێدهپهڕێت و ھاواردەكات …]
ئهرهبانهچی : وهره خاره گیان، وهره لۆ سرقی جوان، سرقی قودسی كوردستان، لۆ نیوهڕۆی ئهم بههاره، لهگهر پیازهتهڕهی، خواردنی خهركی ههژاره. ئای كه چهند خۆشه …..
[ لهم كاتهدا كچه سهوزپۆشهكه چهپڵهیهكی بۆ لێدهدات و قسهكهی پێدهبرێت …]
ڕێبوارهكه : كوڕم، مهلا …. فتوای داوه، سرقی قودس حهرامه، چونكه جولهكه تێیدا دهسهڵاتداره !
ئهرهبانهچی: خاره، جولهكهی چی، كهركووكی قودسی كوردستان.
ڕێبوارهكه : ببووره كوڕم، نەمزانی سرقی كەركووك دهرێیت، بروابكه برنج و ڕۆنمان نییه، تا بیكهینه دۆرمه، خۆزگه بهوهی كه دهیخواتن.
ئهرهبانهچی : وامزانی ههر ئێمه بێبرنج و ڕۆنین، ههی ! [ ئهرهبانهچییهكه به وردی سهرنجێكی كچهكه دهدات و ئاهێك ههڵدهكێشێت، له پر دهنگی ئهرهبانهچییهكی دی ڕایدهچڵهكێنێت]
ئهرهبانهچی دووهم: گندۆره، گندۆرهی ئێرانێ، زەردە، شیرینه وهكی شهكری. وهره خاره بیرتنهچێ، لۆ مندارهكانت ئهو شهمامه جوانهی [به لاچاوێك سهریری كچه زهردپۆشهكه دهكات] ههر دهرێی گێمهڕه، ئای چهنده نهرم و خۆشه. [ ڕوو له ئهرهبانهچی یهكهم] خۆت لاده حهلۆ، با دهركهوێت مانگی چارده !
ئهرهبانهچی یهكهم : باشه ههتیم خۆ نهتكڕییه ! [دە تێدهپهڕێ]
ئهرهبانهچی دووهم : دهی خاره لێمبكڕه، گوندۆرهی ئیرانێ، خۆزگهم بهوهی دهیخواتن.
ڕێبوارهكه : خاره گیان، مندارهكانم له بهدخۆراكیدا تووشی سكچوون بوون، گوندۆره خراپه لۆیان.
ئهرهبانهچی : ئاخر خاره، هی ئێرانه، بۆ سكچوون باشترین دهرمانه. گوێم له تهلهفزیۆنی [گوران] بوو، گوتی “لهبهرئهوهی كه له نهخۆشخانهكاندا داوودهرمان نییه، بۆ سكچوون گوندۆره بخۆن، باشترین دهرمانه”، بهتامه، نهرمه، شیرینه، شیریین !
ڕێبوارهكه : ها.. ها..ها [بهدهنگێكی بهرز] كوڕی خۆم، خهتای تۆ نییه، دونیاكه پێچهوانهیه، بۆیه ژههری ماریش دهبێته ههتوان. تهمهڵ و تهوهزهڵ پۆشته و ئێمهش برسی و بێسهرپهنا.
[ ڕێبوارهكه ملیڕێ دهگرێ و ئهرهبانهچییهكه بە لاچاوێك تەماشای كچەكان دەكات و هاوار دهكات] ..
– وهرن لۆ گندۆرهی، زەردە، خڕه، نهرمه، شیرینه، خۆ حهرام نهكرایه، ئای كه خۆشه، لۆی بمرم !
نۆڤهمبهری ١٩٩٧
* پێشتر له ژماره (٢)ی دێسهمبهری ١٩٩٧ی گۆڤاری (ژیلهمۆ)دا بهناوی (دوو تاكی یهك جووت پیڵاو) بڵاوبووهتهوه، لهبهرئهوهی كه پێڵاو لای خهڵكی كورد واتای نیگهتیڤی ههیه و بۆ ئەوەی لای خوێنهر ناڕۆشنی دروستنهكات، لهم بڵاوكردنهوهیهدا گۆڕیم به (حهوت و ههشت) كه وهك (6 ، 9)ی ئینگلیزی وان و ههمان مهبهستی پێشوو دهگهیێنێت و له هیچ بارێكیاندا ئامانجم گهیاندنی تێڕوانینی خێڵهكیی و دهرهبهگیی نییه بۆ پێڵاو.
Hewt û Heşt *
Hejên
Şwên : serşeqamêk [car care dengî otomobêl, hawarî erebaneçî û mnallanî ştifroş]. Lelay rastewe mêzîk, kçêkî cwan, poşakî corî pulekeyî zerdî kurdî poşîwe, camedanîyekî sûr le piştserî hellawasrawe û be zerd le serî nûsrawe “otonomî rasteqîne …”. Lelay çepewe mîzêk, kçêkî barîkendam, poşakî le corî rîşî mamey poşîwe û piştwênêkî seqzî le kemerî bestuwe, camedanîyekî sewz le piştserî hellwasrawe û le nawerrastîda be sûr nusrawe “mafî çarey xonûs …”.
[pyawêkî temen balla mamnawendî, ser û rîşî maşubrincî, poşakêkî kone û drrawî poşîwe, le kçe poşak zerdeke nzîkdebêtewe û be wirdî sernicî kçeke dedat û leberxoyewe dedwêt]
– ay ke poşakekey çende cwane, axo ger mijde bîpoşêt, çendî lêbweşêtewe û çend xanumanbêt ? Ewîş wek hawellekanî le ahengekanî fêrgeda xoy brrazênêt, ay lem rojgare lo hemuwan natwanin poşakî cwanyan hebêt ?
[ Le pirr dengêkî nask daydeçllekênêt]
Kçeke poşakzerdeke: mamosta, yaxwa bexêrbêyt, hatûy deng be lîstî xot bdey, lîstî zerd; lîstî birsîyan, deng be aştî bde!
Rêbwareke : [wek ewey ke gwêy le qsekanî kçeke nebûbêt, leberxoyewe] ay lem dastane çende kone, awa dezanêt, ke nembîstuwe ! [Rû le kçeke deprisêt] babt karî çîye ?
Kçeke : berrêweberî şarewanîye, pêşmergey şorrşî eylûle !
Rêbwareke : [betwancewe] a .. Deynasm, çakî denasm çi qaremanêke. Katî xoy paş heftakan lay min pîşmerge bû, kalla şayistey balla, mim … Mim …
Kçeke : dey kewate hatûy deng be partî xot bdey ?
Rêbwareke : na kçî xom, be helledaçûyt, min kone misteşar nîm, xwa bazartanbdat.
[ paş kemêk ewcar berew kçe berg sewzeke derrwat û poşakekey ewîş zor sernicî radekêşêt, leberxoyewe]
– na emeyan cwantre, ew piştwêne katêk ke xatûn dezgîranim bû, dawaylêkirdim gutî “tuxwa cemal bom bikrre”. Mnîş wtim: kçê axir beçî? Nîme, meger xom bifroşm. Ay xatûnekem zor detrism ew awate berîte jêrgill, bellam na, birrwanakem taser dunya her awabêt. Em şewezengey birsîyekan, her debêt kotayyekî hebêt. Dillnyam letek gzingî ew beyane, em çarşêwe reşey serweran leser bîr û hoşî mrovayetî ladedrêt. Xatûnekem eger min û toş neybînîn, ewa dillnyam ke newekanman deybînîn.
Kçe poşak sewzeke : bexêrbêyt xare gyan. Dyare, xerkî zehmetkêş, xawenî xoy denasîtin. [Be pencekêşan bo kçe poşak zerdeke] konepersit û bekrêgîrawn. Axa û axawat lexodegrin. Nawî berrêztan çîbû? Bedillnyayyewe paş eme yarmetîtan dedrêt û serencamekey bedllî engo debîtin !
Rêbwareke : beteman çî lo ême bken ?
Kçeke : kurdistan rizgardekeyn, kargekan dexeynewegerr, gundekan awedandekeynewe, barizganî letek derudrawsêyan û muçe dwakewtuwekanîş dedrênewe …
Rêbwareke : kewate bo min hîç !
Kçeke : ku hîç, lo ewane hîçin ?
Rêbwareke : ewanî to guttin, hîçyan lo ême nîn, tenya lo bazirgan û xawenkar û xawenzewîyekanin. Katî xoşî ke be’si fermanrrewabû, barizganî hebû, kargekan legerrdabûn, wllat awedanbû, muçe hebû, bellam mnallekanî ême her le jyan bêbeşbûn !
Kçeke : xare were taqîbkerewe, bzane her awaye, ku le xotewe ew birryare bo sbeynê dedeyt ?
Rêbwareke : na kçî xarey, le serdemî bapîranmanewe taku êsta her taqîdekeynewe, yek le yek xraptir, hemuwan zaluasa le gerûy mar û mindarmanda awsan. Bellam ême reng zerdtir û birsîtribûyn. Kçim ew qsane lo kesanî gêl û nefam beçêjn, xwa rizqtanbdat.
[ lem kateda erebaneçîyek bedem rakêşanî erebanekeyewe têdeperrêt û hawardekat …]
Erebaneçî : were xare gyan, were lo sirqî cwan, sirqî qudsî kurdistan, lo nîwerroy em behare, leger pyazeterrey, xwardinî xerkî hejare. Ay ke çend xoşe …..
[ lem kateda kçe sewizpoşeke çeplleyekî bo lêdedat û qsekey pêdebrêt …]
Rêbwareke : kurrm, mela …. Fitway dawe, sirqî qudis herame, çunke culeke têyda desellatdare !
Erebaneçî: xare, culekey çî, kerkûkî qudsî kurdistan.
Rêbwareke : bbûre kurrm, nemzanî sirqî kerkûk derêyt, birwabke brinc û ronman nîye, ta bîkeyne dorme, xozge bewey ke deyixwatin.
Erebaneçî : wamzanî her ême bêbrinc û ronîn, hey ! [ Erebaneçîyeke be wirdî sernicêkî kçeke dedat û ahêk helldekêşêt, le pir dengî erebaneçîyekî dî raydeçllekênêt]
Erebaneçî duwem: gindore, gindorey êranê, zerde, şîrîne wekî şekrî. Were xare bîrtneçê, lo mindarekant ew şemame cwaney [be laçawêk serîrî kçe zerdpoşeke dekat] her derêy gêmerre, ay çende nerm û xoşe. [ Rû le erebaneçî yekem] xot lade helo, ba derkewêt mangî çarde !
Erebaneçî yekem : başe hetîm xo netkrrîye ! [De têdeperrê]
Erebaneçî duwem : dey xare lêmbikrre, gundorey îranê, xozgem bewey deyixwatin.
Rêbwareke : xare gyan, mindarekanim le bedxorakîda tûşî sikçûn bûn, gundore xrape loyan.
Erebaneçî : axir xare, hî êrane, bo sikçûn baştirîn dermane. Gwêm le telefzyonî [guran] bû, gutî “leberewey ke le nexoşxanekanda dawuderman nîye, bo sikçûn gundore bxon, baştirîn dermane”, betame, nerme, şîrîne, şîrîyn !
Rêbwareke : ha.. Ha..ha [bedengêkî berz] kurrî xom, xetay to nîye, dunyake pêçewaneye, boye jehrî marîş debête hetwan. Temell û tewezell poşte û êmeş birsî û bêserpena.
[ rêbwareke mlîrrê degrê û erebaneçîyeke be laçawêk temaşay kçekan dekat û hawar dekat] ..
– wern lo gindorey, zerde, xrre, nerme, şîrîne, xo heram nekraye, ay ke xoşe, loy bmirm !
Novemberî 1997
* pêştir le jmare (2)î dêsemberî 1997î govarî (jîlemo)da benawî (dû takî yek cût pîllaw) bllaw buwetewe, leberewey ke pêllaw lay xellkî kurd watay nîgetîvî heye û bo ewey lay xwêner narroşnî drustnekat, lem bllawkirdneweyeda gorrîm be (hewt û heşt) ke wek (6 , 9)î îngilîzî wan û heman mebestî pêşû degeyênêt û le hîç barêkyanda amancim geyandinî têrrwanînî xêllekîy û derebegîy nîye bo pêllaw.
