Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
گفتوگۆ له‌گه‌ڵ عبدالله‌ محمود

گفتوگۆ له‌گه‌ڵ عبدالله‌ محمود

Closed
by January 21, 2008 گشتی

یادکردنه‌وه‌ی لێنین ئاکسیۆنێکه‌ که‌ ئه‌و بزووتنه‌وه‌و ئینسانانه‌ ئه‌یکه‌نه‌وه‌ که‌ ڕوویان له‌ ئاینده‌یه‌کی به‌خته‌وه‌رو ئازاده….

ئاماده‌کردنی: جبار محسن ……

• ‌ تۆ پێت وایه‌ که‌ پێویسته‌ لێنین یادی بکرێته‌وه‌؟ وه‌ بۆچی؟
عبداللة مةحمود: ئةمرؤ و ئةم سةردةمة يادكردنةوةي لينين لةهةموو كاتيَك ثيَويسترة. بةوهؤيةوة كة هةرواهؤرياي كؤتاييهاتني كؤمؤنيزم و ماركسيزم و لينينزم و ئةو درؤ زةبةلاحانةي بورذوازي كة لةئاكامي شكستي سؤسياليزمي درؤينةي دةولَةتيدا ئةيدا بةطويَي بةشةريةتدا و بانطةشةي دنياي سولح و سةفاو ئاشتي كؤتاييهاتني ديكتاتؤريةكان و … ثوضي خؤيان لةهةموو طؤشةو كةناريَكي دنياو لة هةموو زةمينةكاني ذياني ملياردها ئينساندا، بةكردةوة نيشاندا. ئةمة ئةطةر لةلايةك  رِيسوايي هيَرشي نةخشة بؤكيَشراوي نزيك بة نؤ دةهةي بؤرذوازي بؤسةر كؤمؤنيزم و شؤرِشي ئؤكتؤبةرو دةسكةوتةكاني نيشاندةدا، ئةوا لةلايةكيترةوة ثيَداويستي لينين و كؤمؤنيزم و ئؤكتؤبةريَكي تري بؤ بةشةريةتي ئةم سةردةمة كردؤتة ثيَداويستيةك كة كؤمؤنيستةكان و ماركسي و لينينيةكان كةوتؤتة ئةستؤيان. جطة لةمةش هةموو بزوتنةوة كؤمةلآيةتيةكان رِابةران و كاريزمان بزوتنةوةكاني خؤيان ياد دةكةنةوة و رِيَزي ليَدةطرن، تةنانةت ثةروةندةسازي بؤدةكةن. ميَذووي نارِاست بةبالآيان دةبرِن. شكستةكانيان بةسةركةوتن نمايش دةكةن و نيشاني دنياي ئةدةن. ثارةي خةيالَي سةرفي زيندوهيَشتنةوةو كؤثيكردنةوةي كةسايةتيةكةيان دةكةن….تاد، ئينسان كاتيَك رِابةراني واقعي ئةم بزوتنةوانة بةراورد دةكات لةطةلَ رِابةراني بزوتنةوةي كؤمؤنيستي و كريَكاري و ثيَشكةوتنخوازي دنيا، كةسايةتي وةكو لينين، ئةوكات دةتوانيَ بزانيَت ئينسانة طةورةكان كيَن.
لينين يةكيَكة لة كةسايةتية سياسي و ماركسيستييةكاني سةدةيةكي دياريكراو، سةدةي بيستةم. سةدةيةك كة ئةو تواني مؤر بدات لةهةموو هاوكيَشة سياسي و كؤمةلآيةتي و ئابوري و فةرهةنطي و ئيداري و تادةطاتة ثةيوةندي نيَودةولَةتي و ثيَناسةكردنةوةي هةموو ماف و ئازاديةكان و سةرجةم فؤرمؤلبةنديةكاني دنيا. ناوي لينين و شؤرِشي ئؤكتؤبةر لةثالَ ناوي ماركسدا، تا ئةم ساتة وةختة ميَذووية ناسراوترة لة رِابةران و شةخسيةتة سياسيية لؤكالي و سةراسةريةكاني سةرجةم بزوتنةوةكؤمةلآيةتيةكاني دنيا. 
ديارة كةسيَك ئةطةر ئةو نةخشةي سةراثا جيهانداطرةي بووبيَت و طةورةترين ئالَوطؤري لةميَذووي بةشةريةتدا توماركردبيَت و حزبي وةكو وةسيلةي ئالَوطؤرِي ريشةيي ثيَكهيَنابيَت و شؤرِشي كريَكاري  بةرثاكردبيَت و طةورةترين و درِندةترين نيزامي سياسي و دةسةلآتي لة لةشةش يةكي طؤي زةويدا خستبيت، و دةسةلآتي سةرجةم بيَبةشاني داسةثاندبيَت، نةك ثيَويستي بة يادكردنةوة بةلَكة ثيَويستي بة طةورةترين ليَتويَذينةوة هةية، ثيَويستي بة كردنةوةي ضةندين قوتابخانة هةية بؤ دةرسكردنةوةي بؤضونةكاني و فيَربووني ثراكتيكةكاني.
لينين كاتيَك لة ضوارضيوةي ميَذووي خؤيدا وةكو كةسايةتيةك و بيرمةنديَكي طةورةي ماركسيستي دةبيَتة شويَني باس و طفتوطؤو يادكردنةوةو هةلَدانةوةي كارنامةو بؤضونةكاني، ئةوكاتة ئينسان تيَدةطات ض ئينسانيكي طةورةي سةردةمي خؤي بووة، ض روئيايةكيشة بؤ داهاتووي بةشةريةت.و ض ثيَويستيةكة بؤئةمرؤ. ضونكة يادكردنةوةي لينين ئاكسيؤنيَكة كة ئةو بزوتنةوةو ئينسانانة ئةيكةنةوة كة رِوويان لة ئايندةيةكي بةختةوةرو ئازادة. بؤية يادي لينين تةنها طيَرِانةوةي بيرةوةريةكي ميَذووي نيية، بةلَكة لةوةزياتر رِوانينة لة تةجروبةيةكي طةورةو شكؤدار بؤ ئايندةيةك كة ئينسانةكاني خوازياري عةدالةت و خؤشبةختي و ئازادي ئةم سةردةمةو نةوةكاني داهاتوو بةدوايدا ويَلَن. 
دنياي بيَ لينين و بزوتنةوةي  بةهيَزي كريَكاري و سؤسيالستي، دنياي بيَ حزبي لينيني، دنياي بيَ ثراكتيكي كؤمؤنيستي لينين و ….. دنيايةكي سةرةو خوارو ثرِ كويَرةوةرية. ئيَوة تةماشاكةن و بيهيَنة بةرضاوتان ئةطةر لينين و شؤرِشي ئؤكتؤبةر نةبواية، شةرِي بؤرذوازي بؤدابةشكردني سةرلةنويَي دنيا لةنيَوان زلهيزةكاني ئةو كاتةدا ضةند مليؤن قورباني تري دةويست؟ دةبوا ضةند خويَنيتر برِذيَت بؤئةوةي كةمكردنةوةي سةعات كار بؤ 40 سةعات داسةثيَنراية، و بؤرذواي ضةند كارطةو كارخانةي خةلَتاني خويَن كردبا بؤوةستانةوة بة رِووي خواستيَكي ئاوا سادةدا. يان ئةطةر لينين و ئؤكتؤبةر نةبواية دةبوو ضةند دةهة و ضةند دةورةيتر تيَكةلآوبووني رِةش ثيَست و سثي ثيَستةكان بة ياساي قةرةقوشي بؤرذوازي قةدةغةكرابا. ئةطةر لينين و شؤرشي ئؤكتؤبةر نةبواية دةبوو ضةندين دةهةي تر ئازادي  سياسي و كؤبونةوةو مانطرتن و خؤثيشاندان و ئازادي بيروباوةر، و  جيايي دين لةدةولَةت و ثةروةدةو فيَركردن، ئازادي رِاطةياندني دذي ديني و دينداري، حةقي هاولآتيبوون بيَطويَدانة دين و ميلليةت و رِةطةز …. بةدي هاتبا. بةرِةسمي ناسيني مافي ميللةتان لة دياريكردني ضارةنووسي خؤياندا، تا مةسةلةي حةقي ثةنابةري، و مافي دةنطدان بؤ هةمووان، يةكساني ذن و ثياو، مافي بةسالآضوان و منالآن، حةقي خويَندن و فيَربووني خؤرايي، حةقي نيشتةجيَبوون و خانةولانة، بيمةي بيَكاري، هاوخةباتي و هاوضارةنووسي….. تادةطات بةباسي بةرابةري و يةكساني وحكومةتي شورايي، هةلَوةشاندنةوةي خاوةنداريَتي تايبةتي ض ثيَويست بواية؟ ئةمانة هةموويان بةرهةمي شؤرِشي ئؤكتؤبةرو نةخشي رِابةري لينينة. ئيَوة تةماشاكةن دواي نزيك بة 90 سالَ بةسةر تيَثةربووني شؤرِشي ئؤكتؤبةردا، ئيَستاش بؤذوازي لة ناوجةرطةي دنياي تةمةدوني بةناو غةربيدا نةيتوانييوة ئةو ئازادي و مافانة دةستةبةربكات كة شؤرشي ئؤكتؤبةر  و بةرِابةري لينين دةستةبةري كرد.   
      بؤية لينين كة رِةمزي طةورةترين ئالَوطؤر لةهةموو زةمينةكان و لايةنةكاني ذياني بةشةريةتي ئةم طؤي زةويةداية بةئاقاري ئازادي و خؤشبةختي بةرابةريدا، ثيَويستي بة يادكردنةوةيةكي خةباتكارانة هةية.
• ئه‌و ده‌رس و ته‌جروبانه‌ی لێنین‌ چین که‌ پێویسته‌ کرێکاران و بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیستی له‌ به‌رچاوی بگرن له‌مڕۆدا و جه‌ختی بخه‌نه‌وه‌ سه‌ر؟
عبداللة مةحمود: رِاستيةكةي دةرس و تةجروبةكاني ئؤكتؤبةرو لينين و نةخشي ئةو لةم شؤرشةو لةوةش واوةتر لةسةر بةشةريةت وة بؤ ضيني كريكارو كؤمؤنيستةكان و بزوتنةوةي كريكاري و كؤمؤنيستي هيَندة زؤرة، كة ليَرةدا ناكريَت و بواري ئةوةمان نيية بةدريَذي باسيان بكةين، بؤية من ليَرةدا ئاماذة بةطرنطترين دةرس و تةجروبةكاني ئةكةم.
يةكةمين دةرسيَك كة لينين و شؤرِشي ئؤكتؤبةر نيشاني بزوتنةوة كريكاري و كؤمؤنيستي وضةث و دنياياندا ئةوة بوو كة ماركسيزمي لة مةيداني ثراكتيكدا بة كردةوة دةرهيَنا،و نيشانيدا كؤمؤنيزم و بنياتناني كؤمةلطاي سوسيالستي و كؤمؤنيستي خولياو خةيالَيَك نيية و كاريَكي عةمةليية.
وة ئةوةي كة بؤرذوازي دةولَةتكردن و ئيشكردن لة بواري دةولَةتي كردبوو بة كاريكي ئالَؤز، وة بةكاري خةلَكي متةخةسيس و دياريكراوي دةزاني و  بؤدورخستنةوةي ضيني كريَكار لةخةباتي سياسي و دةستبردني بؤشورش و ئةوةي بةخةيالَ لةقةلَةمئةدا كريَكار دةسةلآت بطريَتة دةست، دةولَةت بةدةستةوةبطريَت و بةرِيَوةي بةريَت. شؤرِشي ئؤكتؤبةر ئةم درؤ زلةي بةكردةوة، بةميَذوو سثارد.
لينين و و حزبي لينيني لةجيَطاي شؤرشي ميللي و وولآتي، شؤرِشي كريَكاري بةناوةرِؤكي ئةنتةرناسيونالستي بةرثاكرد، وة بةكردةوة هاوثشتي و هاوضارةنووسي ضيني كريَكارو بةرذةوةنديية سةراسةري و طشتيةكاني ضيني كريَكاري كردة مةبناي شؤرِش. ناسنامةي ميللي و ديني و رِزطاري خاك و سةرزةميني ميللي و نةتةوةيي و كةلتوري هيض جيَطايةكيان لة ناو ئةم شورشةدا نةبوو، لةجيَطاي حزبي ميللي و نةتةوةيي، حزبي ثيَشرةوي ضيني كريَكارو شؤرشي كريَكاري ثيَكهيَنا، هاوضارةنووسي ضيني كريَكاري نةك هةر لةرِوسيا بةلَكة لةدنيادا كردة مةبناي خةباتيَكي ئةنتةرناسيونالستي. وة نيشانيدا كة ضؤن سةرمايةدان و دةولَةتةكانيان سةرباري كيَشمةكيَشي نةثساوةي واقعي نيَوان خؤيان بؤ بردني دةست رةنجي زياتري ضيني كريكاو قازانج ثةرستي،كة لةنيَوان خؤيان هةيانة، بةلآم بؤ سةركوتي ضيني كريَكارو شؤرِشي حةقخوازانةيان دةست ئةخةنة ناودةستي يةكترو لة هيض ثيلانيَك دريَغي ناكةن. لينين و شؤرِشي ئؤكتؤبةر لةبةرامبةردا هاوضارةنووسي ضيني كريَكاري جيهانيان كردة بناغةيةكي ثتةو. ئةمة لةكاتيَكدا بوو كة بةهؤي بةردةوامي جةنطي جيهاني يةكةمةوة دةمارطيري نةتةوةيي و بةرطري لة نيشتمان و بؤرذوازي خؤ وولآتي تةواوي ئةوروثاي ئةوكاتةي داطرتبوو. زؤربةي حزبة ليبرال و سؤسيال ديموكراتةكان، لةذيَرناوي بةرطري لة نيشتماندا كةوتبوونة بةرطريكردن لة بؤرذوازي وولآتي خؤيان. لةناو دلَي ئةم هةلومةرجةدا لينين و حزبي بؤلشويك رِيزي سةراسةري ضيني كريَكارو هاوثشتي و هاوضارةنووسي جيهاني ضيني كريَكاريان نويَنةرايةتي كرد.
ناسيني ووردي هةلومةرج و تةشخيس داني طرفتة بناغةيةكاني كؤمةلَطاو ضونيةتي كؤكردنةوةي ضيني كريكار و خةلَكي ستةمديدة لةدةوري و ثيَكهناني هاوثةيمانيةتي لة نيَوان كريَكاران و باقي تويَذة بيَبةشةكاني ئةو سةردةمةدا، يةكيَكيتر لةو دةرسة بةنرخانةية كة دةبيَ حزبة لينينيةكان لة خةباتياندا بؤ بةرثاكردني شؤرِشي كريَكاري و كؤمؤنيستي بةدةستيةوة بطرن، لينين لةرِاستاي هةلَوةشاندنةوةي خاوةنداريَتي تايبةتي لةرِيطاي شؤرِشي ضيني كريكارو و بيَبةشانةوة بؤ بةرثاكردني كؤمةلَطاي سؤسيالستي، سةرةكيترين طرفتةكاني كؤمةلَطاي روسياي بةدةستةوة طرت كة كؤمةلَطاي داطرتبوو، لينين كةدةيبيني رِؤذانة كلور كلور ئينسان لةجةنطدا دةسوتيَن و كةمئةندام ئةبن و خةلكي هةراساني دريَذةكيشاني جةنط بوو، دروشمي ئاشتي و لةكاتيَكدا برسيَتي برِستي لة زوربةي هةرةزؤري كؤمةلَطا برِيبوو، دروشمي نان و لةوةختيَكدا سةركوتي  بيَثةردةي سياسي و نةبووني ئازادي بةماناي تايبةتي و طشتي ووشةكة، ئازادي ثةلبةست كردبوو، دروشمي ئازادي و بةم شيَوةية دروشمي " نان ئاشتي و ئازادي " بةدةستةوةطرت و بة بةدةستةوةطرتني ئةم دروشمانة كة خواستي هةرةزوربةي خةلَكي بيَبةشي روسيا بوو تواني خةلَكي روسيا بؤ شؤرش و ئالَوطؤر لة دةوري ئةم خواستة سةرةكيانة رِيَكبخات. 
بزوتنةوةي شورايي و دةسةلآتي شورايي يةكيَكيتر بوو لةو سيستمة سياسي و ئيداريةي كة لينين و شؤرشي ئؤكتؤبةر بؤيةكةمين جار لةبةرامبةر سيستةمي ثةرلةماني بؤرذوازيدا دايمةزراند و دةسةلآتي زوربةي بؤ بةرِيَوةبردني وولآت ض بةويَنةي دانةري ياساكان و ض بةويَنةي بةرِيَوةبردني ياساكان، جيَطير كرد. وة نيشانيدا كة سيستةمي شورايي و بةرِيَوةبردني دةولَةت و بة ثيَضةوانةي بانطةشةي بورذوازييةوة نةك هةركاريَكي دوورة دةست وئالَؤز نيية، كاري جةماعةتيكي دةورة ديدةي تايبةت نيية، بةلَكة كاريَكي ئاساييية و سادةية و هةموو كةسيَكي سةرو تةمةن 18 سالَ دةتواني بةشداري تيا بكات.     
 لةطةلَ لة دةسةلآت هيَنانةخوارةوةي بؤذوازي كؤنطرةي دووةمي سةراسةري شوراكان، بريارنامةيةكي رِوو بة كريَكاران و بيَبةشاني رِووسيا رِاطةياند، يةكيَك لةبةندةكاني بريتي بوو لةمةسةلةي دياريكردني حةقي دياركردني ضارةنووسي ميللةتةكاني بةدةست خؤيان.
 ديبلؤماسي نهيَني هةلَوةشاندرايةوة و هةموو رِيكةوتننامة نهيَنيةكان بلآوكرانةوة، و بةئاطاداري كؤمةلَ طةيةنران، حةقي ثةناهةندةيي بؤيةكةمين جار بةهةموو مافيَكةوة كة خةلَكي روسيا هةيبوو درا بةهةركةسيَك كة لةو وولآتةدا بوو. بةكورتيةكةي دةرسةكان و دةسكةوتةكاني شؤرشي ئؤكتؤبةر كة لينين رِابةري كرد هيَندة زؤرن و هةموو زةمينةكاني ذياني سياسي و كؤمةلآيةتي و ئيداري و ئابووري و حقوقي لة ئاستيَكي فراواني كؤمةلآيةتيدا دةطريَتةوة. بؤ زياتر ئاشنابوون بةم دةسكةوتانة دةكريَت دةستوري ئةساسي كةدواي ضةند مانط لة ثيَكهيَناني حكومةتي شورايي ثةسةندكرا، بة شيَوةيةكي هةمةلايةنة دةسكةوتةكان و تةجروبةكاني ببينريَت. ليَرةدا بانطةوازي هةموو خةباتكارني كؤمؤنيست و خةلَكي ئازاديخواز ئةكةم كة ئةم سةنةدة بخويَننةوة. 
• یه‌کێک له‌ باس و مه‌سه‌له‌ گرنگه‌کانی لێنین که‌ کۆمۆنیزمی پێ ده‌وڵه‌مه‌ند کردوو واداری کرد عه‌مه‌لی بکاته‌وه‌و به‌ شۆڕش بگات حزبی کۆمۆنیست بوو. حزبێک که‌ به‌بێ  بوونی ناتوانرێت شوڕش بکرێت و خه‌باتی چینایه‌تی کرێکار بگاته‌ ئامانجی خۆی. تۆ ئێستا یه‌کێکیت له‌وانه‌ی که‌ له‌ ده‌سته‌ی دامه‌زراندنی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستاندایت. چه‌نده‌ توانیوتانه‌و هه‌وڵتان داوه‌ حزبێک پێکبهێنن که‌ له‌و مۆدێله‌ی حزبه‌که‌ی لێنین بێت؟ ئه‌گه‌ر بکرێت که‌مێکیش باسی ئه‌و مۆدێله‌ی لێنین بۆ حزبمان بۆ بکه‌یت.
عبداللة مةحمود: ئيَمة هةموو هةولَمان ئةوةية كة حزبيَكي ماركسي لينيني ثيَكبهيَنين، بةلآم دةبيَ بزانين كة دةلَيَن حزبي لينيني مةبةستمان ئةوةية كة كةحزبيَك بيَت وةلآمي زةمانة بداتةوة. مؤديلي حزبي لينيني ئةوة بوو كة وةلآمي زةماني خؤي و ئةركةكان و طرفتةكاني كؤمةلَطاي خؤي دايةوة و بؤية تواني ضيني كريَكار سازبدات و شؤرِش  رِيَكبخات و رِابةري بكات، ئيَمةش دةمانةويَ لةم مؤديلة دروست بكةين. ئةومؤديلةش بريتيية لة ثيَكهيَناني حزبيَكي سياسي ماركسيستي ثراكتيكي و كؤمةلآيةتي، ئةنتةرناسيونالست و سازشهةلَنةطر لةطةلَ بؤرذازي و رِذيَمةكانيان، رِؤشن و ئاويَزان لةطةلَ نارِةزايةتيةكاني ضيني كريَكارو خةلَكي بيَبةش، خاوةني تةشخيسي دروست بؤ رِوداوةكان و هةلومةرجةكاني خةبات، ناسيني شيَوازةكاني طةشةو ثيَشرِةوي، حزبي دةست و برد و ئامادة لةهةموو نةبةردةكاني خةباتي ضينايةتيدا بةرامبةر بة دياردةو رِووداوةكان و بةرامبةر بة بؤرذوازي و رِذيَمةكةي، هاوكات حزبيَكي توندؤتؤل، بةرضاورؤشن مؤديَرن، شةفاف و بةديسثلين، شؤرشطيرو ميلتانت،خاوةن رِابةرييةكي كؤمؤنيست و ثراكتيكي ، …..تاد ئةمانة هةموويان مؤديلي حزبيَكي شؤرشطيَري شيَوة لينين.

• دوا ووته‌ت، په‌یامت به‌م بۆنه‌یه‌وه‌ چییه‌؟
عبداللة مةحمود: من لةم يادةدا بانطةوازيَكم هةية، بانطةوازةكةشم ئةوةية كة بؤ بةرزراطرتني يادي لينين، لةكاتيَكدا بؤذوازي تا ئيَستا بة نيشانداني ئةوةي كة ستالينيزم ودريَذكراوةي لينينزمةو دةيةويَ لينين لةضاوي دنيادا ناشيرين نيشانبدات و نةخشي رِزطاريخوازانةو رِابةري ئةو بؤ رِزطاري و كؤتاييهيَنان بةهةموو ضةشنة ضةوساندنةوةو نابةرابةريةك، بة ديكتاتؤريةت و سةركوتي ئازادي بشوبهيَنيَت و ويَنا بكات، يادكردنةوةي لينين دةبيَ لةلايةن كؤمؤنيستةكان و بزوتنةوةي كريَكاري و بزوتنةوةي ئازادي و عةدالةتخوازيةوة ببيَتة وةبيرهيَنانةوةي نةخشي رِابةري ئةو، طيَرانةوةي دةرس و تةجروبةكاني، بةدةستةوةطرتني ميتؤدو ثراكتيكي كؤمؤنيستي، طيَراني سمينارات و كؤرِوكؤبونةوة، وةرطيَرٍاني هةرضي زياتري بابةت و نوسراوةكاني، نيشانداني نةخشي شوراكان و وةرطيَراني ياساي ئةساسي شوراكان تا بزانريَت لةيةكةمين رِؤذي دةسةلآتي ضيني كريكاردا ضي كرا بةياسا و كؤمةلَطا ضؤن رِيَكخراو ماف و داخوازيةكاني ضيني كريكارو تةواوي دانيشتوان ضي بةسةرهاتووةو ضةند رِيَكخراوة. وة ثيَكهناني حزبي لينني و … هيوادارم  يادي لينين كؤمةلَطا دابطريَت و هةموو كةس ئةم يادة بة بةدةستةوة طرتني كيَويَك لة سةرمايةي سياسي و خةباتكارانةي لينين و شؤرِشي ئؤكتؤبةرةوة، يادي ئةم رابةرةي ضيني كريكار بكةنةوة، رِابةريَك كة هةر ئيَستا كؤمةلَطاي بةشةري ثيَويستييةتي. 
16-1-2008

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.