جیاوازییە رەگەزییەكان لە چیرۆكدا….ئارام سدیق
جیاوازییە رەگەزییەكان لە چیرۆكدا
رامان لە چیرۆكى "من بە بوكێكى گەورەوە"ى ئارام كاكەى فەلاح
ئارام سدیق
سەرەتا
هیچكات ناتوانرآ دەقێك لە ژێر چەترى تەنها راڤەیەكدا گیر بكرێت، یان تەنها لە رێى قوتابخانەیەكى رەخنەییەوە بخوێنرێتەوەو چیدى ئەو خوێندنەوەیە بە دوا خوێندنەوە ناوببرێت، چونكە وەك لێكۆڵەرەوان پێیان وایە هەرچى دەقە فرە ماناو فرە راڤەیە. ئەگەر ئەم وتەیە بسەلمێنین وەك ئەوەى "جاك درێدا" دەیسەلمێنآ، كە هیچ چەشنە مەدلولێك باڵادەست نییە، ئەوا دواجار هیچ مانایەكى قەتعیو كامڵیش لەئارادا نییە. ماناى دەق ئەوكاتە پەیدا دەبێت، كە ئێمەى خوێنەر كارلێكمان لەگەلأ دەق كردبآ.
ئێمە دەبێت ئەو راستییەمان لاڕوون بێت كە ماوەیەكى زۆرە زانستە مرۆییەكان ئاڕاستەى رەخنەى ئەدەبیان دیارى كردووەو و بەشێك لە لێكۆڵەرەوان ئەو سەرەتایە دەگەڕێننەوە بۆ ئەرستۆ، چونكە ئەرستۆ بەوەوە نەدەوەستا كە بڵێت حەقیقەت لەئەدەبى شانۆییدا جیاوازە لەو حەقیقەتەى لە ژیانى واقیعیدا هەیە. ئەم رایەى ئەرستۆ كۆمەكمان دەكات بۆ ئەوەى كە بڵێین ئەو حەقیقەتەى "ئارام كاكەى فەلاح" لە چیرۆكى "من بە بووكێكى گەورەوە" كە ئێمە لەم نوسینەدا لێى دەدوێین دەیخاتەڕوو جیاوازە لەوەى كە لە واقیعدا هەیە، بەڵام بێگومان دەق دابڕاو نییە لەو كارتێكەرانەى دەوروبەرى وەك ماركسیەكان دەیانخستەڕوو كە دەیانگوت: ئەدەب گوزارشتە لە كۆمەڵگە، یان بەوەى ئەدەب كاریگەرى ژیانى كۆمەڵایەتى لەسەرە. واتە ماركسیزم سیفەتى ئایدیۆلۆژیاى بە ئەدەب دەبەخشى. بێگومان یەكێك لە خەوشەكانى ئەم بۆچوونەى ماركسیستەكان ئەوەبوو كە هیچ بەهایەكیان بۆ خەیاڵ نەدەهێشتەوەو ئەوەى نووسەر دەینوسى دەبوایە رەنگدانەوەى واقیع بێت، كە ئەمە رەنگە لە قۆناغێكدا شیاوبێت، بەڵام هەمووكات ئەوە دروست نییە.
بۆ قسەكردن لەسەر هەر دەقێك پێویست بە میتۆدێك، یان رێبازێكى رەخنەیى دەكات تا ئەو نووسینە پەیامێكى دیاریكراوى هەبێت. ئێمە بۆ قسەكردن لەسەر چیرۆكى "من بە بوكێكى گەورەوە"ى ئارام كاكەى فەلاح زیاتر پشتمان بە زانستى سایكۆلۆژیاو سۆسیۆلۆژیا بەستووە بۆ شیكردنەوەى دەقەكەو ئەوەى ئێمە مەبەستمانە ئەم زانستە دەتوانێت كۆمەكمان بكات بۆ ئەوەى وردتر بۆچوونەكانمان لەسەر ئەو دەقە بخەینەڕوو، بێگومان ئەوەى ئێمە دەیخەینەڕوو بێجگە لە رایەك ناكرێت وەك دواخوێندنەوە تەماشا بكرێت، ئەمە خاڵێكە كە بۆ من گرنگە. هەروەها ئەم نووسینە هەوڵى ئەوە دەدات كە لەو دوو روانگەیەى خرایەڕوو خوێندنەوەیەكى شیكارى بۆ ئەم چیرۆكە بكاتو پەنجە بۆ ئەو جیاوازییە رەگەزیانە رابكێشێت كە لەهەناوى چیرۆكەكەدا حەشار دراون.
لەبارەى ناوەرۆكو ناونیشانى چیرۆكەكەوە
ئەگەر سەرەتا قسە لەناونیشانى چیرۆكەكە بكەین ناونیشانەكە "من بە بووكێكى گەورەوە" دوو ئاماژەى خێرا لاى خوێنەر جێدەمێنێت. یەكەمیان بەكاربردنى "من"كە "راناوى كەسى یەكەمى تاكە". دووەمیش نادیارییەك لەناونیشاندا هەیە بەوەى ئەو "من"ە كێیە؟ ئایا منى نێرینەیە، یان "مێینە" لەكوآ بە بوكێكى گەورەوە وەستاوە؟ ئەمەش دیسان پرسیارە، هەروەها چاوەڕوانى چى دەكات؟ هەموو ئەم پرسیارانەو دەیان پرسیارى تر كە چیرۆكەكەى ئارام خستویەتییەڕوو چیرۆكنووس بەو ناونیشانە سەرنجڕاكێشە چارەسەرى كردووە، چونكە چیرۆكەكە ئەوەندە پرسى چڕوپڕى لەخۆگرتووە مەگەر تەنها ناونیشانێكى لەمجۆرە بتوانێت وەك چەترێك سێبەر بەسەر هەموو تێكستەكەدا بكات.
"من بە بووكێكى گەورەوە"، ناونیشانێكە مۆدێرنو دەكرێت بوترێت كە هەڵگرى توخمى جیاوازییە لەو نەوە چیرۆكنووسەى ساڵانى حەفتاو هەشتاكانو توانیویەتى خۆى قوتاربكات، هەم لە دروشمو هەم لەو تەقلیدیەتەى لە ناونیشانى چیرۆكى حەفتاو هەشتاكاندا بەدى دەكرا، بێگومان لێرەدا مەبەستم نییە كە ئەزموونى چیرۆكنووسى حەفتاو هەشتاكان بە كەم سەیر بكەم، بەڵكو مەبەستمە ئەوە بخەمەڕوو كە ناونیشان لاى ئەو نەوە نوێیەى چیرۆكى كوردى گۆڕانكارى بەخۆوە بینیوە، بەشێوەیەك كە دەكرآ وەك هەنگاوى جیاكارى نێوان ئەوان و ئێستاى چیرۆكى كوردى سەیر بكرێت.
چیرۆكەكە چیرۆكێكى سادەیە، بەڵام بە ناوەڕۆكێكى تۆكمەو ئازارێكى گشتییەوە، ئازارێك كە زۆرێك لە نەوەكانى ئەم كۆمەڵگەیە چەشتوویانە. لێرەدا مەبەستم لە سادەبوون ئەوەیە كە نووسەر خۆى لە پێچو پەناو هەندێك بەكارهێنانى زیادە پاراستووە و زۆر بەسادەیى چیرۆكە بەم رستەیە دەستپێدەكات، كە وتەى رۆژنامەنووسەكانە: ئێمە داواى لێبوردن دەكەین، تۆ لە دوورەوە سەرنجى ئێمەت راكێشا، بەبوكێكى قەشەنگو گەورەوە…
ئەگەرچى من تواناى گێڕانەوەى تەواوى چیرۆكەكەم نییە، بەڵام هەوڵ دەدەم بەشێك لەچیرۆكەكە بگێڕمەوە. چیرۆكەكە باس لە كەسێك دەكات كە لە نێو فرۆكەخانەیەكدا چاوەڕوانى خوشكێكى گەورەى دەكات بگاتە لاى. كەسەكە لە فرۆكەخانەى وڵاتێكى بیانى چاوەڕوانى خوشكە تەمەن نزیكەى"50" ساڵەكەى دەكات. بۆ ئەوەى هەر لەگەلأ گەیشتنیدا لە فرۆكەخانەكەدا ئەو بووكە گەورەیەى كە بەباوەشیەوەیەتى پێشكەشى خوشكەكەى بكات، چونكە خوشكەكەى لە منداڵیدا هەرگیز بووكێكى لەو شێوەیەى نەبووە. دەبێت ئاماژە بەوە بدەم، كە گێڕەرەوە لەم چیرۆكەدا بەڕوونى دیار نییەو چیرۆكەكە فرە گێڕەرەوەیە، چیرۆكەكە بە وتەى چەند رۆژنامەنووسێك دەست پێدەكات لە فرۆكەخانەكە پاشان "كەسى سەرەكى چیرۆكەكە"، كە دەكرێت وەك پاڵەوانیش ناوى بەرین هەرچەندە مەفهومى پاڵەوانیش لەم چیرۆكەدا دیار نییە، بەو پێیەى ئەوانەى بەشدارى لەو چیرۆكەدا دەكەن هەر یەكەو قورسایى خۆى هەیە. بۆیە من راموایە ناكرێت بڵێن: ئەوەى بووكە گەورەكەى پێیە لە فرۆكەخانە چاوەڕوانى خوشكەكە دەكات ئەوە پاڵەوانە، یان ئەو كچە تەمەن نزیكەى (50)ساڵەیە پاڵەوانە. واتە چیرۆكەكە وەك چۆن گێڕانەوەكەى گێڕانەوەیەكى فرە دەنگو نوێیە، هاوكات مەفهومى پاڵەوانیش تێیدا جێگیر نییە، بەڵام لەبۆچوونى مندا (كچە تەمەن نزیكەى (50)ساڵەكە پاڵەوانە).
جوانى چیرۆكەكەى ئارام بەدەر لەو دووخاڵەى خستمانەڕوو كە هەم لە گێڕانەوەدا هەوڵى داوە چیرۆكێكى فرە دەنگ بێت، كە ئەم حاڵەتەش لە چیرۆكى حەفتاو هەشتاكاندا بوونى نەبووە، یان زۆر كەمن بووە. هەروەها ونبوونى پاڵەوانیش كە خاڵێكى ترى چیرۆكەكەیە.
كۆتایى چیرۆكەكە بەوە دێت كە ئەو فرۆكەیەى بڕیارە خوشكە قەیرەكەى پێبێت بۆ لاى براكە هەڵناستێتو گەشتەكەى بۆ هەفتەیەكى تر دوا دەكەوێت. براكە بەڵێنى ئەوە دەدات كە هەمان كات لە هەمان شوێن چاوەڕوانى بكات. كۆتاییەكە كۆتاییەكى جوانو خەمهێنە بەوەى ئەو نەوەیە تازە ناتوانن كە لە گەورەیشدا ئەو ئاواتە لەدەستچوەیان بهێننەدى، یان بەدى هێنانى زۆر زەحمەت دەبێت. ئەم ئاماژەیە ئاماژەیەكى سەرپێى نییە ئەمە ئەو خاڵە جەوهەرییە كە چیرۆكەكەى لەسەر بەندەو ئێمە لە دواتردا بەوردى لێى دەدوێین.
هەستكردن بە گوناه
خاڵى بەهێزو جوانى ئەم چیرۆكە قسەكردنە لەسەر ئەو جیاوازیەى لەنێوان هەردوو رەگەزدا هەیە لە كۆمەڵگە دواكەوتووەكانى چەشنى كۆمەڵگەى كوردى. قسەكردن لەسەر ئەم جیاكارییە رەگەزییانە، نابێت تەنها لەسەر زار بمێنێتەوە كە پاشان بە فەرامۆشى دەسپێردرێت، بەڵكو گرنگە لەنێو تێكستدا جێى بكرێتەوە.
رەخنەگرى نوێى ئەوروپى "جاك لینهارت" پێیوایە نووسین پرۆسەیەكى فەردانییە، بەڵام لەگەلأ شێوازى ئەو بیركردنەوەیەدا لاى گروپێك، یان چینێكى كۆمەڵایەتى دیاریكراو هەیە، لە پەیوەندیدایە. هەركاتێكیش ئەم جەمسەرانە بەیەك گەیشتنو فۆرمێكى یەكگرتوویان پێكهێنا، ئەوا ئەوكات ئەوە دروست دەبێت كە "لوسیان گۆڵدمان" بەدنیابینى باوى دەبات. "ئارام"یش لەسەرتاى چیرۆكەكەوە لەرێى گێڕانەوەیەكى فەردانەوە بۆ شتەكان كۆى كێشەى كۆمەڵگەیەك لەنێوان رستەكانى ئەم چیرۆكەدا چڕدەكاتەوەو بەتەواوى هەست بەوە دەكەین كە وشەو رستەى بەفیڕۆ نەداوە.
ئارام لەو چیرۆكنووسانەیە كە رێزى وشە دەگرێت، لەچیرۆكەكانیدا زۆر بەكەمى وشەو رستەى زیادە دەدۆزینەوە، ئەم رێزگرتنە لە وشە رێزگرتنە لە خوێنەرو هاوكات راوكردنى خوێنەریشە بۆ ئەوەى لەم دنیا جەنجاڵەدا تێكستگەلێكى لەم جۆرە بخوێننەوە هەست بە بێزارى نەكەن، یان زووتر لە تێكستە درێژەكان چانسى خوێندنەوەیان هەبێت. لەم خاڵەدا ئارام زۆر لە "عەتا محەمەد" دەچێت، ئەویش لە چیرۆك و رۆمانەكانیدا بەردەوام هەوڵى گێڕانەوەى زۆرترین چیرۆك و حیكایەت دەدات بە كەمترین وشە، وەك ئەوەى ئەو چیرۆكەى دەینوسێت دوا چیرۆك بێت و هەموو حیكایەتەكانى نێو بیرى بخاتەڕوو و تێیدا و هەوڵى چڕكردنەوەیەكى فەنتازیش بدات بەشێوەیەك كە خوێنەر لە خوێندنەوەى ماندوو نەبێت. بە وردبوونەوە لە چیرۆكەكەى ئارامیش هەست بەهەمان خاڵ دەكەین. لەم چیرۆكەدا چیرۆكنووس هەوڵى خستنەڕووى زۆرترین كێشەو رووداو دەدات وەك ئەوەى ئیتر دوا چیرۆك بنوسێت. ئارام ئەوەندە رووداوەكان چڕ دەكاتەوە تا دەگاتە ئەوەى خەمى نەوەیەك لە چیرۆكێكدا چڕدەبێتەوە و تارمایى ئەو خەمانە لەنێو رستەو وشەكاندا دەبینین.
ئەگەر سەیرى رۆمانى (خانمى شەوە ئەرخەوانییەكان)ى سەڵاح عومەر بكەین، دەبینین نووسەر لەو رۆمانەدا درێژدادرٍییەكى بێمانایى كردووە، بەشێوەیەك خوێنەر توشى بێزارى دەبێت لەو "درێژنووسی"ە. نووسەر لەو رۆمانەدا نزیكەى (30)لاپەڕەى ئەو رۆمانە (423)لاپەڕەییە تەرخان كردووە بۆ نووسینى تەنها نامەیەك، كە هیچ جێیەكى دیاریش لە كۆى تێكستەكەدا ناگرێت، یان لە چەندین شوێندا وەسفەكانو دیمەنەكان دووبارە دەبنەوە بەتایبەت دەتوانین باس لە دیمەنى پێكەوەبوونى "خاوەنماڵو دایكى نەجوا" بكەین، كە لەگێڕانەوەى سەرەكى و یاداشتەكانى نەجواشدا دووبارە دەبێتەوە، یان چەند دیمەنى تر كە هێندە لێك نزیكن كە هەستكردن بە جیاوزاییان، یان خاڵێكى كەمە، یان ئەستەمە. مەبەستمە بڵێم بوونى "درێژنووسى" لە چیرۆكو رۆماندا زیان لە تێكست دەداتو هیچ پێوانەیەكیش نییە بۆ ئەوەى ئەو تێكستەى درێژ نەبێت رۆمانێكى باش نییە. یان نابێت چیرۆك ئەوەندە لاپەڕە بێت بۆ ئەوەى بە چیرۆك ناوببرێت.
ئارام ئەم چیرۆكەى لەو زیانى درێژنووسیە پاراستووە وئەو بە چەند رستەیەكى كورت ئەو "هەستكردن بە گوناه"ەى خستۆتەڕوو كە نێرینەیەك لەگەورەیدا بەرانبەر خوشكەكەى هەستى پێكردووە.
هەستكردن بە گوناه وەك تارماییەك بەسەر براى ئەو قەیرە كچەوەیە كە ساڵانێكە لە هەندەرانە، ئەو هەستكردنە بە گوناهیش لەوێوە سەرچاوەى گرتووە كە ئەو قەیرە خوشكەى زۆرجار لەبرى ئەو لێدانى بەخۆى گەیاندووە و خۆى خستۆتە بەر شەقو تێهەڵدانەكانى باوكى. ئێستا پاش تێپەڕبوونى ئەو هەموو ساڵە هەست بە گوناه دەكاتو دەیەوێت قەرەبووى ئەو هەموو لێدانەى بۆ بكاتەوە ئەویش لەرێى بەدیهێنانى ئەو خەونانەى كە خوشكەكەى لە منداڵیدا نەیتوانیوە بەدیان بهێنێت. خەونگەلێك كە زۆر سادەنو هەموو منداڵێك لە تەمەنێكى دیاریكراودا وەك سادەیى خۆى خەونى سادە دەبینێت.
چیرۆكنووس دەنوسێت: باوكم لەسەر هەموو شتێك لێى دەدام و لەسەر هەموو شتێك توڕە دەبوو. پاشان دەنوسێت كە باوكم توڕە دەبوو بۆ ئەوەى لە من بدات خوشكە گەورەكەم كاسكێتەكەى لەسەرم دەفڕاندو دەیكردە سەرى خۆى بۆ ئەوەى باوكم لەبرى من لەو بدات، چونكە باوكم كە توڕە دەبوو بینایى لە دەست دەداو واى دەزانى لەمن دەدات نەك خوشكەكەم.
هەستكردن بە گوناه زیاتر لە ناخى ئەو برایەدا پەرەدەستێنێـت تادەگاتە ئەوەى كە بڵێت هەر لە كوردستانەوە داوای لێبوردن دەكەم. داواى لێبوردن دەكەم لەسەر هەموو شتێك. بەدەر لەوەى كە چیرۆكنووس هەستى هەستكردن بە گوناه لەم رستانەى سەرەوەدا دەخاتەڕوو لەرێى ئەو توڕەبوونانەى باوكیشیەوە كولتوورى باوكسالارى نێو ئەو كۆمەڵگە بریندارە دەخاتەڕوو كە بەهۆى ئەو كولتوورەوە سات دواى سات وێرانتر دەبێت. وێرانبوونێك كە بەشێك لەنەوەكان لەدەست ئەو كولتوورە لە خێزانەكانیان هەڵدێن.
"سێر زاڵتەر سكات" لەبارەى جیاوازى چیرۆكى واقیعى و چیرۆكى خەیاڵى دەڵێت: جیاوازى چیرۆكى واقیعى و چیرۆكى خەیاڵى لەوەدایە كە چیرۆكى واقیعى بەشێوەیەكى ئاڵۆز پەیوەندى نێوان هۆكارەكانى رووداو دەخاتەڕوو، لەحاڵێكدا چیرۆكى خەیاڵیدا ئەوە ئەركى نووسەرە وەڵامدەرەوەى هەموو شتەكان بێت. گەمەكردنەكانى چیرۆكنووس لەم چیرۆكەدا لە نێوان خەیاڵو واقیعداو تێكەڵكردنى ئەو دووە بۆ خولقاندنى دەقێكى نوآ ئەوەى بەرهەم هێناوە كە مەجالى بۆ خوێنەر هێشتۆتەوە تا خۆى ئاڕاستەى رووداوەكان دیارى بكاتو ئەو دوا وەڵامێك بە خوێنەر ناداتەوە، چونكە چیرۆكەكە چەندە لەنێو خەیاڵدا بەرهەم هاتووە ئەوەندە لە واقیعێكەوە نزیكە كە لە كوردستاندا دەگوزەرآ.
رەنگدانەوەى جیاوازییە رەگەزییەكان
بۆ ئەوەى رەنگدانەوەى جیاوازییە رەگەزییەكان شى بكەینەوە دەبێت ئەو خاڵە دیارى بكەین كە ئەم دەقە دەیەوێت لە چ گۆشەیەكەوە لەو جیاوازیانە بدوێت، ئایا ئەو گۆشەیە كۆمەڵگەیە، یان خێزان.
بەرزان هەستیار لە شیعرى "گۆڕستانێكى ئازاد"دا بەشێوەیەكى جوان باسى لەو جیاوازییە رەگەزییانە كردووە لەنێوان هەردوو رەگەزداو من لە نووسینێكى تایبەتدا لەو شیعرە دواوم، بەڵام ئەوەى ئارام لەم چیرۆكەدا خستوویەتییەڕوو دیوێكى ترى ئەو جیاوازیانەیە كە لەنێو خێزانێكدا جیاوازى لەنێوان رەگەزەكاندا كراوە، نەك لە كۆمەڵگەدا. لەو شیعرەدا "بەرزان هەستیار" تەركیزى زیاتر لەسەر ئەو جیاوازییانە بووە، كە كۆمەڵگە لەنێوان هەردوو رەگەزدا دروستى كردووە، بەڵام ئارام زیاتر لە بەرزان رۆچووەو كارى لەرووكارێكى ترى هاوكێشەكە كردووە كە نێو خێزانە.
كاتێك رۆژنامەنووسەكان لە كەسى چاوەڕوانكار "براكە" دەپرسن بەو بووكە گەورەیەوە چاوەڕوانى كچە بچكۆلانەكەى دەكات.! ئەو بەشێوەیەكى بێزارى داواى ئەوەیان لێدەكات كە وازى لێبێنن، بەڵام رۆژنامەنووسەكان وەك پیشەى ئاسایى خۆیان كۆڵنادەن بۆ ئەوەى چیرۆكى ئەو بووكە گەورەیە بە باوەشى ئەو پیاوەوە بزانن كە فرۆكەخانەكەدایە و چاوەڕوانى كەسێك دەكات. "براكە" لەوەڵامى رۆژنامەنووسەكاندا دەڵێت: كە چاوەڕوانى خوشكە قەیرە تەمەن نزیكەى "50"ساڵەكەى دەكات. رۆژنامەنووسەكان بەوە وازى لێناهێننو دەیانەوێت لە نهێنى ئەو بووكە تێبگەن. ئەویش پاشان ئەوە دەخاتەڕوو كە خوشكەكەى بە منداڵى قەت خاوەنى بوكی خۆى نەبووەو دەیەوێت هیچ نەبێت بە گەورەیى خاوەنى بێت.پاشان دەڵێت: دەمەوێت ئەو نوقسانییەى بۆ پڕ بكەمەوە، چونكە دەزانم تا ئێستاش خەونى پێوە دەبینێت، ژیانى خوشكەكەم پڕە لە نوقسانى پڕە لە خەون بینین، تەمەنى وا دەگاتە پەنجا تا ئێستا شووى نەكردووە.
ئەگەر لەم رستانە وردبینەوە، ئەو جیاوازیانە دەبینین، كە لەنێوان هەردوو رەگەزدا كراوە، نێرینە لە كۆمەڵگە دواكەوتووەكانى چەشنى كۆمەڵگەى كوردى خاوەنى هەموو شتێكەو دەتوانێت هەموو شتێكى هەبێت و سوارى پاسكیلو سەردانى شارى یارى بكات، بەڵام رەگەزى مێ تواناى بینینو ئەزموونكردنى زۆرێك لەم شتانەى نییەو ئەوەى كە ئەو دەتوانآ ئەزموونى بكات شتگەلێكى زۆر سنووردارە.
ئاماژەدانى "ئارام" بەوەى كە هات بۆ ئێرە دەتوانم بیبەم بۆ شارى یارى، بەم تەمەنەوە سوارى هەموو یارییەكان دەبین. دەگەڕێتەوە بۆ ئەو خاڵەى بەشێكى زۆرى نەوەكانى كۆمەڵگەى ئێمە بەتایبەت ئەو نەوەیەى كە لەدواى نیوەى دووەمى سەدەى بیستەمەوە لە كوردستان لەدایكبوون منداڵىو گەنجیان لەنێو شەڕو نائارامییەكى وەڕسكەردا بردۆتەسەر. بەشێوەیەك كە منداڵىو گەنجیان ونبووە، ئەمە بەشێوەیەكى گشتى بۆ هەردوو رەگەز راستە، بەڵام ئەگەر تایبەت ترى بكەینەوە بۆ رەگەزیى مێینە، ئەوە دەبینین ژیان بۆ ئەو رەگەزە سنووردارتر بووە لە رەگەزى بەرانبەر. بێگومان ئەم قسەیە بەسەر هەموو تاكەكاندا ناچەسپێت، بەڵام بەشێكى زۆرى كۆمەڵگەى ئێمە لەو داخرانە سامناكەدا ژیاوە. هەر بۆیە دەبینین ئێستا گەورەكان ئەوانەى تەمەنیان لە (50)سالأو سەروترە زیاتر حەز بە سەیركردنى "فیلم كارتۆن"و دەستلێدانى سەرگەرمییەكانى منداڵان و یاریپێكردنى میكانۆ دەكەن. ئەمە ئەوخاڵە رووندەكاتەوە كە لە كۆنەستى تاكەكانى ئەم كۆمەڵگایەدا بۆشاییەكى زۆر هەیە، كە لە منداڵیدا دروست بووەو زۆرجار تاك دەیەوێت لە گەورەیدا قەرەبووى بكاتەوەو ئەو بۆشاییە بەو جۆرە شتانەى كە پێویستن پڕ بكاتەوە.
رۆژنامەنووسەكان دەپرسن بۆ تا ئێستا خوشكەكەت شووى نەكردووە؟ براى كچە قەیرەكە لەوەڵامدا دەڵێت: ئاخر تا ئێستا لاى ئێمە وایە، كچان لەماڵەوە چاوەڕێى كوڕێكن بیانخوازێت، كەللەزلێك بەدڵى خۆى بێتو داواى بكات. لاى ئێمە كوڕو كچ دواى ئەوەى كە بەیەكیش دەگەن هەر نامۆن بەیەك، هەر غەریبن بە جەستەى خۆیان. ژنهێنانو شووكردن ئەو غەریبیە لە سیمایاندا ناسڕێتەوە.
داننان بەوەى بەو جیاوزاییانەدا تا ئەو ئاستە ئەوە دەخاتەڕوو كە زامى قەیرەبوونى كچانى كۆمەڵگەى ئێمە كولتوور لێى بەرپرسە، رەنگە ئەمە ئاماژەدانێكى باریكو تیژتێپەڕبێت، بەڵام ئەم ئاماژەدانە سەرنجدانێكى وردى چیرۆكنووسە بەم دیاردەیە. هەروەها وەك لە كۆتایى چیرۆكەكەدا دەردەكەوێت ئەو برایە بۆیە خوشكەكەى دەیەوێت بۆ ماوەى مانگێَك لەماڵەكەى خۆیان لە كوردستان دوور بخاتەوە تا ئەزموونى ئەو خەونو حەزە چەپێنراوانە بكاتو وەكو دایكیشى نەبێت بەو كەسەى بەشێكى زۆرى تەمەنى لەسەر كورسییەكى ئیفلیجى بردە سەر. پێدەچێت چیرۆكنووس مەبەستى لە ئیفلیجبوونى عەقڵیش بێت، یان دەكرێت ئێمە لەو روانگەیەوە لێى بڕوانین كە هێشتنەوەى رەگەزى مێییە لە چوار دیوارى ماڵەكانداو لەنێو دیوارى ئەو هەموو چەپاندنەدا توشى ئیفلیجبوونى عەقڵیى دەكات، یان بەگشتى مرۆڤ توشى ئیفلیجبوونى عەقڵى دەكات.
كۆتایى
رۆلان بارت قسەیەكى هەیە كە دەڵێت: خوێندنەوەى هەردەقێك واتە چێژوەرگرتن لەو دەقە. واتە بارت پێى وایە ئەگەر دەق بوونى هەبێت ئەوا پێویستە چێژ بە خوێنەرەكەى ببەخشێت، بەڵام لەمڕۆدا و لەنێ, دنیاى كوردیدا دەیان و سەدان دەق هەیە كە ناتوانن چێژ بە خوێنەر ببەخشن، بەڵام من دەمەوێت ئەوە بڵێم كە چێژێكى زۆرم لەم دەقە بینى بەشێوەیەك لە خولقاندنى ئەم تێكستەى لێكەوتەوە.
بەر لەوەى دواخاڵێك بۆ ئەم نووسینە دابنێم دەمەوآ ئەوە بخەمەڕوو كە بوونى ئەزموونى لەم شێوەیە لە چیرۆكى كوردیدا جێى سەرنجەو دەكرێت قسەى زیاترى لەسەر بكرێت، رەنگە ئەم نووسینە تەنها جێى ئەوە پڕ بكاتەوە كە ئەو دەقە بە فەرامۆشى نەسپێردرێت، بۆیە دەكرێت ئەم چیرۆكە بەمیتۆدى ترو بەپێى قوتابخانەى رەخنەیى شیبكرێتەوە و زانستیانە لێى بكۆڵرێتەوە، چونكە ئەوەى ئەم چیرۆكنووسە لە "من بە بووكێكى گەورەوە" خستویەتییەڕوو شایەنى لەسەر وەستانى زیاترو خوێندنەوەى چڕوپڕترە.
پەراوێز و سەرچاوەكان:
* ئارام كاكەى فەلاح، من بە بووكێكى گەورەوە-چیرۆك، گۆڤارى هەنار ژمارە (31) ئۆگەستۆز (2008)، لەبڵاوكراوەكانى بەڕێوەبەرایەتى چاپو بڵاوكردنەوەى سلێمانى.
*هاشم ساڵح، چاوپێكەوتن لەگەلأ"جاك لینهارت"، و: شوان ئەحمەد، گۆڤارى سەردەم- ژمارە (56)ى پایزى (2008) لەبڵاوكراوەكانى دەزگاى چاپو پەخشى سەردەم.
* بەرزان هەستیار، گۆڕستانێكى ئازاد، شیعر، گۆڤارى هەنار ژمارە (30) یۆلیۆى (2008) لەبڵاوكراوەكانى بەڕێوەبەرێتى چاپوبڵاوكردنەوەى سلێمانى.
*سەلاح عومەر، خانمى شەوە ئەرخەوانییەكان-رۆمان، بڵاوكراوەى ئایندە- دەزگاى چاپو پەخشى سەردەم (2008).