ڕاستیه سادهكانی لیستی داخراو
ڕاستیه سادهكانی لیستی داخراو
ئیسماعیل حهمهئهمینزێدهڕۆیی نیه بڵێین لیستی داخراو و دووباره ههڵبژاردنهوهی پارتی و یهكێتی بۆ جاری دووههم، زهمانهتی نههامهتیهكی دیكهیه لهم دهڤهرهی ئێمهدا، زهمانهتی جۆرێكی دیكهی بهڕبهڕیهتی سیاسیه كهلهزوڵمی كۆمهڵایهتی و فهرامۆشكردنی ههموو مۆڕاڵێكدا خۆی بهرجهسته دهكات. هاوكێشهكان لهوه سادهتره بۆ تێگهیشتنی پێویستمان بهكردنهوهی كۆدهكانی دهسهڵات بێت. سهرێكی هاوكێشهكه لانی كهمی ئهركی ڕۆشبیره لهم قۆناغه ههستیارهدا، بهوه بیرهێنانهوهی ئهو ڕاستیه سادانهی لهسهر لهپی دهستی ههمووانه و زۆر جار لهبهر ههر هۆیهك بێت نایبینین. ڕاستیهكی سادهیه و جێگهی شهرم نیه زۆر جار چاو لهههڵهكانی یهكتری بپۆشین، فهزیلهته كاتێك ئێمه شانس دهدهین بهئهوی بهرامبهر بۆ ئهوهی ههڵهكانی خۆی ڕاستبكاتهوه، كارێكی باش دهكهین كاتێك زۆر پڕنسیبی وهك برایهتی و لێبوردن و لێك تێگهیشتن و گفتوگۆ دهخهینه سهروو ههموو شتێكهوه، بهوهش دهرگاكانی خوێن ڕشتن وتوندوتیژیی لهبهرامبهر یهكتریدا دادهخهین. ئیدی ههتا گفتووگۆكردن ههبێت، بۆچی خهنجهر لهكالان دهربهێنین، ههتاوهكو برایهتی و ڕۆحی كوردبوون ههبێت بۆچی خوێنی براكانمان بهخاولی بێگانه بسڕینهوه. ههتاوهكو ماڵی كوردی بوونی ههبێت، بۆچی لهبهردهم دوژمندا خۆمان سووك بكهین. ههتاوهكو گفتوگۆیی كوردی ههبێت، بۆچی لهپایتهختی دوژمنانی كوردهوه، مژدانهی مردنی خهونی كوردی لێبدهین..لهوانهیه خوێنهری ئازیزم پێكهنینی بهم چهند دێڕانهی سهرهوهم بێت وبڵێت ئهمه ئهم ئامۆژگاریانهن كهمامۆستاكانی قۆناغی سهرهتایی لهكۆندا بهئێمهیان گوتۆتهوه و ئێستاش ئهم قسانه بوونهته پهندی پێیشینان. ئهم قسانه لهسهر تهنورهكانی كۆنهوه وهك قهوانهیهكی سوواو گوتراونهتهوه، بهڵام ئایا سادهیی ئهو پڕنسیبانه هیچ لهجهوههریان كهم دهكاتهوه؟، بهمانای ئایا ژیانی ئێمه تهجاوزی ئهو پڕنسیبهسادانهی كردووه، تاوهكو ئێمه ئهم قسانهی داپیره و باپیرانمان بهكهلهپوور تێبگهین!. ئایا ئێستا دهتوانین بڵێین كێشهی باڵاترمان ههیه، ئهزمونی گهورهترمان ههیه كهكار لهسهر پڕنسیبی گرنگتر دهكات بۆ ڕۆح و جهستهی ئهم كورده برینداره. گهر هاتوو ئهو كهلهپووره كوردیه سادهیه بكهین بهپێوانهكاریهك بۆ ئهزمونی ههژهدهساڵی دهسهڵاتی كوردی، ئایا ههموو ئهو ڕاستیه سادانه ئاشكرا نابن كهلهسهر لهپی دهستی ههموواندا خۆی ڕاكێشاوه.
ئهو پرسیارهی لێرهدا دهكرێت ئهوهیه، كاتێك هێزێك ههبێت لهدژی خهونی شاعیران، دژی خهونی میللهتێك كاربكات، دهبێت لهداهاتوودا چی لێ چاوهڕوان بكهین. دهسهڵاتێك بهسهوزو زهردیی و هاوكارهكانیهوه گاڵتهی بهخهونی كوردیی بێت، خاوهنی چهندهها ساڵی شهڕی ناوخۆ و خۆكوژیی بێت، دهكرێت لهداهاتوودا دهنگیان پێبهخشرێت؟. ئایا دهكرێت سیستمی پهروهرده بخرێته بهردهستی ئهوانهی هێشتا بڕیاری فره ژنی دهكهن بهیاسا؟. ئایا دهتوانین دهنگ بدهین بهلیستێك كهنازانین كێ لهداهاتوودا لهسهر كورسیهكانی پهرلهمان نوێنهرایهتیمان دهكات، كۆنه جاش، ئهنفالچی، یان فیودالێكی دوژمندار، یان گهندهڵێكی قهدیمه، یان ستۆكێكی حزبی؟. ئایا دهكرێت دهنگ بدهین بهلیستێكی كوێر؟. دهكرێت دهنگ بدهین بهلیستێكی داخراو كهههژدهساڵه ئهم میللهته دهربهدهر دهكات، دهبابهی سهدام دههێنته نێو شارهكانهوه، پاسدار و ئیتلاعات دههێنێته قهراغ شارهكان. كوردی كوردستانی ڕۆژههڵات و باكورو ڕۆژئاوا دهخاته سهودا و مامهڵهی میت و ئیتلاعات؟. گومرگی سنوورهكان دهخاته بانقه تایبهتیهكانی بنهماڵهوه. پارهی نهوت دهخوات و كۆمپانیایی مافیایی دادهمهزرێنێت بۆ ههڵووشینی تهڕو وشك. كوڕی سهركردهكان دهكاته ئهمیر و سهرۆكی دهزگای ترسناكی جۆراوجۆر؟. لیستێك بنهماڵه دهكاته پڕنسیبی حكومكردن و لیژنهكانی خێڵ لهسهروو دادگاوه پیاوكوژان دهكهن بهبێ تاوان. دادوهرت بۆ دادهنێت لهماوهیی دهخولهكدا حوكمی زیندانیی سی ساڵ بهسهر نوسهرێكدا دهسهپهنێت كهنوسینێكی سهدكیلۆبایتی لهسایتێكدا بڵاوكردۆتهوه. ئایا دهشێت دهنگ بدهین بهو لیستهداخراوه؟… ئهمهو زۆر پرسیاری دیكه، پرسیاری سادهن و بۆ وهڵامهكانیشیان پێویستمان بهخوێندنهوهی كتێبه قهبهكان نیه.
بهدیوێكی تردا ههڵبژاردنی داهاتوو تاقیكرنهوهی ئاستی هۆشمهندی سیاسی خهڵكانی ئێمهیه بهرامبهر ئهو زوڵمهی لێی دهكرێت. ئهو پرسیارانهی دهورووژێن ئهوهیه، تۆبڵێی خهڵكی ئێمه ئهو ڕاستیه سادانه نهبینین و سهرهڕای ئهوهش دهنگ بۆ لیستی داخراوی پهرلهمانێك بدهنهوه كهسهر قاڵ بووه بهدهركرنی یاسایی فرهژنی و كۆت و بهندیی ئازادیی ڕۆژنامهنوسی؟، تۆبڵێی دووباره لیستێك ههڵبژێرنهوه كهسهرقاڵه بهزیادكرنی مووچه و ئیمتیازاتی خۆیان و وهزیرهكانیان؟. پهڕلهمانێك تاوهكو ئێستا لهیهك گهندهڵ و ئهنفالچی و فایلدارێكی نهپێچاوهتهوه و دهسهڵاتی بهسهر یهك وهزیردا نیه.
ئهم ڕاستیه سادانهی سهرهوه، كورد گووتهنی مشتێكه لهنمونهی خهروارێك، ئهزمونی ئێمهیه لهگهڵ ئهو لیستهی كاتی خۆیی له ١٩٩٢دا دهنگی خۆمان پێبهخشی. ئهو لیسته پهنجا بهپهنجایه تاوهكو ئێستا ههموو خهمی كۆتكردنی ئازادیهكانه لهم كۆمهڵگهیهدا، خهمی خنكاندنی ههموو كرانهوهیهكه بهرهو دیموكراسیهت. ئهم لیسته نههامهتی زۆری بهسهر هێناوێن، خاوهنی مێژوویهكی ڕهشه، ههر لهفرۆشتنی بهنداوی بێخمهوه بیگره تاوهكو تاڵانی گومرگهكان و لهترۆپكدا گهیشته شهڕی براكوژی چهند ساڵه. لهدهرئهنجامدا ئهم ئهزمونه لهزۆنگاوهكانی گهندهڵیدا پهنگیخواردۆتهوه. ئهم لیسته داخراوه، ههڵگریی ههموو ماناكانی داخرانه لهگهڵ خۆیدا، ناوی خۆی بهخۆیهوهیهتی و پێناسهیی دیكه ههڵناگرێت، گهر ئهم لیسته داخراو نهبێت، ئهوا ههر لهگهڵ ئاشكراكردنی ناوی كاندیدهكانیهوه، زهمانهتی دۆڕانی خۆی دهكات. ئهم لیسته داخراوه تهعبیر لهههموو داخزانێكی ئهخلاقی دهكات، كهمرۆڤی كورد بهرهو بێ مانایی و نابووتی و ههژاریی و بێ ئیرادهیی ڕاپێچدهكات. ههوڵدانێكه بۆ لهناوبردنی تهنانهت خهون بینین بهدواڕۆژهوه. گهر بۆ جارێكی دیكه دهنگ بۆ ئهم توێژه سیاسیه بدهینهوه، كهههموو گیانیان گهندهڵی و ستهمكاریه، ئهوا ناتوانین مناڵهكانمان لهجهوری مهلاسیاسیهكانی دواڕۆژ بپارێزین. ناتوانین ڕێگربین لهبهردهم گهنجهكانمان پهنا نهبهنه بهر تلیاك و خوماری و توندوتیژی و كۆچی نائومێدی نیشتمان. ناتوانین گهنجهكانمان لهوه بپارێزین لهنێو بهحری ئیجهو مهنفاكاندا نهفهوتێن. بهداخهوه ههژدهساڵه ههموو دهرگایهك بهڕووی گهنجی ئهم وڵاتهدا داخروه، ههژهده ساڵه ههموو ئازادیهك دوادهخرێت بۆ سبهی، ههموو دیموكراتیهتێك بهتهنافی خێڵهوه وشكدهكرێتهوه،. دواپهیامی ئهو لیسته لهزاری سهرۆك تاڵهبانیهوه تهعبیری لهخۆی كرد، كهئهویش گاڵتهكردنه بهمهشروعیهتی خهونی كوردی، بۆ بیناكردنی دهوڵهتێكی سهربهخۆ. دوا پهیامی ئهم لیسته ڕووتكردنهوهی كورده لهههموو هیوا ئاوات خهونێك بهدواڕۆژهوه.
گهر دهنگ بدهین بهلیستێك ئهم ههموو داخران و تاڵانی وگهندهڵی و ژنكوژیی و شهڕی ناوخۆیهی بهرههم هێناوه، ئهوه نابێت لهداهاتوودا گلهیی لهوهبكهین، لهسهر گوتنی ڕهخنهیهك حوكمی چل ساڵهمان بهسهردا نهسهپهنێن، نابێت چاوهڕوانی ئهوه نهكهین وڵات پڕنهبێت لهئاسایش و دهزگای جاسوسی، فهلاقه نهگهڕێتهوه بۆ قوتابخانهكان، كچ لهسهر بێشكه نهدرێت بهشوو، فرهژنی و كوشتنی ناموسیش نهبێته فهزیلهت، مادامهكی پهڕلهمانهكهمان بهئارهزووی ئهمیرهكانی جهنگ و سهركرده ئهبهدیی و ئیسلامهوی و لێژنهكانی خێڵ، یاساكانی پهروهردهو باری كهسێتی و ئهمنی قهومی دهردهكات. ئیدی لهمه زیاتر چاوهڕوانی چیتر دهكرێت، نابێت چاوهڕوانی ئهوه نهكهین لهلایهن حهوت پشتی سهرۆكێكهوه، یان قهیتولهكی كۆنهبهعسیهكهوه لهسهر جاده بهرشهق نهدرێین، مادامهكی پڕۆژهی ئاشتبوونهوه لهگهل بهعسیهكان بهموباركه كردنی سهرۆكهكانمان بهڕێوه دهچێت.
هێزهكانی پشت ئهم لیسته داخراوه دهستیان بهگهندهڵی و خوێن سوور بووه، گهر خۆمان ههڵیانبژێرینهوه ئهوا دهرگایهك دهكهینهوه لهسهر توندو تیژی كهكۆتاییهكهی بهپێكدادان و خوێن ڕشتن لهنێوان خهڵكی داخ لهدڵ و دهسهڵات كۆتایی دێت. من زێدهڕۆیی ناكهم بڵێم گهر هاتوو ئهم هاوكێشهی لیستهداخراو و پهنجا بهپهنجایه، بهڕێگهیهكی دیموكراتیانه درزی تێنهكهوێت، ئهوا درزهكه لهداهاتوودا لهسهر جادهوه بهشهقی زهمانه و ئاژاوه كۆتایی پێدێت. ڕاستیهكی سادهیه ئهم قسانهم بهڵام ههقیقهتێكی تاڵهو پێویسته ئاواتهخوازی ئهوهنهبین ئهوه ڕووبدات. تهنانهت ئهو ئهندامانهی دڵیان بۆ یهكێتی پارتی دهسوتێت وبهماڵی خۆیانی دهزانن، پێویسته ئهوه بزانن كهدووباره ههڵبژاردنهوهیان، بهخشینی گهورهترین زیانه لهخودیپارتهكهی خۆیان. دهبێته هۆی زیاتر چهسپاندنی گهندهڵی و كۆنهبهعسی لهنێو ڕیزهكانیان. من پێموایه بۆئهوهی پارته سیاسیهكان بهههڵهكانیاندا بچنهوه و ناوماڵی خۆیان لهگهڵ خهڵك و زهمانهدا ڕێكبخهنهوه، پێویستیان بهوهیه جار جاره بچنهوه سهر كورسیهكانی ئۆپۆزیسیۆن. پهیامی شاعیره كهبڵێم بۆئهوهی حیزبهكهتان لهدیكاتۆریهت و مههزهلهی زهمانه بپارێزن دهنگ مهبهخهشن بهلیستی خۆتان. چونكه لهداهاتوودا نازانن، چ كۆنه بهعسی و گهندهڵێك لهكۆمیته و لقهكاندا حوكمتان دهكات و چارهنوسی حزبیش بۆ ئهوانه تهنها نوكتهیهكی بێتام نهبێت هیچی تر نیه. گهر دهنگ بدهنهوه بهپارتی و یهكێتی، ئهوا زیان بهخودی پارتی و یهكێتی دهگهیهنن، نهك نهیارانیان. پارتی و یهكێتی بهر لهههموو كاتێك، ئێستا پێویستی بهدانیشتنه لهسهر كورسیهكانی ئۆپۆزیسیۆن، ئیدی كاتی حهسانهوهی پیرهكانی سیاسهت هاتووه.
ئهم لیسته داخراوه ئهركی یهكهمی گورز وهشاندنه لهكۆمهڵگهی مهدهنی، بزمارێكی ئامادهیه بۆ لێدان لهتابوتی دیموكراسی. ئهڵمان سهرهڕای حوكمكردنی حهڤده ساڵی كریست دیموكراتهكان و پاش ئهم ههموو كاره گهورانهی (هیلموت كول) بۆ ئهڵمانیای كرد، دیارترینیان یهكگرتنهوهی ئهڵمانیا بوو. سهرهڕای ئهوه، دوای حهڤدا ساڵ كول و حزبهكهیان لهكورسی دهسهڵاتهوه فڕێدایه سهر كورسی ئۆپۆزیسیۆن و هیلموت كولیشیان لهسهر ملیۆنێك ئۆیرۆ ڕاپێچی دادگا كرد. ئهوهی ههموو دهنگدهرێكی ئهڵمان كردبووی بهپرنسیب ئهوهبوو، نابێت حزبێك چهنده كارامهش بێت ماوهیهكی زۆر لهسهر كورسیهكانی دهسهڵات بمێنێهوه. چ نهبێت بائێمه بهقهد ئهم ههڵبژاردنهی دوای ئێراق ئازابین و ئهوانه ههڵبژێرین كهخۆمان دهمانهوێت ، نهك دهنگ بدهین بهلیستێكی داخراو، كهخوا دهزانێت چهند پیلانی دیكهی لهسهر مێزهكانیان ئامادهیه بۆ زیاتر تاڵانكردن و كۆت و بهندكردنی ئازادیهكان. هێزهكانی پشت لیستی داخراو دهیانهوێت دهرگاكان بهڕووی ههموو ئازادیهكدا دابخهن. ئهم ههموو ناعهدالهتیه، ئهم ههموو زوڵمه لهخهڵكی، ئهم ههموو تاڵان و بڕۆ و گهندهڵیه، نهك ههر ماناكانی ئازادی وسهربهستی دهكوژێت، بهڵكو ههموو بهها تهقلیدیهكانی برایهتی و كوردایهتی و لێبوردن بێمانا دهكات. پێوستمان بهمیشێل فۆكۆ و دریدا و تیۆرهكانی پۆست مۆدێرنه نیه بۆ خوێنهوهی كۆدهكانی ئهم دهسهڵاته. بابچین لهگهرمیان، لهكهلار و سمود و ئۆردوگاكانی دیكه ژیانی خهڵك ببینین، ئهوسا دهزانین ئهخلاقی دهسهڵاتداران لهكوێی ئهم دنیایهدایه. نهخێر دوور نهڕۆین و لهههر شوێنێكدا گوێ لهخهڵك بگرین، ئهوا چیرۆكی سهیر و سهمهرهی لێپسروان و كۆمپانیا و چیرۆكی شهوهكانیان دهبیستینهوه.
ئیدی تۆبڵێی ئهم ههموو ناعهدالتیه، ڕۆژێك و ساته وهختێك، لهسهر گرفتێكی بچوك وهك ڕۆژانی ڕاپهرین نهتهقێتهوه، تهڕو وشك پێكهوه نهسوتێت؟. ئهمه خهونی چیرۆكنوسانه نیه، ئهمه ههقیقهتێكی سادهیه، زۆر جار ڕووداوێكی بچوك دهبێته هۆی تهقینهوهی توڕهیی كهڵهكه بووی چهندهها ساڵهو لهچركهساتێكدا ههموو كۆشكهكانی تۆتالیتاریهت و ناعهدالهتی دهڕووخێت. لێپسراوانمان لهئێران بوون و بهڕادوێ بهشداری ڕاپهڕینیان كرد، هاتنه سهر حازری. نهیانبینی ئهم ههموو دهزگا داپڵۆسێنهرانهی بهعس، ئهو هێزه تایبهتیهی سوپا تاوانباركهی ئێراق لهناو جهرگهی ئهم شاردا بوون. ئهم ههموو ئاسایش و موخابهراته، لهچهند كاتژمێركدا ههمووی وهك كۆشكی وهرهق ڕووخان و لهناوچوون. حزبهكوردیهكان ئهوهیان نهبینی، لهبهر ئهوه بهداخهوه خهریكن بهڕێگهكانی بهعسدا ههنگاو دهنێنهوه، خهریكه پهرلهمان دهبێته بهڵێ بهڵی بۆ سهرۆك و پاڵهوانی داستانهكان، بهڵام ئهوه لهبیر دهكهن كهههموو سهركرده ئهبهدیهكانی لهو جۆره، گهر شوێنیان لهنێو دڵی خهڵكیدا نهبێتهوه، ئهوا لهباشترین حاڵهتدا لهچاڵهدێرینهكهی سهدامدا خۆیان دهبیننهوه. لێرهوه ئهم گوتاره ههوڵدانێكی موتهوازیعی شاعیرێكی خهوبینهره، بۆ ئهوهی دهستمان نهچێته خوێنی یهكتری، چونكه زوڵم لهخهڵكی گهیشتۆته ترۆپكێكی ترسناك، چونكه توڕهیی لهههموو كون وكهلهبهرێكدا چاوهڕوانی تهقینهوهیه.
مرۆڤ بونهوهرێكی سهیره بهڕێزانم، زۆر جار ڕاستیه سادهكان لهبیردهكات، زۆرجار خۆمان بیردهچێتهوه، ڕاستیهكان لهسهر لهپی دهستمانن و دهیانبینین، كهچی زۆرجار لهئاسماندا بهدویدا دهگهڕێین. ئهگهر دهستهكانمان بۆ مانهوهی دهسهڵاتی ئێستا بهكاربهێنین، ئهوا سبهینێ ڕقمان لهدهستهكانمان دهبێتهوه. لهبهر خۆشهویستی دهستهكانمان، لهبهر خۆشهویستی بۆ خۆمان، بۆ ئهقڵی دروستمان، بۆ ڕێزنان لهخۆمان، بائهمجاره دهنگ بۆ لیستی دهسهڵات نهدهین.
نورنبێرگ 26.03.09