Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
كۆسۆڤۆ.. رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ گورگدا…. سەنگەر زراری

كۆسۆڤۆ.. رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ گورگدا…. سەنگەر زراری

Closed
by February 29, 2008 گشتی

 ئەو پرسیارانەی دەبێ كورد لەخۆیانی بكات
 "لەمڕۆ بە دواوە بەلەگراد حوكمی ئێمە ناكات و ئێمە خۆمان حوكمی خۆمان دەكەین" ئیدریس تاچی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كۆسۆڤۆ، بەم رستەیە بەهەموو جیهانی گوت كە لەمەودوا كۆسۆڤۆ دەوڵەتێكی سەربەخۆیە و بەشێك نییە لە هیچ وڵاتێك.
 دواجار رۆژی 17/2/2008 هات و خەڵكی كۆسۆڤۆ بەڵێنەكەی خۆیان گەیاندە سەر و سەربەخۆیی هەرێمەكەی خۆیان راگەیاند.
 "ئیدریس تاچی" سەرۆك وەزیرانی كۆسۆڤۆ گوتی "مایەی شانازییە كە لەمەودوا كۆسۆڤۆ خۆی خۆی بەڕێوە دەبات".
 راگەیاندنی سەربەخۆیی دەوڵەتێكی بچووك بەناوی "كۆسۆڤۆ"، كارێكی هێندە سانا نەبوو، لە پشتی ئەم سەربەخۆبوونەدا دەیان هەزار تەرم هەن، دەیان هەزار لاشە بێ گیان كەوتن و رووبارێك خوێن رژا و دەیان هەزار كەس بوونە قوربانی، سەربەخۆیی كۆسۆڤۆ دوای شەڕێكی گەورە و درێژخایەن دێت لەگەڵ دەوڵەتێكی خوێنمژی وەكو سربیا "یوگوسلافیای جاران"، ئەو سربیایەی كە نەك هەر خۆی، بەڵكو داوا لە هەموو جیهان دەكات دان بە دەوڵەتی كۆسۆڤۆ دانەنێن و دژی بووەستنەوە.
 بە بۆچوونی من بە دروستبوونی “دەوڵەتی كۆسۆڤۆ” دەبێ ئێمەی كورد گەلێ پرسیار رووبەڕووی خۆمان بكەینەوە، سادەترین پرسیاریش ئەوەیە: بۆچی گەلی كۆسۆڤۆ دەتوانن وڵاتێكی سەربەخۆ رابگەیەنن و ئێمە نا؟ ئایا ئەو بارودۆخەی ئەوان تاچەند لەبارودۆخی ئێمە لەبار و گونجاوتر بوو بۆ سەربەخۆبوون؟
 هەرێمی كۆسۆڤۆ بەهۆی ئەو دڕندەكارییانەی كە لە لایەن سربییەكانەوە بەرامبەریان كرا، لە ساڵی (1999)ـەوە لەژێر دەستی سربیا نەما و كەوتە ژێر چاودێری نەتەوە یەكگرتووەكان، لە كاتێكدا كوردستان لە ساڵی (1991)ـەوە، واتا (7) ساڵ پێش ئەوان لە ژێر دەسەڵاتی بەعسدا نەما و كەوتە ژێر دەسەڵاتێكی كوردی خۆجێی، خەباتی ئەوان بۆ سەربەخۆیی و وەرگرتنی مافەكانیان، بەقەد خەباتی ئێمە دوورودرێژ نەبووە، قوربانییەكانی ئێمە لە هی ئەوان كەمتر نییە، ئەو دەسەڵات و حوكمانەی كە گەلی كۆسۆڤۆ رووبەڕووی بوونەتەوە، ئەگەر لە دەسەڵاتی بەعس دڕندەتر نەبووبن، میانڕەوتر نەبوونە.
 دەشێ جیاوازی ئەوان لەگەڵ ئێمە هەبوونی دوو ئیرادەی جیاواز بووبێ، گەلی كۆسۆڤۆ هەر لەسەرەتاوە كاتێ لە ساڵی (1989) لەلایەن "سلۆبۆدان میلۆ سۆڤیچ"ی سەرۆكی ئەوكاتی یوگسلافیا خودموختارییان لێ سەنرایەوە و كرانەوە شارێك لە یوگسلافیا، ئەوان نەك هەر ورەیان بەرنەدا و نەك هەر یەكسەر ملكەچی ئەو حوكمە نەبوون، تەنانەت ئەمجارە وایان لێ هات كە داوای خودموختارییەكەشیان نەكەنەوە، بەڵكو ئەمە زۆر تووڕەی كردن و تەكانێكی گەورەتری پێدان و وای لێكردن كە دەست بە خەبات بكەن و ئەمجارەیان داوای سەربەخۆیی بكەن. لەكاتێكدا دەسەڵاتدارانی كورد (ئەم یەك دوو ساڵەی دوایی لێ دەركە كە هەندێ دەنگ دەبیسرێن) باسی سەربەخۆیی ناكەن، هەر كاتێك لە لایەن كەسانێكی رۆشنبیر یان كەسانێكی دەرەوەی دەسەڵاتیش باس كرابێ، ئەوان بە بڤەیان داناوە و گوتوویانە ئێستا كاتی نییە و بارودۆخەكە لەبار نییە و… لەكاتێكدا لانی كەم دەیانتوانی هەر هیچ نەبێ وەكو "كۆسۆڤۆ" پشتگیرییەكی جیهانی بۆ كورد دروست بكەن، پشتگیرییەك كە ببێتە هۆی ئەوەی وڵاتانی جیهان خۆیان شایەتی ئەوەمان بۆ بدەن كە ئێمە وەك گەلێكی گەورەی خاوەن مێژوو و كەلتوورێكی كۆن و دوورودرێژ، مافی سەربەخۆبوونمان هەیە، بەڵام ئێستا نەك لە ئاستی جیهانی ئەو شایەتییەمان بۆ نادرێ، بەڵكو دەسەڵاتدارانی ئێمە ئەوەندەیان گوتووە هێشتا كاتی سەربەخۆیی كورد نییە، ئێستا هەموو جیهان ئەم قسەیە دووبارە دەكەنەوە، ئەو وڵاتانەی پشتگیری لە كورد دەكەن لەلایەن كورد خۆیەوە فێری ئەوە كراون كە باسی سەربەخۆییمان بۆ نەكەن، ئەگەرنا زۆرێك لە وڵاتانی جیهان پشتگیری لە گەلە هەژار و بێ مافەكان دەكەن، بەڵام ئێمە بووینەتە یەكێك لەو گەلانەی خۆمان نامانەوێ باسی مافی سەربەخۆبوونمان بۆ بكەن و جیهانمان فێری ئەوە كردووە كە بڵێن "هێشتا بارودۆخ لەبار نییە بۆ ئەوەی دەوڵەتێكی كوردی سەربەخۆ دروست ببێ".
 كۆسۆڤۆ توانی پشتگیرییەكی ئەوتۆ بۆخۆی دروست بكات كە یەكسەر دوای راگەیاندنی سەربەخۆیی زۆرێك لە وڵاتانی جیهان دانیان پێدا نا، لەوانەش وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا و وڵاتانی ئەوروپا… دەسەڵاتدارانی كوردیش دەیانتوانی بەلایەنی كەم ئەوە بۆ جیهان بسەلمێنن كە ئێمەش مافی دەوڵەتمان هەیە و دەتوانین خۆمان بەڕێوە ببەین، بەڵام ئێستا چ لە ناوەخۆ چ لە دەرەوە هیچ باوەڕمەندییەك نییە كە ئێمەی كورد بتوانین دەوڵەتێكی سەربەخۆ بەڕێوەى ببەین.
 با ئێستا بە هەندێ لایەنی ئەو دەوڵەتە نوێیەی كیشوەری ئەوروپا ئاشنا بین كە ناوی "كۆسۆڤۆ"یە.
 
 كۆسۆڤۆ لەڕووی جوگرافییەوە:
 كۆسۆڤۆ دەكەوێتە ناو وڵاتی "سربیا" و "چیای رەش". زۆرینەی دانیشتووانی كۆسۆڤۆ ئەلبانین، لە باشووری رۆژهەڵات، وڵاتی مەقدۆنیا و لە باكووری رۆژهەڵات، سربیا و لە باكووری رۆژئاوا، سنجق و چیای رەش و لە باشووریشەوە ئەلبانیا هاوسنووری كۆسۆڤۆن.
 ژمارەی دانیشتوانەكەی نزیكەی (2) ملیۆن و نیو كەس دەبێت.
 نزكەی (93%)ی دانیشتووانی ئەو وڵاتە موسوڵمانی ئەلبانین و (7%)یش كەمینەی سربی و مۆنتینیگرۆیی و بۆسنی و قەرەج و توركن.
 ئیسلام ئایینی رەسمییە لەو وڵاتە.
 رووبەری وڵاتەكە نزیكەی (11000 كم) ی چوارگۆشە دەبێت.
 
 سەربوردێكی مێژوویی:
 كۆسۆڤۆ شوێنی یەكەمین جەنگی مێژوویی گەورەیە كە لە ساڵی (1389) لە نێوان سڕبەكان و توركەكاندا روویدا، بۆیە سڕبەكان، خاكی كۆسۆڤۆ بە خاكێكی نیمچە پیرۆز و شوێنی رەسەنی شوناسی خۆیان دادەنێن، لە بەرامبەریشدا ئەلبانەكان خۆیان بە یەكەمین نیشتەجێی هەرێمەكە دەزانن، چونكە پێشتر كۆسۆڤۆ بەشێك بووە لە ئەلبانیا و لە ژێر دەسەڵاتی عوسمانییەكاندا بووە، بەڵام پاش ئەوەی كە دەوڵەتی عوسمانی لە جەنگی جیهانی دووەم شكستی هێنا، ئەم پارچەیە درا بە سربیا. لەساڵی 1974 (تیتۆ)ی سەرۆكی پێشووتری یوگسلافیا، ئۆتۆنۆمی بەم هەرێمە بەخشی و بەم شێوەیە مایەوە تا ساڵی (1989) كاتێ "سلۆبۆدان میلۆسۆڤیچ" هاتە سەر حوكم، ئەم ئۆتۆنۆمییەی ئیلغا كردەوە و بەمەش لەڕووی ئیدارییەوە كۆسۆڤۆ كرا بە شارێكی گەورەی سربیا، لەبەرامبەر ئەمەدا ئەلبانەكانی كۆسۆڤۆ لەناوخۆیاندا ریفراندۆمێكیان ئەنجامدا، لە ریفراندۆمەكەدا (99%)ی خەڵكەكە دەنگیان بۆ سەربەخۆیی هەرێمەكەیان دا، هەر لەسەر ئەم بنەمایەش هەڵبژاردنێك ئەنجام درا و "ئیبراهیم رۆگۆڤۆ" وەكو سەرۆكی ئەم هەرێمە هەڵبژێردرا.
 حكومەتی سڕبیا دژی هەموو ئەو ریفراندۆم و هەڵبژاردن و كار و چاڵاكییانەبوو كە لەو ناوچەیە رووی دەدا، بۆیە دەستی كرد بە چەوسانەوەی خەڵكەكەی و بە شێوەیەكی زۆر دڕندانە ئەم گەلەیان دەچەوساندەوە.
 ئەم دژایەتیكردنە وای كرد كە كۆمەڵێ گەنجی خەڵكی كۆسۆڤۆ سوپایەك دروست بكەن بە ناوی "سوپای رزگاریخوازی كۆسۆڤۆ"، ئەم سوپایە كەوتە بەرەنگاربوونەوەی ئەو هێزە سربیانەی لەناو كۆسۆڤۆ بوون، لەبەرامبەریشدا هیزەكانی سربیا بەتووندی و بەشێوەیەكی دڕندانە رووبەڕووی ئەم سوپایە و خەڵكی كۆسۆڤۆ بووەوە و ئەمەش كارەساتێكی گەورەی مرۆیی لێكەوتەوە.
 ئەمە بووە هۆی ئەوەی كە هێزە نێودەوڵەتییەكان بێنە ناو پرسەكە، ئەوەبوو لەساڵی (1999) دا، وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا سەركردایەتی هەڵمەتی بۆردومانكردنی ناتۆی كرد لە دژی یۆگسلاڤیا. بەمەبەستی پاراستنی خەڵكی كۆسۆڤۆ لە دەستی ئەم حكومەتە،
 لە 9/7/1999 هێزەكانی ناتۆ چووە ناو كۆسۆڤۆ و لە 10/7/1999 بڕیاری (1244) لە نەتەوە یەكگرتووەكان دەرچوو، بەپێی ئەم بڕیارە ئیدارەیەكی مەدەنی كاتی دامەزرا، كە كارەكانی بریتی بوو لە ئامادەكردنی هەرێمەكە بۆ چوونە ناو ئەو دانووستانانەی كە بۆ ئاساییكردنەوەی هەرێمەكە پێویست بوو.
 10/كانوونی یەكەمی 2007 وادەی دیاریكراوی نەتەوە یەكگرتووەكان بوو بۆ یەكلاكردنەوەی چارەنووسی ئەم هەرێمەكە، بەڵام دیارە كێشەكە زۆر لەوە ئاڵۆزتر بوو، بۆیە تا ئەو كات و دوای تێپەڕینی ئەوكاتەش كە نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ یەكلاكردنەوەی كێشەكە دیاری كردبوو، چەندین كۆبوونەوە لە نێوان سڕبیا و كۆسۆڤۆ و بە ناوبژی وڵاتە زلهێزەكانی جیهان ئەنجامدرا، بەڵام كۆبوونەوەكان بێ ئاكام مانەوە، هاشم تاچی سەرۆكی حزبی بەرەی دیموكراتی كە بەهۆی سەركەوتنی لە هەڵبژاردنەكانی ناوخۆی كۆسۆڤۆ ببوو بە سەرۆك وەزیرانی هەرێمەكە، چەند جارێك لە دوای كۆبوونەوەكان هەڕەشەی دەكرد و دەیگوت "ئەگەر بەر لە تەواوبوونی وادەی نەتەوە یەكگرتووەكان نەگەینە هیچ ئەنجامێك، ئەوا ئێمە یەكلایەنە سەربەخۆیی رادەگەیەنین".
 كۆبوونەوەكان بەر لە تەواوبوونی وادەی دیاریكراوی نەتەوە یەكگرتووەكان نەگەیشتنە هیچ ئەنجامێك و ئیدریس تاچیش بەڵێنەكەی خۆی گەیاندە جێ و سەربەخۆیی هەرێمەكەی راگەیاند.
 
 سەربەخۆیی كۆسۆڤۆ:
 17/2/2008 لە ژیانی سیاسی خەڵكی كۆسۆڤۆ، بوو بە رۆژێكی مێژوویی. چونكە ئەم رۆژە بوو بە رۆژی سەربەخۆیی وڵاتەكەیان و لەمەودوا ساڵانە یادی دەكەنەوە. ئیدریس تاچی كە بوو بە یەكەمین سەرۆك وەزیرانی دەوڵەتی سەربەخۆی كۆسۆڤۆ لە كاتی مەراسیمی ئیمزاكردنی باوەڕنامەی سەربەخۆیی هەرێمەكەیان لە پەرلەمان رایگەیاند كە چیتر بەلەگراد حوكمیان ناكات. ئەو قسەی بۆ خەڵكی وڵاتەكەی كرد و گوتی "كۆسۆڤۆ دەبێتە دەوڵەتێكی دیموكراتی بێ جیاوازیكردن لەنێوان هیچ رەگەزێك، دەبێتە دەوڵەتێك بۆ هەموو ئەو هاووڵاتییانەی تێیدا دەژین". ئەم قسەیەی تاچی ئاماژە بوون بۆ دڵنیاكردنەوەی كەمینە سربییەكانی هەرێمی كۆسۆڤۆ بەوەی كە بە هیچ شێوەیەك مافیان ناخورێت، لەبەرئەوەی دەسەڵاتدارانی وڵاتی سربیا، هەمیشە سربییەكانی كۆسۆڤۆیان هان دەدا بۆ ئەوەی دژی سەربەخۆیی ئەم هەرێمە بوەستنەوە و هەوڵ بدەن لەگەڵ سڕبیا دا بمێننەوە. هەروەها "تاچی" گوتی "هەوڵ دەدەین لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا تێكەڵ ببین". ئەمەش بۆ راكێشانی پاڵپشتی ئەوروپییەكان بۆ وڵاًتەكەی.
 
 گرنگترین بەندەكانی راگەیاندنی سەربەخۆیی كۆسۆڤۆ
 – كۆسۆڤۆ وڵاتێكی دیموكراتی ئەوروپییە.
 – پابەندە بە باشكردنی پەیوەندییەكانی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ.
 – هەموو كەمینەنەتەوەكان دەپارێزرێن و مافیان دەدرێتێ.
 – هەوڵدان بۆ مسۆگەركردنی ئەندامێتی لە یەكێتی ئەوروپا.
 بێگومان كۆسۆڤۆ چۆن بەڕێگاییەكی خوێناوی گەیشتە سەربەخۆیی، بەهەمان شێوە بەبێ سەر ئێشە ناكەوێتە سەرى رێڕەوی خۆی، بەڵام گرنگ ئەوەیە، ئەوان رێگا سەختەكەیان بڕی و ئێستا كۆسۆڤۆ دەوڵەتێكی ئەوروپی سەربەخۆیە. ئێستا كۆسۆڤۆ توانی رووبەڕووی ئەو گورگە بوەستێتەوە كە ساڵانێكە بەدواوەیەتی بیخوات، ئەویش وڵاتی "سڕبیا"یە.
 ئەگەر گەلی كورد بەڕاستی ئارەزووی سەربەخۆیی دەكات، دەبێ رووداوێكی لەم جۆرە "واتا راگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆی كۆسۆڤۆ"، ببێتە تەكانێك و جورئەتی ئەوەمان پێ ببەخشێ كە بڵێین: سەربەخۆییمان دەوێ.
 * سوود لە چەند سایتێكی ئینتەرنێت وەرگیراوە.
 
www.sangarzrary.kurdblogger.com
 sangarzrary@gmail.com
 
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.