Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
نائومێدى وەك ئەفرێنەرى فەنتازیا…. خەڵەف غەفور

نائومێدى وەك ئەفرێنەرى فەنتازیا…. خەڵەف غەفور

Closed
by February 20, 2008 ئەدەب

 لە شیعرى (ئەگەر ئاگریت بمكەرە چۆڵە چرایەك) ى فەرهاد شاكەلیدا
 پێش ئەوەى هەندێك سەرنج لەسەر ئەو شیعرە بخەمەڕوو، ئەمەوآ ئەوە وەبیر بهێنمەوە كە ئەزموونى شیعرى فەرهاد شاكەلى، ئەزموونێكى بە بەرەكەتە لە داهێنانى وێنە و دەقى شیعریدا. ئەزموونێك بە ڕوونى لەساڵانى حەفتاوە لەگەڵ لەتیف هەڵمەت و شاعیرانى گروپى كفریدا دەستپێدەكات و لەگەڵ زەمەندا لە شەڕێكى بەردەوامدایە. ئەوەى شەڕى فەرهاد شاكەلى لەگەڵ شەڕەكانى تر جیادەكاتەوە  كوشتنى (حەز) بووە لەپێناو ئەفراندنى دنیایەكى جاویدانى و دەق و وێنەى جوانى شیعریدا. لىَ شەڕەكانى تر كوشتنى مرۆڤى لىَ بەدەستكەوتووە لەپێناو بەدیهاتنى حەز و سەركێشییەكى بێمانادا كە كارەساتى گەورەى بۆ مرۆڤایەتى خوڵقاندووە. ئەو شەڕەى فەرهاد كردوویەتى جوانى خوڵقاندووە و ماناى بەرهەمهێناوە.
 ئەزموونى شیعرى فەرهاد شاكەلى، ئەزموونێك نییە لە جوڵەى بێمانا و دەقى بێبنەما. ئەزموونێك نییە لە ڕیزكردنى دیوان و نامیلكەى شیعر. ئەزموونێك نییە لە زۆر بڵێیى و هەڵچنینى وشەى ناپەیوەندیدار. ئەزموونێك نییە لە ئاسنى سارد كوتان. لىَ ئەزموونێكە لە ئەفراندنى وێنەى شیعریى و بەردەوامى خەمى داهێنان. ئەگەرچى ئەم ئەزموونە لە تاراوگە دەگاتە لوتكە، بەڵام بە هەناسەكانى نیشتمان بەردەوامە.
 ئەو تەنانەت سروتە ڕۆحییەكانى زیكرى شیعرى دەبەستێتەوە بە یادگارەكانى نیشتمانەوە:
 لەسەر بەردەنوێژێك، لەو گەرمیانە/ بەردێك بەجآ مابوو،/ نەیدەزانى/ نوێژى شەشەم بووە یا هێشتا ماوێتى./ نوێژێك بەدواى بەردێكدا دەگەڕا./ حەز بكات فێرى بانگدان بێت./ لەسەر بەردەنوێژێك،/ بەردێك و نوێژێك یەكتریان بانگدەكرد،/ یەكیان نەدەبینى،/ گوێیان لە بانگى یەكتر نەبوو، یەكیان نەدەناسى.
 فەرهاد لەو فەزایەى شیعرى تێدا دەنووسىَ، ڕۆحى ئامادەنییە. ئەو ژینگەیەى ئەوى لىَ دەژى، تێیدا ئاسوودە نییە.  ئەوەتا تاراوگە (ژیانى ئەو لە سوێد كە هاوكات ساتى نووسینى شیعرەكەشیەتى) ئەو بەردەنوێژێكى گەرمیان كە مەنزڵى لە دایكبوونیەتى دەكاتە كەرەستەى خاوى نووسینى وێنەیەكى شیعرى كە ئەكرێت وەك دەقێكى جوان چاوى لێبكرێت.
 
 (2)
 لە شیعرى (ئەگەر ئاگریت بمكەرە چۆڵە چرایەك) ى فەرهاد شاكەلیدا كە لە دووتوێى بەرهەمێكى شیعرییدا بەنێوى (ئەم چرایە دڵم ڕووناك دەكاتەوە و تەمەنم دەسوتێنآ) دا بڵاوبووەتەوە چەند وردە وێنەیەكى جوانى داهێنراوى شیعرى دەبینیت. هەناسەیەكى كورت، لىَ پیشاندانى چەند ئاماژەیەك كە پێویستى بە خوێندنەوەیە.
  (من) كە راناوى یەكەمى تاكە و  فەرهاد قسەى پێدەكات خۆى لە دووتوێى مرۆڤێكدا پیشاندەدات كە ڕووناكى ونكردووە یان لێى دزراوە و تاسەى بینینەوە و دۆزینەوەى ڕووناكییە، ڕووناكییەك دەكرێت بە چەندین جۆر تەفسیر بكرآ و هەروەك دەشكرێت بە چەندین شت بچوێندرآ، خۆشەویستەكەى، نیشتمانەكەى، یان هەرشتێكى تر كە ئەو پێیوایە ژیانى بەوەوە خۆش و جوان و باشە.
 فەرهاد لە ژینگەى نووسینى شیعرەكەدا خۆى بە كەسێكى جێگیر نازانێت، ئەو لەوآ ئەگەرچى ساڵانێكە ژیان دەگوزەرێنآ و ئەزموونى كردووە، لىَ ڕۆحى بەوآ نامۆیە.  پێیوایە پاشەڕۆژى ئەو (ئەگەرچى خۆى لەكێشانى نەخشەكەى بواردووە و سیفەتى نەزانینى داوەتەپالأ خۆى) نادیارە، یان بەتەواوى ئەوآ نییە. تەئكید لەوە دەكاتەوە خواستێتى پاشەڕۆژى بە ڕووناكى ئەو ئاسوودەیى وەرگرێت و ئیدى هێندە بەدەست تاریكییەوە ئازار نەچێژێت:
 من نازانم/ نیگارى پاشەڕۆژ چۆن دەكێشرآ،/ بەڵام دەمەوآ تۆ لەوآ خۆرێك بیت/ تاریكایى لە بیرى ڕۆحم ببەیتەوە،/ تاسەى ڕووناكایى/ لەدڵى شەونشینم دەربكەیت.
 
 لەو چەند دێڕەدا دەردەكەوێت، ڕۆحى شاعیر لەنێو تاریكاریى (تاراوگە) دا ماخۆلانێتى. تاریكایى ژیانى بەرتەسك كردۆتەوە و گومانى ئەوەى لێكردووە رەنگە ژیانى بەتەواوى تەسلیمى قەدەرێك بكات كە ئاكامەكەى كوشتنى حەزەكانى بێت.
 ڕۆحى غەریبى دەكات لەو ژینگەیەى ساڵانێكە تیایدا دەژى. پێویستى بە ڕووناكى ئەوە (خۆشەویستەكەى، نیشتمانەكەى)، چونكە پێیوایە ئەو دەتوانێت تاریكایى لەبیرى ڕۆحى بباتەوە و تاسەى ڕووناكى لەدڵى شەونشینى دەربكات.
 ئایا ئەم بە سمبولأ و فریادڕەسكردنەى (ئەو) ماناى چى دەگەیەنێت؟ ئەو كێیە؟ خۆشەویستەكەى یان نیشتمانەكەى؟ ئایا خۆشەویستەكەى كچى نێو ژان و مەینەتى نیشتمانەكەى نییە؟ ئەو كە خۆشەویستەكەى پآ فریادڕەس بوو لەنێو ژینگەیەكى پڕ لەژان و دەردەسەریدا، نیشتمانەكەى دەبێت چەندە خۆش بووبێت؟
 فەرهاد لێرەدا ئیشى لەسەر ئەفراندنى وێنەیەكى گوماناوى كردووە و ویستویەتى لەم ڕێگایەوە چەند شتێك بكات:
 یەكەم: خوێنەر بداتە دەست گومانێكى بەردەوام، ڕەنگە ئەم ئیشەى فەرهاد لەژێر كاریگەرى بوعدێكى فەلسەفیدا هاتبێتەبوون كاتێك فەیلەسوفەكان پێیانوایە لەڕێگەى گومانكردنەوە (حەقیقەت) دەدۆزرێتەوە. ئەو لەرێگەى ئەو گومانەوە دەیەوێت ئازارى دوورى و حەقیقەتى نیشتیمانمان پێ بڵێت.
 دووەم: فەرهاد ئەوەى وەك پرسیارێك بەخوێنەر بەخشیووە یان بەشێوەیەكى گشتى ئەو پرسیارەى كردووە: ئایا شیعریش وەك فەلسەفە دەتوانێت بەردەبازێك بێت بۆ گەیشتن بە حەقیقەت یان جۆرێكە لە زمانێكى سادە و لەنێو بازنەى سۆزدا دەخولێتەوە؟
 سێیەم: ڕانەوەستان لەسەر خودى شتەكە و بە نەزانراو هێشتنەوەى بەشێكە لە ئەزموونى، یاخود سیفەتى شاعیرى خاوەن ئەزموون و پیر قوڵە.
 
 (3)
 پرسیاركردن لە نائومێدى یاخود هەوڵدان بۆ كەشفكردنى مەغزاكانى پشت نائومێدبوون بە وەسیلەیەك بارگاوى بێت بە لۆژیك ڕەنگە بەشێك بێت لەم ئەزموونە.
 فەرهاد كە لەنێو ناواخنى شیعرەكەدا بروسكە ئاسا نەخشاندویەتى. ڕەنگە گەر پرسیار لەخودى فەرهاد بكەى ئەمە بەجۆرێك لە تۆمەتى ڕەخنەگر دابنێت بەوەى ئەو هیچ زوڵم و زۆر و هەژموونى خۆشەویستیش نەیتوانیووە بێ ئومێدى بكات، بەڵام كاتێك لەگەڵ (ئەو) دا دەدوێت هەست بە غیابى ئومێد دەكەى، لەگەڵ ئەوەشدا من بۆ خۆم ئەم بآ ئومێدیە بەجۆرێك لە داهێنان ناودەبەم، ئەویش:
 لێرە لەم وێرانەیەدا،/ بێدەنگیت كردۆتە پردێك لە دڕكودالأ،
 
 فەرهاد خاوەنى دنیایەك خەون و قسە و جوڵەیە، لە بەرامبەردا (ئەو) بێدەنگى هەڵبژاردووە بەڕادەیەك بەپێى ئاوازى شیعرەكە ئاسایییە بڵێین كارەكتەرى یەكەم (فەرهاد) لە شیعرى (ئەگەر ئاگرى بمكەرە چۆڵە چرایەك) دا كەسێكى نائومێدە. نائومێد بەو مانایەى (ئەو) نابێتە ئامێزێك بۆ بەتاڵكردنەوەى حەز و خۆزگە و گوێگر لە بۆچوون و قسەكانى.
 فەرهاد پێیوایە بێدەنگى ئەو بەتەنها هۆكارى نائومێدبوونى ئەونییە، لىَ نیایەكى خوڵقاندووە ژیان تیایدا قورستر دەبێت، بێدەنگى ئەو وایكردووە ژیانى ئەم (فەرهاد)  فۆرمى پردێكى وەرگرتووە. ئەم پردە بەرییە لە شنە خەون و دەوەنى خۆزگەكانیش لە سێبەرەكەیدا شین نابن:
 نەشنەباى خەونێك بە سەریا ڕادەبورآ،/ نە دەوەنى خۆزگەیەك لە كەناریا شین دەبآ.
 
 ئەو ـ لە دەقە شعرییەكەدا تەواو باڵادەستە، دەكرێت وەك سەرچاوەى ژیان لێى بڕواندرێت. ئەو لەیەك كاتدا تواناى بەرهەمهێنانى یاخود بە واقیعكردنى خۆش و ناخۆشى هەیە، ئەم بە سمبوڵكردنەى (ئەو) وێنە و دیمەنى فەنتازى شعیرى خوڵقاندووە.
 لەگەڵ ئەوەى فەرهاد نائومێدە بەهۆى بێدەنگى ئەوەوە، بەڵام ناتوانآ خۆى لەو واقیعە دەربازبكات كە (ئەو) ئەتوانآ ئومێدى پێ ببەخشآ. ئەو ئەتوانآ مۆمى سەر ڕێگاى بەختەوەرى بێت، ئەو ئەتوانآ واى لێبكات ژیاندۆست بێت:
 ئەگەر زیویت،/ وەرە ئەم دنیایەم زیوین كەو/ ئەگەریش ئاگریت/ بمكەرە چۆڵە چرایەك،/ ڕێگا ڕووناك بكەمەوە،/ تا ئەم شەوگارە دەگەیێنمە كەنارى ڕۆژێكى تر/ تا ئەم خاشاكە/ لەبنى شۆڕەكاتێكا دەگیرسێتەوە.
 ئەمەوآ ئەوە بڵێم لەنێو فەزاى (نائومێدى) لە شیعرەكەدا فەرهاد خەون و وێنەى فەنتازى جوانى خوڵقاندووە. هەروەك باسكردن لە نائومێدى ماناى ئەوە نییە خودى شاعیر كەسێكى نائومێدە، بەڵكو لەڕێگاى نائومێدییەوە ویستویەتى وێنەى جوانى شیعرى بخوڵقێنآ.
 هەڵبەت ئەزموونى فەرهاد بە بەرەكەتە و دەقە شیعرییەكانیشى گەواهنى ئەو راستیەن.
 
xalafgafur@yahoo.com
 
 
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.