Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
جیهانبینی تاقیكردنه‌وه‌ی نیشتیمانی …فایق سه‌عید

جیهانبینی تاقیكردنه‌وه‌ی نیشتیمانی …فایق سه‌عید

Closed
by October 9, 2009 گشتی

 

 ماوەیەك بەر لەئێستا لەرۆژنامەی ئاوێنەدا ریپۆتاژێكی جوان و دۆكیومێنتكراو لەلایەن كاك (یاسین تەها)وە بلاوكراوەتەوە كەزیاتر بۆ ئەوە دەشێت ببێتە تەوەرێكی گفتوگۆ لەنێوان كادیرە پەروەردەییەكان و خوێندكاراندا بۆ ئەوەی بەیەكەوە بتوانین تاقیكردنەوەی نیشتیمانی هەلبسەنگێنین. هۆكاری ئەو نووسینەش بۆ ئەو قسە پەنگ خواردووە دەگەرێتەوە كەلەنێوان خودی مامۆستاكاندا لەسەر ئەم تاقیكردنەوەیە هەیە. سەرەتا دەبێ من دوو خال یاداشت بكەم كەیەكەمیان ئەوەیە تاقیكردنەوەی نیشتیمانی شتێكی زۆر تازەیەو سەرهەلدانی هەر نارەزاییەتیەكیش شتێكی تەندروست و ئاساییە بەمەرجێك چارەسەر بكرێن. دووەمیش ئەوەیە ئێمە لەگۆشەنیگای سیستمێكی زۆر كۆنەوە دەروانینە ئەم تاقیكردنەوە تازەیە كەلەبنەرەتدا دەبێ وەكو ئامرازێك تەماشا بكرێت نەك تاقیكردنەوە، واتە بەئامرازو چاویلكەیەكی زۆر تەماوییەوە ئەم تاقیكردنەوەیە هەلدەسەنگێنین. ئەمەش دەمانباتەوە سەر ئەو هەڵانەی لەبونیای سیاسەتی پەروەردەیی ئێمەدا هەیە. 
 لەو ریپۆرتاژەوە من بەروونی ئەوە دەبینم لەلایەك نەشارەزاییەكی زۆر لەنێو قوتابخانەكاندا بەبێ ئەوەی خەتای خۆیانی تێدا بێت و لەلایەكی دیكەشەوە  زۆر ئەستەمە بۆ هەندێك قوتابخانە كەچەندین سالە تاقیكردنەوە بەتاقە پێوەری دەرچوون و تێگەیشتن دەزانن ئێستا بەیەك ساڵ لەبری ئەوە تاقیكردنەوە بكەنە ئامرازێك بۆ هەلسەنگاندن. هۆكاری ئەمەش ئەوەیە یا ئەو زانیارییانەی لەجیهاندا لەبارەی تاقیكردنەوەی نیشتیمانیەوە نووسراون كەخۆیان لەسەدەها هەزار  لاپەرە دەدەن نەگەیشتوونەتە دەست كادیرو بەرێوبەرە گشتیەكان یا ئەوەتا بەرێوبەراتی گشتیی ئەزمونەكان ئەو زانیارییانەی لەلایەو  بلاوی نەكردۆتەوە. من بەر لەماوەیەك هەندێك تێروانینم لەم بوارەدا بلاوكردەوەو هەولمدابوو كەلەبارەی ئەو نارەزاییەوە كەلەنێو قوتابخانەكاندا هەیە بدوێم. بەڵام دوای ئەوەی لەگەشتەكەی ئەم هاوینەمدا توانیم لەكوردستان مامۆستاو بەرێوبەرێكی زۆر ببینم و قسەیان لەگەلدا بكەم، لەبەشێك لەو نیگەرانیانە تێگەیشتم و هەستم بەوە كرد كەئەلقەیەكی ونبوو لەو نێوەندەدا هەیە. هەموو گلەییەكانی ئەوان ئاراستەی بەرێوبەرایەتی گشتیی ئەزمونەكان كرا كەزانیاری تەواوی پێنەداون و تەنها بریاریان دەركردووە. لەلایەكی دیكەوە گلەییەكی زۆریان لەو  هەبوو كەئەو بەرێوبەرایەتیە زۆر جار بریارو زانیاری هاودژ بلاو دەكاتەوە، ئەمەش تەنها یەكجارو دووجار نیە كەكاری وا دەكەن، ئەمە بەرای ئەو بەرێزانە.
 كادیری پەروەردەیی و ەكو هەموو تاكی كورد بەشێوەیەكی گشتی سروشتی رەتكردنەوەو قبولنەكردنی شتی تازەی تێدایە. من ئەمەم بەشێوەیەكی زۆر زەق بینی و زۆرجار لەبری ئەوەی داوای زانیاری نوێ و لێكۆلینەوە لەسەر بابەتێكی نوێ بكەن، یەكسەر بابەتەكە لەژێر وەهمی ((ئەمە لەگەل ولاتی ئێمەدا ناگونجێت))، رەتكراوەتەوە. قوتابخانەكان هیچ جۆرە زانیارییەكی بەنرخ و نوێیان لەلایەن بەرێوبەرایەتی گشتی ئەزمونەكانەوە بۆ نەهاتووە بۆیە ئەوان بەشێوەیەكی گشتی مامۆستاكان دژی تاقیكردنەوەی نیشتیمانین. لەلایەكی دیكەشەوە  بروا ناكەم زۆر كەس هەبێت هەولی ئەوەی دابێت لەرێگەی ئینتەرنێتەوە دەستی بەو زانیارانە بگات كەلەسەر ئەم تاقیكردنەوەیە نووسراون. بەكورتی ئەم تاقیكردنەوەیە كەبە ئامرازێكی هاوچەرخ دەژمێردرێت بەرای هەندێك كەس لەكوردستاندا لەشێوەی بریارێكی رووت و قوتدا هاتۆتە ئاراوەو دژایەتی دەكرێت.
  لەپارێزگای سلێمانیدا دوو نامەی فەرمی بەژمارە    13412  (8/4/2009)و 17476 (6/5/2009) ئاراستەی 232 قوتابخانە كراوە بۆ ئەوەی راپرسیەك لەم بارەیەوە ساز بكرێت كەمن شارەزای مێتودو شێوازەكەی نیم، بەڵام بەگوێری دەرئەنجامەكان كەبەرێوبەری پەروەردەی سلێمانی بەنامەی فەرمی ژمارە 22074 (15/6/2009) بۆ بەرێوبەرایەتی گشتی پەروەردەی سلێمانی ناردووەو لەوێشەوە بۆ وەزارەتی پەروەردە نێردراوە،  تەنها پشت بەمێتودی (كەممی) بەستراوە. دوای خوێندنەوەی ناوەرۆك و سەرئەنجامەكان هەستم بەوەكرد كەپێویست بوو ئەوان (بەپلەی یەكەمیش وەزارەتی پەروەردە) لێكۆلینەوەیەكی بەرفراوانیان بكردایەو پشتیان بەمێتودی (نەوعی) و دیدار  ببەستایە  چونكە ئەم مێتودە دەتوانێت زیاتر لەكێشەكان قول ببێتەوە. من لێرەدا تەنها دەتوانم قسە لەسەر دەرئەنجامەكەی بكەم كەزۆر مەترسیدارە.
 سەرجەمی مامۆستایانی بەشداربوو تاقیكردنەوەی نیشتیمانیان بەو شێوەیەی ئێستا قبول نەبوو، بەڵام  ئەگەر گۆرانكاری تێدا بكرێت ئەوە بەشتێكی باشی لەقەڵەم دەدەن. لەلایەكی دیكەوە بەشێكی یەكجار رەهای مامۆستا بەشداربووەكان  پێیان وایە ئەم تاقیكردنەوەیە رەوشی خوێندنی تێكداوە، لەرووی كات و ناوەرۆكەوە خراپە،  كاری نەرێنی كردۆتە سەر خوێندكار… هتد. بەشێك لەنارەزاییەتەكان تەكنیكین و من بەتەواوی لەگەلیاندام و چارەسەركردنیشیان ئاسانە. بەڵام بەشێكی دیكەیان ئەو بارودۆخە تەماوییە  دەردەخات كەلەدەوری تاقیكردنەوەی نیشتیمانیدا هەیەو من واهەست دەكەم لەو زانیارییە ناروونانەوە سەرچاوە دەگرن كەلەلایەن بەرێوبەرایەتی ئەزمونەكانەوە دەرچوون. بەرای قوتابخانەكان مرۆڤ لەخوێندنەوەی  ئەو نامە فەرمیانەی كەلەنێوان پەروەردەی شارەكان لەلایەك و ئەو پەروەردانەو  وەزارەتی پەروەردەدا هەیە ئەو مرۆڤ ئەو ناروونی و بریارە هاودژانە بەروونی  دەبینێت. بۆ نموونە لەكاتێكدا نامەی ژمارە 567 (4/3/2009) ی بەرێوبەرایەتی گشتی ئەزمونەكان زۆر بەروونی دەڵێ ئەنجامی ئەم تاقیكردنەوەیە پەیوەندی بەنمرەی وەرزی و كۆتاییەوە نیە، كەچی لەنامەیەكی دیكەدا بەژمارەی 9   (24/3/2009)  كەهەماهەنگی وەزارەتی پەروەردە لەسلێمانی بۆ وەزارەتی پەروەردەی ناردووە هاتووە كەتاقیكردنەوەی نیشتیمانی لەساڵی 2007/2008 دا وەكو نمرەی وەرزی دووەم ئەژمار كراوە.
 بەڵام ئەوەی جێگەی نیگەرانیە هەندێك لەو رێنمایی و پێشنیارانەیە كەبەشداربووەكان لەو راپرسیانەدا بەرزیان كردۆتە كەلەبنەرەتدا رەنگدانەوەی ئەو كەموكورتیانەیە كەلەبونیادی پەروەردەی ئێمەدا هەیەو لەناخی مامۆستاكانیشدا رەنگی داوەتەوە.  بۆ نموونە ئەوان نایانەوێت بەهیچ شێوەیەك دەستبەرداری تاقیكردنەوە ببن و تەنانەت  پێیان خۆشە هەموو دەرەفەتێكی هەلسەنگاندنیش بكەنە تاقیكردنەوە. لەبەشێك لەو پێشنیارە زۆر خراپانەدا ئەوە هاتووە كە واباشترە تاقیكردنەوەی نیشتیمانی لەهەموو مادەكاندا بكرێت، هەروەها نمرەی لەسەر دابنرێت و وەكو نمرەی وەزری دووەم یا نمرەی كۆتایی وەرز یا تاقیكردنەوەی سێیەم ئەژمار بكرێت … هتد. هەموو ئەم پێشنیارە خراپانە شێتك بەئێمە دەلێت كەپەروەردەزانانی كورد یا لەبونیادی تاقیكردنەوەی نیشتیمانی وەكو ئامرازێك نوێ تێنەگیشتوون یا دەیانەوێت هەموو دەرەفەتێك بقۆزنەوە بۆ ئەوەی تاقیكردنەوە زیاد بكەن. ئەم جۆرە عاشقبوونە بەتاقیكردنەوە نیشانەی ئەو بنەماو پێوەرە كۆنانەیە كەلەپەروەردەی ئێمەدا هەیە. ئەگەر بیرۆكەی ئەم تاقیكردنەوەیە وەكو مامۆستا باپیر ئاماژەی بۆ دەكات لەسویدەوە وەرگیراوە ئەدی بۆ بەشێوەیەكی زۆر جودا لەسوید كاری پێدەكرێت. من لەبنەرەتدا لەگەلّ لاساییكردنەوە نیم بەڵام لەگەلّ سود وەرگرتنم لەمێتودە باشەكان. پێدەچێت ئەوانەی پێشنیاری ئەو تاقیكردنەوەیان كردووە (كەكارێكی باشیان كردووە) لەبنەمای ئەم كارە ورد نەبوونەتەوە یا ئەوەتا ئەم كارەیان كردووەو وەزارەتی پێویستی بەو وردەكارییانە نەبووە.
 خالێكی دیكە كەدەمەوێ لەسەری رابوەستم بلاوكردنەوەی زانیاری هەڵەیە. رەنگە كاتێك كادیرە پلە نزمەكان زانیاری هەڵە بلاو دەكەنەوە كاریگەری زۆر گەورەی نەبێت، بەڵام كاتێك كادیرە پلە بەرزەكان یا بەرێوبەرە گشتیەكان كارێكی وا دەكەن ئەوە كاریگەری گەورەی هەبێت. بۆ نموونە تەنها لەژمارەی پێشووی ئاوێنەدا دوو نموونە هەیە. یەكەم عەفان نەقشبەندی دەڵێ لەسویدیش ئەندامێتی مامۆستایان لەیەكێتی مامۆستایاندا بەزۆرە. من تێناگەم مرۆڤ كەشارەزا نەبوو بۆ ناراستیەكی وا گەورە بلاو دەكاتەوە.  دووەم لەراستیدا ئەوەش راست  نیە وەكو لەریپۆرتاژەكەدا هاتووە كەگوایە لەسوید بەخوێندكار ناوترێت تاقیكردنەوەی نیشتیمانی هەیە.  تەنها بۆ پۆلی سێیەمی بنەرەت ئەو رێنماییە هەیەو خودی تاقیكردنەوەی نیشتیمانیش یەك سالە لەو قۆناغەدا پیادەكراوە. ئەگەر لەهەموو پۆلەكانی دیكەدا زۆر باس دەكرێت و زۆر بەجوانیش مەبەست لەم تاقیكردنەوەی روون دەكرێتەوە كەهەلسەنگاندنەو بەهیچ شێوەیەك پەیوەندی بەدەرنەچوونەوە نیەو كەسیش لەبەر ئەم تاقیكردنەوەیە نامێنێتەوە.  بەهەر حاڵ بۆ خوێندكاران باسی بكەین یا نا ئەوە پەیوەندی بەدروناسیەوە هەیەو دەكرێ ئێمە لەشوێنێكی دیكەدا تیشكی بخەینە سەر.   لەلایەكی دیكەوە من رێزم لەو دانپیانانەی كاك عەبدولا سابیر دەگرم كەمامۆستاكانی هەولێریش نارازین، بەڵام بەرێوبەری گشتی نابێت بەو خەمساردییەوە بلێت نازانم لەسەر هەقن یا نا. ئەو پلەیەكی بەرزی هەیەو دەبێت دەستبەجێ لێكۆلینەوەی خۆی ئامادە بكات. هەموومان دەزانین كاری لێكۆلینەوەش بەكەسانی ئەكادیمی دەكرێ، بۆیە ئەوەی لەسەر وەزارەت و ئەو بەرێوبەر بەرێزانەیە ئەوەیە كەبەو كەسانە بلێن لێكۆلینەوەمان بۆ بكەن بزانین بۆ قوتابخانەكان دژی ئەم تاقیكردنەوەیەن یا خەلك چۆن پێشوازی لەم تاقیكردنەوەیە دەكەن.
   هەندێ خالی دیكەی نێو ریپۆرتاژەكە پێویستی بەوەستانە. ئایا ئەوە راستە كەبەهۆی ئەم تاقیكردنەوەیەوە ((تاقیكردنەوە وەرزی و نوسینەكییەكان و ژمارەو جۆری تاقیكردنەوەكان نەك كەمیان نەكردووە بەڵكە لەجاران زۆرتربوون)). ئەم گلەییانەم لەگەل خۆم بردە لای وەزیری پەروەردەو پێم راگەیاند ئەگەر ئەمە وابێت ئەوە كارێكی خراپە. ئەو زۆر بەراشكاوی ئەوەی راگەیاند كەهیچ رێنمایی و بریارێك لەو بارەیەوە لەلایەن ئەوانەوە دەرنەچووە. ئەوەی هەیە لێپرسینەوەی زارەكییە نەك زیادكردنی تاقیكردنەوە. ئەگەر ئێمە رێرەوی تاقیكردنەوەی نیشتیمانی راست نەكەینەوە بەدووری نازانم ئەم تاقیكردنەوەیە شوێنی تاقیكردنەوەی دیكە بگرێتەوە چونكە بەشێكی كادیرە پەروەردەییەكان تاوەكو ئێستاش لەگەل كەمكردنەوەی تاقیكردنەوەكاندا نین بۆیە سود لەهەموو دەرەفەتێك وەردەگرن لەپێناوی دروستكردنی تاقیكردنەوەی زیاتردا. من بەهیچ شێوەیەك لەگەل ئەو رایانەدا نیم كەجیاوازی لەنێوان ئەم تاقیكردنەوەیەو تاقیكردنەوەی بەكەلۆریدا نیە. ئەمەیان غەدرێكی گەورەیە ئێمە دەیكەین. ئەگەر هەموو گریمانەكانی ئەو ریپۆرتاژە وابێت و ئەم تاقیكردنەوەی ببێتە هۆی دروستبوونی فۆبیا لەلای خوێندكاران و سەرشۆری و سەربەرزی بەدوایدا بێت ئەوە مانای وایە ئێمە باس لەتاقیكردنەوەی نیشتیمانی ناكەین بەلكو باسی شتی دیكە دەكەین. من لەم بوارەشدا گوێم لەمندالان گرتووەو ئەوان رایەكی دیكەیان هەبووە. من پێم باش بوو لەو ریپۆرتاژەدا یا لەیەكێكی دیكەدا رای خوێندكارن و مامۆستایانیش بلاو بكرێنەوە.
 بۆ ئەوەی ئێمە لەبەردەم ئەم ئامرازە تازەیەدا كەلەولاتانی پێشكەوتوو زۆر بەسەركەوتوویی پیادە دەكرێت و سودی لێدەبینرێت دەبێ وەزارەتی پەروەردە لەرێگەی كەسانێكی ئەكادیمیەوە كەلەدەرەوەی وەزارەت كار دەكەن، دەست بەلێكولینەوەی زانستی جیدی بكات. من بروام بەو رایانە هەیە كەلەریپۆرتاژەكەدا نووسراون بەلام مەرج نیە لەگەلیاندابم. لەپێناوی روونكردنەوەی فاكتەكان و گرنگی ئەم ئامرازە نوێیە لەهەفتەی داهاتوودا تیشك دەخەمە سەر ئەم تاقیكردنەوەیەو مەبەست و بنەما سەرەتاییەكانی دەخەمەروو. بەمەبەستی سەركەوتنی ئەم شێوە تاقیكردنەوەیەش هەول دەدەم لەسەر هەندێك لەرێنماییەكانی وەزارەتی پەروەردە  رابوەستم
 
 
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.