ئیسلام و تۆقین

په‌ندێكی ئینگلیزی هه‌یه‌ ده‌ڵێت: ده‌توانیت ئه‌سپه‌كه‌ به‌ریت بۆ سه‌ر ئاوه‌كه‌ به‌ڵام ناتوانیت ناچاری بكه‌یت كه‌ ئاوه‌كه‌ بخواته‌وه‌ you can take a horse to the water but you cannot make it drink. ئه‌م په‌نده‌ به‌سه‌ر باوه‌ڕ كردن به‌ هه‌ر بیروباوه‌رێكیشدا ته‌تبیق ده‌بێت. كه‌سێك كه‌ شمشێرێكی پێیه‌ و سه‌ركردایه‌تی سوپایه‌كی بێشومار و به‌زه‌بر و زه‌نگ ده‌كات ده‌توانێت خه‌ڵكی ناچار بكات كه‌ به‌ڕواڵه‌ت بچنه‌ سه‌ر ئایینێكی نوێ‌، به‌ڵام ناتوانێت به‌بێ‌ قه‌ناعه‌ت پێكردنیان ئه‌و باوه‌ڕه‌ به‌رێته‌ ناو دڵیانه‌وه‌. محه‌مه‌دیش كاتێك كه‌ له‌ مه‌ككه‌ بوو به‌ هه‌وڵدان بۆ قه‌ناعه‌ت پێكردنی قوڕه‌یش به‌ ئاینه‌ نوێیه‌كه‌ی ده‌ستی پێكرد، و قورئانه‌كه‌ی ئایه‌تگه‌لێكی له‌ چه‌شنی (أدع إلی سبیل ربك بالحكمه‌ والموعڤه‌ الحسنه‌ وجادلهم بالتی هی أحسن) (النحل 125). و له‌پاش سیازده‌ ساڵ له‌ ئامۆژگاریی باش سه‌د بۆ سه‌د‌و په‌نجا ژن‌و پیاو نه‌بێت كه‌سی دیكه‌ شوێن محه‌مه‌د نه‌كه‌وت، زۆربه‌یان له‌ هه‌ژاران‌و كۆیله‌كان بوون. كاتێكیش محه‌مه‌د قه‌ناعه‌تی به‌ فه‌شه‌لی قورئانه‌كه‌ی كرد له‌ قه‌ناعه‌ت پێكردنی قوڕه‌یش كۆچی كرد بۆ مه‌دینه‌‌و ئامۆژگارییه‌ باشه‌كانیش بارگه‌‌و بنه‌ی خۆیان پێچایه‌وه‌‌و كۆچیان كرد‌و ئه‌ویش (محه‌مه‌د) په‌نای برده‌ به‌ر ترساندن، ئه‌مه‌ش له‌ سوره‌ته‌ مه‌دینه‌ییه‌كانی قورئاندا ڕه‌نگی دایه‌وه‌. بۆیه‌ ده‌بینین ترس‌و هه‌ڕه‌شه‌‌و گوڕه‌شه‌ بوونه‌ فاكته‌ری ته‌واكه‌ری شمشێر بۆ بڵاوبوونه‌وه‌ی بانگه‌وازه‌كه‌، و قورئان چۆڵ بوو له‌ ئایه‌ته‌كانی خۆشه‌ویستی‌و سۆزه‌ مرۆڤایه‌تییه‌ نه‌بیله‌كانی دیكه‌. بۆ نمونه‌ ده‌وروبه‌ری چل‌و نۆ شوێن هه‌یه‌ كه‌ قورئان باسی وشه‌ی (خۆشه‌ویستی)ی كردووه‌ به‌ڵام زۆربه‌یان به‌ سه‌لبی، واته‌ ده‌ڵێت (خوا خۆشی ناوێت). و ته‌نها ده‌وربه‌ری ده‌ ئایه‌تێك هه‌ن كه‌ خوا ده‌ڵێت خۆشی ده‌وێت. به‌ڵام له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌ قورئان هه‌مووی هه‌ر دوباره‌یه‌ ده‌بینین پێنج جار ده‌ڵێت (إن الله یحب المحسنین)، سێ‌ جاریش ده‌ڵێت (الله يحب المتقين)، دوو جاریش ده‌ڵێت (الله يحب المتطهرين)، جارێكیش ده‌ڵێت والله يحب الذين يقاتلون في سبيله صفاً واحداًً. بیست‌و پێنج ئایه‌تیش هه‌یه‌ كه‌ ده‌ڵێت ” إن الله لا یحب” چه‌ند توێژێكی خه‌ڵكی خۆش ناوێت له‌وانه‌ فاسد‌و ده‌ستبڵاو‌و ناپاك‌و ته‌نانه‌ت خوا مرۆڤی دڵخۆشیشی خۆش ناوێت. دوای ئه‌وه‌ قورئان په‌نای برده‌ به‌ر ترساندنی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ باوه‌ڕ به‌ ئایینه‌ نوێیه‌كه‌ی محه‌مه‌د ناهێنن ‌و زیاده‌ڕۆیی كرد له‌ وه‌سفكردنی ئه‌و ئه‌شكه‌نجه‌یه‌ی كه‌ ڕۆژی قیامه‌ت ڕوبه‌ڕوی ده‌بنه‌وه‌، و نزیكه‌ی سه‌د ‌و چل‌و شه‌ش جار باسی ئاگر‌و دۆزه‌خی كردووه‌، وتویه‌:
*(هذان خصمان اختصموا في ربهم فالذين كفروا قًطّعت لهم ثيابٌ من نار يُصّبُ من فوق رؤوسهم الحميم. يُصهرُ به مافي بطونهم والجلود. ولهم مقامع من حديد. كلما أرادوا أن يخرجوا منها من غمٍ أعيدوا فيها. وذوقوا عذاب الحريق) (الحج 19-22)
*(إن الذين كفروا بآياتنا سوف نصليهم ناراً كلما نضجت جلودهم بدلناهم جلوداً غيرها ليذوقوا العذاب إن الله كان عزيزاً حكيماً) (النساء 56)
*(إن شجرة الزقوم. طعام الأثيم. كالمهل يغلي في البطون. كغلي الحميم. خذوه فأعتلوه إلى سواء الحجيم. ثم صبوا فوق رأسه من عذاب الحميم) (الدخان 43-48)
*(إنا اعتدنا للظالمين ناراً أحاط بهم سرادقها وإن يستغيثوا يغاثوا بماء كالمهل يشوي الوجوه بئس الشراب وساءت مرتفقا (29).
*( إنا اعتدنا للكافرين سلاسلاً وأغلالاً وسعيرا (الإنسان4)

ئه‌وه‌ی سه‌یره‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ زانایانی ئیسلام جه‌خت له‌وه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ترس‌و هه‌ڕه‌شه‌ ڕۆڵێكی گرنگ ده‌بینن له‌ باوه‌ڕی مرۆڤی موسوڵماندا. دكتۆر محه‌مه‌د سه‌ید ته‌نتاویی شێخی ئه‌زهه‌ر ده‌ڵێت: (یه‌كێ‌ له‌ شێوازه‌ ئاقڵانه‌كان بۆ قوڵكردنه‌وه‌ی باوه‌ڕ به‌ ڕۆژی دوایی‌و چه‌سپینی ئاماده‌یی بۆ پێشوازیكردن له‌م ڕۆژه‌ به‌ باوه‌ر|ِ‌و كاری چاك، بیرخستنه‌وه‌ی خه‌ڵكه‌ به‌ سامناكییه‌كانی ئه‌و ڕۆژه‌‌و باسكردنی بارودۆخیانه‌ له‌م ڕۆژه‌ سه‌خته‌دا، یه‌كێك له‌و ئایه‌تانه‌ی كه‌ وێنه‌ی سامناكیه‌كانی ئه‌و ڕۆژه‌ی بۆ گرتووین كه‌ دڵ ئه‌له‌رزێنێت، ئه‌و قسه‌یه‌ی خوای گه‌وره‌یه‌ كه‌ ده‌ڵێت: يا أيها الناس اتقوا ربكم إن زلزلة الساعة شيء عظيم يوم ترونها تذهل كل مرضعة عما أرضعت وتضع كل ذات حمل حملها وترى الناس سكارى وما هم بسكارى ولكن عذاب الله شديد {الحج 1-2}..
خوای گه‌وره‌ ئه‌م سوره‌ته‌ی به‌م ئیفتیتاحیه‌ كردۆته‌وه‌ كه‌ ده‌روونه‌كان بۆی ده‌له‌رزن تا خه‌ڵكی باوه‌ڕیان زیاتر ببێت، و یه‌قینیان یه‌قینتر بێت كه‌ ڕۆژی په‌سڵان هه‌قه‌‌و پاداشت‌و سزاش ڕاستن. وشه‌ی (زلزله‌) وه‌كو ئیمامی ئالوسی ده‌ڵێت جوڵاندنێكی توند‌و بێزاركردنێكی توندو تیژانه‌یه‌ وه‌ك هێڵه‌كێك كاتێك شتێكی پێ‌ ده‌بێژریته‌وه‌ به‌چه‌شنێك كه‌ شته‌كان له‌ شوێنی خۆیاندا نامێنن‌و له‌ چه‌قی خۆیان ده‌رده‌چن. خوای گه‌وره‌ وتویه‌: زه‌لزه‌له‌ی ڕۆژی قیامه‌ت شتێكی مه‌زنه‌، سیغه‌ی گشتی‌و ناڕوونی ئه‌م شته‌ مه‌زنه‌ بۆ زیاتركردنی زاره‌تره‌كچوون‌و ترساندنه‌. جريدة الأهرام: قضايا وآراء، 01/05/2003).

وه‌ك ئه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌م وه‌سفكردانانه‌ی سامناكییه‌كانی ڕۆژی قیامه‌ت به‌س نه‌بێت، ئه‌هلی حه‌دیسیش حه‌دیسگه‌لێكیان زیاد كردووه‌ كه‌ ترس‌و تۆقینی موسوڵمانان زیادتر ده‌كات. له‌ سه‌حیحه‌كه‌ی ئیمامی موسلیمدا ده‌بینین (له‌ ئوسامه‌ی كوڕی زه‌یده‌وه‌ خوا لێیان ڕازی بێت ده‌گێڕنه‌وه‌ وتویه‌: گوێم لێبوو پێغه‌مبه‌ری خوا درودی خوای لێ بێت ده‌ڵێت: له‌ ڕۆژی قیامه‌تدا پیاوێك ده‌هێنن هه‌ڵیده‌ده‌نه‌ دۆزه‌خه‌وه‌ ڕیخۆڵه‌كانی ناو سكی له‌ شوێنی خۆیان به‌ وروژم ده‌رده‌په‌ڕنه‌ ده‌ره‌وه‌ پێی ده‌خولێته‌ی وه‌ك چۆن گوێدرێژ له‌ خۆڵدا ده‌گه‌وزێت. جا خه‌ڵكی دۆزه‌خ له‌ ده‌وری كۆده‌بنه‌وه‌‌و پێی ده‌ڵێن: چیته‌ فڵان كه‌س؟ ئایا تۆ فه‌رمانت به‌ چاكه‌‌و نه‌هیت له‌ خراپه‌ نه‌ده‌كرد؟ ئه‌ویش ده‌ڵێت با چۆن فه‌رمانم به‌ چاكه‌ ده‌كرد ‌و خۆم نه‌مده‌كرد، هه‌روه‌ها نه‌هیم له‌ خراپه‌ ده‌كرد‌و كه‌چی خۆم خراپه‌م ده‌كرد.) قورئان خۆی جه‌خت له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ كه‌ له‌بری قه‌ناعه‌ت پێكردن شێوازی ترساندن به‌كار ده‌هێنێت، ئه‌وه‌تا ده‌ڵێت:
إني أخاف إن عصيت ربي عذاب يوم عظيم ( يونس 15)
وما نرسل الآيات إلا تخويفا ( الإسراء 59)
إنما المؤمنون الذين إذا ذكروا الله وجلت قلوبهم (الحج5)
لئن اتخذت إلهاً غيري لاجعلنك من المسجونين (غافر 29)
نخوفهم فما يزيدهم إلا طغيانا (الإسراء 60)
والذين هم من عذاب ربهم مشفقون (المعارج 27)
إنا نخاف من ربنا يوماً عبوساً قمطريرا (الإنسان 10)
يوفون بالنذر ويخافون يوماً كان شره مستطيرا (الإنسان 7)
هو الذي يريكم البرق خوفاً وطمعاً ( الرعد 12)
قورئان هه‌وڵ ده‌دات یاری هسه‌ت‌و سۆز بكات بۆیه‌ بیری موسوڵمانانی ده‌خاته‌وه‌كه‌ ئه‌م قورئانه‌ ده‌چێته‌ دڵی خه‌ڵكی‌و ته‌نانه‌ت له‌ترسی خوا و ئازار و ئه‌شكه‌نجه‌كه‌ی ده‌چێته‌ ناو بێگیانیشه‌وه‌، ئه‌وه‌تا ده‌ڵێت: وإن منها ما یهبگ من خشیه‌ الله (البقره‌ 74) (واته‌ به‌رد)
يهبط من خشية الله (البقرة 74) (واتة بةرد)
إن الذين هم من خشية ربهم مشفقون (المؤمنون 57)
يخشون الناس كخشية الله أو أشد خشيةً (النساء 77)
والذين يؤتون ما أتوا وقلوبهم وجلة إنهم إلى ربهم راجعون (المؤمنون 60)
لو أنزلنا هذا القرآن على جبل لرأيته خاشعاً متصدعاً من خشية الله (الحشر 21)
هاوه‌ڵه‌كانی محه‌مه‌د جه‌ختیان له‌وه‌ كردۆته‌وه‌ كه‌ باوه‌ڕیان ئه‌نجامی ترس بووه‌ نه‌ك قه‌ناعه‌ت كردن، كاتێك پێغه‌مبه‌ر عه‌بدوڵای كوڕی حوزافه‌ی كرده‌ ئه‌میری سریه‌یه‌ك، عه‌بدوڵا فه‌رمانی پێكردن دار‌و چیلكه‌ كۆ بكه‌نه‌وه‌‌و ئاگرێ بكه‌نه‌وه‌، كاتێك ئاگره‌كه‌یان كرده‌وه‌ فه‌رمانی پێكردن كه‌ خۆیانی تێ فڕی بده‌ن، پێی وتن: ((ئایا پێغه‌مبه‌ری خوا درودی خوا لێ بێت فه‌رمانتان پێناكات كه‌ گوێڕایه‌ڵی فه‌رمانه‌كانم بن؟ وتویه‌: ئه‌وه‌ی گوێڕایه‌ڵی ئه‌میره‌كه‌م بوو ئه‌وا گوێڕایه‌ڵی منی كردووه‌. ئه‌وانیش وتیان: ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ی له‌ ئاگری دۆزه‌خ قوتارمان بێت باوه‌ڕمان به‌ خوا هێناوه‌‌و په‌یڕه‌وی پێغمبه‌ره‌كه‌یمان كردووه‌.)) (الجامع لأحكام القرآن للقرطبي، ج5، سورة النساء، الآية 59)..
پاشان ئه‌هلی حه‌دیسیش له‌ ترساندنی خه‌ڵك له‌ ڕۆژی قیامه‌ت هاتوون به‌ داهێنانی حه‌دیسگه‌لێكی ئه‌شكه‌نجه‌ی قه‌بر و مار كه‌ تا ڕۆژی قیامه‌ت به‌ مردووه‌وه‌ ده‌دات له‌ ناو قه‌بره‌كه‌یدا ئه‌م ترساندنه‌یان زیاتر كرد، ئه‌مه‌ سه‌رباری پرسیار و ئه‌شكه‌نجه‌ی نه‌كیر‌و مونكیر.
له‌به‌ر هه‌موو ئه‌م هۆیانه‌ ده‌بینین باوه‌ڕی زۆرینه‌ی زۆری موسوڵمانان باوه‌ڕیانه‌ به‌ توێكڵ‌و دیووی ده‌ره‌وه‌ی ئیسلام‌و چۆنیه‌تی جێبه‌جێ‌ كردنی سروته‌كانی نوێژ‌و ڕۆژو حه‌ج ته‌نها بۆ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ له‌ دۆزه‌خ ڕزگاریان بێت، نه‌ك بۆ گۆڕینی ڕه‌فتاری كۆمه‌ڵایه‌تییان‌و چاندنی چاكه‌ له‌ ده‌رونیان یان پێگه‌یاندنیان. ئه‌مه‌ به‌ ڕونی له‌ مه‌مله‌كه‌تی عه‌ره‌بی سعودی ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ ئیسلام تیایدا سه‌ریهه‌ڵداوه‌. له‌ سعودیه‌ دامه‌زراوه‌ی فه‌رمان به‌ چاكه‌‌و نه‌هی له‌ خراپه‌ هه‌یه‌ كه‌ ده‌وروبه‌ری پێنج هه‌زار كه‌سی خۆبه‌خش كاری تێدا ده‌كه‌ن تا به‌زۆر له‌سه‌روه‌ختی نوێژه‌كاندا خه‌ڵكی ناچار بكه‌ن نوێژ بكه‌ن، و ناچاریان بكه‌ن دوكان‌و ئۆفیسه‌كانیان دابخه‌ن‌و كار و به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵك په‌ك بخه‌ن. ئه‌مه‌ش به‌ ئامۆژگاری باش نا به‌ڵكو به‌ گۆپاڵ. ئه‌م خۆبه‌خشانه‌ له‌ لێدانی ژنانیش ناپرینگێنه‌وه‌ ئه‌گه‌ر قژیان یان لاقی یه‌كێكیان ده‌ربكه‌وێت. هه‌روه‌ها له‌و پیاوانه‌یش ده‌ده‌ن كه‌ به‌ته‌نها له‌گه‌ڵ ژنێكی نامه‌حره‌مدا بێت له‌ ئوتومبیله‌كه‌یدا. هه‌روه‌ها له‌و لاوانه‌ ده‌ده‌ن گه‌ر گومانیان كرد لاوێك له‌ بازاڕێكی بازرگانیدا موعاكه‌سه‌ی كچانی كرد بێت. به‌كورتییه‌كه‌ی ده‌توانن تا مردن له‌ هه‌ر كه‌سێك بده‌ن گه‌ر گومانیان له‌ خۆی یان له‌ ڕه‌فتاری كرد. وێڕای هه‌موو ئه‌مانه‌ش كه‌چی ئیسلامیه‌كان پڕو پاگنده‌ی ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ خوا به‌ ئه‌قڵ ناسراوه‌‌و ئیسلام ئایینی ئه‌قڵێكه‌ كه‌ هانی بگره‌ داوا له‌ موسوڵمانان ده‌كات بیر له‌ ئایینه‌كه‌یان بكه‌نه‌وه‌. ئه‌و ئیسلامییانه‌ داوای كاری مه‌حاڵ له‌ موسوڵمانانی عه‌ره‌ب ده‌كه‌ن كه‌ زۆربه‌ی زۆریان نه‌خوێنده‌وارن، نازانن بنووسن‌و بخوێننه‌وه‌‌و قورئان ناخوێننه‌وه‌، خۆ ئه‌گه‌ر هه‌ندێكیان قورئانیان له‌ڕێی پێوتنه‌وه‌ وه‌كو ئاو و دۆ له‌به‌ر كردووه‌، ئه‌وا ئه‌و له‌ واتاكه‌ی تێ ناگه‌ن‌و هیچ جیاوازییه‌كی له‌گه‌ڵ ئه‌و موسوڵمانه‌ هندییه‌دا نییه‌ كه‌ قورئانی به‌زمانه‌ عه‌ره‌بییه‌كه‌ی له‌به‌ره‌ ‌و به‌ده‌نگه‌وه‌ ده‌یخوێنێته‌وه‌ به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی له‌ وشه‌یه‌كی تێبگات، خۆزیا مه‌سه‌له‌كه‌ هه‌ر له‌ لای عامه‌ی موسوڵمانان وابوایه‌، چونكه‌ ته‌نانه‌ت زۆربه‌ی ئه‌و فوقه‌هائانه‌ی كه‌ قورئانیان ڕاڤه‌ كردووه‌ واتای به‌شێكی زۆری وشه‌ سه‌یرو سه‌مه‌ره‌كانی قورئانیان نه‌زانیووه‌ بۆیه‌ په‌نایان بردۆته‌ به‌ر قه‌بڵاندن‌و مه‌زه‌نه‌ی ئه‌قڵ. با هه‌ندێ‌ له‌و قه‌بڵاندنانه‌یان له‌م شیكارییه‌دا بۆ هه‌ندێ‌ ئایه‌تی سوره‌تی (المگففین) ببینین:
 

(كلا إن الأبرار لفي سجين. وما أدراك ما سجين. كتاب مرقوم) (المطففين 7-9).

ته‌نها چوار وشه‌: (سجین، الابرار، كتاب، مرقوم) ئێستا با ئه‌و شتانه‌ بخوێنینه‌وه‌ كه‌ ئه‌و ڕاڤه‌كارانه‌ی كه‌ هه‌موو شتێك له‌باره‌ی قورئانه‌وه‌ ده‌زانن نووسیویانه‌: (كۆمه‌ڵێك له‌ خه‌ڵكانی زانستیاری عه‌ره‌بی وتویانه‌ ((كلا)) سڵه‌مینه‌وه‌‌و ئاگاداركردنه‌وه‌یه‌. ئه‌لحه‌سه‌نیش وتویه‌: (كلا) به‌ واته‌ دروست، خه‌ڵكێك له‌ ئیبن عه‌باسیان گێڕاوه‌ته‌وه‌ كه‌ وتوویه‌: ڕۆحی فوجارو كرده‌وه‌كانیان (لفی سجین). ئیبن ئه‌بی نوجه‌یحیش وته‌یه‌كی له‌ موجاهد گێڕاوه‌ته‌وه‌‌و وتویه‌: (سجین) گابه‌ردێكه‌ له‌ ژێر زه‌وی حه‌وته‌مدا، هه‌ڵده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و كتێبی ئه‌لفوجار ده‌كه‌وێته‌ ژێری. كه‌عبیش وتویه‌: له‌ ژێر ڕۆحی كافره‌كان‌و له‌ ژێر ڕومه‌تی ئیبلیسدا. هه‌روه‌ها له‌ كه‌عب ده‌گێڕنه‌وه‌ وتویه‌: سجین گاشه‌به‌ردێكی ڕه‌شه‌ له‌ ژێر زه‌ویی حه‌وته‌مدا، ناوی هه‌موو شه‌یتانێكی تێدا نووسراوه‌، ده‌رونی كافره‌كان فڕێ‌ ده‌درێته‌ ژێری. سه‌عید كوڕی جوبێریش وتویه‌: سجین له‌ ژێر ڕومه‌تی ئیبلیسدایه‌. یه‌حیای كوڕی سه‌لامیش وتویه‌: سجین به‌ردێكی ڕه‌شه‌ له‌ ژێر زه‌ویدا، ڕۆحی كافره‌كانی تێدا ده‌نووسرێت. عه‌تای خۆراسانیش وتویه‌: زه‌ویی حه‌وته‌می ژێره‌وه‌یه‌، ئیبلیس ‌و وه‌چه‌كانی تێدان. له‌ ئیبن عه‌باسیش ده‌گێڕنه‌وه‌ وتویه‌: سجین كافره‌ كه‌ مردن یه‌خه‌ی پێده‌گرێت‌و پێغه‌مبه‌ر ئاماده‌ی مردنه‌كه‌ی ده‌بێت، جا ناتوانن له‌به‌ر ڕقی خوا لێیان‌و ڕقی ئه‌وان له‌و، نه‌ مردنه‌كه‌ی دوابخه‌ن‌و نه‌ پێشی بخه‌ن تا ساته‌وه‌ختی مردنه‌كه‌ی دێت، جا ئه‌گه‌ر ساته‌وه‌ختی مردنه‌كه‌ی هات ڕۆحی ده‌كێشن، ڕۆحه‌كه‌ی بۆ فریشته‌ی ئه‌شكه‌نجه‌دان به‌رز ده‌كه‌نه‌وه‌‌و ئه‌وه‌ی كه‌ خوا پێی خۆشه‌ له‌به‌دی ‌و خراپه‌ نیشانی ده‌ده‌ن، پاشان ده‌یهێننه‌ خواره‌وه‌ بۆ زه‌وی پێنجه‌م كه‌ سجینه‌، كه‌ دوایین قه‌ڵه‌مڕه‌وی ئیبلیسه‌ بۆیه‌ كتێبه‌كه‌یان تێدا جێگیر كردووه‌. له‌ كه‌عبی كوڕی ئه‌حباریش ده‌گێڕنه‌وه‌ وتویه‌: ڕۆحی كافر گه‌ر كێشرا به‌رز ده‌كرێته‌وه‌ بۆ ئاسمان ئاسمانیش لوت ئه‌كات قبوڵی بكات، پاشان ده‌یهێننه‌وه‌ بۆ زه‌وی زه‌ویش ڕِازی نابێت قبوڵی بكات، بۆیه‌ ده‌چێته‌ حه‌وت زه‌وییه‌كه‌ تا به‌ سجین كۆتاییان دێت، كه‌ ڕومه‌تی شه‌یتانه‌. موجاد وتویه‌: كاریان له‌ ژێر زه‌ویی حه‌وته‌مه‌وه‌ هیچی لێ‌ به‌رز نابێته‌وه‌. ئه‌بو هوره‌یره‌ش له‌ پێغه‌مبه‌ر (د، خ) ده‌گێڕێته‌وه‌ وتوویه‌: (سجین بیرێكه‌ له‌ دۆزه‌خ به‌ كراوه‌یی). له‌ شوێنێكی دیكه‌شدا وتویه‌: (بیرێكی سه‌ر داپۆشراوه‌). ئه‌نه‌سیش وتویه‌: پێغه‌مبه‌ر وتویه‌: (سجین خواروی زه‌ویی حه‌وته‌مه‌). زوجاجیش وتویه‌: (لفی سجین) حه‌پس‌و ناخۆشییه‌كی زۆره‌. وتراویشه‌ بنه‌ڕه‌ته‌كه‌ی (سجیل) ه‌ و لامه‌كه‌ گۆڕاوه‌ بۆ نون. ئه‌سله‌می كوڕی زه‌یدیش وتویه‌: سجین شوێنێكه‌ له‌ ئاسمانی دنیادایه‌).
چی له‌مه‌ تێده‌گه‌ین؟ ئایا سجین ڕومه‌تی ئیبلیسه‌، یان گاشه‌به‌ردێكه‌ له‌ زه‌ویی حه‌وته‌م، یان به‌ردێكی ڕه‌شه‌ ناوی شه‌یتانه‌كانی تێدایه‌، یان شوێنێكه‌ له‌ ژێر زه‌ویدا ڕۆحی كافره‌كانی تێدا هه‌ڵده‌گیرێت، یان بیرێكه‌ له‌ دۆزه‌خ، یان شوێنێكه‌ له‌ ئاسمانی دنیادا؟ ئه‌مه‌ نه‌زانینێكی ئاوێته‌یه‌ به‌ فڕوفیشاڵی زانست‌و زانیاری.

سه‌رچاوه‌:
http://www.ahewar.org/m.asp?i=1204