تۆبه‌ی شه‌یتانی شه‌هید
دوای خوێندنه‌وه‌ی په‌رتوكی ( نقد الفكر الدینی ) له نوسینی ( صادق جلال العظم )، زۆر شتی گرینگ سه‌رنجیان راكێشام، به تایبه‌ت له‌و به‌شه‌ی كه باس له تراژیدیای شه‌یتان ئه‌كات ( مأساة إبليس ) له‌و به‌شه‌دا چیرۆكێكی تۆفیق ئه‌لحه‌كیمی ( توفيق الحكيم ) به نمونه هێناوه‌ته‌وه و كه‌مێك باسی له چیرۆكه‌كه كردوه، ئه‌و باسه كه‌مه‌ی به‌ره‌و ئه‌وه‌ی بردم كه به‌دوای ته‌واوی چیرۆكه‌كه‌دا بگه‌ڕێم , خۆشحاڵانه له ئه‌نجامی گه‌ڕانه‌كه‌م چه‌ندین به‌رهه‌می گرینك و به‌پێز و جوان و به‌سوودی تۆفیق ئه‌لحه‌كیمم دۆزیه‌وه، ( أَرِني الله ) كۆمه‌ڵه چیرۆكێكه به سیسته‌می پی.دی.ئێف. له‌گه‌ڵ چه‌ندین به‌رهه‌میتری له ماڵپه‌ڕی ( حوار المتمدن ) بڵاوكراوه‌ته‌وه، له‌ناو ئه‌و كۆمه‌ڵه چیرۆكه‌شدا ئه‌و چیرۆكه‌م دۆزیه‌وه كه باس له تۆبه‌كردنی شه‌یتان ئه‌كات، هه‌مان ئه‌و چیرۆكه‌ی كه سادق جه‌لال وه‌ك نمونه كورته‌یه‌كی لێ باسكردبوو، چیرۆكه‌كه‌م سه‌ر تا پا به وردی خوێنده‌وه، زۆر كاری تێكردم، تا بڵێی به‌لامه‌وه گرینگ بوو، سه‌یرم كرد ئه‌م كۆمه‌ڵه چیرۆكه له ساڵی ١٩٥٣ چاپ كراون، پێم وابوو وه‌رگێڕدرابێته سه‌ر زمانی كوردی، پرسیارم كرد و له ئه‌نته‌رنێت به‌دوای كوردیه‌كه‌ی گه‌ڕام، به‌داخه‌وه كوردیه‌كه‌یم ده‌ست نه‌كه‌وت، له‌و باوڕه‌دام هه‌ر نه‌كرابێت به كوردی، به‌پێویستم زانی خوێنه‌ری كورد له به‌رهه‌مێكی داهێنه‌رانه‌ی پڕ له ره‌هه‌ندی فه‌لسه‌فی ئه‌م بیرمه‌نده بێبه‌ش نه‌بێت، بۆیه له‌گه‌ڵ رێزان خه‌لیل كه‌وتمه به كوردی كردنی، زمانی نووسینه‌كانی تۆفیق ئه‌لحه‌كیم ئاسان نیه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش چیرۆكێكی فه‌لسه‌فییه، په‌نامان بۆ چه‌ندین فه‌رهه‌نگی عه‌ره‌بی عه‌ره‌بی برد، یه‌كه‌م ئه‌زمونمان بوو، كۆپیێكم بۆ هۆشه‌نگ شێخ مه‌حه‌مه‌د نارد، زۆری پێ خۆش بوو، پێداچوونه‌وه‌یه‌كی سه‌رتاسه‌ری بۆ كرد بوو و جارێكیتر هه‌موو چیرۆكه‌كه‌ی به ده‌سكاری نووسیبووه‌وه و بۆی ره‌وانه‌كردمه‌وه، منیش له‌گه‌ڵ رێزان به‌راوردێكمان كرد له نێوان ئه‌وه‌ی خۆمان و ئه‌وه‌ی هۆشه‌نگ، سوودمان له هه‌ندێك له ده‌سكاریه‌كان وه‌رگرت و هه‌ندێكیشی وه‌ك خۆی مایه‌وه، ده‌رئه‌نجام ئه‌مه‌ی خواره‌وه‌یه.
تۆبه‌ی شه‌یتانی شه‌هید
به بۆنه‌ی چه‌ژنی له‌دایك بوون، زه‌نگی دێره‌كان و زه‌نگوڵه‌ی كادیترائه‌كان لێدرا، زرینگانه‌وه‌ی به ناو جه‌سته‌ی رۆما تێئه‌په‌ڕی وه‌ك تێپه‌ڕینی گیانه به‌رزه‌كان له له‌شی ره‌به‌نه‌كان، له‌و ساته‌دا كه‌سێكی نامۆ دابه‌زیه ناو شار، به‌ره‌و فاتیكان ئه‌چوو، گوێی هه‌ڵخستبوو بۆ ره‌وانی ئه‌و ئینجیلانه‌ی كه له هه‌موو شوێنێك به‌رزئه‌بوونه‌وه، ( پاكیزه دووگیان ئه‌بێت و كوڕێكی ئه‌بێت……… به ناوی یه‌سوع ئه‌ناسرێت، چونكه ئه‌بێته رزگاركه‌ری گه‌له‌كه‌ی له هه‌ڵه‌كانیان ) ئه‌وه به ده‌نگه‌كانی ئۆرگ ئه‌گوازرایه‌وه بۆ گوێكانی، كه به ئاوازه‌كانی (( ئوراتوریۆی مه‌سیح ))ی هاندل و (( ئوتریۆی له دایكبوون ))ی جۆهان سباستیان به‌رز ئه‌بوونه‌وه ……. ئاهه‌نگه‌كانی مۆزیكی ئاینی كه هه‌مووی ئاماژه بوون به هاتنی عیسا، ئه‌و هاتنه‌ی كه كڕۆكی خۆشه‌ویستی پاككراوه‌ی له كونه‌ه هه‌ڵگرتووه بۆ مرۆڤایه‌تی، ئه‌و مرۆڤایه‌تیه‌ی كه خۆپه‌رستی كلۆری كردوه.
نۆره‌ی ئینجیله‌كان گه‌یشتنه ئه‌و به‌شه‌ی (( ئبلیس گوتی، ئه‌گه‌ر تۆ كوڕی ئه‌ڵلای، به‌و به‌رده بڵێ ببه به نان ….. یه‌سوع وڵامی دایه‌وه، گوتی، مرۆڤ ته‌نها به نان ناژی ….. به‌لكو به هه‌موو ئه‌و وشانه‌ی له ده‌می ئه‌ڵلا ده‌رئه‌چن …. ئبلیس یه‌سوعی برده سه‌ر چیایه‌كی به‌رز، هه‌موو بوونه‌كانی گێتی و به‌خشینه‌كانی پیشاندا و پێیگوت: ئه‌و هه‌مووه‌ت پێ ئه‌ده‌م ئه‌گه‌ر چۆكدابده‌یت و سوژده‌م بۆ بێنی، ئه‌و كاته یه‌سوع پێیگوت: بڕۆ ئه‌ی شه‌یتان ….. ئه‌وه نووسراوه،: (( بۆ په‌روه‌ردیگاری خواوه‌ندت سوژده ئه‌به‌یت، ته‌نها هه‌ر ئه‌و ئه‌په‌رستیت ! …. ))
لێره‌دا هه‌ناسه‌یه‌كی سارد له كه‌سی نامۆ ده‌رچوو، له قوڵایی ده‌رونیه‌وه هاواری كرد: خۆزگه له كاتی خۆی گوێڕایه‌ڵی بوومایه،
له‌و كاته‌دا گه‌یشتبووه كۆشكی ((پاپا))، داوای كرد راسته‌وخۆ له‌به‌ر ده‌ستی پاپا ئاماده بێت، وه‌ستان له‌سه‌ر رێگای ئه‌و كه‌سه ئاسان نیه ……. چونكه له چاوانیدا هێزێك هه‌بوو به‌ربه‌ست نه‌ئه‌كرا، فرمانی نه‌ئه‌گه‌ڕایه‌وه …… هیچ كه‌س نه‌یئه‌توانی ته‌گه‌ره بخاته رێگای ….. نه قه‌شه‌كان و نه شه‌ماشه‌كان …… ده‌رگاكان له پێشیدا كرانه‌وه، به له ده‌رگادان و ملكه‌چانه چووه باره‌گه‌ی سه‌رۆكی دێر ….. پاپا به چاوه‌كانی تێیڕوانی، له شێوه‌ی پیاوێكدا بینی، به ده‌نگێكی له‌رزۆكه‌وه پێیگوت:
– تۆی ؟! …..
– به‌ڵێ منم …..
– چیت له من ده‌وێ ؟
– هاتن بۆ ریزی باوڕداران ….
– ئه‌وه چی ئه‌ڵێی ئه‌ی نه‌فره‌ت لێكراو ؟! …
پاپا ئه‌وه‌ی به وڕێنه گوت، وه‌ك ئه‌وه‌ی نغرۆ بووبێت له سه‌رسوڕمان …. به‌ڵام میوانی نامۆ به ده‌نگێكی پڕ له راستگۆیی ده‌ستپێشخه‌ری كرد، گڕی گرتبوو، به دڵسۆزیه‌وه گوتی:
– چیتر شایه‌نی ئه‌و ناسینه نیم، هاتوومه لات تا تۆبه بكه‌م … قوڕ به‌سه‌ر خۆم ئه‌گه‌ر تۆ گاڵته‌م پێ بكه‌یت یان گومان له قسه‌كانم بكه‌ی …. بۆ هه‌موو شتێك كۆتایی هه‌یه …. ده‌بوایه رۆژێ له رۆژان راستی ببینم، بگه‌ڕێمه‌وه بۆ چاكه …. ده‌بوایه رۆژێك به په‌رۆش بووبامه‌وه بۆ باوه‌شی ئه‌ڵلا، پاك ببامه‌وه له‌و جه‌نگه درێژه‌ی كه هیچ سوودێكی نیه، ده‌بوایه ئه‌و پێداگریه و مونجڕیه به‌جێبێڵم، واز له خوانی خراپه بێنم، بتوانم تام له چاکه بكه‌م … به‌ڵێ …. ئه‌وه‌ی له منتان ده‌وێت بیبه‌ن …. ئازارم بده‌ن، ناخۆشترین ئازار ….. سزام بده‌ن، خرابترین سزا، به‌ڵام به په‌روه‌ردیگاری ئاسمانه‌كان، بۆ یه‌ك چركه بێ به‌شم مه‌كه‌ن له تامی چاکه….. تامی ئه‌و شته چیه كه ناوتان ناوه چاکه (( خیر ))، بۆ خۆتان هه‌تانه و له منی ئه‌گرن ؟! له‌و ئه‌زه‌له‌ی كه تیایدا ژیام … چه‌ند به فیزبووم ، چه‌ند خۆم گه‌وره كرد، چه‌ند خۆم راگرت، چه‌ند ئارامم گرت، چه‌ند گوتم ئه‌وه‌ی له ده‌ستم دایه هه‌موو شتێكه، وه خۆم بۆ خۆم به‌سمه، هیچم پێویست نیه جگه له‌وه‌ی كه بۆ خۆم هه‌مه و بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ش كه شوێنكه‌وته‌ی منن له جیهانمدا ….. هیچ كه‌سێك نیه بۆ ماوه‌یه‌كی زه‌مه‌نی شوێنم نه‌كه‌وتبێت …. ژێرده‌سته‌كانم له هه‌موو شوێنێكن، تا لێره‌ش، له نێوان ئه‌م دیوارانه‌شدا، سه‌ره‌ڕای بوونی ٭مه‌سوح و خاجه‌كانیش، به‌ڵام به‌های ئه‌و یاشا‌یه مه‌زنه چیه كه هه‌ست به بێبه‌شی بكه‌م، ؟ به په‌روه‌ردگارتان رزگارم كه‌ن، بۆ یه‌ك جار تامی چاكه‌م پێببه‌خشن، دوای ئه‌وه فڕێم بده‌نه دۆزه‌خ ….. چه‌کم فڕێدا و کۆششم تووڕدا. من ته‌نیا باوه‌ڕدارێکم، ئه‌وه هه‌موو خوازیاری ئێستامه … ببمه یه‌كێك له‌و باوڕداره چاكه‌كارانه، ئه‌وانه‌ی دێر و كه‌لیسا پڕ ئه‌كه‌ن، سوژده بۆ په‌روه‌ردیگار ئه‌به‌ن و ره‌وانبێژی ئنجیله‌كانن، دڵخۆشن به چه‌ژنی مه‌سیحی گه‌وره، وته‌كانی ئه‌ڵێنه‌وه و په‌یڕه‌وكه‌ری كرداره‌كانی ئه‌ون، ئه‌ی پاپا ئه‌ی نماینده‌ی مه‌سیح … هاتووم كڕنۆش بۆ به‌ر پێكانت به‌رم تا به ده‌سته‌كانی خۆت ٭ته‌عمیدم بكه‌ی، بمخه‌یته ناو دین، ئه‌و كات ئه‌مبینی له باشترین و گوێڕایه‌ڵترین و دڵسۆزترین كوڕه‌كانی دێرم.
به‌و ده‌ربڕینه گه‌رم و راستگۆیانه، پاپا له ته‌ختی خۆیدا هه‌ژا، … به‌ڵام نه‌یئه‌توانی له‌و سه‌رسوڕمان و وێێنه‌یه ده‌رچێت ….
تۆ ؟ … تۆی ئبلیس ….. ئێستا دێیته ناو دین ؟
– بۆ نا ؟ …. ئایا له وته‌كانی مه‌سیح نه‌هاتووه: (( ده‌ڵێم، ئاسمان به یه‌ک خه‌تابار که تۆبه ده‌کات خۆشحاڵتره، له نه‌وه‌د و نۆ چاكه‌كه‌ر که پێویستیان به تۆبه نییه)) …. ئایا مه‌سیح جیاوازی له نێوان كه‌سێك و كه‌سێكدا كردووه ؟ ئه‌ی هه‌موومان به‌رانبه‌ر لێخۆشبوون یه‌كسان نین؟ بۆ رێگای تۆبه به روومدا ئه‌گرن؟ من تۆبه ئه‌كه‌م …. بمبه‌نه ناو دین …. گوێ بگرن چ باوڕیێك له ناو دڵی مندا هه‌ڵئه‌قوڵێ ! …..
پاپا كه‌وته گێژاوه‌وه …. له‌گه‌ڵ ئه‌و بیرۆكه‌یه بروسكه‌یه‌كی هاتێ و شێوا ….. وه‌ک ئه‌وه‌ی خۆی بدوێنێ هاواری كرد…. (( نا … نا …. ئه‌وه ناتوانم …..)) له‌و كاته‌دا ئۆرگ ئاوازی (( المیس )) ی ئه‌ژه‌نی بۆ پاپا مارسیلوس، كه له ئاماده‌كردنی مۆزیكژه‌نی دێرین (( بالسترینا )) یه، ئه‌و مۆزیكه به باڵه‌كانی خه‌یاڵی پاپای به‌ره‌و ئاسۆیێك له بیركردنه‌وه به‌رز ئه‌كرده‌وه: ئه‌گه‌ر ئبلیس باوڕی هێنا، دوای ئه‌وه چ شکۆیه‌ک بۆ كه‌نیسه ئه‌مێنێته‌وه ؟ …. ئه‌ی چاره‌نوسی فاتیكان و موزه‌كانی و ئه‌نتیكه‌كانی و پاشماوه دینیه گه‌وره‌كانی چی به‌سه‌ر دێت ؟! هه‌موو شتێك واتای خۆی له ده‌ست ئه‌دات و جوانیه‌كه‌ی نامێنێ و مه‌به‌سته‌كانی تڕۆ ئه‌بێت، دێری (( سكستین )) كه به وێنه‌كانی مایكل ئه‌نجیلۆ رازاوه‌ته‌وه، له‌باره‌ی (( فریودانی حه‌وا ))، (( پێغه‌مبه‌ران ))، (( تۆفان ))، (( رۆژی لێپرسینه‌وه‌ی كۆتایی ))، هه‌روه‌ها تابلۆیه‌كانی هۆڵ و كۆشكه‌كان كه به فڵجه‌ی روفائیل له‌باره‌ی (( ئه‌ڵلا روناكی داهێناوه ))، (( ده‌رچوون له به‌هه‌شت ))، (( ته‌عمید كردنی مه‌سیح )) ….. ئبلیس كه ته‌وه‌ری په‌رتوكی پیرۆزی سه‌رده‌می كۆن و نوێیه (( ته‌وڕات و ئنجیل )) چۆن بوونی ئه‌سڕێته‌وه به‌بی سڕینه‌وه‌ی ئه‌و هه‌موو وێنه و ئه‌فسانه و واتا و ناوه‌ڕۆكانه‌ی كه چاككه‌ره‌وه‌ی دڵی باوڕداران و بوژێنه‌ره‌وه‌ی خه‌یاڵه‌كانیانن ؟
(( رۆژی لێپرسینه‌وه چ واتایه‌كی هه‌یه ئه‌گه‌ر خراپه له‌سه‌ر زه‌وی نه‌مێنێت)) ؟ ئایا لێپرسینه‌وه له‌گه‌ڵ شوێنكه‌وتوانی شه‌یتان ئه‌كرێت، ئه‌وانه‌ی پێش باوڕ هێنانی شه‌یتان شوێنی كه‌وتوبوون ؟ یان ئه‌وه‌ته خراپه‌كانیان ئه‌سڕێته‌وه چونكه ره‌زامه‌ندی كراوه له‌سه‌ر تۆبه‌ی شه‌یتان ؟….. دوایی چاره‌نوسی جیهان به كوێ ئه‌گا ئه‌گه‌ر پاكبێته‌وه له خراپه ؟ ئه‌ی ئه‌و جه‌نگانه‌ی ئه‌وڕوپای مه‌سیحیان كرده گه‌وره‌ی مرۆڤ ؟ ئه‌ی ئه‌و ململانه ره‌وانیانه و ناكۆكیه هه‌ست و نه‌ستیانه‌ی كه لێكخشانیان گڕی هۆش و بیر و روناكی زانستی لێكه‌وته‌وه ؟! … نه‌خێر ئه‌مه كارێكی ترسناكه …… ئه‌مه له مافه‌كانی پاپا نیه كه یه‌كلایی بكاته‌وه …. تێكشكاندنی خراپه و جیاكردنه‌وه‌ی له گێتی، ئه‌بێته هۆی ته‌قینه‌وه‌یه‌ك كه له ئاستی هیچ تێڕوانینێكدا نیه ….
پاپا سه‌ری خۆی به‌رزكرده‌وه، به په‌ستی و شه‌رمه‌زاریه‌وه ئاوڕی له ئبلیس دایه‌وه:
– بۆچی له‌ناو هه‌موو كه‌س بۆ لای من هاتی ؟؟ بۆ له‌ناو هه‌موو دینه‌كان مه‌سیحیه‌تت هه‌ڵبژارد ؟؟
– ئه‌م ئاهه‌نگه‌ی چه‌ژنی مه‌سیحی مه‌زن سرووشی پێبه‌خشیم و به بیری هێنامه‌وه …
– گوێم لێبگره ئه‌ی …………… نازانم به چ ناوێك بانگت بكه‌م ؟ ئا ئه‌بینی ؟ له پاش تۆبه‌كه‌ت ناوه‌كه‌شت گرفت ئه‌نێته‌وه !! نه‌خێر ! كه‌نیسه داواكه‌ت ره‌ت ئه‌كاته‌وه …. ئه‌گه‌ر ده‌ته‌وێت بڕۆ بۆ لای دینێكیتر …. ئیتر پشتی تێكرد…….
شه‌یتان به نائومێدی و رسوایه‌وه له فاتیكان ده‌رچوو …. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش بێ هیوا نه‌بوو … ده‌رگاكانی ئه‌ڵلا زۆرن، با روو له ده‌رگایه‌كیتر بكه‌م …. رووی كرده لای هاخامی جوله‌كه‌كان …
سه‌رۆكی ئیسرائیلی وه‌ك سه‌رۆكی مه‌سیحی پێشوازی لێكرد و ده‌مێكی درێژ گوێبیستی ئاواته‌كانی شه‌یتان بوو …. دوایی ئاوڕێكی لێدایه‌وه و پێیگوت :
– ده‌ته‌وێت ببیت به جوله‌كه ؟
– ئه‌مه‌وێت بگه‌م به ئه‌ڵلا …
هاخام تێڕامانێكی پڕی له قسه‌كانی شه‌یتان كرد … ئه‌گه‌ر ئه‌ڵلا له ئبلیس خۆشبێت و خراپه له‌سه‌ر زه‌وی بسڕێته‌وه … كه‌واته بۆچی جیاوازی له نێوان ملله‌تێك و ملله‌تێكیتر ئه‌كرێت ؟ نه‌وه‌كانی ئیسڕائیل ملله‌تی هه‌ڵبژارده‌ی ئه‌ڵلان …. ئه‌گه‌ر وابێت له‌دوای ئه‌م رۆژه هیچ بیانوێك نامێنێت بۆ هه‌ڵبژاردنیان له نێو ملله‌تانیتر و به‌رزتركردنیان به‌سه‌ر ره‌گه‌زه‌كانیتردا ….. هه‌تا ده‌ستبه‌سه‌رگرتنه سه‌رمایه‌كانیشیان كه له پێشینانیان بۆیان ماوه‌ته‌وه له ده‌ستی ئه‌ده‌ن به نه‌مانی خراپه له نێو خه‌لك ….. له‌ناوچوونی چاوچنۆكی و مردنی ئێره‌یی، نه‌مانی ده‌وڵه‌مه‌ندی و پیسكه‌یی و خۆپه‌رستی، باوڕهێنانی ئبلیس سه‌ركه‌وتنی جوله‌كه‌كان وه‌لائه‌نێت و شکۆی نه‌وه‌ی ئیسڕائیل دائه‌ڕمێنێ……
هاخام سه‌ری هه‌ڵبڕی و به ده‌ربڕینێكی گاڵته‌جاڕیانه گوتی:
– له نه‌ریتی ئێمه‌دا ئامۆژگاری و گرینگیدان نیه بۆ هاتنی كه‌سانیدی بۆ ناو دینه‌كه‌مان …. هه‌تا ئه‌گه‌ر ئبلسیش بێت ! واز له ئێمه بێنه و بۆ لای دینێكیتر بڕۆ ….
ئبلیس به دڵه‌كوته‌یه‌كی نابووتانه هاخامی به‌جێهێشت، به‌ڵام هیوا بڕاو نه‌بوو، هێشتا ده‌رگایه‌كی له پێش ماوه ئه‌ویش دینی ئیسلامه.
یه‌كسه‌ر به‌ڕێ كه‌وت بۆ لای شێخی ئه‌زهه‌ر ….
شێخی ئه‌زهه‌ر پێشوازی لێكرد و گوێبیستی قسه و کۆششه‌کانی بوو، تا بزانێ ئه‌یه‌وێت بگات به چی … دوایی ئاوڕێكی لێدایه‌وه و پێی گوت :
– باوڕهێنانی شه‌یتان كارێكی چاكه ! .. به‌ڵام …..
– چی ؟ … ئایا مافی خه‌لك نیه به كۆمه‌ڵ بێنه ناو دینی ئه‌ڵلا ؟… ئایا ئه‌وه ئایه‌تێكی ئه‌ڵلا نیه له كتێبه پیرۆزه‌كه‌ی :
إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ (1) وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا (2) فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا (3)
هه‌ر كاتێ یارمه‌تی ئه‌ڵلا گه‌یشته ئێوه و سه‌ركه‌وتن (١) خه‌لكیشت دیت گرۆ گرۆ دێنه ناو دینی ئه‌ڵلاوه (٢) هه‌ر تاریف و شوكری په‌روه‌رندت بكه و داوای بوردنی لێ بكه، ئه‌و هه‌میشه په‌ژیوانی په‌ژیوانان قبوڵ ده‌كا (٣) ، كوردیه‌كه‌ی مه‌لا هه‌ژار.
ها ئه‌وه‌ته منیش تاریف و سوپاس و داوای بوردن ئه‌كه‌م، وه ئه‌مه‌وێت بێمه ناو دینی ئه‌ڵلا به پاكی و دڵسۆزیه‌وه، وه كه ئیسلام ئه‌بم به چاكه بێت ئیسلامیم، ئه‌بم به باشترین پێشه‌وا بۆ هیدایه‌تداران !
شێخی ئه‌زهه‌ر تێڕامانی ده‌رئه‌نجامه‌كانی كرد، ئه‌گه‌ر شه‌یتان باوڕی هێنا، ئایا قورئان چۆن ئه‌خوێندرێته‌وه ؟ ئایا خه‌لك به‌رده‌وام ئه‌بێت له گوتنی (( أعوذ بالله من الشيطان الرجيم )) وه ئه‌گه‌ر بڕیاری لابردنی بدرێت ئه‌وا ده‌بێت زۆر له ئایه‌ته‌كانی قورئان لاببردرێن، ئه‌گه‌ر نه‌فره‌ت له شه‌یتان و ئاگاداركردنه‌وه له كرده‌وه‌كانی و پیسیێتی و وه‌سوه‌سه‌كه‌ی گرینگ نه‌بوایه، بۆ له ناو په‌رتوكی ئه‌ڵلادا ئه‌و به‌ها گه‌وره‌یه‌ی ئه‌بوو …. چۆن شێخی ئه‌زهه‌ر ئه‌توانێت ره‌زامه‌ندی له‌سه‌ر ئیسلام بوونی شه‌یتان بدات به‌بێ ئه‌وه‌ی ده‌ستكاری هه‌موو كیانی ئیسلام نه‌كات ؟!
شێخی ئه‌زهه‌ر سه‌ری هه‌ڵبڕی و سه‌یرێكی ئبلیسی كرد و گوتی :
تۆ بۆ كارێك هاتوی پێشتر نه‌هاتۆته پێشم، ئه‌وه له سه‌روی ده‌سه‌ڵات و توانای منه، ئه‌وه‌ی داوای ئه‌كه‌ی له ده‌ست من دانیه، من ئه‌و لایه‌نه نیم كه تۆ رووی تێبكه‌ی بۆ ئه‌و مه‌به‌سته …
– ئه‌ی كه‌واته روو له كێ بكه‌م ؟ … ئه‌ی ئێوه سه‌رۆكه‌كانی دین نێن ؟ … كه‌واته چۆن بگه‌م به ئه‌ڵلا ؟ ….. ئایا ئه‌وه‌ی بیه‌وێت له ئه‌ڵلا نزیك بێته‌وه ئه‌وهه ناكا ؟ …..
– به‌ڵێ …. به‌ڵام تۆ وه‌ك كه‌سانیتر نیت ….
– بۆ ؟ …. من نه‌مده‌ویست خۆم له خه‌ڵكی تر جیا بكه‌مه‌وه، نه‌مده‌ویست راسته‌وخۆ به‌ره‌و ئاسمانه باڵاکان به‌رزببمه‌وه و له‌گه‌ڵ فریشته‌كان بدوێم و پێغه‌مبه‌ران ببینم…. ئه‌وه له توانای مندا بوو، به‌ڵام من ویستم خۆمبگرم، به توانای خۆم شانازی به كه‌سایه‌تی خۆم بكه‌م ….. نه‌مویست له ده‌رگای ئاسمان بده‌م به گۆچان، وه‌ك چۆن پادشایه‌ك لێیئه‌دا ….. ئه‌گه‌ر پادشای خراپه‌ش بێت …. نه‌مویست ئاسمان به هه‌راكانم بشله‌ژێنم و بڵندیه‌كان به هاواری خۆم بله‌رزێنم، من شمشێره‌كه‌م دائه‌نێم و چه‌كه‌كه‌م به‌ده‌سته‌وه ئه‌ده‌م ….. سه‌ردائه‌نوێنم وه‌ك سه‌ردانواندنی تاج بۆ تاج …. به‌ڵام من ویستم وه‌ك هه‌ژارێك له ده‌رگای دین بێمه ژوورێ …. ویستم له‌سه‌ر چۆك بخشێم و خۆڵی شه‌رمه‌زاری به سه‌ری شاهانه‌ی خۆم بكه‌م، داواكاری راسته‌ڕێیی و به‌خشین له كه‌نیشت و دێر و مزگه‌وت بكه‌م، وه‌ك چۆن رسواترین مرۆڤ و لاوازترین ئاده‌میزاد داوای ئه‌كات ….
شێخی ئه‌زهه‌ر بۆ ساتێك دۆش داما …. ده‌ستی به ریشی داهێنا و گوتی : بێ گومان ئه‌وه نیازێكی چاكه ! … به‌ڵام …. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش راستگۆیانه پێتڕائه‌گه‌ینم، تایبه‌تمه‌ندی من به‌رزكردنه‌وه‌ی وشه‌ی ئیسلامه، پاراستنی شکۆکانی ئه‌زهه‌ره، تایبه‌تمه‌ندی من ئه‌وه نیه كه ده‌ست بخه‌مه ناو ده‌ستی تۆ ؟
– سوپاس بۆ تۆ ….
ئبلیس به زه‌لیلی و هه‌ژارانه ئه‌وه‌ی گوت …. چووه ده‌ره‌وه و ده‌رونی پڕ بوو له نائومێدی …. گومڕایانه به رێگاكانی زه‌ویدا ئه‌ڕۆیی ….. سه‌یری بێگه‌ردی منداڵانی ئه‌كرد، دڵی ئه‌توایه‌وه له سۆزدا بۆ هه‌موو شتێكی پاك و بێگه‌رد ….. كه چاكه‌ی له كرده‌وه‌ی خه‌لكی باشدا ئه‌بینی ئه‌سوتا له ئاره‌زوكردنی له بۆ هه‌موو چاكه‌یه‌ك …. ئه‌یڕوانی به‌رهه‌می چاككاری و په‌رستكاری و باوڕداری، ده‌رئه‌كه‌وێت له دڵی چاكترین باوڕداران، وه‌ك رووی ده‌ره‌وه‌ی دوكانه‌كان …. ده‌ستێكی كورت و گۆچی بۆ درێژ ئه‌كا، به نیگایه‌كی خه‌ماوی و په‌رۆشیانه به رێی ئه‌كا … بێبه‌شی له چاكه ….. ئه‌وه‌یه گه‌وره‌ترین سزا كه به‌سه‌ر شه‌یتاندا سه‌پێندرا ! … هاواری كرد، هاواری ژان هه‌وره‌كانی لێكترازاند، به‌ره‌و ئاسمان كه‌وته رێ، سه‌بری نه‌ما، راپه‌ڕینێك راپه‌ڕی خه‌ریك بوو گیانی ده‌رئه‌چوو …. بوێرانه به‌ره‌و سه‌ره‌وه سه‌ركه‌وت …..
به‌ده‌سته‌كانی له ده‌رگاكانی ئاسمانی ئه‌دا و ده‌نگی له تاوه‌ره‌کان هه‌ڵئه‌ستاند، ئاگای له خۆی نه‌ما، وه‌ك چۆن سوالكه‌رێكی به‌رۆژوو له ده‌رگا ئه‌دا بۆ پاروه نانێك له كاتی رۆژئاوابوون …
جبریلی فرشته‌ی لێ ده‌ركه‌وت :
– چیت ده‌وێت ؟
– تۆبه‌كردن ..
– ئێستا ؟
– ئایا دره‌نگ هاتووم ؟
– نا پێش وه‌ختی خۆت هاتووی …. بۆت نیه ئێستا ئه‌و سیسته‌مه داندراوه بگۆڕیت، بۆت نیه سه‌ره‌وژێری ئه‌و ره‌وشه چه‌سپاوه بكه‌یت … بگه‌ڕێوه ئه‌و جێیه‌ی كه لێی هاتووی، ژیان له زه‌وی بكه وه‌ك چۆن ئه‌ژیای ….
– تۆش هه‌روه‌ها ؟ ئاخ …. چیتر ناتوانم …. تامی خۆشیم بده‌نێ !….
– خۆشی له تۆ قه‌ده‌غه‌كراوه، نه‌كه‌ی ده‌ستی بۆ ببه‌ی …
– دارێكی حه‌رامكراوه ؟
– بۆ تۆ به‌ڵێ … كه‌سێك نادۆزیه‌وه یارمه‌تیت بدات بۆ ئه‌وه‌ی سه‌رپێچی ئه‌و فرمانه بکه‌یت … وه‌ك ئه‌وه‌ی كه حه‌وا له زوو یارمه‌تی دایت …. ئه‌و رۆژه بوو كه له داری خراپه‌ی ده‌رخواردی ئاده‌م دا ..
– ئه‌ی به‌زه‌یی و به‌خشین نیه ؟
– نه بۆ به‌زه‌یی و نه بۆ لێخۆش بوون هه‌یه ده‌سكاری رێكخستنه‌كانی ئه‌فڕاندن بكه‌ن …..
– من هیچ نیم جگه له ریسوایه‌كی نێو ئه‌فڕێندراوه‌كان …
– به‌ڵێ …. به‌ڵام نه‌مانت له سه‌ر زه‌وی، نه‌مانی بنه‌ماكان و هه‌ژانی دیواره‌كانه، سیماكان بزر ئه‌بن و به‌شه‌كان تێكه‌ڵ ئه‌بن، ره‌نگه‌كان ئه‌سڕێنه‌وه، رووه‌كان دائه‌ڕمێن، هیچ مانایه‌ك بۆ رێزلێنان نیه به‌بێ بوونی ریسوایی، نه راستی به‌بێ چه‌وتی، نه بۆ پاكی به‌بێ پیسی، نه بۆ سپی به‌بێ ره‌ش، نه بۆ روناكی به‌بێ تاریكی، نه بۆ چاكه‌ش به‌بێ خراپه، بگره خه‌لكیش روناكی ئه‌ڵلا نابینن مه‌گه‌ر له ناو تاریكی تۆدا نه‌بێت، بوونت پێویسته له‌سه‌ر زه‌وه‌ی تا ئه‌و كاته‌ی زه‌وی به‌رده‌وامه له هێنانه خواره‌وه‌ی سیفا‌ته به‌رزه‌كانی مرۆڤ، ئه‌و سیفاتانه‌ی ئه‌ڵلا مرۆڤی پێ ره‌نگ کردووه…
– بوونی من بۆ بوونی خودی خێر پێویسته ؟! … ده‌رونی تاریكی من ئه‌بێت هه‌روا بمێنێته‌وه تا روناكی ئه‌ڵلا بداته‌وه ؟! …. كه‌واته رازی ئه‌بم به به‌شی دیاریكراوم بۆ مانه‌وه و به‌رده‌وام بوونی باشه، بۆ مانه‌وه‌ی ئه‌ڵلا له بێگه‌ردی و پاكیدا، … به‌ڵام …. ئایا به به‌رده‌وامی ئه‌و سزایه به‌دوامه‌وه‌یه و نه‌فره‌تیش به ناومه‌وه لكاوه ؟ سه‌ره‌ڕای ئه‌و هه‌موو باشه‌یه‌ی له دڵمدا هه‌یه و خاوه‌نی ئه‌و یاداشته چاكانه‌م ……
– به‌ڵێ …. ده‌بێت تا كۆتایی زه‌مه‌ن هه‌روا به نه‌فره‌ت لێكراوی بمێنیته‌وه، ئه‌گه‌ر نه‌فره‌ت له‌سه‌ر تۆ نه‌مێنێت ئه‌وا هه‌موو شتێك له‌ناو ئه‌چێت ..
– ببوره ئه‌ی په‌روه‌ردیگار ! بۆ ئه‌بێ من هه‌ڵگری ئه‌و باره گرانه بم ؟! .. بۆچی ئه‌و چاره‌نوسه ترسناكه بۆ من نوسرا ؟ …. بۆچی ئێستا نامكه‌یته فرشته‌یه‌كی ئاسا له فرشته‌كانت، خۆشه‌ویستی و روناكی تۆی بۆ ره‌وا بێت ، پاداشتی ئه‌و خۆشه‌ویستیه‌ش ئه‌بێته سۆز له تۆ و سوپاسگوزاریش له خه‌لك ….. ئا ئه‌وه‌ته من خۆشه‌ویستیه‌ك خۆشم ده‌وێیت كه نه نمونه‌ی هه‌یه و نه وێچوون، خۆشه‌ویستیه‌ك كه ئه‌و قوربانیدانه‌ی خستۆته ئه‌ستۆم، قوربانیه‌ك كه نه فرشته‌كان په‌یان پێبردوه و نه مرۆڤه‌كان پێیان زانیوه ….. خۆشه‌ویستیه‌ك ناچارم ئه‌كات به‌رگی یاخیبوون بۆ تۆ بپۆشم، ده‌ركه‌وم به جلی هه‌ڵگه‌ڕاوه‌یه‌ك له تۆ، خۆشه‌ویستیه‌ك ئه‌مخاته ژێر باڵی ئه‌وه‌ی به‌رگه‌ی نه‌فره‌تی تۆ و نه‌فره‌تی خه‌لك بگرم، خۆشه‌ویستیه‌ك نه رێگام پێئه‌درێت داوای بكه‌م و نه به خۆشحاڵیه‌وه له ناویدا بگیرسێمه‌وه، خۆشه‌ویستیه‌ك ئه‌مخاته ژێر باڵی ئه‌وه‌ی به‌رگه‌ی نه‌فره‌تی تۆ و نه‌فره‌تی خه‌لك بگرم، خۆشه‌ویستیه‌ك ئه‌گه‌ر سۆفیه‌كان له ناوه‌وه‌ی خۆیان بیشارنه‌وه سینگیان پڕ ئه‌بێت له روناكی، منیش ئه‌یشارمه‌وه، به‌ڵام ئه‌و روناكیه نایه‌وێت له سینگی من نزیكیش ببێته‌وه ……
ئبلیس گریا ……
كاتێك كه فرمێسكه‌كانی ئه‌ڕژانه سه‌ر زه‌وی …. دڵۆپه ئاوی هه‌ور نه‌بوون …. به‌لكو پارچه نه‌یزه‌كی تاریك و به‌ردی ئاگرین بوون ….
جبریل به‌و ترسه‌ی له ناویدا نیشتبوو ده‌ستپێشخه‌ری كرد :
– ئاگاداربه ! فرمێسكه‌كانت گوێرانه ئه‌ڕژێنه سه‌ر سه‌ری به‌نده‌كان ! ….. ئبلیس ده‌ستبه‌جێ له گریان وه‌ستا و به تاڵیه‌كی پڕ له ژان وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ خۆی بدوێ گوتی :
– به‌ڵێ ….. هه‌تا ده‌ربڕینه‌كانم كاره‌ساتن ! …
فرمێسكه‌كانی خۆی به‌ستن و رایگرتن ….. جبریل ئاخاوتنه‌كه‌ی نه‌رم كرد و گوتی :
– به‌رگه‌ی چاره‌نوسی خۆت بگره ….. به ئه‌ركی خۆت هه‌ڵسه، به‌رده‌وام به له كاره‌كه‌ت، بێزار مه‌به، به ژان مه‌به، هه‌ڵمه‌چوو ….
– هه‌ڵبچم ؟ …… ئه‌گه‌ر بمویستبا به‌ڕاستی هه‌ڵچم، هه‌ڵئه‌چووم و یاخی ئه‌بووم و له سیسته‌م ده‌رئه‌چووم، داری گوێڕایه‌ڵیم دوو به‌ش ئه‌كرد ته‌نها به یه‌ك سات بێده‌نگی، وه‌ستانی من له كاره‌كه‌ی خۆم بۆ كاتێكی كه‌م و یه‌ك خوله‌ك وازهێنانم له وروژاندنی خراپه، ئێستا زه‌وی به‌و شێوه‌یه ده‌بوو كه تۆ باست كرد ئه‌ی جبریل ! ….. بنه‌ماكانی داڕما بوون، دیواره‌كانی هه‌ژا بوون، به‌ڵام من خۆشه‌ویستی ئه‌كه‌م، هه‌ڵناچم …. خۆشه‌ویستی من بۆ ئه‌ڵلا هه‌رخۆی نهێنی ئه‌و به‌یه‌كه‌وه به‌ستنه‌وه‌یه له دروستكردنی زه‌ویه‌كه‌یدا ! …. وه نێهێنی گونجاندنی یاسا و رێسایه‌كانیه‌تی ! ….
– گوێ له ئامۆژگاریم بگره … بگه‌ڕێوه بۆ كاره‌كه‌ت ! ….
– ئه‌گه‌ڕێمه‌وه خۆم له عه‌بای نه‌فره‌تم ئه‌پێچمه‌وه …. به‌بێ ئه‌وه‌ی بزانم كه‌ی دایئه‌كه‌نم ….. نوێنه‌ره‌كانی سه‌ر زه‌وی هه‌ندێكجار به‌رگی ناپاكی و غه‌در ئه‌پۆشن، هه‌رچه‌ند ئه‌زانن كاتی داكه‌ندنی دیاریكراوه و ئه‌گه‌ڕێنه‌وه سه‌ر شه‌ریفی و پاكی …. هه‌روه‌ها رێزیشیان بۆ گه‌ڕێندرایه‌وه ….. به‌ڵام من ؟ ….
– داببه‌زه سه‌ر زه‌وی و به‌رگه‌بگره ….. ئه‌وه‌ی خۆشه‌ویستی ئه‌كا با به‌رگه‌بگرێ ! ….
– من زیاتر له به‌رگه‌گرتن ئه‌كه‌م ….. ئه‌وه‌ی كه له جه‌نگدا له پێناو ئه‌ڵلادا ئه‌مرێ، له‌لای ئه‌ڵلا به شه‌هید ئه‌نوسرێ …. من له پێناو ئه‌ڵلادا له مردن زیاتر به‌رگه‌ئه‌گرم …. خۆزگه چه‌نگ بوایه … خۆزگه مردن بوایه …. خۆزگه یه‌كێك ئه‌بووم له سه‌ربازه‌كانی …. ده‌بی بژیم بۆ ئه‌وه‌ی سه‌رپێچی ئه‌و كه‌سه بكه‌م كه خۆشمده‌وێت ! ….. من له هه‌موو ساتێكدا چه‌ندین جار كینم له خۆم ئه‌بێته‌وه و نه‌فره‌تی خۆم ئه‌كه‌م …. ناتوانم بمرم …. تا خۆم بكوژم یان به‌ره‌و خۆ به كشتندان ببه‌م له پێناو ئه‌ڵلا ! …… به‌ڵام من پێی دائه‌به‌زمه خواره‌وه‌ی جۆره‌كانی ركلێبونه‌وه و نمونه‌ی كینه، كه ئه‌وه‌ش خراپتره له كوشتن …. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش بۆم نیه چاوه‌ڕوانی به‌زه‌یه‌یی بكه‌م و نه هیواشم به لێخۆشبوون هه‌بێت، نه بۆشم هه‌یه خوازیاری ئه‌وه بم كه بچـمه ریزی موجاهیده‌كان ….
جبریل فرمێسكه‌كانی چاوی شه‌یتانی بینی چۆن ئه‌هاتن و ئه‌چوون ….. به په‌له پێی گوت :
– مه‌گری … مه‌گری ….. له بیرت نه‌چێت ده‌ربڕینه‌كانت كاره‌ساتن. پێكه‌نینه‌كانت كاره‌ساتن، به‌زه‌ییبێ به خه‌لك هه‌ڵچونه‌كان زۆرتر مه‌كه …… بڕۆ، سه‌بربگره و پابه‌ستبه به دادوه‌ری ……
ئبلیس به پڕیه‌وه داما …. بۆ ماوه‌یه‌كی درێژ بیری كرده‌وه …. دواجار جولا، به چرپه‌وه گوتی:
– راستئه‌كه‌ی ! …..
ملكه‌چانه ئاسمانی به‌جێهێشت ….. به خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دان دابه‌زیه سه‌ر زه‌وی ….. به‌ڵام له‌و كاته‌یدا كه فه‌زای ئه‌بڕی هه‌ناسه‌یه‌كی خه‌فه‌كراو له سینگیدا به‌ره‌ڵا بوو ….. له هه‌مان كاتدا ده‌نگیدایه‌وه له نێو ئه‌ستێره و مه‌جه‌ڕه‌كاندا؛ وه‌ك ئه‌وه‌ی هه‌موویان كۆبونه‌ته‌وه له‌گه‌ڵی، تا ئه‌و هاواره خوێناویه بگرنه‌وه :
– من شه‌هیدم !…… من شه‌هیدم !…….
رێزان خه‌لیل & هه‌ندرێن حه‌مه‌ده‌مین
