وه‌حشیگه‌ریی وه‌ك پڕۆژه
ئایا ته‌نها تاڵانكردنی سه‌روه‌توسامانی كۆمه‌ڵگه‌‌و نیشتیمان پڕۆژه‌یه‌كی وه‌حشیگه‌رانه‌ی نایاسایی‌و ناسیاسی‌و نائه‌خلاقی‌و ناشارستانییه؟ ئایا داگیركردنی سه‌رله‌به‌ری پڕۆژه ئابورییه گه‌وره‌كان له‌لایه‌نی حیزب‌و ده‌سته‌‌وتاقمێكی مافیایی دیاریكراوه‌وه پڕۆژه‌یه‌كی زه‌به‌لاحی وه‌حشیگه‌ریی نییه؟ ئایا داگیركردنی ده‌زگا‌و نێوه‌نده رۆشنبیریی‌و فه‌رهه‌نگی‌و وه‌رزشی‌و هونه‌رییه‌كان له‌لایه‌ن حیزب‌و به‌رپرسه كوشنده‌كانه‌وه بێجگه‌له پڕۆژه‌گه‌لێكی ناشارستانی‌و ده‌ره‌به‌گخوازیی هیچی دیكه‌ن؟ ئایا تێكڕای ئه‌م نه‌خشه‌یه پڕۆژه‌یه‌كی زه‌به‌لاح نییه بۆ سڕینه‌وه‌‌و خامۆشكردنی كۆمه‌ڵگه‌‌و گروپ‌و ئینسانه‌كان؟
ئه‌و ئه‌نداسه‌سازییه نامه‌عریفی‌و نالۆژیكییه‌ی تائه‌وڕۆكه وه‌ك نه‌خشه‌یه‌كی ناشرینی سیاسی‌و حیزبی‌و كارگێری‌و رۆشنبیریی كاری له‌سه‌رده‌كرێت بریتییه له‌به‌رجه‌سته‌كردنی كۆمه‌ڵگه له‌ناو كایه‌كی بچوك‌و هه‌زیلی وه‌ك حیزبدا، ئه‌م كڵێشه‌سازییه نائینسانی‌و ناشارستانییه درێژكراوه‌ی ئه‌و سته‌مكارییه مێژووی‌و حیزبگه‌راییه‌یه كه به‌رهه‌می به‌لشه‌فیزم‌و ستالینیزم‌و نازیزم‌و شۆفێنیزم‌و به‌عسیزم‌و رژێمه تۆتالیتاری‌و دیكتاتۆرییه‌كانه، ئه‌وڕۆكه ئه‌م به‌رهه‌مه ناشارستانی‌و سته‌مگه‌راییه به میرات بۆ ده‌سه‌ڵاته حیزبگه‌را‌و خێڵه‌كی‌و بنه‌ماڵه‌په‌رست‌و عه‌شره‌تپه‌رست‌و سته‌مكاره‌كان به‌جێماوه. ئه‌م میراته پێكڕا گه‌نجینه‌یه‌كی گه‌وره‌وگرانی ئه‌و كه‌ره‌سته‌‌و لۆژیكانه‌یه كه تائه‌ندازه‌یه‌كی بێ مانا‌و بێ سنور له‌توانایدایه كۆمه‌ڵگه‌‌و سه‌رله‌به‌ری پێكهاته زیندووه‌كانی كۆنترۆڵ‌و مۆنۆپۆل بكات.
له‌ڕاستیدا سه‌یركردنی كۆمه‌ڵگه به دید‌و دنیابینییه‌كی حیزبیانه، واته سه‌یرنه‌كردنی كۆمه‌ڵگه‌‌و نابینایی به‌رامبه‌ر خودی ئه‌و پێكهاته گه‌وره‌یه‌ی كه حیزب تیایدا بێجگه له‌یه‌كه‌یه‌كی بچوكی هه‌ڵتۆقیو هیچی دیكه نییه. له‌كۆمه‌ڵگه زیندووه‌كاندا كۆمه‌ڵگه حیزب كۆنترۆڵ ده‌كات، به‌ڵام له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌دا كه حیزب ده‌سه‌ڵاتی موتڵه‌قه یان له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتێكی دیكتاتۆریی یان مه‌زهه‌بگه‌رایی‌و ئیمانپه‌روه‌ریدان، كۆمه‌ڵگه وه‌ك كیانێكی سه‌ربه‌خۆ‌و زیندوو بوونی نییه‌‌و حیزبی حاكم داگیركاریی موتڵه‌قی كۆمه‌ڵگه‌‌و سه‌رله‌به‌ری سه‌رچاوه شارستانییه‌كانه.
له‌ژێر ده‌سه‌ڵات‌و هه‌مه‌جیه‌تی حیزبگه‌راییدا كۆمه‌ڵگه وه‌ك كیانێكی سه‌ربه‌خۆ‌و زیندوو وجودی نامێنێت، سڕینه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه یه‌كێكه له‌مه‌هامه هه‌ره گرنگ‌و بنچینه‌ییه‌كانی ده‌سه‌ڵاته موتڵه‌ق‌و دیكتاتۆر‌و دیماگۆجه‌كان، ئه‌م پڕۆسه‌ی سڕینه‌وه‌یه ته‌نها بریتییه نییه له‌سڕینه‌وه‌ی شوناس‌و زیندوێتی كۆمه‌ڵگه وه‌ك رووبه‌رێكی به‌رهه‌مهێن‌و كاریگه‌ر‌و په‌یوه‌ندیدار، نه‌خێر ئه‌م پڕۆسه‌یه بریتییه له‌گۆڕینی شوناس‌و مه‌هامی كۆمه‌ڵگه له‌سه‌ربه‌خۆییه‌وه بۆ وابه‌سته‌یی‌و پاشكۆیی، له‌روبه‌رێكی زیندووه‌وه بۆ پانتاییه‌كی مردوو، له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی خۆژێنه‌وه بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی به‌كاربه‌ر‌و موحتاج‌و موچه‌خۆر، گۆڕینی كۆمه‌ڵگه له‌پێكهاته‌یه‌كی فره جومگه‌‌و فره ره‌نگه‌وه بۆ كوتله‌یه‌كی كۆنكرێتی بێقسه‌‌و بێده‌نگ‌و خامۆش.
سته‌مكاریی وه‌ك هێزێكی زیندوو
وه‌كچۆن دیكتاتۆره‌كان له‌خۆیانه‌وه دروست نابن، هاوكات سته‌مكاریش رێكه‌وتێكی خێرا‌و سه‌یروسه‌مه‌ره نییه، سته‌مكاریی ته‌نها بریتی نییه له‌داپڵۆسین‌و كوشتن‌و وێرانكاریی‌و پڕكردنه‌وه‌ی زیدانه‌كان، سته‌مكاریی جیهانبینییه‌كی گه‌وره‌ی پێكهاته‌یی ئاڵۆزه له‌سه‌ر نه‌خشه‌یه‌كی شارستانی‌و كۆمه‌ڵایه‌تی، كه‌واته وه‌كچۆن سته‌مكاریی جه‌سته‌یی له‌ئارادایه، سته‌مكاریی مێژوویی‌و شارستانی‌و رۆشنبیری‌و حیزبی‌و په‌روه‌رده‌یی‌و ئابوری‌و سیاسی‌و ده‌روونی‌و به‌ڕێوه‌بردن پێكهێنه‌ری ئه‌و سیستامه نالۆژیكی‌و وێرانكاره‌یه كه وێرانكار‌و پێكهێنه‌ری كڵێشه‌یه‌كی دیاریكراوی كۆنترۆڵكردن‌و خاڵیكردنه‌وه‌ی هه‌ر پێكهاته‌‌و دامه‌زراوه‌یه‌كه له‌جیهانبینییه جیاواز‌و سه‌ربه‌خۆكان‌و پڕكردنه‌وه‌یان به كه‌ره‌سته‌گه‌لێكی دیكتاتۆری‌و نائه‌خلاقی‌و نالۆژیكی تائاستێكی قوڵی سته‌مكاریی.
ئه‌م وتاره شیكاری‌و توێكارییه كه‌شفكردنی ئه‌و بۆشاییه گه‌وره‌یه‌یه كه له‌نێوان مێژوویه‌كی به‌تاڵ‌و ئێستایه‌كی بێمانادا له‌ئارادایه، له‌نێوان بێ مانایی سیاسی‌و مردنی كۆمه‌ڵگه‌دا ده‌گوزه‌رێ، بێگومان شیكردنه‌وه‌یه‌كی زۆر ورد‌و كاریگه‌ر بۆ دۆزینه‌وه‌ی ئه‌و بۆشاییه شارستانیی‌و روحییه‌ی كه مرۆڤی كوردی پیادا تێده‌په‌ڕێ، پێكڕا په‌یوه‌ندییه‌كی قوڵی هه‌یه به سه‌رله‌به‌ری ئه‌و رووبه‌ره سیاسی‌و شارستانی‌و فه‌رهه‌نگییه‌وه كه كۆمه‌ڵگه وه‌ك رووبه‌رێكی زیندوو یان مردوو به‌رجه‌سته‌ده‌كه‌ن.
به‌ڵام ئه‌وه كۆمه‌ڵگه‌ی زیندووه وه‌ك هێزێكی شارستانی ده‌توانێت وه‌ك بیركه‌ره‌وه‌‌و پراكتیزه‌كارێك ده‌ستكاری ژیان‌و فه‌رهه‌نگ‌و پێكهاته راسته‌قینه‌كانی فه‌رهه‌نگ‌و شارستانی‌و دنیابینی كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك بكات.
جیاوازی گه‌وره هه‌یه له‌نێوان كۆمه‌ڵگه‌ی زیندوو و كۆمه‌ڵگه‌ی مردوودا، هه‌ر له‌رووی فه‌رهه‌نگییه‌وه تاده‌گاته مۆرال‌و تاده‌گاته روانین‌و دنیابینی‌و هه‌ست‌و درك‌و زه‌وق‌و چه‌شه‌ی كولتوری‌و ئیستاتیكی‌و تاده‌گاته فه‌نتازیا‌و بیركردنه‌وه‌‌و گۆڕان‌و وه‌رچه‌رخانی گه‌وره. كۆمه‌ڵگه‌ی زیندوو كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی پڕ له‌گۆڕانكاری‌و كار‌و كاریگه‌ریی هزر‌و روانینه ناكۆك‌و ته‌با‌و جیاوازه‌كانه، واته كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ماڵتی روانین‌و فره جیهانبینییه، به‌ڵام كۆمه‌ڵگه‌ی مردوو ته‌واو جیاوازتره به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی وه‌كیه‌ك بیركه‌ره‌وه، وه‌كیه‌ك تێڕوانین‌و وه‌كیه‌ك ته‌ماشاكردنی دنیا‌و، دواجار كۆمه‌ڵگه‌یه‌كه بۆ كوشتنی جیاوازییه‌كان، بۆنمونه كۆمه‌ڵگه‌ی ژێر ده‌سه‌ڵاتی ده‌سه‌ڵاته دیكتاتۆره‌كان یان تۆتالیتارییه‌كان یان ده‌سه‌ڵاته مه‌زهه‌بگه‌را‌و حیزبسالاره‌كان رووت ده‌كرێنه‌وه له‌ئه‌كتیڤتی‌و جیاوازی‌و ئه‌بستراكت ده‌بنه‌وه بۆ تاكه‌یه‌ك دنیابینی هاوشێوه‌‌و هاومه‌به‌ست‌و هاوئیراده، واته دروستكردنی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی وه‌كیه‌كی له‌كوتله‌یه‌كی كۆنكرێتی سیاسی‌و ئابوری‌و رۆشنبیری‌و فه‌رهه‌نگیدا. هاوكات له‌و كۆمه‌ڵگایه‌نه‌شدا كه گه‌نده‌ڵی‌و راوڕوتی حیزبی‌و عه‌نته‌ریاتی مافیاگه‌ری حیزبی ده‌گاته دوا ترۆپكی چێژی داگیركردن‌و ده‌ره‌به‌گخوازی‌و پاڵه‌وانبازیی ناعه‌داله‌تی تائه‌وپه‌ری دامركانه‌وه‌ی زه‌وقی ده‌ره‌به‌گخوازی حیزبی‌و به‌تاڵكردنه‌وه‌ی ژیان له‌به‌ها‌و نرخه مرۆیی‌و شارستانی‌و روحییه‌كان، ده‌ره‌نجام خولقاندنی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی مردووه، واته خولقاندنی رووبه‌رێكی گه‌وره له‌بێبایه‌خی‌و كوشتنی گۆڕانكاری‌و ئیراده‌‌و دنیابینییه جیاوازه‌كان، روبه‌رێك لێوانلێو له‌كۆنخوازی، به‌ڵام خاڵی له‌گۆڕانكاری نوێ‌‌و وه‌رچه‌رخانی فه‌رهه‌نگی‌و گه‌شه‌ی شارستانی.
دواجار ئه‌و هێزانه‌ی كه ئاستی هه‌مه‌جیه‌تی حیزبی‌و ئابوری‌و نائه‌خلاقیان ده‌گاته ترۆپكی سته‌مكاریی، ئیدی كار له‌سه‌ر پراكتیزه‌كردنی سڕینه‌وه‌ی شوناس‌و زیندوێتی كۆمه‌ڵگه‌‌و رووبه‌ره شارستانی‌و فه‌رهه‌نگی‌و رۆشنبیرییكان ده‌كه‌ن، له‌ڕێی داگیركردنی سه‌رله‌به‌ری رووبه‌ری ئابوری‌و سیاسی‌و فه‌رهه‌نگی‌و میدیایی‌و رۆشنبیرییه‌كان.
میدیای زه‌به‌لاح به‌ڵگه‌یه‌كی زیندووی ئه‌و سته‌مكارییه وه‌حشیگه‌رییه‌یه، داگیركردنی دوا خانه‌ی رۆشنبیریی له‌لایه‌ن حیزبه‌وه، واته ئیفلیجكردن‌و رسواكردن‌و ناشرینكردنی شوناسی رۆشنبیریی كۆمه‌ڵگه. دواجار حیزبه سته‌مكار‌و وه‌حشیگه‌ره‌كان ده‌توانن ببنه كوشنده‌یه‌كی راسته‌قینه‌ی كۆمه‌ڵگه‌‌و ئینسانه‌كان.
پێكڕا حیزبه سته‌مكار‌و هه‌مه‌جی‌و ناشارستانییه‌كان كۆمه‌ڵگه وه‌ك كه‌لاك‌و غه‌نیمه‌یه‌كی گه‌وره سه‌یرده‌كه‌ن‌و حسابی بۆده‌كه‌ن، شه‌رعیه‌تدان به ڕاوڕوت‌و ده‌سه‌ڵاتی ره‌های تاڵانكردنی نیشتیمان‌و سه‌رله‌به‌ری سه‌رچاوه ئابوری‌و فه‌رهه‌نگی‌و سیاسییه‌كان له‌و عه‌قڵیه‌ته كوشنده‌‌و وه‌حشیگه‌رییه‌وه سه‌رچاوه‌ده‌گریت كه كۆمه‌ڵگه كه‌لاكێكه‌‌و ده‌بێت كه‌ڵبه‌ی حیزب هه‌میشه له‌خوێنیدا بێت ، كۆمه‌ڵگه غه‌نیمه‌یه‌كه‌‌و ده‌بێت حیزب تاڵانی بكات.
ئاسۆ جه‌بار
