چه‌مكی هاوڕێیه‌تی و نهێنییه‌كانی هه‌رزه‌كار و لاو
هاوڕێیه‌تی چه‌مكێكی كۆمه‌ڵایه‌تییه, تایبه‌ت نییه ته‌نها به ته‌مه‌نێكی دیاریكراوه‌وه, به‌ڵكو مرۆڤ له هه‌ر قۆناغێكدا بێت جۆرێك له هاوڕێیه‌تی پیاده ده‌كات, ئه‌مه‌ش باشترین ئاماژه‌یه كه مرۆڤ بوونه‌وه‌رێكی كۆمه‌ڵایه‌تییه و مه‌حاڵه بتوانێت به ته‌نها و دوور له كه‌سانی تر بژیت.
به‌ڵام له‌هه‌ر قۆناغێك زیاتر, هاوڕێیه‌تی قۆناغی هه‌رزه‌كاری و لاویی جێگه‌ی سه‌رنجه, چونه مرۆڤ (كچ و كوڕ) له‌م قۆناغه‌دا له بارێكی ده‌روونی و جه‌سته‌یی زۆر تایبه‌ت و ئاڵۆزدایه.
ره‌نگه هه‌ڵه نه‌بین گه‌ر بڵێین: له هه‌ر كه‌سێك زیاتر ئه‌وه‌ی پێویستی به هاوڕێ و هاوخه‌م هه‌یه, هه‌رزه‌كار و لاوه, چونكه مرۆڤ له قۆناغی منداڵیدا زۆر شت ده‌بێته جێگره‌وه‌ی هاوڕێ بۆی, جگه له‌مه‌ش منداڵ زۆر درك به‌وه ناكات كه هاوڕێیه‌تی مانای چییه, ئه‌م شتێكی ده‌وێت كه یاری پێبكات و كاتی خۆی پێ بباته‌سه‌ر, هه‌رچی هه‌رزه‌كار و لاوه, تاكه كه‌س كه ده‌توانێت له كێشه و داخوازییه‌كانی بگات, هاوته‌مه‌ن و هاوڕێكانێتی.
زۆرێك له دایكان و باوكان گلله‌یی له كوڕ و كچه هه‌رزه‌كاره‌كانیان ده‌كه‌ن كه هیچ له لای ئه‌وان نادركێنن و رازی دڵی خۆیان بۆ ئه‌مان ناكه‌نه‌وه. به‌ڵام هه‌قه گه‌وره‌كان (دایكان و باوكان) له‌وه باش تێبگه‌ن كه له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا كوڕ و كچه هه‌رزه‌كاره‌كانیان له‌سه‌ر هه‌قن, چونكه هه‌رگیز دایك و باوك بۆ كوڕ و كچی هه‌رزه‌كار ئه‌و سێبه‌ره نییه كه ئه‌مان بتوانن له په‌نایدا پشوویه‌كی ده‌روونی و عه‌قڵی بده‌ن.
هه‌رزه‌كاره‌كان له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هاو(كێشه) و هاو(ته‌مه‌ن)ن, هه‌ربۆیه زوو ده‌بن به هاوڕێی یه‌كتری, هاوڕێ به‌و مانایه‌ی كه له زمان عه‌قڵی یه‌كتری باش تێده‌گه‌ن و ده‌زانن كێشه‌كانیان چییه…
مرۆڤ له ته‌مه‌نی هه‌زه‌كاریی و لاویدا له هه‌ر كه‌سێك زیاتر پێویستی به كه‌سێكه گوێی لێبگرێت و ببێته هاو(خه‌م)ی, هه‌رزه‌كاریش ته‌نها ئه‌و كه‌سه‌ی خۆش ده‌وێت و ده‌توانێت له‌گه‌ڵیدا هه‌ڵبكات و پشتگیری رایه‌كانی بكات, ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر چه‌نده هه‌ڵه‌ش بێت.
هه‌رزه‌كار هه‌رگیز خۆشی به‌چاره‌ی كه‌سێكدا نایه‌ته‌وه كه دان به ره‌وایی داخوازییه‌كانیدا نه‌نێت, حه‌زی له كه‌سێك نییه كه له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌یه‌ك سێ و دووی له‌گه‌ڵدا بكات.
مرۆڤی هه‌رزه‌كار پێویستی به كه‌سێكه كه بتوانێت له لای باسی گۆڕانكارییه جه‌سته‌یی و ده‌روونیی و سۆزدارییه‌كانی بكات. به هه‌مان شێوه كه‌سی گوێگریش له كه‌سی قسه‌كه‌ر زیاتر چێژ له‌و باس و خواسانه‌وه وه‌رده‌گرێت و ئه‌میش له لای خۆیه‌وه رازی دڵ و ده‌روونی خۆی بۆ هاوڕێ و هاوخه‌مه‌كه‌ی ده‌كاته‌وه. ئیدی لێره‌وه شتێكی شاراوه له نێوان ئه‌و هه‌رزه‌كارانه‌دا نامێنێت و بێ په‌رده باس له نهێنییه‌كانی یه‌كتری ده‌كه‌ن و شتێك له لایه‌ن نامێنیـَه‌وه كه ناوی گرێی ده‌روونی بێت.
زۆربه‌ی قه‌سه وباسه‌كانی كۆڕی هه‌رزه‌كارانیش, باسی ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ره, واتا كوڕان باسی كچان و كچانیش باسی كوڕان ده‌كه‌ن. بۆ هه‌رزه‌كاران, هیچ له‌م باسانه خۆشترنین و هه‌ر هه‌ر كۆتاییان نایه‌ت.
كوڕ و كچ له ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كاریی و لاویدا, زۆر حه‌ز به هاوڕێیه‌تی یه‌كتری ده‌كه‌ن, به‌ڵام بۆ هه‌ریه‌كه‌یان زه‌حمه‌ته بتوانن رازی دڵ و نهێنی ده‌روون بۆ ئه‌ویتریان بكه‌نه‌وه وه‌ك له‌وه‌ی ده‌توانن بۆ هاوڕێ و هاوره‌گه‌زه‌كانیان بیكه‌نه‌وه.
ره‌نگه ئه‌مه له كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی تر جیاوازی هه‌بێت, له هه‌ندێكدا كچ و كوڕ زووتر و ئاسانتر ده‌توانن ببنه هاوڕێ و هاوخه‌می یه‌كتری و له هه‌ندێكی تردا ئه‌مه قورسه, به‌ڵام له هه‌موو كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا, هه‌رزه‌كار له‌گه‌ڵ هاوڕه‌گه‌زی خۆیدا زووتر ده‌توانێت ببێت به هاوڕێی, به‌و مانایه‌ی كه نهێنی خۆی له لا بدركێنێت….
* مامۆستا له كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی چه‌مچه‌ماڵا.
