Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
خاوکردنەوەی توڕەیی خۆپیشاندەران و گەمەی ئۆپۆزیسیۆنەکان

خاوکردنەوەی توڕەیی خۆپیشاندەران و گەمەی ئۆپۆزیسیۆنەکان

Closed
by September 17, 2011 گشتی

وا بەهاری شۆڕشەکانی ڕۆژهەڵات خەریکە بەئاسانی بەلاماندا تێپەڕ دەبێت، واجارێکیتر چارەنوسی سیاسیمان کەوتەوە بەردەم سیاسیە( پیربووەکانی) ئەم کۆمەڵگەیە، وادیسانەوە ئەمجارە بەدوو قسەی ئۆپۆزیسیۆنەکان، (نەک دەسەڵات)،  لەبیرمان دەچێت کە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەبەردەم ئازادیدا دەگەشێتەوە وئێمەش دەبێت شان بەشانی ئەم گەشانەوەیە ڕێبکەین. وائێمەش چاوەڕوانی ئەوەین ئۆپۆزیسیۆنێکی پۆپۆلست وشەعبی وەک (گۆڕان) وئۆپۆزیسیۆنی  ئیسلامەویەکان وەک(یەکگرتوو و کۆمەڵ) چارەنوسی حەڤدەی شوبات بخەنە بەردەم پرۆتۆکۆلە چەند خاڵیەکان.  چارەنوسی خۆپیشاندان بخەنە بەردەم نشوستیەکانی گەندەڵی  تائەوانیش هەموو ماناکانی مێژووی حەڤدەی شوبات خاڵی نەکەنەوە  لەماناکانی خۆی، نەیکەنە ڕابوردووی دوور، واز لەبانگەشەی دانوستان نەهێنن. ئەم گەمەیە بەڕێزان واخەریکە هیچ حونجەتێکی نامێنێت بۆئەوەی بەدەنگی بەرز دژی نەوەستینەوە، کاتی ئەوە هاتووە بەدەنگی بەرز دژی ئەم سیناریۆیە بوەستین کەئۆپۆزیسیۆنەکان بیانەوێت یان نا، تێدا ئەکتەری سەرەکین.  بەداخەوە ئەمە خاڵیکردنەوەی حەڤدەی شوباتە لەماناکانی، وێنەیەکە  بێ کەم وزیاد لەبەردەماندا ئامادەیە، ئەوەندە ئامادەیە کەخەریکە هەموو دنیا لەبەردەم ئازادیدا دەکرێتەوە، کەچی واخەریکە ئەو توڕەییەمان لەلایەن ئۆپۆزیسیۆنەکانەوە خاڵی دەبێتەوە لەمانا ولەنێو بزەی ئۆپۆزیسیۆن و دەسەڵاتدا لەبەردەم کامێراکاندا  بەها مێژووییەکانی خۆی لەدەستدەدات.   لەسەرێکی ترەوە خۆ ئەوە گۆڕان نەبوو خۆپیشاندانی کرد، خۆ ئەوە یەکگرتوو و کۆمەڵ نەبوون کەپێشتر، پێش ڕۆژانی شوبات، سەرقاڵی دژایەتی دیوانی شیعر و ئەدەبی باڵا بوون، فەتوایاندەدا و شەڕیان لەدژی ئەدەب هەڵگیرساندبوو. خۆ ئەوە سیاسیە مووچەخۆرەکان نەبوون کەخوێنیان ڕژا لەسەر جادەکان، خۆئەوە پەڕلەمانتارەکان نەبوون کەتائێستاش شەڕ لەسەر خانەنیشی دەکەن وئینشقاقیان تێدەکەوێت!، خۆئەوە کەس نەبوو جگە لەو گەنجانە نەبێت کەلەحەڤدەی شوبات  خوێنیان ڕژا، کەس نەبوو جگە لەڕێژوان و هاوەڵەکانی نەبێت، کەس نەبوو جگەلەوان زیاتر. 
ڕاستیەکان بەوجۆرەن بەڕێزانم  کەهاوکێشەی دەسەڵات وگەمەکانی   گەندەڵی لەژێر سایەی کۆبونەوە چەند قۆڵیەکاندا نەک هەر لاواز نەبووە، بەڵکو هەناسەیەکی پێبەخشرایەوە کەلەمردن ڕزگاری بوو. سوستێمی ئۆلیگاریشی سەرۆکایەتی وخێڵخوازی لەبەردەم لەرزیندا بوو، لەبەردەم گومانی مانەوەیدا بوو، سەرۆک لەبەردەم ماڵئاوایی ڕەمزیدا بوو، چونکە ئەو هێزەی کەلەسەر جادە گەنجەکانی کوشتین، هەمان هێزبوون کەلەپشت سەرۆکەوە وەستابوون. ئەوەتا کەس دەستگیرناکرێت ولیژنەیەک پێکدێت و ئەویتر هەڵدەوەشێتەوە وئەویتریش لەژێر سایەی جەولەیەکی تری دانوستان دروستدەبێتەوە، لیژنەکانی دژە گەندەڵیش بەهەمان گەمەدا تێدەپەڕن، گەمەی باوەخولە گێژم مەکە بەردەوامی بەخۆی دەدات، گەمەیەکە بەداخەوە دەسەڵاتی گەندەڵ وئۆپۆزیسۆنەکان بەڕێوەیدەبەن. نەک هەر ئەوە، بەڵکو لەژێر سایەی دانوستاندا فەلاقەکردن دەبێتە تێرمی یەکەمی ئەم گفتوگۆهەمەلایانەنە وڕۆژنامەنوسان لەسەر جادەکان تەعدایان لێدەکرێت. لەژێر سایەی  دانوستکارانەوە، خاوکردنەوەی زەمەنی توڕەیمان دەستیپێکردووە، نەک ئەوە، بەڵکو تەمبێکردنیش دەبێتە هەڕەشەی بەردەوام لەسەر نوسەران وڕۆژنامەنوسان وئەکتیڤیستە ئازادەکان. لەژێر سایەی دانوستانەوە  کۆپی شەبیحەکانی بەشار ئەسەد  لای ئێمە ئامادەن و  ئەوەتا لەسەر جادەکانی سلێمانی سەردەشکێنن و ئۆپۆزیسیۆنیش خەون بەگەڕانەوەی خەرجیەکەی دەبینێت کەباوکی گەورە لێی بڕیوون.. ئەم ئەم گەمەیە ترسناکەیە بەڕێزان، لەبەرئەوەی زەمەنی ئازادی لەم حەوزی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەدا دەگەشێتەوە کەچی ئێمە چارەنوسی خۆمان داوەتە دەست کۆمەڵێک سیاسی کەبەهەمان ئەقڵیەتی دەسەڵات کاردەکەن وبەهەمان میکانزمی ئەوانیش بیردەکەنەوە، تەنها ئەوەندە نەبێت، ئەوان جلی تریان لەبەردایە و فۆرمەکانیان جیاوازە..ئەم وێنەیە بەڕای من، لەبەردەم  قۆستنەوەی بەهاری ئازادی ڕۆژهەڵاتدا، دیمەنی سیاسەتی ڕیالستی ئۆپۆزیسیۆنە.
بەدیوێکی تردا مەبەستم ڕوونبکەمەوە، بەکورتی دەڵێم، توڕەیی جەماوەر بەڕێزان لەتازەترین تێۆرەی فیکریدا، وەک بانقێک  وەهایە کەبۆ گۆڕینی شتروکتوری کۆمەڵگە وهاوکێشەکانی دەسەڵات وخەڵک بەکاردێت، توڕەیی کەهەڵدەکشێتە دەرەوە، وەک ئەو پارە نوستووە وەهایە لەسەر کۆنتۆی بانقەکان بۆ پڕۆژەکان بەکاردێت و وەبەردەهێنرێتەوە، توڕەیی شارستانیەتەکان پێکدەهێنیت وهاوکێشەکانی مۆڕاڵ وسیاسەت دووبارە هەڵدەوشێنێتەوە، بەکورتی، توڕەیی تەنها وزەیەکی دوژمنکارانەی خراپ نییە وەک ئەوەی باوە، توڕەیی وەک فەیلەسوفی ئەڵمانی (پیتەر سڵۆتێردایک) باسی لێوەدەکات، خۆی لەخۆیدا سەرەتای هەستکردنە بەزەمەنێکی نوێ،و خۆپێناسەکردنەوەیە، کاتێکی تازە لەگەڵ خۆیدا دەهێنێت وەک دەڵێت:ئەوە دەسەڵاتی ژیانیکی ترە لەنێو ئەم ژیانەی ئێستادا یاریدەکات.. بەهەقەت ئەوە دەسەڵاتی ژیانێکی تری کوردییە لەنێو ئێمەدا لەنێو توڕەیی خۆپیشاندانەکانەوە خۆی نمایشکرد، بەڵام  واخەریکە ئۆپۆزیسیۆن بەرەو ئاقارێکی دیکەی دەبات. لەو ڕۆژەوەی خۆپیشاندان وەستاوە، دەسەڵات لەجاران زیاتر گەندەڵتر بووە، لەجاران زیاتر خەڵک ئازاردەدات، لەجاران زیاتر ئازادی بیروڕا پێشیلدەکات، لەجاران زیاتر پەیمانی درۆ ودەلەسە وحەیاچوونەکانی بەغرورەوە نمایشدەکات.
بەداخەوە ئێمە لەبەردەم ئۆپۆزیسیۆنێکی شەرمن وسەوداکار  بێتوانا وسەیرداین، بەتایبەت جێگەی داخە کەئەم قسەیە بەتەواوی لێپسراویتیەوە بەرەو ڕووی گۆڕانی دەکەمەوە، کەلەزۆر پێچدا پاڵتۆ کۆنینەکانی کادێریی دانەکەندووە، ئەم تەحالوفە سەیرەش لەگەڵ ئیسلامیەکاندا، لەدرێژکردنەوەی نوێژ لەمزگەوتی پیرۆزەوە بۆ سەر جادەەر بیگرە، تاوەکو کردنی مەلاکان بەڕەمزی بەرگری، پرۆژەیەک بوون گۆڕان لەنەزانیەوە دەستی تێدا هەیە، نەک مەبەستی بێت. جێگەی داخە زۆر لەئێمە بەناوی تۆلەرانس و لێبوردنەوە لەو چەمکە ئاسانە تێناگەن، بەوەی هەموو بزوتنەوە ئاینیە سیاسیەکان مەترسیدارن لەدوو لایەنەوە: لایەنێکیان زیاندەگەیەنن بەو (ڕەهەندە ڕۆحیە) گەورەیەی نێوان خوادەوەندو مرۆڤ وبەسیاستکردنێتی و بەدنیاکردنێتی، بەمانا ئاینیەکەی  بەفانیکردنی ڕۆحە لەنێو سیاسەتدا. دنیای ئێمە لەم گۆشەنیگایەوە دنیای فانیە وسیاسەت کاری فانیەکانە، بەڵام ڕۆح لەچوارچێوەی میتافیزیکیادا قسەی لەسەر دەکرێت، نەک لەڕێگەی پارتی کریست وئیسلامیەکانەوە. خوادا لەوە مەزنترە ئیسلامیەکان وکریست دیموکراتەکان و موحافزکارە نوییەکان نوێنەری سیاسی بن. لایەنی دووهەم ئەوەیە، وەهمە لەوە تێبگەین ئیسلامی وکریستەکان لەعەرسی موحافزکاری خۆیان دێنە خوارەوە، لەبەر ئەوە ئەوەی تەحالوفیان لەگەڵدا دەکات، دەبێت باجی موحافزکارانەش بدات. ئەوان بەموحافزکاری لەدایکبوون  ونەخۆشی ئێمەی کەردیش  لەدواکەوتوویی ئەقڵیەتی سیاسی موحافزکاری خێڵەکیانەیە.  ئیدی گەر خۆپیشاندان بەئاڕاستەی زیاتر کۆنزەڤاتیڤیەتی ئیسلامەویدا بشکێتەوە وئەو هێزانە گەورەتر بکات، وەک کردی، ئەوا نشوستی کولتوری دەرئەنجامێتی.
بەهەر حاڵ، وا قەزافی ڕۆیشت، وا میسر بۆ جاری دووهەم شۆڕشدەکاتەوە بۆ دووبارە ئاڕاستەکردنەوەی شۆڕشەکەی، وا سوریەکان ئازایانە لەدژی شەبیحە دەوەستن، کەچی ئێمەش تازە لەژێر سایەی ئۆپۆزیسیۆنەکاندا، پڕۆسەی خاوکردنەوەی توڕەیی خەڵکانی تینوو بۆئازادی پراکتیزە دەکەین،  ئاڕاستەیەکی ساردبوونەوەی ئێجگاری  چاوەڕوانمان دەکات، مەترسیدارە گەر وەها بەردەوام بێت.  بەتایبەت مەترسیدارە  گەر ئەم کەشە ئازادەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕواست تێپەڕبێت. ئۆپۆزیسیۆن بەتایبەت گۆڕان، بێتوانایە لەبەکارهێنانی ئەو بانقە توڕەییەی ئەمڕۆ لەکوردستاندا بەشێکی کەمی لەسەر جادەکان خۆی نمایشکرد. ئۆپۆزیسیۆنی گۆڕان ئەوەندە پۆپۆلست و شەعبی بووە کەنازانین لەکوێدا ئیسلامەویە و لەکوێدا لەگەل کۆمەڵگەی مەدەنیدایە، ئەمەش گرفتی ئەوانە کەهێڵەفیکرییەکانی خۆیان داوەتە دەست چەند دەستەواژەیەک کەئیسلامیەکان پێکهاتەیەکی کۆمەڵگەی ئێمەن!، بێگومان ئەم دەستەواژەیە چەمکی جیاوازی ڕەتدەکاتەوە، کاری بزوتنەوە مێژوویەکان ئەوەیە جیاوازیەکانی خۆیان نمایشبکەن ، نەک سەوداکاری بکەن لەسەر کاراکتەر و پێکهاتەکانیان بۆ ئەوانیتر. دووبارە و سێ بارە دەیڵێمەوە گەر دەتەوێت دنیا بگۆڕیت دەبێت وەک ئەو ئەکرۆباتە سەرکێش بیت کەبەر پەتێکی شل و لەرزۆکدا هەنگاو دەنێت، بێباک بیت لەبەربوونەوە، مادامەکی ئەمە نمایشکردنی جیاوازی خۆیەتی، لەم گۆشە نیگایەوە کۆی دانوستان وسەبری ئەیوبی ئۆپۆزیسیۆن مانای کوشتنی جیاوازییە لەنێوان دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆن لەسەرێکەوە، ولەسەرێکی ترەوە سڕینەوەی جیاوازییەکانی نێوان گۆڕان و ئیسلامەویەکانە. من پێموایە گەر خۆپیشاندان لەسیاسەتی ئەمڕۆی ئۆپۆزیسیۆندا بخرێنە ڕستەی ڕابووردووی دوورەوە، وەک لەپڕۆسەی دانوستانەکاندا لەئارادایە، ئەوا گەورەترین خزمەتی بەو نموزەجە باوکسالاریی وسەرکردە سالاریە کردووە، کەلەهەموو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا یەک لەدوای یەک دەڕووخێن. گەر وەها بڕوات لەسایەی ئۆپۆزیسیۆناکانەوە، سەرۆکە ئەبەدییەکانی وەک موبارەک لای ئێمە تازە دەگەشێنەوە…دەبا خۆپیشاندان و ناڕەزایی لەفۆرمی کولتوری نوێدا دەستپێبکاتەوە، دەبا بەهاری ئازادی ڕۆژهەڵات بەئاسانی بەلاماندا تێپەڕ نەبێت.
.
ئیسماعیل حەمەئەمین

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.