سەنترالیزەکردنی جەستە وەکو بەهایەک
لە پشت جیاکردنەوە ودابەشکردنی پێگەی ئینسانی وکۆمەڵایەتی ژن وپیاو لە کۆمەڵگای ئێمەدا کۆدێکی تایبەتی وئەخلاقی بونی هەیە ، کە کۆدی جەستەیە، جەستە و تەواوی کۆی ئەو داب ونەریت و بینینە کۆمەڵایەتی وئایینی و کەلتوریانەی کە سنوری بزوتن وهەڵسوکەتکردنی جەستە دیاری دەکات لەناو سنوری یاساکانی خۆیدا ، هەر کۆمەڵگایەک وهەر فەرهەنگێک هەڵگری خوێندنەوە وپێناسەکردنی تایبەت بە خۆیەتی سەبارەت بە جەستە و وەزیفە تایبەتی وگشتیەکانی جەستە ، هاوکاتیش هەرقۆناغێک لە قۆناغە مێژوییەکانی پێشکەتنی کۆمەڵایەتی هەڵگری چەمک و بەهاو تەنانەت پێناسەی ئیستاتیکی وفیزیکی و ئەخلاقی تایبەتی هەیە بە جەستە ،ڕۆژگاری ئەمڕۆ ،ڕۆژگاری گەشەکردنی ترسناکی تەکنۆلۆژیا و سەفەری سەرمایەو سڕینەوە وڕاماڵینی سنوری نێوان کەلتورەکان و توانەوەی سنورە ئابوری وسیاسی وفەرهەنگیەکان ، ڕۆژگارێکە ئەگەری بەکاڵابونی هەمو بونێکی پێوەیە بە بونیادی فیزیکی ئینسانیشەوە ، بازرگانی کردن بە جەستە و ژنانەوە ئەمڕۆ لە قۆناغێکی هێندە سستەماتیک و فراواندا بەڕێوە دەچێت کە بە یەکێک لە کەرتە ئابوریە گرنگەکان دێتە ژماردن چی لە ووڵاتێکی گەورەی وەکو ئەمەریکا ،چی لە ووڵاتە هەژارەکانی ئاسیای وەکو ڤیتنام وکامبودیا وتایلەند ، جگە لەو شەپۆلە ترسناکەی لە ناوەندە جیاوازەکانی میدیا وە لە ڕۆژئاواوە هەڵدەڕێژریتە فەزای کە لتوری دونیا ، شەپۆلی سوپەرمۆدێل ، بەکاڵاکردنی جەستە ،چڕکردنەوەی هەمو جوانیەکان بەهاکان ،گرنگیەکان لە جەستەو ،پڕۆپۆشنی ئەبستراکتی جەستەدا ، ئەمڕۆ لە کەلتوری گڵۆبالدا جەستە ئامانجە ، ئەو ئامانجەیە کە دەشێت جێگە بە ئامانجە گەورەکانی دی چۆڵ بکات ، بە پێداویستیەکانی تر چۆڵ بکات ، وەکو پێداویستی بیرکردنەوە ، پێداویستی نزیکبونەوەی ئینسانی کۆمەڵگاو دەوڵەمەندکردنی ئەو پایانەی کە پێکەوەبونی ئینسانی کۆمەڵگایەک بەهێزتر دەکات ،وەکو پێداویستی هاوخەمی و قوڵبونەوە لە ئینسان وەکو بەهایەکی ڕۆحی و فیزیکی بەنرخ نەک تەنها مۆدێلێک بۆ بەرجەستەکردنی ئەو بەها جوانیانەی کە فەرهەنگی بازاڕ لەڕۆژگاری بەردەوام بەرهەمی دێنێت ، بە مانایەکی تر ئەگەر لە جیهانی دەرەوەی ئێمەدا ئەو جیهانەی کە ئەمڕۆ لە بەریەککەوتنی بەردەوامدایە لەگەل جیهانی ئێـمەدا بەردەوام دەکەوینە بەر پێدراوی نوێ و خوێندنەوەی نوێ ،بێ خوایشتی خۆمان لەگەڵ دونیایەک بەریەک دەکەوین کە ڕەنگە لە دونیابینی و بەها و پێدراوەکانیدا نەک نزیک نەبن لە ئێمەوە بەڵکو تەوا پێچەوانەی پێدراوەکان و دونیابینی ئێـمە بێت ، کۆمەڵگای ئێمە هەڵگری دونیابینی وبەهای کەلتوری وکۆمەڵایەتی وتەنانەت ئیستاتیکی خۆیەتی بۆجەستە وپانتایی جوڵان وهەڵسوکەوتکردنی جەستە ، دەخوازم بڵێم ئەوە هەڵکەوتەی فیزیکی ژنێکە کە لە خوێندنەوەی یەکەمدا دەکەوێتە خانەی دەستەیەکەوە کە پێگەی ئینسانی وکۆمەڵایەتیان لە خوار ئەوانەی ترەوەیە کە هەڵکەوتی فیزیکی نێریانەیان لەلایەن سروشتەوە پێبەخشراوە ، ئەوە هەڵکەوتەی فیزیکی ژنێکە کە لەدواتردا تەواو ژیانێکی جیاواز و لە پانتاییەکی جیاوازتردا دەبێت بژی وژیان وخەون وپڕۆژەکانی لەگەل ئەو پانتاییەدا بگونجێنێت ، دەرچون و تێپەڕاندنی ئەو پانتایی وسنورەی بۆ جوڵەی ژیانی مێێنەیەک سنوردارکراوە مانای بەریەککەوتن لەگەل ئەو هێزانەی ئەو سنورانەیان بیناکردوە وئەو پانتاییانەیان دەسنیشان کردوە ،ئەگەر لەساتەوەختی هاتنە دونیای ژنێک مانای هاتنە دونیای تاکێکی خوارتر و پێگەیەکی نزمتر و بەختەوەریەکی کەمتر وئەندامێکی لاوازتر ،ئەوا دەزانین ئەوە جەستەیە کە لەساتەوەختی یەکەمدا پێگەی ئێمە لە ناو چوارچێوەی خێزان و کۆمەڵگادا دەناسێنێت ، ئەو ژنبونە کە لە بونێکی ئینسانی یەکسانەوە دەمانخاتە پێگەیەکی خوارتر و پانتایی جوڵە وهەڵسوکەوتمان بە جۆرێک سنوردار دەکات ، کە ڕەنگە لە دونیابینی هەندێک هێزی کۆمەڵایەتی وکەلتوری ونەریتی ئێمەدا تا سنوری دابڕینی کۆمەڵایەتی و پەڕاویزخستنی ئینسانی دەڕوات ،بگرە کۆمەڵگای ئێمە لێوانلێوە لەوژنانەی کە لە پەڕاوێزی ژیاندا دەچەوسێنەوەو لە کارکردن و منداڵ بەخێوکردن وسنوری ماڵێکی غەمگیندا ژیانیان دەستپێدەکات وتەواو دەبێت ،وەکو مردویەک بە ژیاندا دەڕۆن و تەواو دەبن ونازانن ژیان چیە وچی بو، ئێمە کۆمەڵگایەکین لەسەر بناغەی جیاکردنەوەی بەهێزی ژن وپیاو خۆمان بیناکردوە ،دەشێت خوێندنەوەی جیاواز بۆ ڕەگوڕیشەی ئابوری ومێژویی وفەرهەنگی ونەریتی وکەلتوری وئەخلاقی ئەم جیاکردنەوە کۆمەڵایەتیە بکرێت ووەکو ئەنگلزیش لە(ڕیشەی خێزان وموڵكدارێتی تایبەتی وبەرهەمهێناندا) جەخت لە گرنگی ئەم ڕەگەزانە دەکاتەوە بۆ خوێندنەوەی گەشەکردنی کۆمەڵگاکان ، یەک لەپایەکانی جیاکردنەوە ، بەڵکو پایەی سەرەکی جیاکردنەوەی ڕاستەوخۆی ژنان لە کۆمەڵگای ئێـمەدا پەیوەستە بە جەستەوە ، جەستە وەکو هەڵگری هەمو ئەو کۆدە ئەخلاقی ونەریتی وبەها کۆمەڵایەتیانەی کە کۆمەڵگای ئێمە خۆی بە هەڵگری دەزانێت وبەبەشێک لە ناسنامەی فەرهەنگی خۆی دەزانێت ، جەستە وەکو ناوەندێک ،هەڵگرێک بۆ مەترسیدارترین کۆدی ئەخلاقی کە ئەویش سێکس وبەریەککەوتنی دو جەستەیە لە پەیوەندیەکدا کە لە کۆمەڵگای ئێمەدا تابوە ، نەک تەنانەت لە ئاستی دو تاکی جیاوازدا ،بەڵکو سێکس لەو پەیوەندیە قسەلێنەکراوانەیە کە ئاستی تابۆ ڕاگرتنی نەک لە بواری پەاکتیکی بەڵکو لە پانتایی ژیانی گشتی ودەزگاکان وقوتابخانە وژیانی گشتیدا بابەتێکی تابۆیە وقسەکردن وهەڵسوکوتکردنی زانستی لەگەڵیدا نەبۆتە باو تەنانەت لەدەزگا زانستی وکۆمەڵایەتی و فێرگەکانیشدا .
سێکس جگە لەوەی پێداویستێکی ئینسانیە هەڵگری ڕەهەندێکی ئەخلاقی گرنگیشە ،سێکس بەقەدەر ئەوەی بەرزترین گوزارشتی ئینسانە لە عەشق وخۆشەویستی ، خراپترین ئامڕازیشە بۆ چەوساندنەوەو چاوشکینکردنی ئینسانێک ، هێندەی قۆناغێکە لە بەرجەستەکردنی ئەوپەڕی باوەڕکردن وتێکەڵبونی دوڕح ئەوەندەش ڕەنگە کردەوەیەک بێت بۆ شکاندن وسوكکردنی کۆمەڵێک ، عەشیرەتێک نەتەوەیەک ، بەکارهێنانی سێکس وجەستەی ژنان یەکێک لەو ئامڕازانەیە کە لەشەڕەکاندا دوژمنان یەکتری پێ دەشکێنن ، شەڕی بەڵقان و بۆسنەو ئەو ژمارە بێشومارەی دەستدرێژی سێکسی نێوان بۆسنە وسربەکان لە مێژوی نزیکی ئەوروپادا جگە لەوەی کارەساتی ئینسانی گورەی لێکەوتەوە ،فاکتەرێکی بەهێزیش بو بۆدادگاییکردنی دەیان سەرکردەی جەنگی بەلقان ، بە مانایەکی دی مەترسی سنورداکردنی جەستە وبارگاویکردنی بە دەیان کۆدی ئەخلاقی ونەریتی جگە لە سەنتراڵکردنی سێکس وەکو تاکە بەهای ئینسانی ئەو ڕۆحە ،هاوکات تەحمیلکردنی ژنانە بە تەنها بە کۆدێکی کۆمەڵایەتی کە لە دواجاردا خۆی ئەمەیان مەبەست وئامانجی ئەو هێزە نەریتی وئایینی وکۆمەڵایەتیە جیاوازانیە کە مانەوەی خۆیان لەسەر کۆیلەکردنی کۆمەڵگا بەگشتی وژنان بە تایبەتی بیناکردوە ، ئەو هێزانەش :هێزی ئایینی ،هێزی فەرهەنگی وکەلتوری ؛هێزی نەریت ولەدونیای ئێمەدا هێزەسیاسیەکانیش کە هێزێکن کۆکەرەوەی تەواوی ئەو هێزانەن کە لەوەوبەر ناوم بردن.
یەکەم – هیچ هێزێک ئەوەندەی هێزی ئایینی مرۆڤی بچوک نەکردۆتەوە بۆ ئامڕازێکی سێکسی ونێچیری حەز وشەهوات ،پڕکردنی ئینسان لە گومان وبەردەوام ئاگادارکردنەوەی لە ترسناکی وگەورەیی وزاڵبونی بێسنوری هێزی سێکس وشەهوات لە مرۆڤدا ، دابڕینی بەهیز و کۆنکرێتی ژن وپیاو لە سۆنگەی ئاگربونی یەکێکیان وبەنزینبونی ئەوی تریان کە ئیدی هەمو دەسەڵاتی عەقڵ وبەهای ئینسانی وئەخلاق و ویژدان و ئەوبەها مرۆییانەی کە لەناخی هەریەک لە ئێمەدا هاوسەنگیەکی ڕاگرتوە بۆ سنور وئاستی هەڵسوکەوت وشێوەی پەیوەندیمان پەیوەدیمان بەوانی ترەوە ، هەموی کەڵکی نیە، سەنتراڵکردنی سێکس و شەهوەت وشەیتان لە ڕیکخستنی پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکاندا بەتایبەت لەسەرشانی ئەو بونیادە فیزیکیەی کە سیمبۆڵی گوناه وفێڵ وفریودانە ،سیمبۆلێ یەکەمین گوناه و سەرکێشیە کە ئەویش ژنانە ، لە دواجاراد دەبێتە بەهێزترین ئامڕاز بۆ دابڕینی ژنان و پەڕوێزخستنیان لە ژیانی گشتی و ژیانی کۆمەڵایەتیدا ،سەنتراڵکردنی سێکس گومانی کۆمەلایەتی ترسناک بەرهەمدێنێت کە ئێمە ڕٶژانە بەرهەمی ترسناکی ئەو گومانە کۆمەڵایەتیە دەبینین کە توندوتیژی وخێزانی لەرزۆک وپەیوەندی لاواز و خێزانی نابەختیار بەهەمدێنێت ،چڕکردنەوەی گومان لە جەستەی ژندا وەکو ئامڕازێکی سێکسی و وەلاخستنی دەسەڵات وتوانای بێسنوری عەقڵ ، عەقڵ کە سەنتەری بەهێزی وگەورەیی وجەبەروت وجوانی ومۆرێلی ئینسانە ،لە ڕاستیدا زیاتر بە ئامانجی دابڕین وپەڕاوێزخستنی بەشێکی گەورەی کۆمەڵگایە لە ژیانی گشتی بۆ مانەوەی ئەو پاوەرە کۆمەڵایەتیانەی کەدەسەڵاتی کۆمەڵگایان بەدەستە یەکێکیش لەو پاوەرانە هێزی ئایینیە کە وەکو سروشتی هەمو هێزێکی کۆمەلایەتی لە ململانێی سەختدا دەبێت بۆ هێستنەوەی دەسەڵاتی خۆی لە هەمو ئەو پانتاییە ژیاریانەدا لە کۆمەڵگادا کە دەتوانێت دەسەڵاتی خۆی تێدا پیادەبکات و شێوازی دونیابینی خۆی تێدا بەرجەستە بکات ، سەنترالیزەکردنی جەستەی ژن وەکو سیمبۆلێک بۆ ناموس وخاوێنی وئەخلاقی کۆمەڵایەتی بەهیزترین ئەو پەیامەیە کە خیتابی ئایینی کاری لەسەردەکات لەم ڕێگایەوە جگە لە دابڕینی کۆمەڵایەتی ژن وپیاو پەڕاوێزخستنی ژنان ، گۆڕینی بەهای سێکسە لە پەیوەندیەکی یاسایی وڕۆحی وکۆمەڵایەتیەوە بۆ بابەتێکی هەمیشە ئامادە بۆ پۆلیسێکی ناوەکی ،بۆ بەهایەکی ترسناک ، بۆ شەڕێکی کۆمەڵایەتی و بۆبابەتێکی هەمیشە ئامادە لە ناخودئاگای تاکدا کە کاریگەری گەورە وڕاستەوخۆی هەیە بە فۆرمۆلەکردنی تەواوای هەڵسوکەوتەکانی بە ژیان وپێدراوەکانی ژیان وبە کۆمەڵگاوە بەگشتی بە تایبەتی تاکی مێ کە وەختێ لەگەڵ بونیدا ڕوبەڕوی ڕساتیەک دەبێتەوە کە جەستەی ئەو هەڵگری هەستیارترین وترسناکترین کۆدی ئەخلاقی کۆمەڵایەتیە تا ڕادەی پێویستی پەردەپۆشکردن وشاردنەوەی هەمو ئەو دەلالەتانەی کە ژنێتی هەڵگریتەت بۆ پاراستنی ئاسایشی ئەخلاقی وئاسایشی کۆمەڵگا بەگشتی ،بۆ پاراستنی داوێنپاکی نەخلیسکان بەرەو گوناه و ڕەزیلەت ،بەڵکو زۆرینەی ماناکانی ڕەزیلەت لە خیتابی ئایینیدا هەڵگری مانایەکی سێکسیە ولە پانتایی ئەودا دەخولێتەوە ، پرۆسەکانی خەتەنەکردنی ئەگەر لە بەهیچ جۆرێک ڕەگوڕیشەی ئایینیشی نەبێت بەڵام تەواوکەری ئەو خیتابە ،ئەو پەیامە چەپێنەرەیە کە خیتابی ئایینی هەڵگریەتی ،هەمیشە کۆمەڵگا ئایینیەکان و مرۆڤی سەربە بیروباوەڕێکی تایبەت هەمیشە لە هەوڵی داهێنان و دۆزینەوەی زۆرترین ڕێگادایە بۆ نزیکبونەوە لە سەنتەری بیروباوەڕ وقوڵبونەوە لەو ئەرکانەدا کە لە چوارچێوەی ئایدۆلۆژیدا پێناسەکراوە ،بۆ باوەڕدارێکی ئایینیش هەربەوجۆرەیە کە خەتەنەکردنیش پانتاییەک ،ئامڕازێک،شێوازێکی تری گوزارشتکردن بێت بۆگەشتن بەو ئامانجە کۆمەڵایەتی وئەخلاقیەی کە خیتابی ئایینی هەڵگریەتی ،خەتەنەکردن مانای بەرجەستەکردنی چەپاندن و پراکتیزەکردنی دەسەڵاتی گشتی کۆمەڵایەتی بەسەر جەستەی ژندا ، پراکتیزەکردنی توندوتیژی و نوقسانکردنی فیزیکی مێینەکان لە پێناوی سەلامەتی کۆمەڵگا و پاراستنی ئەو کۆدانەی کە ناموس ومۆرێڵی کۆمەڵایتیمان هەڵگریەتی .
شاردنەوەی فیزیکی وداپۆشینی ژنێتی وەکو داپۆشینی پانتاییەک کە ئەگەری گوناه وئەگەری بەریەککەوتنی غەریزەکانی تێدایە ،ڕەنگە هەگیز ئەو ئامانجە بەرهەم نەهێنێت کە دابەشکردنی پانتایی ئامادەیی ژن و پیاوە لە کۆمەڵگادا ،بەقەدەر ئەوەی ئامڕازێکە بۆ دەسەڵاتپەیداکردنی خیتابی ئایینی وەکو هەر هێزێکی دی لە کۆمەڵگادا.
دووەم : هێزی فەرهەنگی و کەلتوری ،جگە لەوەی ئایین لە شێوازە تەقلیدیەکی خۆیدا بەشێکی فراوانی پانتایی فەرهەنگیی ئێمە پێکدەهێنێت ، پەیوەندیەکانی بەرهەمهێنان و پێشکەوتنی ئابوری و کۆمەڵایەتی لە کۆمەڵگای ئێمەدا پێشکەوتنی بەرچاوی بەخۆیەوە نەدیوە ، هەلومەرجی سیاسی کۆمەڵگای ئێمە ،هەلومەرجی کۆمەڵگایەکە بەپڕۆسەیەکی مێژویی پڕ ئازار و چەوساندنەوەو توندوتیژیدا تێپەڕیوە کە ئێستاشی لەگەڵدا بێت و دوای قۆناغی گرنگی ڕاپەڕینە مەزنەکەی 1991ودەست]پێکردنی قۆناغێکی هەرە نوی لە ژیانی سیاسی وفەرهەنگی کۆمەڵگای ئێمەدا ،هێشتا سروشتی سایکۆلۆژی گشتی و نەسیجی کۆمەڵایەتی و پەیوەندیەکانی بەرهەمهێنان ئەو گۆڕانە ڕیشەییان بەسەردا نەهاتوە کە دواجار ببنە گۆڕانی ڕیشەیی لە دونیابینی کۆمەڵایەتی و جێگۆڕین بە پێگەو پایەی چین و گروپە کۆمەڵایەتیەکان ، ئەو بوژانەوە ئابوریەی ئەمڕۆ بەخێرایی لە کوردستاندا بەڕێوە دەچێت ، بوژانەوەی بەرەنجامی بیناکردنی ژێرخانی ئابوری و بازاڕی خۆماڵی نیە کە لەدواجاردا ببێتە هۆکاری دروستبونی بورژوای نیشتمانی و چینی ناوەند ، ئەو چینەی کە گرنگی فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی گرنگی هەیە لە بەرجەستەکردنی ئاڵوگۆڕە کۆمەڵایەتیەکاندا ،( لێرەدا دەمەوێت هێندە لەسەر ئابوری کوردستان قسە بکەم کە پەیوەندی بەم باسەوە هەیە ) گەندەڵی سیاسی وگەندەڵی ئابوری دوو پێدراوی گرنگن لە پڕۆسەی بەڕێوەچونی ئابوری کوردستان وبەڕێوەچونی سامانی دارایی کوردستاندا هەیە ،جگە لە نەبونی بەرچاوی بەرنامەی پەرەپێدانی مرۆیی وکۆمەڵایەتی لە ئەجیندای ئیداری ئەو دەسەڵاتانەی کە لە ماوەی ڕابوردودا کوردستانیان بەڕێوەبردوە ، هەربۆیە لەگەڵ بەرزبونەوەی کۆشک وتەلار و باڵاخانەکاندا ،کێشەی هەژاری و توندوتیژی کۆمەڵایەتی و ئاسایشی کۆمەڵایەتی ولەوانەش ڕەوشی ژنان باشبونی بە خۆوە نەدیوە ، ژیانی فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی ژن و منداڵ لە ئاستی کارەساتئامێزدایە ،لە کاتێکدا پێشکەوتنی کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی کۆمەڵگاکان پەیوەندی ڕاستەوخۆی بەئاستی ژیانی ژن و منداڵەوە هەیە ،
کەلتوری کۆمەڵایەتی ئێمە جگە لەو برینداریە مێژویی و سیاسیەی کە کاریگەری ڕاستەوخۆی لەسەر سایکۆلۆژی تاکی ئێمەداناوە ، هاوکات کەلتورێکی پاتریارکین ،کەلتورێکین لێوانلێو لە توندوتیژی لە ئاست وڕەهەندی جیاوازدا ،توندوتیژی دیارترین سیمای فەرهەنگی کۆمەڵایەتی ئێمەیە ، بەڵکو زۆرێک لە پەیوەندیە کۆمەلایەتی ودەزگایی وتەنانەت زانستیەکانمان لێوانلێوە لە توندوتیژی ، خێزان کە گرنگترین دەزگای کۆمەڵایەتی ئێمەیە کە هەمو وەزیفە یاسایی وئینسانی وژیاری وتەنانەت سیاسیەکانی تاک بەڕێوە دەبات و دەپارێزێت ، ئەمە وای کردوە کە خێزان بەرفراونترین ئامڕاز و توانستی لەبەردەستا بێت بۆ هەڵسوکەوت کردن لەگەڵ ئەندامەکانی ، کە لەدواجاراد ئەم توانستە بێسنورەی خێزان لە کۆمەڵگایەکی پاتریاک و جیاوازخوازی وەکو ئێمەدا کارەساتی گەورەو دڵتەزێنی لێکەوتۆتەوە ،چی لە یاریکردن بە چارەنوسی ئەندامەکانی خۆی بەتایبەت مێینەکان ،چی لە هەڵسوکەوتکردن لەگەڵ ئەندامەکانی خۆی تاڕادەی تیرۆر و کۆتایی هێنان بە ژیانی ئەندامەکانی ،کوشتنی ژنان لە چوارچێوەی خێزاندا ،سزادانی کچەکان لەلایەن خێزانەوە ،کوشتن و فڕیدان وسەرنگومکردنی ژنان لەو دیاردە کۆمەڵایەتیانەیە کە ڕۆژانە لە ژیانی گشتیدا ڕودەدات ،کوشتن بە بەهانەی ناموس جگە لە بەرجەستەکردنی توندوتیژی ودەسەڵاتی بەرفراوانی خێزان بەسەر تاکەکاندا ،هاوکات بەجەستەکردنی سەنترالیزەکردنی جەستەی ژنانە وەکو بەهایەکی ئەخلاقی و موڵکی گشتی کۆمەڵگا .
دابەشکردنی پێگەی کۆمەڵایەتی ژن و پیاو لە کۆمەڵگای ئێمەدا لەدواجاردا چەمک و پێناسەی ناموس و کەرامەتیشی دابەش کردوە ، لەگەل ئەوەدا کە بەهای ئینسانی و مرۆیی ژنان لەخوار پیاوانەوە لە پیادەکردنی ژیان و بەشداری کۆمەڵایەتیدا ،لەگەڵ ئەوەی وەکو تاکێکی هاوسەنگ و هاوسان لە ژیانی گشتیدا مامەڵەی لەگەڵدا ناکرێت کەچی هاوکات بونێکە ،جەستەیەکە کە هەڵگری ناموس وکەرامەتی کۆمەڵایەتیە ، لەکاتێكدا گومانێک ،سەرکێشی یان ناکۆکی کچێک ژنێک لەگەڵ بنەماڵەکەیدا ڕەنگە بگاتە سنوری توندوتیژی و ژیان لێسەندنەوە ،کەچی لە بەرامبەردا پانتاییەکی بەرفراوانی ئازادی جوڵەو ئازادی هەڵسوکەوت و ئازادی بەشداری کۆمەڵایەتی و بڕێک زۆر ئازادی سێکسی (نیمچە ئاشکرا) بۆ پیاوان،تەنانەت ئەو پیاوانەش کە لە ژیانی هاوسەریدان فەراهەمە ، خیانەت و دەرچون لە نۆرمر ئەخلاقیەکانی کۆمەڵگا ئەگەر هەستی هاوسەریی ژنێکیش بریندار بکات لە چوارچێوەی پەیوەندی هاوسەرگیریدا ئەوا لە ئاستی کۆمەڵگادا هیچ بەرپرسیاری و باجێکی کۆمەڵایەتی لە پشتەوە نیە ، زۆرن ئەو فیگەرانەی لە ئاستی کۆمەڵگادا بە پیاوی فرەدۆست و مێباز دەناسرێنەوە تەنانەت لە پێگەی دەسەڵاتیشدا ، کە مانای پراکتیزەکردنی سێکسی لە پەیوەندیەکانی خۆیدا بەڵام وەکو مافێکی کۆمەڵایەتی فەراهەمکراو ، باج ولێپرسینەوەی کۆمەلایەتی لەسەر نیە ،سەنتەری ناموسی کۆمەڵایەتی گشتی لە جەستەی ناندا چڕبۆتەوە.
ئیدیۆم و گوزارشتی زمانەوانی و کەلتوری ئێمە خاڵی نیە لە بەرجەستەکردنی ئەم دابەشکردنە ئەخلاقیەی کۆمەڵگا ، دوای ڕاپەڕین و ئەو گۆڕانە کۆمەڵایەتی سیاسیانەی کە کۆمەگای کوردی بەخۆیەوە دەبینێ ئەگەرچی سست و ناسیستەماتیک وبەرەنجامی کاریگەریە نەک پەیوەندیەکانی بەرهەمهێنان وەکو لەوەوبەر باسم کرد ،لەگەڵ ئەوەشدا کە دەکرێت هەست بە هەندێک گۆڕان لە شێوەی ستراکچەری خێزان و پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکاندا بکەین ،لە ئاستی بەشداری ژنان و هەوڵی بزوتنەوەی ژنان بەهەمو کەموکورتیەکانەوە بە بەشداریکردن لە ژیانی گشتیدا ،هێشتا کۆمەڵگای ئێمە ،هێزی کەلتوری وفەرهەنگی کە لە هەڵسوکەتی سەرجەمی کۆمەڵگادا خۆی بەرجەستە دەکات ،هێشتا ڕێگرێکی گەورەیە ،لەمپەرێکی ناحەزە لە بەردەم بەشداریکردنی ژنان ،بەهێزترین چەکێک کە کۆمەڵگای ئێمە بەربەرەکانی بەشداری ژنان دەکات لە ژیانی گشتیدا ،چەکی سەنتالیزەکردنی سێکس و چڕکردنەوە گومانە ، ئەگەر لە سێکس لە پێناسی گشتیدا هەڵگری بەهایەکی ئینسانی و ئەخلاقی بێت ،ئەوا لە کۆمەڵگای ئێمەدا ئەم بەهایە لە بەهایەکی تایبەت بەهەست و هۆشیاری و بڕیاری تاکەکەسەوە ،لە پانتاییەکی پریڤات و شاراوەوە بۆتە گومانێکی چڕ ،لە هەڕەشەیەکی ئاشکراو ،گومانێکی هەمیشە ئامادە ، لە ئەگەرێکی حەتمی و خەتەرێک کە ناموسی خێزان و کۆمەڵگا دەخاتە مەترسی ،هەرلەبەر ئەم هۆیە باشترە ژنان لە تێکەڵبونی ژیانی گشتی ،لە تێکەڵبون بە پیاوان بە دوور بن ، خراپترین هێرش ،ناشرینترین جنێو ، خراپترین ئیهانە کە ئاڕاستەی ئەوی دی یان ئەوی بکەیت ،قسەکردنە لەسەر ناموس و جەستەی ژنەکانی ئەوی دی یان گروپەکەی دی ،ئەم ئامڕازە هەڕەشەیەکی گەورەیە لە بەشداریکردنی ژنان لە ئاستە جیاوازەکانی ژیانی کۆمەڵایەتیدا ، ڕوناکترین پانتایی ژیانی هەر کۆمەڵگایەک ئەو پانتاییە ڕەوشەنبیری و فەرهەنگیانەن کە نوخبەی نوسەر وشاعیر و ڕوناکبیر وهونەرمەندەکان کاری تێدا دەکەن ، گۆڕانەکان لەوێوە سەرچاوە دەگرێت و پەیامەکان لەوێدا لەدایکدەبن ، ئەو پانتاییە ،پانتایی ڕەوشەنبیری لە کۆمەڵگای ئێمەدا سەرەڕای دەردە زۆرەکانی تری لە دابەشبون و پەرت و بڵاوی وهەبونی دەیان پەیکەری کاغەزین بە ناوی ڕوناکبیرەوە ، دەردی کوشندەی پیاوبونی ئەو ناوەندانەشە بە هەمو ماناکان ،دونیای ڕوناکبیری ئێمە ، سەنتەر ومیدیا و ئەودەزگا ڕوناکبیری و کەلتوریە زۆرانەی بە پانتایی کوردستاندا بڵاوبتەوە ،ڤێستڤاڵ وبۆنە ڕوناکبیری و هونەریەکان هێندە پیاوانەیە کە گومانێکی چڕ دەچێتەسەر شکۆو ڕاستگۆیی ڕوناکبیری کورد ،جێکردنەوەی ژنێکی نوسەر ،ژنێکی هونەرمەند لەو دونیا پیاوانەدا هەروەکو جێکردنەوەیە لە دونیای سیاسەت و دونیای کارکردن و ژیانی گشتی کۆمەڵایەتیدا ، ئەوەش بەڵگەی پیاوانەبونی کۆمەڵگای ئێمەیە ، ناوەندی ڕوناکبیری و هونەریمان وەکو تەواوی ناوەندەکانی ژیان لەژێردەستی پیاوانی ڕوناکبیردا!!! کە تەواوی جومگەو ناوەندە ڕوناکبیریەکانیان وەها سانسۆر کردوە کە مرۆڤ گومان دەکات لە بونی ژنانی خوێندەوار لە ژیانی ڕوناکبیری ئێمەدا ، تەماشاکردنی ژنان وەکو ئامڕازێکی سێکس ،وەکو سەنتەرێکی حەز و خاڵیکردنەوەی لە عەقڵ و بەهای ئینسانی هەمان ئەو هۆکارەیە کە لە پانتایی ڕوناکبیریشدا کاتێکی درێژتر دەخایەنێت تا جێگای بۆ چۆڵ بکرێت وەک لە پیاوێک .
سێهەم ؛ هێزی نەریت ،
ئەگەر نەریت کۆی هەمو ئەو پاشخانە کۆمەڵایەتی و ئایینی و فەرهەنگی ومێژوییە بێت ،کە بەدەر لە یاساو دەسەڵاتی مەدەنی ژیانی کۆمەڵگا بەڕێوەدەبات ،ئەوە کۆمەڵگای ئێمە لەو کۆمەڵگایانەن کە بە کۆمەڵگای نەریتی دێتە حیسابکردن ،جگە لە غیابی ڕۆڵی دەزگاکانی کۆمەڵگای مەدەنی ویاسای مەدەنی ودەسەڵاتی مەدەنی ،بگرە سەرەڕای ڕاپەڕین و ئازادبونی کوردستان کە بە بڕاوی من وەرچەرخانێکی مێژویی گرنگە لە ژیانی کۆمەڵگای کوردیدا ،سەرەڕای ڕاپەڕین ، ئەودەسەڵاتە خۆماڵیەی دوو دەیەیە کوردستان و کۆمەڵگای کوردی بەڕێوە دەبات بۆخۆشی هەڵگری سروشتی پاتریارکی دەسەڵاتێکی نەریتییە بگرە کۆنەپەرستانەیە ،پەسەندکردنی یاسای فرەژنی بە زۆرینەی دەنگدەرانی پارلەمان ، بەردەوامی گەندەڵی و نەبونی شەفافیەت لە بودجەی دەسەڵاتدا ، دەستڕۆیشتویی چەند بنەماڵەیەک و لەناو ئەو بنەماڵانەشدا پیاوەکان ، سیمای سیاسی وهونەری ئەدەسەڵاتەیە کە بەرجەستەی ڕونترین دیاردەی نەریتیی کۆمەڵایەتی ئێمەدەکات ،دەسەڵاتی نەریت و پەیوەندیە نەریتیەکان لە کۆمەڵگای ئێمەدا ،دەسەلاتی بنەماڵەو پەیوەندیە خێڵگەراو بنەماڵەییەکان ،کە ئێستاکە ئەوم نەریتە گوێزراوەتەوە بۆ ناو گروپ و هێزە سیاسیەکان ، دەسەڵاتی نەریت خۆی لەسەرو یاسا مەدەنی و لۆجیک و دەسەڵاتی یاساوە دەبینێت ، ئەو دەسەڵاتە نەریتیە لە خێزانەوە دەستپێدەکات هەتا دەگاتە دەزگا و دامەزراوە باڵاکان و هەتا پارلەمان و حکومەت ،
خێزان لە چوارچێوەی خۆیدا تا رادەیەکی بەرفراون دەستئاوەڵایە لە شێوازی هەڵسوکەوتکردن لەگەڵ ئەندامەکانیدا بە تایبەتی مێینەکان ،لە چەوسانەوە و گۆڕینی چارەنوسیان ،لە مەحرومکردنیان لە خوێندن و لە ئیشکردن و لە هەڵبژاردنی هاوسەر و هەر هەڵبژاردنێکی دی ، خێزان جگە لەوەی تاقە دەزگای کۆمەڵایەتیە کە تاک دەپارێزێت هاوکات دەزگایەکیشە کە شەرعیەتی بەرفراوانی هەیە لە شێوازی مامەڵەکردن لەگەڵ ئەندامەکانیدا ،تا سنوری لێسەندنەوەی ژیان ،چەوساندنەوەو تەنانەت بازرگانی ڕاستەوخۆی ناڕاستەوخۆ بە ئەندامەکانی ،تەنانەت بازرگانی سێکس و فرۆشتنی ئەندامەکانی ، ئەمانە ئەگەر لە ڕوی ئەخلاقی گشتی و بیرکردنەوەی گشتیدا هەڵسوکەوتی نابەجێ و نامۆرێلی کۆمەلایەتی بن کە لە خێزانێک دەوەشێتەوە بەڵام هاوکات دەزگاو دامەزاروەی مەدەنی نیە کە مرۆڤ لە ئاستێکی کۆمەڵایەتی و وەکو بەرپرسیاری گشتی کۆمەڵگا و بەرپرسیارێتی دەسەڵاتی سیاسی لە ئاستی تاکەکاندا تاک بپارێزێت ،کاتێک خێزان لەخوار ئاستی ئەو بەرپرسیاریە ئینسانی و کۆمەڵایەتیەوە بێت کە چەمکی خێزان هەڵگریەتی ، هەمیشە چەساندنەوە و فشارە کۆمەلایەتیەکان لە لاوازترین توێژی کۆمەڵایەتیدا خۆی بەرجەستە دەکات ،لاوازترین توێژی کۆمەڵایەتی لای ئێمە دیارە ژن و منداڵن.
نەریتی کۆمەڵایەتی ئێمە بە پشتیوانی چەمکە ئایینی وچەمکە باوەکان فۆرمۆلەی بیرکردنەوەی گشتی لەسەر هەمان چەمک فۆرمۆلەکردوە ، چەمکی چڕکردنەوەی گوناه ،چڕکردنەوەی گومان لەجەستەی ژندا ،چڕکردنەوەی ئەخلاق و ناموسی کۆمەڵایەتی لەو جەستە ئینسانیەدا کە لەساتەوەختی یەکەمەوە دەبێتە دوژمنی خاوەنەکە(ژن داوێنی خۆی دوژمنیەتی) ، هەڵگیرسانی دوژمنایەتی و ترس و تەریقبونەوە لە لەش و لار و لەو بۆشاییە فیزیکیەی مرۆڤێک لەم گەردونە داگیری کردوە ،ئەو ستراکتۆرە یە کە زۆربەی نەریتی کۆمەڵایەتی ئێمە کاری لەسەر کردوەو کاری لەسەر دەکات ، کە ئەمە لە غیابی هۆشیاریدا ژنێک بەرهەمدێنێت خۆی لە پیاوێک زیاتر خۆی بە کەم و شورەیی بزانێت و هاوجنسەکانی خۆی بەوکچانەشەوە کە دەیانهێنێتە دونیا بە کەم بزانێت ، نەریت دەخالەت لە یەک ساتەوەختی هاتنەدونیای کچێک دەکات ،هەتا گەورەبون و بالق بون و پەروەرەبون و فۆرمۆلەکردنی هەست و شێوازی جوڵەو ساتەوختی شوکردن و یەکەمین پرۆسەی سێکسی و تەنانەت بونە دایک وبێوەژنکەوتن و جیابونەوە و تەواوی دیتێلەکانی ژیان، نەریت دەسەڵاتی گرنگ و بەهێزی تایبەتی خۆی هەیە بۆ چەمکەکانی ناموس و شەرەف ، ئەوە دەسەڵاتی نەریتە لە ناخودئاگای گشتی کۆمەڵایەتیماندا کە کچێک و باوکێک لە باوک وفرزەندەوە دەگۆڕیت بکوژ و کوژراو.
هێزەکانی نەریت و ئایین وهێزی فەرهەنگی و کەلتوری پێکەوە بە ئاڕاستەی بەهەمهێنانی مۆدێلێک کاردەکەن ، مۆدێلێکی ژن کە جێگای سروشتی و ڕاستەقینەی خۆی لە پەڕواێزی ژیانی کۆمەڵایەتی و ژیانی گشتیدا بناسێت ،مۆدێلێک کە خەونەکانی بچوک وپانتایی جوڵەکردنی بچوکتر ،مۆدێلێک کە لە پۆلیسێکی ناوەکی هەمیشە پەیوەندیەکان وئاڕاستەی هەڵسوکەوتەکانی بکات ، مۆدێلێکی پاسیڤ ،تاکێکی چاوەڕوان زیاتر لەوەی کە گیانی هاتنە پێش و جورئەتی بیرکردنەوەی هەبێت ، ڕۆحێکی ترساو ،بەدگومان لەوەی هەمیشە پڕۆژەی نێچیربونە لەلایەن ئەوانی ترەوە ، ئەگەر هیزی فەرهەنگی ئێمە لەسەر پەڕاوێزخستنی مرۆڤ وبەستنەوەی بە هێزە کۆمەلایەتی وخێزانی ونەریتیەکانەوە کاربکات بە گشتی ،ئەاو کاریگەری ئەم ئاڕاستەیە لەسەر ژن ، بە هۆی هەڵکەوتەی فیزیکی وهەڵگری کۆدە ئەخلاقیەکان ئاڕاستەیەکی کاریگەرتر وفشارێکی بەهێزترە .
بە چاوخشانێک بە پانورامای ئاڕساتەی جوڵەی ژن لە ژیانی گشتیدا ،بەقەدەر ئەوەی کە لە چوارچێوەی وبنەماڵەو عەشیرەت وپەیوەندیە تایبەتیەکاندا بە توندی ئاگادار دەکرێتەوە ولە هەڕەشەی جەستەی خۆی هۆشیاردەکرێتەوەو هەوڵی چەپاندن و شاردنەوەی کۆدەکانی ، لەهەمان کۆمەڵگا ،هەمان شەقام وهەمان شار و ڕەنگە هەمان سنوری کۆمەڵایەتی ڕوبەڕوی هەڵسوکەتی بێپەردەی سێکسی دەبێتەوە ،کە لە بەرجەستەی ئەو بیرکردنەوە گشتیە دەکات لە کۆمەڵگای ئێمەدا لەسەر بەهاو ئامادەیی ژن وەکو ئۆبژێکتێکی سێکسی .
سەنترالیزەکردنی سێکس لە دونیابینی ئەخلاقی گشتیماندا ، هاوکات شاردنەوەو تابۆکردنی وەکو تێمایەک وەک پێدراوێکی ئامادە لە ژیانی تاک وژیانی کۆمەلایەتی ئینساندا ،و نزمیی ئاستی هۆشیاری گشتی ئەمانە لە دواجاردا وێنەیەکی کۆمەلایەتی گوماناوی بۆ ژیانی تاکەکان بەگشتی و ژنان بە تایبەتی لە پانتایی ژیانی گشتیدا بەرهەم هێناوە ،گومانی سێکسی یەکەمین گومانە لە هەرپەیوەندیگرتنێکی هەر نێر و مێیەک لە کۆمەڵگای ئێمەدا بەرهەم دێت ، هەربۆیە مەودایەکی فراون لە نێوان ئەو دو بونیادە سەرەکیەی کۆمەڵگادا بونی هەیە ، ئەو مەدایەی کە ئامادەیی ژن لە ژیانی گشتی ولە بەشداری بەرفراونی ئاستەکانی ژیانی گشتیدا سنوردار کردوە کە ئەوەش خۆی مەبەستی سەرەکی ئەو هێزانەی کە ژنان لە پەڕاوێدا دوور لە ژیانی گشتی کۆمەڵایەتی بە بیانوی ژنبون ،بەهەڕەشەیەک کە لە جەستەی خۆیەوە سەرچاوە دەگرێت لە پەڕاوێزدا بهێڵنەوە.
چوارەم :هێزە سیاسیەکان ، ئەو هێزانەی ئەمڕۆ دەسەڵاتی ئیداری کۆمەڵگای کوردیان لەدەستدایە ، ناکرێت قسە لە هیچ لایەنێکی ژیانی گشتی بکەین بێ باسکردنی کاریگەری و ڕٶلی ئەو هێزانە ، لە غیابی دەسەڵاتی مەدەنی ودەزگای مەدەنی و ژیانی دیموکراسێدا ، ئەو هێزانەن کە تەواوی جومگەکانی بە ڕیوەچونی کۆمەڵگایان بەدەستەوەیە ، بەرهەمهێنانی ڕەوشەنبیری و گۆڕانی ژیانی کۆمەڵایەتی ،ڕێکخستنی پەیوەندیە کۆمەڵایەتی و پەیوەندیە دەزگاییەکان بە یاسا ، بەخشینی هەلی هاوبەش و فەراهەمکردنی عەدالەتی کۆمەڵایەتی و فەراهەمکردنی ئاسایشی کۆمەڵایەتی هەندێک لەو بەرپرسیاریە سەرەکیانەن کە دەبێت دەسەڵاتی سیاسی یان ئەو هێزەی کۆمەڵگا بە ڕێوە دەبات ،فەراهەمی بکات ،چەمکی هاوڵاتیبون لە چوارچێوەی یاسادا ،هەموارکردنی ئەو چەمکە بەپێی پێوەرە نێودەوڵەتی و یاسایی و ئەخلاقیەکان کە هێج جیاوازیەک بۆ هاوڵاتیان قاییل ناکات لەسەر بناغەی ڕەنگ و زمان و ئایین و جیاوازی ڕەگەزی بەڵکو هاوڵاتی تاکێکی یەکسانە بەوی دی لەبەردەم یاسا و لەژێر دەسەڵاتی یاساوەیە ، ئەگەر هەرلەم دیدە گشتگیرەوە تەماشا بکەین ،جگە لە ئیشکالیەتە گەورەکانی دەسەڵاتی کوردی و پارتە کوری و هێزە کوردیەکان لە شێوازی فەرمانڕەوایی و ئیدارەکردنی کوردستاندا ، من لەم باسەدا تەنها دەمەوێت لەو گۆشەیەوە تەماشا بکەم کە پەیوەندی بە ناوەڕٶکی ئەم باسەوە هەیە کە ئەویش بەرجەستەکردنی سێکسیزمە لە بیرکردنەوەی گشتی کۆمەڵایەتیماندا ،کە هێزە سیاسیەکانیش یەکێکن لەسەرچاوەکانی بەرهەمهێنانی سێکسیزم و پەڕواێزخستنی پانتاییەکی فراوانی ژنان لە ژیانی گشتی لە پشتی ئەم مامەڵەیەوە .
جگە لەوەی هەڵکەوتەی گشتی فیزیکی هێزەکان هێزی پیاوانەن زۆرینەی ئەو فیگەرانەی چارەنوسی سیاسی و ستراتیژی هێزەکان و دواجاریش کۆمەڵگایان لەدەستە فیگەری پیاوانەن ، لەناو ئەو فیگەرانەشدا بنەماڵە ، بەڵکو ژمارەیەکی بەرچاو لە پیاوەکانی بنەماڵە بە پانتایی ژیانی سیاسیدا تەراتێن دەکات لە کاتێکدا ژنەکان وونن ، ئالودەبونی بنەماڵەیەک بە ژیانی سیاسی و مێژویی کۆمەڵگایەک مانای ئالودەبونی تەواوی ئەندامەکان ،بەڵام ئەو مانتالیتایتی پیاوسالارانە ،مانتالیتایتی شاردنەوەی ژنێتی و سێکسیستە کە لەمپەر دەخاتە بەردەم هاتنە مەیدانی ژنەکان و پیاوەکان بەهەمان ئاستی ئامادەیی و هەمان چانسیش دەخاتە بەردەم ئامادەیی ئەندامانی گروپ و هێزەکە ، ئەم بیرکردنەوە جیاوازخاوازانە ، سەنتەری بیرکردنەوەی زۆرێک لەو هیزە سیاسیانەیە کە کۆمەڵگای ئێمە بە ڕیوەدەبات ، ژیانی گشتی و ژیانی سیاسی لەدەستی پیاواندایە ، بەشداری سیاسی هەستیارترین ئەو پانتاییە گرنگانەیە کە دەبێت ژنان خەباتی بۆ بکەن هەتا بتوانن لە سەنتەری بڕیاردان ، لە ناوەندی ئەو دەزگایانەوە نزیک بێت کە کۆمەڵگا بەڕێوە دەبات ، ڕەنگە مایەی پێکەنینێکی ئازاراوی بێت کە ئەمڕۆ نوخبەیەک ژنی ڕاکێشراو بۆ ناو ناوەندە سیاسیەکان هەڵدەسوڕێت کە لە بێچەند و چون بەرجەستەی ئەو سروشتە پاتریاریکی و ناسروشتیە دەکات بە ژیانی سیاسی ئێمەوە چونکە ئەو فیگەرانە لەژێر باڵێ باوک و بنەماڵەو براوە ڕیگایان بۆ ئاسان کراوە بگەنە نزیک سەنتەرەکانی دەسەڵاتی سیاسی، لە کاتێکدا ڕەنگە نە هەڵگری کاپاسیتایت نە بە خەباتی دیموکراسی و ڕەنجی شان وشەونخونی و دەنگی جەماوەر گەشتونەتە دەسەڵاتی سیاسی ، ئەم ڕێگاخۆشکردنەی بنەماڵەو باوک و فیگەرە نێرینەکانی ناو بنەماڵە ،ئەگەر بە دیوێکدا سروشتی نادیموکراسی و مەحسوبیەت وقورغکردنی دەسەڵات بێت لە کۆمەڵگادا ، بە دیوێکی تردا بوار نەدان و بەها نەبەخشینە بەو ڕەوتە دیموکراسیە گرنگەی کە بزوتنەوەی ژنان هەڵگریەتی ،ئەو فیگەرانەی کە هەڵگری خەمی راستەقینەی ژنان و پرسی دیموکراسی و عەدالەتی کۆمەڵایەتین لە کۆمەڵگادا ، فیگەرە دەستکردەکان .ژنانێک کە لەڕێگای بنەماڵەو پاوانکردنی دەسەڵاتی بنەماڵەو لەسایەو سێبەری فیگەرێکی پیاوانە و بەسەرشانوملی پرسی دیموکراسیدا سەردەکەونە نزیکی ناوەندەکانی دەسەڵات ناتوانن نوێنەری ڕاستەقینەی پرسێکی دیموکراسی وئینسانی و مێژویی وەکو پرسی چەوساندنەوەی کۆمەڵایەتی ناو کۆمەڵگا بکەن ،
بەستنەوەی دیموکراسی بە سندوقەکانی دەنگدانەوە ، بەتایبەتی بۆ کۆمەڵگایەکی وەکو کۆمەڵگای کوردی کە یادەوەریە خۆێناویەکانی چەوساندنەوە وقۆناغی داگیرکاری وتوندوتیژی لە یادەوەری گشتیدا سەوزەو لە ژێر کاریگەری سیحری ئازادی و ناسیۆنالیزم ودروشمەکانی ئازادیدایە بە مانا ڕۆمانسیەکانی ،هەر بۆیە ،لەم قۆناغەدا ئەو هێزانەی کە هەم لەم خاڵەو هەمیش لە نزمی ئاستی هۆشیاری گشتی کەڵک وەردەگرن بۆ مانەوەی خۆیان یەک لەو پرسانەی کە ڕاستەوخۆ لەسایەی دیموکراسیدا دەچیتە پێش پرسی ژن و پڕۆسەی یەکسانی و ئاشتی کۆمەڵایەتیە ، هیزی دیموکراسی و ئەو هیزەیە کە لەگەڵ خەبات بۆ عەدالەتی کۆمەلایەتی ودەساودەستی دەسەڵات وبەخشینی کانسی هاوبەش بۆ هاوڵاتیان ،خاوەنی پڕۆژەی گەشەپێدانی مرۆیی وبەرهەمهێنانی هۆشیاریە ، بەهەمهێنانی هۆشیاری بە ئاڕاستەی هۆشیارکردنەوەی خەڵک بە ئەرک ومافەکانی خۆیان ، بە شێوازی بەشداریکردنیان لە ژیانی گشتیدا ، بە پێگە وپایەی کۆمەڵایەتی وئینسانی خۆیان لە هەرەمی کۆمەڵایەتیدا ،ئەم پرۆسەیە ،ئەم ستراتیژەی کە هێزە سیاسیەکانی ئێمە کاری پێناکەن ، بەتایبەت پەیوەست بە مافی مرۆڤ ومافی ژنان ، بە بەهانەت دواکەوتویی کۆمەڵگا و بەهێزی دەسەڵاتی ئایینی ونەریتی ، ئەودەسەڵاتی سیاسی وئەو هێزە سیاسیانەن کە دەسەڵاتی کۆمەڵگایان بەدەستە کە بەرپرسیارن لە گۆڕینی کۆمەڵگا وبەرهەمهێنانی هۆشیاری گشتی ، لە ڕێگای نوێکردنەوەی دەزگاکانی فێرکردن ودەزگا زانستی ودەزگا یاسایی و دەزگا کۆمەڵایەتی ودەزگا دادوەریەکان ، ئەوە دەسەڵاتی سیاسیە کەدەتوانێت ژێر بە ژێر بە ئاڕساتەی ئاسۆیی کار بکات بۆ گۆڕین وگەشەدانی هۆشیاری گشتی ، هۆشیاریەک کە ژنان بە پاسیڤ و ئۆبژێکتێکی سێکسی و بونێکی پەڕاوێز دەبینیت بۆ تاکێک کە هەڵگری عەقڵ و هۆشیاری و توانستی کۆمەڵایەتیە ودەکرێت کۆمەڵگا بەگشتی کەڵک لە تواناکانی وەربگرێت بۆ خۆشبەختی وئاشتی وئاسایشی کۆمەڵایەتی ، بەڵام هێزە سیاسیەکانی ئێمە تا ئەم ساتەوەختە نەک بەو ئاڕاسەتەیە کارناکەن ، بەڵکو یەکێکن لەو فاکتەرانەی ، لەو هێزە کۆمەڵایەتیانەی کە هەمان ئەو دونیابینیە بەرهەمدێنێت کە جەستەی ژن سەنتەری کۆدە ئەخلاقیەکانەوە هیچی تر.
دڵسۆز حەمە
