Skip to Content

Saturday, December 14th, 2024
12- گەندەلی هزری و ئەکادیمی: – بەشی چوارەم –

12- گەندەلی هزری و ئەکادیمی: – بەشی چوارەم –

Closed
by April 10, 2008 گشتی

           گەندەلی وایکردووە بێ هزری ببێ بە کۆلەکەی هزر…
    ئازاد حەمە…….

ئەو گومانەی لایسەرەوە دروستمان کرد، تایبەت بەوەی ئەو دەمەی دەخوازرێ گۆران بهێنرێتە سەر مێتۆدی خوێندن و وانە ووتنەوە لە کۆلێجەکانی زانستە مرۆیی و کۆمەلایەتیەکان کێ ئەو گۆرانە دروستکا، بە کومانێ راستەقینە و بە بنەمای لەقەلەمدەدەین. ئەم گومانە کە سەرچاوەێ هیچەگەرا و بێفەری نییە شیاویئەوەشی تێدایە بەشێ زۆر لە ژیانی ئەکادیمی تازەی کوردیش ژێرپرسیارخا. ئەم گومانە کە بۆ داکۆکیکردن لەخۆی بەلگە و فاکتەێ زۆری لەبەردەستدایە توانای ئەوەشی هەیە پیێگیری لە هەقیقەتی ئەو تێگەیشتنەشکا باوەری بەوەیە هەژاری هزری و ئێپستیمی (مەعریفی) بەشێ زۆر لە مامۆستایانی کۆلێجە زانستیە مرۆی و کۆمەلایەتیەکان ئەو گەندەلیە هزری و ئەکادیمیەی قوول و خەستکردۆتەوە ئەمرۆ نێوەندی ئەکادیمی کوردی پێوەیدەنالێنێ. بۆیە بۆلەمەولا گرینگە ئەوەی نێوەندی ئەکادیمی ئێستای کوردی نێوەندێ هزری لەپاش و دژەپەروەردەیە بۆگشت رۆشنبیرێکی زانکۆی و قووتابیێکی پەروەردە بەرز لەرادەبەدەر بەرجەستە و یەقینی بێ. قسەکردنیش لەسەر ئەم لایەنە و لایەنەکانیتر کە بە گەندەلی هزری نێوەندی ئەکادیمی و نێوەندی رۆشنبیری و مێدیای کوردیەوە تایبەتن شتێ رەوشتی و مرۆیی پێویستن. بۆیە هەچ رەخنە و گازندەێ کە لەم سۆنگە و روەوە ئاراستەی گەندەلی و هزرلەپاشی ئەو نێوەندانەی ناویانهات دەکرێن مەرام و نیازێ دیاریکراوی مرۆیی و ئیتیکییان لەپشتەوەیە و چارەسەرکردنیشیان پێویستی بە یارمەتی و دلسۆزی گشت ئەو هێزە نا-گەندەلانەیە خاوەن هزر و دانایێ راستەقینە و پاقژن. .
بەدلنیاییەوە هزرلەپاشی بەشێ زۆر لە مامۆستایانی گەلێ لە کۆلێجەکانی زانستە مرۆی و کۆمەلایەتیەکانیش ، کە نەبۆتە جێی ئاخاوتنی نێوەندی ئەکادیمی و نێوەندی رۆشنبیری و مێدیای تازەی کوردی، لەگەلێ روەوە بەرامبەر بەو گەندەلیە هزریەش بەرپرسیارە لە نێوەندی رۆشنبیری و مێدیای کوردی تازەدا بلاو و زالە. بەواتاێتر، بلاوبوونەوەی گەندەلی هزری لە نێوەندی ئەکادیمی ئەو کۆلێرا ترسناکەیە گشت رۆشنبیرەکانی کۆمەلگەشی گرتۆتەوە. ئەمەش بەئاسانی روودەدا کاتێ رۆشنبیری کۆمەلگە رۆشنبیریێ بێ بنەما و نا-قوول بێ. هەروەها گەندەلی هزری نێوەندی ئەکادیمی بەخێرا لەناو توێژە رۆشنبیرەکانی شار دا بلاودەبێتەوە کاتێ ئەم توێژانە خاوەنی ناسنامەێ بتەوی رۆشنبیری نەبن و گرفتاری دەستی گەندەلی سیاسیش بن یان بەشێ بن لەو گەندەلییە سیاسییەی بینەقاقای کۆمەلگەی گرتووە. بێمانا نییە ئەوەش باسکەین بەشێ لەو گەندەلیە هزری و ئەکادیمیەی وەک پەتا لەنێوەندی ئەکادیمی بلاوبۆتەوە و لەوێشەوە سەرچاوەیگرتووە روەو کەنارەکانی نێوەندی رۆشنبیری و مێدیای کوردی نوێ پێوەندیێ راستەوخۆی بە گەندەلییە کەورەکەوە هەیە کە بەخۆی گەندەلیێ سیاسییە و گشت دامەزراوەکانی کۆمەلگەی تازەی کوردی گرتۆتەوە (لەوانە خێزان، دادگا، وەزارەت، شارەوانی، ئاسایش و…هتد). هۆیئەوەش تەنیا بۆئەوەدەگەرێتەوە کە تاک و کەسە گەندەلەکانی نێوەندی ئەکادیمی لەدواینباردا رۆلەی ئەو کۆمەلگە کەندەلەن لێیدەژین و کاریگەریی گەندەلیە گەورەکەیان ، هەروەک ووتمان کە گەندەلییە سیاسیەکەیە، تائەوپەری بەسەرەوەیە. 
سەرباری ئەوی لایسەرەوە ووترا ئەوەش دەلێین، نێوەندی ئەکادیمی کە رۆشنبیریێ گەندەل دەخاتە ناو کۆمەلگەی کوردی هاوچەرخەوە لەلاێ ناوی زانکۆ و ئەکادیمی لەکەداردەکا و لەلاێتر وا لە خەلک دەکا ئەوجۆرە رۆشنبیرانە پایەدارکەن بەزگماک و پشتاوپشت و بەبنەمالە رۆشنبیر و نووسەرن. واتە هەژاری رۆشنبیری رۆشنبیرانی ئەکادیمی کارێوایکردووە خەلکی ئومێدیان زۆرتر بە نووسەرە عیسامیەکان (نا- ئەکادیمیەکان) بێ تا نووسەرە زانکۆییەکان ئەمەش بەجۆرێ لە جۆرەکان وایکردووە رۆشنبیری کوردی نوێ رۆشنبیریێ زیادلەپێویست وێژەی (ئەدەبی) و سیاسی بێ و ئەم دووجۆرە رۆشنبیریەش بە زمانێ رۆژنامەوانیانە خۆینیشان دا تا زمانێ تر. ئەمەش لەسەرێترەوە دیاردەێ ترسناکی بەرهەمهێناوە کە ئێمە لە هەندێ شوێنیتر بەرباسمانخستووە و ناویشمانناوە بەرۆژنامەوانیبوونی رۆشنبیریی کوردی. ئەم لایەنە کە کەمتازۆر لەهەندێ شوێن تایبەت بە دیاردەی گەندەلی لە کۆمەلگەی تازەی کوردی لێیهاتووینەتەگۆ لەگەلێ لەو کەموکوریە هزریانە بەرپرسیارە نێوەندی رۆشنبیری و مێدیای نوێی کوردی پێوەیگرفتارە. چونکە ئەوە گرفت و کەموکوریە گشت رۆشنبیری کۆمەلگەێک لەرێگای رۆژنامەوانیەوە خۆی فۆرمولێرەکا و هەروەها رۆژنامەوانی بکا بەسەکۆی هزری خۆی لەکاتێکا رۆلی رۆژنامەوانی لەگشت کولتوور و کۆمەلگەێ دیاریکراوە لەچی و چۆن پێکدێ. ئێمە لێرە دەمانەوێ ئەوەش بلێین کە نێوەندی ئەکادیمی کە لەپشت لەلاێ کردەی رۆشنبیری بەگشتی و لەلاێتر کاری رۆژنامەوانیەوە بەتایبەت نەبێ ئەوا ئەم کردە و کارە هەنگاوی لاواز و سست دەنێن. هەرئەمەنییە کێشەکە بەلکو ئەوەشە کە نێوەندی ئەکادیمی بەخۆشی لێنەهاتوو و لەپاش دەبێ کاتێ تەنیا خەریکی خۆدووبارەکردنەوە و خۆکاوێژکردن دەبێ. ئەی ئەوە خۆدووبارەکردنەوە و خۆکاوێژکردن نییە نێوەندی ئەکادیمی ئێمە زۆرترین بایەخ بە یەک دوو بەش دەدا (زمان و ئەدەبی کوردی ، مێژوو و کۆمەلناسیێ سیاسی و مێژوویی ) و پشتی لە زۆربەی بەشەکانی زانستە مرۆیی و کۆمەلایەتیەکان کردووە (لەوانە. شیکردنەوەی دەروونی، هزری مێژوو، فەلسەفە، ئێتنۆگرافی، زانستیزمان و ئەدەبی هاوچەرخی هەندێ لە نەتەوەکان وەک یابانی، چینی، ئەسکەندەنافی ، زمان و ئەدەبیاتی بالتیکوم ، ئەمەوتادەگاتە ژینگە و شارناسی، ئارکیۆلۆژی،فلیمسازی، رۆژنامەوانی بەپێوەندی لەتەک گەیاندن و مێدیا نەک رۆژنامەوانیێ رووتووقووت و وابەستە بە کوردۆلۆژیا). 
لێرەوە ئێمە دەمانەوێ بگەینە ئەو دیتنەی بەمجۆرە خۆی دادەرێژێ:  رۆشنبیری تازەی کوردی رۆشنبیریێ ئەدەبی- سیاسییە و ناوەرۆکی ئەم رۆشنبیریەش جۆرە مێژووکردیێکی تیابەدیدەکرێ رۆژانە و بەردەوام لەرێگای رۆژنامەوانیێ رووکەش و هزرسادەوە خۆیدەخاتەروو. سەرچاوەی ئەم رۆشنبیریە ئەکادیمی بێ یان نەبێ هەمان هزر و زانین بەرهەمدێنێ کە لە نێوەندی ئەکادیمیدا بەرهەمدێ. ئەمەش بەخۆی نیشانەێ بەهێزە لەسەر هۆی ئامادەنەبوونی بوار و پۆلیتر لەناو رۆشنبیری تازەی کوردی.واتە هەردوو نێوەندی ئەکادیمی و نێوەندی رۆشنبیری هەمان هزر و دانای بەرهەمدێنن و ئەم هزر و دانایەش لە مێدیای کوردی  بەباشی بەرچاودەکەوێ و شاراوە نییە. واتە روناکبیرەکانی نێوەندی ئەکادیمی کوردی بیریار و نووسەرەکانی نێوەندی رۆشنبیری و مێدیاشن. بۆیە ئەوی لە مێدیا و رۆژنامەکانا دەووترێن هەمان  ناوەرۆکی ئەو وانانەی هەیە لە بەشی زمان و ئەدەب و مێژوو و کۆمەلناسی دا دەووترێنەوە. بۆیە سنوورێ گەورە لەنێوان ووتنە ئەکادیمی و رۆژنامەوانیەکانا نیە.یان لەبەرئەوەی ووتن و زانینە ئەکادیمی و رۆژنامەوانیەکان لەبەرئەو هۆیانەی لایسەرەوە دەستنیشانکران هەمان سەرچاوەیان هەیە نەدەکارن هزرێ تایبەت و پەروەردەئامێز بەرهەمبهێنن و نەش ترسێکبن بۆسەر گەندەلی سیاسی و رۆشنبیری. 
بۆکورتکردنەوەی پوختەی ئەو تێگەیشتنانەی لەو چەند دێرەی لایسەرەوە و دوایدا وونران ئەم دەرخستانەش بەردەست خوێنەرانی ئەم نووسینە دەخەین:
1- رۆشنبیری تازەی کوردی نە رووخساری ئەکادیمی هەیە و نەش هزرقوول و تووندوتۆلە. واتە نێوەندی رۆشنبیری کوردی کە پشتی لە نێوەندی ئەکادیمی کردووە بەخۆشی هیچ بەرهەم هێنەرە و کاریگەریلاواز و ئایندەوونیشە.ئەمەش دەرئەنجامێ ئاساییە چونکە هەچ مودێلێ رۆشنبیری لە هەچ کۆمەلگە و کولتوورێ پشتی لە نێوەندی ئەکادیمی کرد شوێن و ناسنامە و کاریگەریی نا-دیار و بێ متمانە دەبێ. نێوەندی رۆشنبیری کوردی کە دەمێکە دوور لە نێوەندی ئەکادیمی کاتەکانی بەسەردەبا نەیتوانیوە شتێ جیا و بەرزتر لەوی لە نێوەندی ئەکادیمی بەرهەمدێ بەرهەمبهێنێ.
2- نێوەندی ئەکادیمی کوردی بەوستاتۆسەی (کیانەی) ئێستای لە نێوەندی رۆشنبیریش نزدیکببێتەوە گۆران و کاریگەریی گەورە و بێ وێنە ناخاتەوە.چونکە نێوەندی ئەکادیمیش هەروەک نێوەندی رۆشنبیری بەدەست گەندەلی هزریەوە دەنالێنێ و بەرامبەر بە گەندەلییە گەورەکەش بێدەنگ و ناکاریگەرە.ئەمەو نێوەندی ئەکادیمی لەبەرئەوەی پشتی لە توێژینەوە کردووە و لە زەینیا شتێ نییە ناوی لێکۆلینەوە و شیکردنەوە بێ ناتوانێ بلێ من سەرووی نێوەندی رۆشنبیریم و ناشکارێ دادوەری بەسەر ئەو رۆشنبیریەشەوەکا لە مێدیا و رۆژنامەکانا لە رسکاندندایە.
3-  ئەو دوو دەرخستەیەی لایسەرەوە بەرەو دوا دەرخستەمان دەبا کە بەمجۆرەیە: ئەوەی رۆشنبیریێ شێوە رۆژنامەوانی زالەبەسەر رۆشنبیری تازەی کوردییەوە لەهەندێ سەرەوە کاریگەری ئەوەشی بەسەرەوەیە کە رۆشنبیری تازەی کوردی رۆشنبیریێ نا- پووخت و نا-تیۆرییە و بوونیادێ ئەدەبی شێوە عیرفانی و عیشقی و سیاسی خەباتخوازی هەیە. بەواتاێ تر عیرفان، عیشقگەری و ناسیۆنالیزم ریشەی سەرەکی رۆشنبیری نوێی کوردی پێکدێنن. ئەمەشوادەکا رۆشنبیری نوێی کوردی رۆشنبیریێ هەقایەتخواز و رەوانبێژیخواز بێ و کارێزۆر لەسەر یاریزمان و رۆژنامەگەری بگا. هەرئەم لایەنەشە وادەکا هەمیشە مێژووی ئەدەبی کوردی لە نێوەندی ئەکادیمی کوردی زۆرترین بایەخی بدرێتێ و کۆلێجی ئەدەبیاتیش هەمیشە زۆرترین خانە و بەش و لقوپۆپی لێببێتەوە. کۆلێجی ئەدەبیات کە لە نێوەندی ئەکادیمی کوردی خۆی وەک بەرچاویترین و زالترین کۆلێج نیشاندەدا نەک هەر بەشی گەلێ کۆلێجی تریشی خواردووە بەلکو ئەم کۆلێجە دەیەوێ ببێ بە نوێنەر و زمانحالی گشت نێوەندی ئەکادیمی کوردی و بەرهەمهێنەری هزری مێژووی و زمانەوانیش لەکاتێکا نە مێژوو و زمانەوانی تەنیا لە ئەدەب بریتییە و نەش گشت وتاری رۆوناکبیری نەتەوەێک.دەشێ لە ئەدەب دا گیرکرێ. ئەم کێشەیە کە تابلێی کۆنە ، واتە ئومێدکردن لەسەر دروستکردنی وتاری روناکبیری لەرێگای بەتەنیا ئەدەبەوە ، نێوەندی ئەکادیمی نوێی کوردی وەک کێشە نایبینێ. نێوەندی ئەکادیمی کوردی کە دژەهزرە جیاوازی لەنێوان تیۆری سیاسی و هزری مێژوو و ئەمانە و ئەدەب و رۆژنامەوانی ناکا. هەروەها نێوەندی ئەکادیمی تازە کوردی کە بایەخێ زۆر بە مێژوو و ئەدەب و کولتووری کوردی دەدا جیاوازی لەنێوان کوردۆلۆژیا و زانستە مرۆییەکان ناکا. ئێمە بۆیشە وادەلێین چونکە نە گشت زانستەمرۆییەکان لە کوردۆلۆژیا پێکدێ و نەش کوردۆلۆژیا بەتەنیا دەکارێ ناسنامەی روناکبیری نەتەوەێک دەستنیشانکا. بۆیە ئێمە پیێمانوایە زۆر پێویست و گرینگە گشت بوار و پۆلێ ئەکادیمی ستاتۆسی خۆی بپارێزێ و لەچوارچێوەی ئەکادیمی خۆی گەشە بە بزاڤ و رۆلی زانستی خۆبدا. واتە گرینکە ئێمە سنووربخەینە نێوان زانستەکانەوە و ناسنامەی ئەم زانستانە بەیەکترتێکەلنەکەین.

سەرباری ئەوی لایسەرەوە تایبەت بە گەندەلی هزری و ئەکادیمی ووتران بەباش و بەپێویستی دەزانین لایخوارەوە بێینە سەر هەندێ لایەنیتری ئەو تەنگوچەلەمانەی لایسەرەوە بەکراوەی بەجێمانهێشت بۆ ئەو مەبەستەش لەوێوە وەسەرەتادێین کە، زۆربەی ئەوانەی ئەمرۆ دەیانەوێ بنووسن و خۆیان لە کۆلکە رۆشنبیر و رۆشنبیرە عیسامیەکان (نا- ئەکادیمیەکان) جیاکەنەوە ئەو توێژەن کە لە یەکێ لە کۆلێجەکانی زانستە مرۆی یان کۆمەلایەتیەکان دەرچوون و هەلگری بەکالۆریۆس یان ماستەرێکن. ئەمانە، واتە ئەوانەی دەیانەوێ بە ژێرخانێ ئەکادیمیەوە کاری نووسین ئەنجامدەن، هەلەی دژوارتر و پێچەوانەتر لە نەوەی پێشخۆیان، ئەو نەوەیەی بە زگماک رۆشنبیر و نووسەر بوون، پراکتیزەدەکەن. چونکە ئەمانە، واتە دەرچووەکانی کۆلێجەکانی زانستە مرۆی و کۆمەلایەتیەکان، هزریان بەرهەمی وانە بەتال و مێتۆدە بێ بناغەکانە کە ئەو وانە و مێتۆدانە خۆیان لەسەر فێرکردنێ چەوت و بێ ناوەرۆک راهێناوە. ئەم نووسەرانە کە ئێستا لە زیادبووندان و کەوتوونەتە ناو رەهێلەی مێدیا و رۆژنامەوانیەوە ئەو فێرکردن و پەروەردەیەیان لە زانکۆکانا دەرخوارددراوە زەمەنی بەسەرچووە و هیچکەس پێویستی پێینەماوە. بەلام گرفتەکە لەوەدایە ئەمانە ئاگاییان لەسەر ئەوە نییە کە ئێمە پەنجەمان بۆراکێشا دواتر ئەمانە ئەو فێربوونانە بەناوی شتی زانستی و ئەکادیمیەوە بەویتر دەلێنەوە، جا ئەو ئەوی ترە قوتابیێ بێ یان خوێنەری رۆژنامەێ. بۆیە ئەم ئەویترە بەئاسانی لەوەناگا ئەوی دەیزانێ گەندەل و هیچلەبارانەبووە.
بۆزێتر روونکردنەوەی ئەوی لایسەرەوە ووترا ئەوەشدەلێین، نێوەندی ئەکادیمی بەگشتی خەریکە ئاراستەێ دژە پەروەردە وەردەگرێ و خۆی لە هزریاری و زانیندۆستی دووردەخاتەوە. هەچ نێوەندێکی ئەکادیمیش کە ئەوە ئاراستە و مەیلیبێ ئەو نێوەندانەی (بەتایبەت نێوەندی رۆشتبیری) کە چاویان لەدەست نێوەندی ئەکادیمیە مەئیووس و پاشەرۆش گەندەل دەبن. ئەمەش لایەنێکە لە نێوەندی رۆشنبیری هاوچەرخی کوردی دەقاودەق وایە. ئەم گرفتەش دوو سەرییە و ناواخنی ئەم دوو سەرییەش بەمجۆرەیە: سەریەکەم ئەوەیە کە ئێمە خاوەنی نێوەندێ ئەکادیمی هزردۆست و زانینخواست نیین و سەری دووەمیش ئەوەیە کە نێوەندی رۆشنبیری ئێمە هزریاری و زانیندۆستی نەکردووە بە بنەما بۆ دروستکردنی رۆشنبیری یان بۆ بەرهەمهێنانی تێکست (نووسین). سەبارەت بە سەری یەکەم ئەوەش دەلێین کە لە زۆربەی کۆمەلگەکانی رۆژئاوا نێوەندی ئەکادیمی سەرپەرشتی نێوەندی رۆشنبیری دەکا و هەروەها نێوەندی رۆشنبیری تائەوپەری لە لاسایکردنەوەی مێتۆد و رێبازە ئەدەبی و فەلسەفی و سیاسی و کۆمەلایەتیە ئەکادیمیەکاندایە. واتە نێوەندی ئەکادیمی رۆلێ پەروەردەی لە ژیانی رۆشنبیریدا دەبینێ و  رۆشنبیریش لەتەک بیرۆکە و واتا ئەکادیمیەکان لە گفتووگۆیێ بەردەوامدایە  بەلام لایئێمە هەژاری هزری و مەعریفی نێوەندی ئەکادیمی وایکردووە نێوەندی رۆشنبیری خۆی بە باشترین مۆدێلی بیرکردنەوە بزانێ و لەسەر لاوازیەکانی نێوەندی ئەکادیمی مشەخۆریشبێ. بۆیە هەلەناکەین گەربلێین ئەوی لە رۆژنامەکانا دەنووسێ بەئارەزووی خۆی دەنووسێ و ناو و ئەدرێسی تایبەت و سەیر بۆ نووسین و ووتنەکانی دادەنێ. جائەوەی کە کاری ئەدەبی دەکا گشت نووسین لە ئەدەب دا دەبینێتەوە و ئەوەش کە کاری سیاسی دەکا، سیاسەتکردن لەرێگای نووسینەوە، هەموو جیهان لە سیاسەت و ئەو نەختە تێگەیشتنەی خۆیدا گیردەکا. ئەمەش وادەکا هەموو راستیبێژبن بەلام هیچ یەک لەو راستیانە ئەو گەندەلیە هزرییە چارەسەرناکا نێوەندە گرنگەکانی کۆمەلگە ، وەک نێوەندی رۆشنبیری و نێوەندی مێدیا، پێوەیدەنالێنن.
بەلام بابزانین بۆ ئێمە نێوەندی ئەکادیمی بە بەرپرسیار لە گەندەلی هزری دەزانین؟ چۆن ئەم جۆرە گەندەلیەی (واتە گەندەلی هزری) نێوەندی ئەکادیمی کوردی لێیبەرپرسیارە بەمەترسیداریشی دەزانین بۆسەر دامەزراوەکانی کۆمەلگە ؟ بۆ وەلامدانەوەی پرسیاری یەکەم دێینەسەر چەند فاکتەێ لەرێگای ئەو فاکتانەوە ئەوە رووندەکەینەوە گەندەلی هزری ئەمرۆی کوردستان گەندەلیێ بەبنەما ئەکادیمیە کە ئەوەش لەدواین باردا مەعریفی و رەوشتیشە. ئەو فاکتانەش کە دەمانەوێ بەردەست خوێنەری ئەم چەند لاپەرەیەیخەین ئەمانەن:
1- نێوەندی ئەکادیمی کوردی بە هزرەوە. بەهیچجۆرێ پێوەندیدار نییە. مەبەستمان، هزر ئەو بەهایەی بۆ ئەم نێوەندە نییە و لەبری هزر سەفسەتە و جووین و زێدەرۆی مەعریفی ، مەعریفەێ نا- راستەفینە، بوونی هەیە.ئەمەش وادەکا ئەو زانین و فێربوونەی نێوەندی ئەکادیمی نوێی کوردی دەیدا نەتوانای ئەوەی هەبێ خەتی سوور تێپەرێنێ ، کە نا-بینایی هزری یەکێکە لەوانە ، و نەش ئەم زانین و فێربوونە مەترسییە بەسەر ئەو گەندەلیە سیاسی و ئابووریەی کۆمەلگەی تەنیوەتەوە.
2- نێوەندی ئەکادیمی لەبەرئەوەی ئاراستەێ فرە نا-هزری وەرگرتوە خۆی وەک دژە پەروەردەش دەردەخا. ئەمەش وادەکا لە پەروەردە ببێتەوە و خواستی کپکردن و هەژارکردنی تێگەیشتن و زانینی قووتابیان بێ.
3- ئامانج لەو فێربوونەی نێوەندی ئەکادیمی دەیدا ئامانجێ بازاری و نا- داهێنانەیە.ئەم ئامانجە کە لەتەک فەلسەفەی سیاسی گەندەلی ئەمرۆی نێوەندی سیاسی و رۆشنبیری یەکدەگرێتەوە بێ هزری کردووە بە بنەما و پێوانە بۆگشت شتێ.
4- نێوەندی ئەکادیمی کە دژەهزر و دژە پەروەردەیە لەگشت هەلە و ناتەواوی و گەندەلیەکانی دەسەلاتی سیاسی بێدەنگە . ئەم نێوەندە ناکارێ و ناتوانێ وانەبێ ئەگەر نا ئەم نێوەندە نێوەندێ تابلێی هزردار و پەروەردەئامێز دەبوو.
5-زۆربەی بەشە زانستیە مرۆی و کۆمەلایەتیەکان لە گەندەلیە جۆرەوجۆرەکانی ناو کۆمەلگە و دامەزراوەکانی ئەم کۆمەلگەیە بەرپرسیارن و بۆچوونە گەندەل و دیتن و ووتنە نا-بیناکانیان رۆژانە لە گشت شوێنێکی کۆمەلگەی تازەی کوردی ئەمرۆ بەخەستی لەبەرهەمهێنانەوەدایە. بۆنموونە گەندەلیەکانی بواری داد، رەخنەی ئەدەبی، مافسازی، ئابووری و پەرەپێدان، مێژوو ، مێدیا و رۆژنامەگەری و…..هتد لەگەلێ لاوە سەرچاوەکانی ئەو وانە و تێگەیشتنە زانکۆییانەن لایسەرەوە توانجیانلێگیرا.
 بەلام بۆ وەلامدانەوەی پرسیاری دووەم بەپێویستی دەزانین ئەو گرفتانە لایخوارەوە پۆلکەین کە نێوەندی ئەکادیمی کوردی بەرهەمهێنەریەتی کە کاریگەری راستەوخۆی بەسەر دروستکردنی هەوێنی گەندەلی هزری لە کۆمەلگە و دامەزراوە مەدەنیەکانی ئەمرۆی کوردستان هەیە. 
1-هاتنەخوارەوەی ئاستی پەروەردە و فێربوون لە کۆمەلگە. بەواتاێکی تر بلاوبوونەوەی کۆلێرای نەخوێندەواری نیشانەێ گەورەیە لەسەر نا-کاریگەری زانکۆ لە ژیانی تاک و کۆمەلگە. راستە رۆژنامە و گۆڤار و بنکە و سەنتەرێ زۆری چالاکی رۆشنبیری لە شار دا هەیە بەلام ئەم لایەنە نا-بینای هزری کۆمەلگەی تازەی کوردی چارەسەرنەکردووە.
2- گەشەسەندنی هەژاری هزری لەناو دامەزراوەکانی دەولەت و رق لە خوێندن لەناو بەشێ لە چینەکانی کۆمەلگە، بەتایبەت ئەو چینانەی خوێندن لە دانیشگا دادیان نادا، بەلگەێترە لەسەر کزبوونی رۆلی مۆمی زانکۆ لە ژیانی تازەی تاکی کورد و دامەزراوە مەدەنیەکانی. .
3- بێ رۆلی کەسی ئەکادیمیکەر لە خستنەوەی گۆران لە کۆمەلگە و بەتایبەت لەناو خێزان و دامەزراوە کۆمەلایەتیەکانی تر. هەربۆنموونە ئەو تووندوتیژیەی ئەکادیمیکەر و قووتابی زانکۆ و هەلگرانی بروانامە دەرهەق بە ئافرەت  و منال و پەکەوتە و پیر و تەنانەت ژینکە و سروشت و ئاژەل مومارەسەی دەکەن هەرئەوەندەش نەخوێندەوار و کاسبکار و نا-ئەکادیمیەکان مومارەسەیدەکەن.
4- بەلێشاو بروانامە بەخشینەوە نیشانە نییە لەسەر گەشەی زانین لە کۆمەلگەی ئەمرۆی کوردی. وەکیتریش بەلێشاو قبوولبوون لە زانکۆ رێگاێکە بۆ پرکردنەوەی هۆلەکانی زانکۆ و هۆلی ئەو زانکۆ و کۆلێجە تازانەی ماوەی جارێ دروستدەبن. لەهەمانکاتیشا بەلێشاو دەرچوون لە زانکۆ و تەواوکردنی خوێندن مانای ئەوەنیە ئەم لایەنە کارئاسانیدەکا بۆ کارپەیداکردن و بۆ گۆرینی ستاتۆسی کۆمەلایەتی و ئابووری تاک لە کۆمەلگە.چونکە دەرکەوت  زۆربەی هەلگرانی بروانامە لەم سالانەی دوای بروانامەیان لە چەند شتێ دووبارە و هەمان شت دا هەیە. بۆیە بێکاری یەک لەو شتە ترسناکانایە یەک دوو سالی تر رووبەرووی زۆربەی هەلگرانی بروانامەی زانکۆی دەبێتەوە. بێکاریش کەلەتەک گەندەلی سیاسی و ئابووری دا هاورێیە یەکێکە لە خەلاتەکانی گەندەلی بۆ تاکە جیاکانی کۆمەلگە.
5- زۆربوونی زانکۆ و یان کردنەوەی کۆلێج لەپاش کۆلپج بەبێ بەرنامە و پلانێ راسیۆنالی (عەقلانی) کارێوایکردووە قبوولبوون لە زانکۆ زۆرئاسان بێ. هەروەها زۆر زانکۆ و کۆلێج دروستکردن بووە بە مۆدەێ ئەم مۆدەیە لە گەندەلی زیاتر هیچ بەرهەمناهێنێ. چونکە زانکۆ و کۆلێجە نوێکان هەمان ستاتۆسی هزری و ئەکادیمی ئەوانیتریان هەیە و هەروەها هەمان رشتە و پۆلی مەعریفی و پسیۆری تیادەخوێنرێ کە لە زانکۆ و کۆلێجەکانی تردا هەن. ئەمە و ئەم مۆدەیە پێوەندی بە دوو شتی تریشەوە هەیە لەلاێ ئازادی گەندەل و لەلاێتریش پارەپێکەوەنان بەناوی زانستەوە.
 6-پشتگیرینەکردنی دەسەلاتی سیاسی کوردی لە قووتابی زانکۆ و بەتەنگەوەنەهاتنی کێشە رۆژانەیەکانی کارێوایکردووە قووتابی وەک بوونەوەرێ لاواز و ناکاریگەری کۆمەلگەی تازەی کوردی ببینرێ. وەکیتریش بندەستکردنی قووتابی زانکۆ رێگاێکیشە بۆ بندەستکردنی دەنگ و ویستی ئەم قووتابیە و هەولەکانیشی بۆ هاتنەگۆ لە دیاردە گەندەلەکان. بۆیە نە زۆری زانکۆ و کۆلێج گەندەلیە هزریەکە چارەسەر دەکا و نەش خودی گەندەلیە مەزنەکە کە گەندەلی سیاسی لێرە مەبەستە.

 

Previous
Next