حەمە عەباس لە نێوان شیعر و سێبەردا
لەبەر چریكەی جەنگی بێدەنگی كۆترەكان
خۆمان ڕووت ڕووت دەكەینەوە
رووت ڕووت و قووت
هه‌قیقه‌ت بە ڕووتییەوە جوانە
‘ئێمە لە زەمەنێكدا دەژین كە بە مانا “پرۆست”ـییەكەی ون بووە. ئێمە لە چاوەڕوانی زەمەنێكداین كە بە مانا “بیكت”ـیەكەی قابیلی چاوەڕوانی نییە”، هەڵبەتە بەشێكی بەرفرەوان لە هێزی ئەو دوو ڕستەیە، دەشێ لەوێوە لە خەیاڵ و شیعرەوە نزیك بێتەوە، كە دەكەوێتە دەرەوەی ئه‌قڵ و واقیعی باو، دەكەوێتە بێدەنگی و بۆشاییەوە، بێگومان لەو دیو ئه‌قڵ و واقیع، گوتارێك بۆ هه‌قیقه‌تبوونی نییە، جگە لە زمانی خەیاڵ و زمانی جوانی نەبێت، لە هەر كوێ، ئەو دیوو واقیع ئامادە بێت، خەیاڵیش ئامادەیە، لە هەر كوێ بێدەنگی و بۆشایی ئامادە بێت شیعر و جوانی ئامادەیە. كەواتە ئەگەر خەیاڵ لە واقیع جیاواز بێت و شیعریش لە ڕێگای ئەو جیاوازییەوە، لە ڕێگای بێدەنگی و بۆشاییەوە پەیوەندی بە خەیاڵەوە بكات، ئەوە دەتوانین بڵێین هەرچەندە ماوەی نێوان نوسەری ئەدەبی و خەیاڵ كەمتر بێتەوە، ئەوەندە ڕووبەری داهێنان بەرفرەوانتر دەبێت. وەك دیارە ئەو هەڵگرتنەوەیە ڕاستەوخۆ لە دەستەواژە بەناوبانگەكەی (نیفەری)ـیەوە وەرگیراوە كە دەڵێت: تا مەودای ڕوانین بەرفرەوانتر بێت، ڕووبەری گوزارشت، بەرتەسك دەبێتەوە.
كۆمەڵە شیعری (سێبەری خۆتم لێ حەرام مەكە)یه‌که‌ی (حەمە عەباس) كە لە (63) ناونیشانی شیعری پێك هاتووە، لە ڕووی ئاماژه (دەلالەت)ەوە باسی هەست و سۆزی یاخییه‌ک دەكات، بەڵام یاخیبوونێك كە زێتر خۆی لە (ئاشكراكردنی) شتە ماددی و مەعنەوییەكاندا دەبینێتەوە، نەك لە (بەرجەستەكردنی) دەنگە دەنگێك، كە هەمیشە لە ماناكانەوە خۆی (بەرجەستە) دەكات و دەسەڵاتی خۆی لە مانا زاڵەكانەوە دەنوێنێ! یاخیبوونێك، كە لە ڕێگای نووسینەوەی سێبەری بێدەنگی خۆی هەڵدەگرێتەوە، نەك لە ڕێگای ئەو دەسەڵات و فەزا داخراوەی كە ماددیەتی دەنگە دەنگ بۆخۆی دەیسازێنێت! ڕاستە گەلێكجار سێبەر و بێدەنگی، سێبەر و خەیاڵ دەبێتە كۆیلەی دەنگ، بەڵام نووسینەوەی سێبەر و بێدەنگییەكیش هەیە، كە ڕووخسارە مەزنەكەی خۆی لە نێرگزییەتە كراوەكەیدا هەڵدەگرێتەوە، ئەو سێبەر و بێدەنگییە، ئەو خەیاڵە ئەگەرچی لە بەرامبەر دەنگ و ماددیەتی دەنگ، كە دیار و كەشفكراوە، پێویستی بە دۆزینه‌وه هەیە، بەڵام هەمیشە لە ناوەوە و لە خوێندنەوەی داهێنەرانەدا دەبێتە شوێنی وڕووژان. دەمەوێت بڵێم (حەمە عەباس) هەمیشە هەوڵ دەدات لە ڕێگای نووسینەوەی سێبەر و بێدەنگی، لە ڕێگای سێبەر و خەیاڵ، پارێزگاری لە خۆی بكات! بەڵام ڕەنگە پرسیاری سەرەكی خوێنەر ڕاستەوخۆ بكەوێتە نێوان شیعرییەت و ئاگاییەوە، یان بە مانایەكی دیكە ئەوە بێت: ئایا لە (نووسینەوەی سێبەر و بێدەنگی/ سێبەر و خەیاڵ) خود هەمیشە ئامادەیە/ گوتن هەمیشە ڕووداوە؟!
بە بڕوای من ئەگەر (خۆیه‌کی ئامادە) لە نووسینەوەی سێبەر و بێدەنگیدا توانای بەرهەمهێنانی ئاگاییی هەبێ، ئەوە، ئەو ئاگاییە لە ساتەوەختی خوێندنەوەدا بە نێوماندا درێژ دەبێتەوە و خۆی زیاد لە ڕوویەك (دەروونی، سیاسی، كۆمەڵایەتی، تیۆلۆژی و هتد) دەنەخشێنێت. بەڵام ئەگەر (خۆیه‌کی ئامادە)، وزەی بەرهەمهێنانی شیعرییەتی لە خۆدا هەڵگرتبێ، ئەوە وەك جۆرێك لە خۆڕووتكردنەوە بەرجەستە دەبێت، شیعریش ناكەوێتە دەرەوەی خۆڕووتكردنەوەوە.
كەواتە نووسینەوەی سێبەر و بێدەنگی هەمیشە لە دووتوێی خۆیدا ناکۆکییه‌کی داپۆشراوی هەڵگرتووە. بۆیە وەك ڕووداو، هەمیشە كراوە و چالاکه و نكۆڵی لە هەمووان دەكات، بەڵام وەك ئاگایی دەشێ نكۆڵیلێكراو بێت! که‌واته نووسینەوەی سێبەر و خەیاڵ نكۆڵیكردنە لەو دەم قەڵەباڵغییەی كە لە تۆتۆلۆژیی دەنگەوە سەرچاوەی گرتووە، هەر لەوێیشەوە تۆتۆلۆژیای دەسەڵاتی ماددیانەی دەنگ پێمان ده‌ڵێت:
ــ ئەوەی كە دەگوترێت، گرنگ نییە، ئەوەی كە دەشێ بگوترێت و (دەسەڵات) بە هەموو ماناكانیەوە ده‌یقرتێنێت (سانسۆری دەكات)، ئەو، گرینگە! هەر لەوێیشەوە هیراركیەتی سێبەر و بێدەنگی، هیراركیەتی سێبەر و خەیاڵ، دەسەڵاتی ڕەهای دەنگ و دەنگدانەوە دەبڕێت و جیاوازییەكانی خۆی وەك (ڕووداو) دادەمەزرێنێت.
بەڵام شیعر هەر نووسینەوەی ڕووداو و بەرجەستەكردنی ئاگایی نییە، بەڵكو جگە لەوەیش گفتوگۆی مرۆڤە لەگەڵ مرۆڤ و دنیا و سەردەمەكەی خۆی،
دانوستاندنی شاعیر لەگەڵ بێهودەیی. من لە خوێندنەوەی ئەو كۆمەڵەشیعرەدا هەوڵ دەدەم هێڵێك بە ژێر (دانوستانی شاعیر و بێهودەیی)ـدا بهێنم، چونكە بە بڕوای من ئەوەی لە كۆی ئەو كۆمەڵەشیعرەدا دەبینرێت، زێتر دانوستاندنی شاعیر و بێهودەییە، ئەو دانوستانه‌یش لە كۆمەڵە شیعری (سێبەری خۆتم لێ حەرام مەكە) لە دوو تەوەرەدا خۆی دەبینێتەوە، یان بە مانایەكی دیكە دەشێ بڵێین ئەو كۆمەڵەشیعرە لەسەر دوو بنەما وەستاوە: یەكەمیان، لە كۆی ئەو شیعرانەدا دەبینرێت، كە تێیدا شێوازی گوتن كاڵ دەكەوێتەوە و یەكیەتیی بابەت ور‌ووژێنەر خۆی دەنوێنێ، ئەوانەیش زۆربەی شیعرەكانی كۆمەڵەی یەكەم لە شیعری یەكەم ل3 هەتا شیعری كۆتایی ل167 دەگرێتەوە، جگە لە چەند چامه (قەسیدە)یەكی جیاواز نەبێ لەوانیش: پەراوێزەكانی شەڕ، ڕەنگی ئێوارە، سێو، هەڵەبجە، ئێرە باشترین جێگایە بۆ چاوەڕوانی. بەڵام لە تەوەرەی دووەمیاندا، دەبینین شێواز توندە و زۆرترین پانتاییش بە یەكیەتیی بابەت دراوە! ئەو قسەیەمان كۆی ئەو شیعرانە دەگرێتەوە (زمان، ئاسمان، مرۆڤ، گۆرانییەكیش بۆ مردن) كە لە ل169ـه‌وه دەست پێ دەكات، تا شیعری مۆری و مەرجان ل 194 درێژ دەبێتەوە.
بەڵام ئەگەر لە زۆربەی زۆری كۆمەڵە شیعری (سێبەری خۆتم لێ حەرام مەكە) كاڵی شێواز و یەكیەتیی بابەتی ورووژاو خوێنەر بخاتە سەر جۆرێك لە ئاراستەكردن و تێڕامان، ئەوە لە (زمان، ئاسمان، مرۆڤ، گۆرانییەكیش بۆ مردن) توندی شێواز و بەرفرەوانی بابەت، خوێنەر دوچاری نائارامی و پووچی دەكات، لە یەكەمدا چەمكی یاخیبوون خۆی لە ڕووبەڕووبوونەوە و نكۆڵیكردندا هەڵدەگرێتەوە، بەڵام لە دووەمیاندا شاعیر ڕایدەگەیەنێت ئیتر ئەوە دنیایە، نائومێدی كردووە. بە مانایەكی دیكە ئەگەر لە كۆی شیعرەكانی (سێبەری خۆتم لێ حەرام مەكە)دا خوێنەر بكەوێتە دووتوێی هەست و سۆز و یادەوەری، ئەوە لە بەشی (زمان، ئاسمان، مرۆڤ، گۆرانیەكیش بۆ مردن) دەكەوینە دنیای مرۆڤە بێ یادەوەرییەكان؟!
مرۆڤ هەندێجار جوانە
وەك ڕووبار و
پەڕەسێلكە و
بەهەشت
هەندێجاریش. نا
من هەمیشە لە كەمیندام
من ڕاوچیم
من..!
بە كورتی (حەمە عەباس)ی شاعیر بەبێ هیچ چوارچێوەیەك ئەزموونی تاكەكەسی خۆی دەنووسێتەوە و هەنگاو بەرەو بیرۆكەكانی دەنێت و لە ژێر سێبەری وشەكان و لە نێو خەیاڵدا دەیەوێ پشوو بدات و دنیای خەون و یادەوەرییەكانی بە ئەوی دیكەی خوێنەر ڕابگەیێنێت.
