وشه وه‌ك فریادڕه‌س له ڕۆمانی به‌سه‌رهاته‌كانی خه‌زنه مه‌ملووكدا
“به‌سه‌رهاته‌كانی خه‌زنه مه‌ملووك” نوێترین رۆمانی ژنه‌ڕۆماننوسی كورد (به‌یان سه‌لمان)ه كه له ساڵی 2012 دا چاپكراوه.به‌داخه‌وه رۆمانه‌كانی پێشووتری ئه‌و نووسه‌ره‌م نه‌خوێندونه‌ته‌وه و له‌م دواییانه‌دا به‌به‌رهه‌مه‌كانی ئاشنابووم.له‌وانه‌یه هۆكاره‌كه‌ی ، دووره‌ده‌ستی خۆم یان دووره وڵاتی ئه‌و ، یان وه‌ك به‌ڕێزی له چاوپێكه‌وتنێكیدا ده‌ڵێ: “وه‌ك نووسه‌رێك هه‌رگیز حه‌زم به خۆنمایش كردن و خۆ ده‌رخستن نه‌بووه له میدیاكاندا و بێده‌نگكردن (تعتیم) ێك هه‌یه سه‌باره‌ت به نوسینی ژن” . به‌ڵام چه‌ند هۆكاری نه‌ناسین هه‌بن ، دواجار به‌رهه‌مه‌كان خۆیان ده‌ناسێنن و به‌یان سه‌لمانیش وه‌ك ڕۆماننوسێكی به‌توانا جێگه‌و پێگه‌ی خۆی له پانتایی ئه‌ده‌بی كوردیدا هه‌یه .
نووسه‌ر له‌م رۆمانه‌دا كاری له‌سه‌ر روداوێكی كۆنی مێژوویی كردووه ، ئه‌ویش بازرگانیكردنه به مرۆڤه‌وه . بازرگانانی ئه‌و سه‌رده‌مه سه‌ره‌ڕای كڕین و فرۆشتنی كاڵای هه‌مه‌چه‌شن . مامه‌ڵه یان به‌كۆمه‌ڵه مرۆڤێكه‌وه كردووه به‌ناوی كۆیله‌و مه‌ملووك و جاریه …هتد . پاڵه‌وانی سه‌ره‌كی رۆمانه‌كه كۆیله‌یه‌كی به‌دبه‌خته به‌ناوی خه‌زنه مه‌ملووك كه ناوی راسته‌قینه‌ی هه‌زینه‌یه له‌گه‌ڵ ئه‌ودا چه‌ند پاڵه‌وانێكی دیكه هه‌ن كه رۆڵی دیار و به‌رچاویان له زنجیره‌ی روداوه‌كاندا هه‌یه . له‌وانه دواكڕیاری خه‌زنه كه بازرگانێكه به‌ناوی (عومه‌ر لنه‌زیر) و هاوسه‌ری ئه‌و بازرگانه به‌ناوی (ست مه‌عارف) و (شێخ مه‌رجیع) كه زانا و نوسه‌رێكی ئه‌وسه‌رده‌مه‌یه ، به‌ڕای من ڕۆڵی ست مه‌عارف له هی خه‌زنه كه‌متر نییه و ده‌كرێ ئه‌ویش به پاڵه‌وانی سه‌ره‌كی له قه‌ڵه‌م بدرێ .
سه‌ره‌تای رۆمانه‌كه باس له بارێكی ئاسایی ده‌كا كه خه‌زنه‌ی كۆیله تێیدا ده‌ژی . مه‌به‌ست له باری ده‌روونی و ئه‌ندێشه‌یه‌تی . كاتێك به‌ته‌نیا ده‌چێته باخێكی دارخورما و له‌وێ بوونه‌وه‌رێكی سه‌یر ده‌بینێ كه نازانێ چییه . له‌كۆتاییدا له‌گه‌ڵی ده‌كه‌وێته قسه .. بینینی ئه‌و بوونه‌وه‌ره وای لێده‌كا بیر له ڕابردوو و ئێستای خۆی بكاته‌وه . دواتر له بوون و نه‌بوونی ئه‌و بوونه‌وه‌ره ده‌كه‌وێته گومان . كاتێكیش ده‌گه‌ڕێته‌وه ماڵی خاوه‌نه‌كه‌ی ، ئه‌و گومانه لێی نابێته‌وه ! . تاوای لێدێ نه‌ك ته‌نیا گومان له مرۆڤبوون یان ده‌عبابوونی بونه‌وه‌ره‌كه ده‌كا به‌ڵكو له خۆشی ده‌كه‌وێته گومان “ده‌بێ بڵێم منیش له‌وێدا خۆم به به‌شه‌ر نه‌ده‌زانی ئه‌وه‌نده‌ی وه‌ك ئه‌و به بوونه‌وه‌رێكی هاوشێوه قسه‌مان ده‌كرد . ئه‌گینا چۆن ئه‌و توانی به بوونه‌وه‌ری خۆی بمهێنێته قسه! . له‌و به‌ینه‌دا یان من به‌شه‌ر نیم یا ئه‌وه‌تا ئه‌و به‌شه‌ره .”
حاڵه‌تی نامۆبوونی له‌و چه‌شنه بۆ كه‌سێكی كۆیله و تاسه‌ر ئێسقان چه‌وساوه شتێكی ئاسایی یه . و ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه ترسناكتریش بێ وه‌ك چۆن حاڵه‌ته‌كه‌ی خه‌زنه به‌وه‌وه ناوه‌ستێ كه گومان له مرۆڤبوونی خۆی بكا ، به‌ڵكو وای لێدێ گومان له بوونی خۆشی بكا ، كه ئایا هه‌یه یان نییه؟!
“ئێوه ده‌زانن یه‌عنی چی ؟ ده‌زانن چی ده‌گه‌یه‌نێ، من بوونم نییه ” … “شته‌كانم ته‌واو لێ تێكه‌ڵ و پێكه‌ڵ بووه . ئێستا هیچم لێ حاڵی نییه . به‌ڵگه‌یه‌كیشم له‌سه‌ر بوونی خۆم پێ نییه” . ئه‌گه‌ر بپرسین ئایا كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان كه‌سایه‌تی له‌و جۆره‌ی تێدایه ، له‌كاتێكدا ئێمه له سه‌رده‌م و قۆناغێكی تردا ده‌ژین ؟ یان چی وای له به‌یان سه‌لمان كردووه رۆمانێك له‌سه‌ر كۆیله‌یه‌كی تورك له ژینگه‌ی به‌غدا ، به زمانی كوردی بنوسێ ؟ بۆ وه‌ڵامی ئه‌و پرسیارانه ده‌چینه لای شیكردنه‌وه‌یه‌كی (هه‌ندرێن)ی نوسه‌ر كه له‌سه‌ر رۆمانی (مسخ) ی كافكا كردوویه‌تی و ده‌ڵێ : ((لێره‌دا ناكرێ ئێمه به یادی خوێنه‌ری نه‌هێنینه‌وه كه ئه‌مڕۆ له كوردستاندا بێبه‌هایی كراوه به به‌ها ، به‌های پووچی بووه به پێوانه ، ده‌عه‌جانبوون ناخی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی ته‌نیوه‌ته‌وه . مرۆڤی كورد ده‌رگیری دۆخێكه كتومت به دۆخی (گرێگۆر له‌مسا) ده‌چێ له‌وێدا مرۆڤ ناچاره ئه‌و پڕۆسه‌ی مێگه‌لاندنه ، ئه‌و به‌مادده‌كردن ، به‌واسیته‌كردن به‌حیزبیكردن و به‌كاڵاكردنه قه‌بووڵ بكا و ببێته بونه‌وه‌رێكی ده‌عه‌جانبوو ، تاكو مه‌رجه سه‌پێنراوه‌كان پڕبكاته‌وه، كارێك په‌یدا بكا و له‌ده‌ست لۆمه‌ی ماڵ و خێزان و كۆمه‌ڵگا ڕزگاربێ )) خه‌زنه وه‌كو پاڵه‌وانی رۆمانه‌كه‌ی كافكا خۆی ناكوژێ به‌ڵكو بۆ سه‌لماندنی بوونی خۆی په‌نا ده‌باته به‌ر خوێنده‌واریه‌كه‌ی و ده‌ست ده‌كا به گێڕانه‌وه‌ی به‌سه‌رهاتی ژیانی كه له لاپه‌ڕه 24 ی ڕۆمانه‌كه‌وه ده‌ست پێده‌كا . سه‌ره‌تا باسی سه‌رده‌می منداڵی خۆی ده‌كا . كه دوای مردنی باوكی چۆن ناچار بووه به‌رده‌ستی برایه‌كه‌ی بكا ، كه ئه‌ویش شاگردی ئاسنگه‌رێك بووه . دوو خوشكی هه‌بووه هه‌رچه‌نده ناشیرین نه‌بوون كه‌چی نه‌یانتوانیوه شوو بكه‌ن ، چونكه دایكیان له‌به‌ر هه‌ژاری و نه‌داری ، نه‌یتوانیوه وه‌كو پێویست جیازیان بۆ دابینكا . هه‌زینه له منداڵیه‌وه خه‌ونی به‌وه‌وه بینیوه فێری خوێندن و نوسین بێ ، كه ئه‌مه ته‌نیا مافی منداڵی ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان بووه . به‌ڵام هه‌زینه له ده‌می خۆی ده‌گرێته‌وه و له‌وڕۆژانه كه‌مه‌ی كه وه‌ری ده‌گرێ ، هه‌ندێك پاره پاشه‌كه‌وتده‌كا تا بتوانێ خه‌ونه‌كه‌ی بێنێته دی ، دواتر له‌لای ئیحسان ئه‌فه‌ندی ، فێری خوێنده‌واری ده‌بێ ” ئه‌و پیاوه پاش ماوه‌یه‌ك له‌وانه ووتنه‌وه ، تێگه‌یشت كه ویستی زانستی له‌لام و خوازیاری فێربوونم گه‌وره‌یه . هه‌ر بۆیه به‌وه‌وه نه‌وه‌ستا فێری خوێنده‌واریم بكا به‌ڵكو كه‌وته ئه‌وه‌ی فێری خۆشنووسی و هه‌ندێ هونه‌ری وێنه‌كێشانیشم بكا ” .
كاتێك خه‌زنه له گێڕانه‌وه‌ی به‌سه‌رهاتی منداڵی ده‌بێته‌وه ،گومان و دوودڵیه‌كانی كه‌مێك ده‌ڕه‌وێنه‌وه “وه‌ختێ وه‌ك سێبه‌رێكی خۆم بیرم له خۆم ده‌كرده‌وه ، ده‌گه‌یشتمه‌وه ئه‌و بڕوایه‌ی كه هه‌م چونكێ من له جه‌سته‌یه‌كدام بۆیه سێبه‌ریشم هه‌یه. ده‌نا چۆن سێبه‌ر بێ جه‌سته ده‌بێ ! . ئه‌مه باره‌كه‌ی تۆزێ له‌لا ساده كردمه‌وه ، له‌لاشم ڕوون بوو كه بوونم هه‌یه و ڕاستم .”
ئه‌م ڕووداوه‌ی ئێستا واته نوسینی كتێبێك له‌سه‌ر ژیانی خۆی ، قۆناغه‌كانی دوایی ژیانی خه‌زنه‌یه و كۆتایی ڕۆمانه‌كه‌شه به‌ڵام نووسه‌ر وه‌ك هونه‌رێكی گێڕانه‌وه ئه‌م كاره‌ی كردوه . واته له لاپه‌ڕه‌كانی دواوه‌ی ڕۆمانه‌كه‌دا ده‌زانین خه‌زنه‌چۆن به‌سه‌رهاته‌كانی خۆی ده‌كا به كتێب .
له قۆناغی هه‌رزه‌كاریدا ، هه‌زینه سێ هاوڕێ ی ده‌بێ . ئه‌وانیش فێری خوێنده‌واری ده‌كا . و بازنه‌یه‌ك به ده‌وری خۆیاندا دروستده‌كه‌ن . هه‌ر ئه‌و خوێنده‌واریه فریایان ده‌كه‌وێ و ده‌بێته هۆی دامه‌زراندنیان . هه‌زینه له دیوانی حاكمی شار و دواتر له‌لای قازی گه‌وره داده‌مه‌زرێ . هاوڕێكانیشی به پله‌ی سه‌ربازی سواره داده‌مه‌زرێن “له‌كاتێكدا ژماره‌ی خوێنده‌وار به په‌نجه‌ی ده‌ست ده‌ژمێردرا ئێمه بووینه ناودارانی شاره‌كه و شانازیمان به‌وه‌وه ده‌كرد ، تا ڕاده‌یه‌كیش به ده‌عیه به‌رز ناوبرابووین به كورتی ئه‌و دۆزه ژیانێكی ئاسووده‌ی پێ به‌خشین )”.
ئه‌م ئاسووده‌ییه زۆر ناخایه‌نێ و به‌هۆی هه‌ڵه‌ی یه‌كێك له‌هاوڕێكانی بارودۆخیان لێ تێكده‌چێ . سوڵتان سزای هاوڕێكانی به ده‌ساڵ دوورخستنه‌وه ده‌دا و هه‌زینه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌دیوانی ئه‌ودا كاری كردووه سزاكه‌ی قورستر ده‌بێ .
“له‌سه‌ر فه‌رمانی سوڵتان له‌قبولحه‌ق خوا مه‌قامی بپارێزێ ، بڕیاریداوه كه هه‌زینه كوڕی نه‌سروڵا مه‌نه‌ته‌ك له بازاڕی كۆیله‌كاندا بفرۆشرێ و ته‌نها ئه‌و بازرگانانه بۆیان هه‌یه بیكڕن كه له سنووری ئه‌م شاره و شاره نزیكه‌كانی ده‌وروبه‌رمانه‌وه دوورن . هه‌زینه نه‌سروڵا مه‌نه‌ته‌ك چیتر بۆی نییه بگه‌ڕێته‌وه شاری گویلعوزار “.
هه‌زینه ده‌به‌نه بازاڕی كۆیله فرۆشان و بازرگانێك به‌ناوی ژه‌میل به 11 دینار ده‌یكڕێ .”به‌ڕێوه له‌گه‌ڵ ژه‌میل بیرم له‌وه ده‌كرده‌وه ڕاكه‌م ، ده‌شمزانی هه‌ر ده‌مگرنه‌وه جگه له‌وه‌ی هه‌ر له‌وساته‌وه ڕه‌وشتی كۆیلایه‌تییم پێوه نووسا ، ئیدی نه له بڕیار و نه هه‌ستی یاخیبوون و نه بۆچوونێكی خۆمم له‌لا نه‌ما هه‌موو هێزێكم به ترووكه‌ی چاوێك سڕایه‌وه ” هه‌زینه له‌لایه‌ن یه‌كه‌مین بازرگانی عه‌ره‌به‌وه ناوه‌كه‌ی ده‌كرێته خه‌زنه مه‌ملووك . و هه‌ستده‌كا خوێنده‌واریه‌كه‌ی هیچ دادی نادا بۆیه بڕیارده‌دا خوێنده‌واریی و خۆشنووسییه‌كه‌ی بشارێته‌وه “له هه‌موو ئه‌و شوێنانه‌ی ده‌فرۆشرام و ده‌كڕدرامه‌وه شه‌وانه به دزییه‌وه كتێبم ده‌خوێنده‌وه … كه‌سیان نه‌بوو هه‌ستی زوڵمی له‌لاجێنه‌هێشتبم ، ئه‌م له‌وی ده‌كڕیمه‌وه هه‌روه‌ك پێڵاو و نه‌عل به‌پێی قاچیان له پێیان ده‌كردم “دوای حه‌وت ساڵ له ده‌ستا و ده‌ستكردن خه‌زنه مه‌ملووك ده‌كه‌وێته لای دوا كڕیاری كه (عومه‌ر لنه‌زیر) ه و نزیكه‌ی چوار ساڵیش له‌وێ به‌سه‌رده‌با . لێره‌وه ڕۆمانه‌كه فراوانتر ده‌بێ و ده‌بێته شایه‌د حاڵی كه‌سایه‌تیه‌كانی دیكه … عومه‌ر لنه‌زیر به دڕنده‌ترین شێوه ده‌سه‌ڵاته‌كانی خۆی به‌سه‌ر هه‌موو مرۆڤه‌كان یان باشتر بڵێین به‌سه‌ر هه‌موو كۆیله‌كانی ماڵه‌كه‌دا ده‌سه‌پێنێ . خانمی لێده‌رچێ كه به‌ڕوكه‌ش ناچار بوو ڕێزی لێ بگرێ ، ده‌نا له كرۆكدا ئه‌ویش ژیانی له‌وان باشتر نه‌بوو ، عومه‌ر له‌پشت سه‌ری خانم سه‌ره‌ڕای ڕابواردن له‌گه‌ڵ جاریه‌كانی خۆی و هاوڕێكانی ، له‌گه‌ڵ غوڵامه‌كانیشدا ڕایده‌بوارد . و هه‌رچی درۆ و ده‌له‌سه و به‌دڕه‌وشتی هه‌یه له قسه و كرده‌وه‌كانیدا هه‌بوو . به بازرگانییه فێڵاویه‌كه‌شیه‌وه كه له دوكانه‌كه‌یدا ده‌یكرد . ده‌بوو نه‌ڕه نه‌ڕ و فرمانه‌كانی ئه‌و له ماڵه‌كه‌دا له‌سه‌رو هه‌موو شتێكه‌وه‌بن !
له ڕۆمانه‌كه‌دا به ڕۆشنی باسی چه‌وساندنه‌وه‌ی ئافره‌ت به شێوه‌ی جیا جیا كراوه . “من ئه‌وه‌نده‌ی بیرم له‌و كچه جاریانه ده‌كرده‌وه كه‌متر بیرم له خۆم ده‌كرده‌وه . هه‌ركچێكیان سێ چوار جار سكی پڕ كراوه و منداڵی لێ سه‌ندراوه . یان فڕێدراوه و كه‌س خۆی ناكاته خاوه‌نیان . ده‌بنه سكێكی هه‌ڵگر بۆ ڕه‌حم و تۆوێكی نه‌زۆك . له ئاستی كاڵایه‌كی حه‌ز و ئاره‌زووی خاوه‌نه‌كانیشیان نین و به‌وه‌شه‌وه ناوه‌ستن ده‌یاننێرنه لای پیاوانی تر”.
دوو جاریه‌كه‌ی ماڵی عومه‌ر لنه‌زیریش به هه‌مان شێوه . ئه‌و دوو كچه له به‌یانی تا ئێوارێ وه‌ستانیان نه‌بوو . ده‌بوو له‌كاتی پێویستیشدا بۆنموونه كاتێك خانم له ماڵی باوكی بایه، داخوازیه تایبه‌تیه‌كانی عومه‌ر لنه‌زیر جێبه‌جێ بكه‌ن !
هه‌رچی (ست مه‌عارف)ه كه خه‌زنه پێی ده‌ڵێ خانم . ژنێكی نه‌رم و نیان و سه‌نگینه … ژیانی به دوو قۆناغدا تێده‌په‌ڕێ پێش خوێنده‌واری و دوای خوێنده‌وار بوونی .
ڕۆژێكیان خانم پرسیار له خه‌زنه ده‌كا ده‌رباره‌ی ژیانی ڕابردووی .خه‌زنه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی خوێنده‌واریه‌كه‌ی ئاشكرا نه‌بێ ، ڕاستی له خانم ده‌شارێته‌وه وچیرۆكێك رێكده‌خا.ده‌ڵێ : باوكم له‌به‌ر هه‌ژاری فرۆشتوومی.خانمیش ده‌ردی دڵی خۆی بۆ هه‌ڵده‌ڕێژێ ” ده‌زانی خه‌زنه چیرۆكی ژیانی منیش زۆر له‌وه‌ی تۆوه دوور نییه منیش هه‌ر باوكم ئه‌م شووه‌ی پێكردم . كاتێ ته‌مه‌نم 17 ساڵ بوو ، دڵم به كوڕێكی خزمه‌وه بوو . خۆت ده‌زانی ژنی ئێره ناتوانن دڵی خۆیان هی خۆیان بێ و بیده‌ن به كه‌س ، له‌به‌رئه‌وه باوكم به دایكمی گوتبوو بازرگانێكی به‌ناوبانگ دێته خوازبێنیم ئیدی هه‌ر ئه‌و ساته زوو چرای دڵم به ده‌ستی خۆم كوژانده‌وه . تا تووشی ئازار نه‌بم له‌وكاته‌وه ده‌مه‌وێ تۆڵه‌ی لێ بستێنمه‌وه”.
ئه‌گه‌ر به‌راوردێك له‌نێوان شێوه‌ی ژیانی ژن له سه‌رده‌می كۆنی ناو رۆمانه‌كه و ئه‌مڕۆدا بكه‌ین ، هه‌ست به گۆڕانێكی ئه‌وتۆ ناكه‌ین . ئێستا له گوند و شارۆچكه‌كانی كوردستان نه‌ك له ته‌مه‌نی حه‌ڤده ساڵی بگره له ته‌مه‌نی دوانزه و سیانزه ساڵی ئه‌وكاره ده‌كه‌ن ته‌نانه‌ت باوك ئه‌و مافه به خۆیده‌دا له‌سه‌ر لانك چاره‌نووسی كچه‌كه‌ی یان كوڕه‌كه‌ی دیاری بكا . هه‌روه‌ها دۆخی ئه‌و ئافره‌ته بیانیانیانه‌ی له‌ماڵی به‌رپرسه‌كانی كوردستاندا كارده‌كه‌ن زۆر له ژیانی جاریه‌كانی ئه‌وكاته باشترنییه !.
له‌سه‌ره‌تای هاتنی خه‌زنه مه‌ملووكدا خانم سه‌ره‌ڕای كاروباری ماڵه‌كه‌ی خۆیان . خه‌زنه‌ی به كارێك یان باشتر بڵێن به فێڵێك ده‌نارده لای ژنه بازرگانه‌كانی دیكه . ئه‌وانیش بۆ تۆڵه سه‌ندنه‌وه له مێرده‌كانیان له‌گه‌ڵ خه‌زنه‌دا ڕایانده‌بوارد و خه‌زنه نه‌یده‌توانی بڵێ نا . ده‌بوو نهێنیشیان بپارێزێ . له‌به‌رامبه‌ردا بڕێك پاره‌یان ده‌دایه كه ده‌كرێ ئه‌مه به له‌شفرۆشی پیاوان له‌قه‌ڵه‌م بدرێ و له‌شكڕه‌كانیش ژنن .
شێوازی هه‌ڵسوكه‌وتی خانم له‌گه‌ڵ خه‌زنه‌دا و گفتوگۆ به‌رده‌وامه‌كانیان ، وا له خه‌زنه ده‌كه‌ن نهێنی خوێنده‌واریه‌كه‌ی بۆ بدركێنێ و به‌ڵێنیشی پێبدا كه فێری خوێندن و نووسینی بكا . سه‌ره‌تا كاره‌كه زه‌حمه‌ت بوو به‌ڵام وورده .. ورده ڕاهاتن “دووساڵێكمان به‌وشێوه‌یه به دزیه‌وه به‌سه‌ربرد من فێرم ده‌كرد . ڕسته نه‌ما بیستبێتم و به‌وم نه‌گوتبێ . وایلێهات بڵێ خه‌زنه تۆ ده‌رگای ژیانت بۆمن كرده‌وه .له‌ژیانمدا ئه‌وه‌نده هه‌ستم به ئازادی نه‌كردووه . قه‌ت ڕووینه‌داوه به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستام هێنده شادبم “.
خانم قۆناغی فێربوون جێده‌هێڵێ و ده‌چێته قۆناغی كتێب خوێندنه‌وه‌وه . ڕێگای به خه‌زنه‌دا بچێ له‌لای شێخ مه‌رجیع كتێب بهێنێ . شێخ مه‌رجیع پێشتر به دیقه‌تی خۆی به خوێنده‌واریه‌كه‌ی خه‌زنه‌ی زانیبوو . زۆر ڕێزی ده‌گرت و وه‌ك مرۆڤ و هاوتای خۆی سه‌یری ده‌كرد . لێره‌دا خوێنده‌واری ده‌بێته فریاد ڕه‌سی ست مه‌عارف و سه‌ره‌ڕای به‌خته‌وه‌ری ، ئاستی بیركردنه‌وه و تواناكانی گۆڕانیان به‌سه‌ردادێ ، ده‌یكه‌ن به كه‌سێكی ئازاتر له‌جاران ، به جۆرێك بتوانێ جورئه‌ت وه‌به‌رخه‌زنه بنێ ، كه له كۆتایی ڕۆمانه‌كه‌دا ڕووبه‌ڕووی عومه‌ر لنه‌زیر ببێته‌وه . لێره‌وه چیتر په‌یوه‌ندی نێوان خانم و خه‌زنه ، په‌یوه‌ندی خانم و كۆیله‌یه‌ك نییه . به‌ڵكو ده‌گۆڕێ بۆ هاوڕێیه‌تیه‌كی بێوێنه . ئه‌مه‌ش خاڵێكی وه‌رچه‌رخانی گرنگه له په‌یوه‌ندی نێوان ژن و پیاو . “هه‌ردووكمان به نهێنی چای زه‌نجه‌بیلمان ده‌خوارده‌وه و موحه‌له‌بی به شیر و زه‌عفه‌رانمان ده‌خوارد و باسی شیعر و چیرۆكمان ده‌كرد ، جاری واشبوو هه‌ندێ بابه‌تی سۆفیگه‌رایی و فه‌لسه‌فه‌شمان ده‌وروژاند . بڕواده‌كه‌ن یان نا ئه‌وه كه‌یفی خۆتانه . ئه‌و ژنه نه‌خوێنده‌واره لێهاتوویه‌كی لێده‌رچوو ده‌یتوانی هه‌ر به‌تاق و ته‌نها وڵاتێك به‌ڕێوه‌به‌رێ”.
دیسانه‌وه خۆشی ته‌مه‌نی كورته و ڕۆژێك عومه‌ر لنه‌زیر له‌ناكاو دێته‌وه ماڵێ و یه‌كسه‌ر ده‌چێته نهۆمی سه‌ره‌وه . ده‌بینێ خه‌زنه به‌رامبه‌ر خانم دانیشتووه و كتێبی بۆ ده‌خوێنێته‌وه چاوی ده‌چێته پشتی سه‌ری و هه‌رچی سوكایه‌تی یه به خه‌زنه‌ی ده‌كا . ئه‌وه‌ش كه به‌لایه‌وه قورسه ئه‌وه‌یه كه خه‌زنه خوێنده‌وار بوونی خۆی شاردوه‌ته‌وه . له‌وڕۆژه‌وه خه‌زنه ناتوانێ رووبه‌ڕووی عومه‌ر لنه‌زیر بێته‌وه به‌ڵام خانم هه‌میشه هانی ده‌دا بڕوای به خۆی بێ .”هه‌میشه ئه‌وه بخه‌ره پێش چاوت تۆ پڕ زانستیت ئیدی خۆت به‌كه‌م مه‌بینه . ده‌زانی چی؟ ده‌بێ ڕۆژێك تۆ لێره بڕۆی و ده‌نگی خۆت بدۆزیته‌وه “.
عومه‌ر لنه‌زیر كه خاوه‌نی خه‌زنه‌یه پێیوایه ده‌بێ خاوه‌نی بیر و به‌هره‌كانیشی بێ . دوای ئه‌وه‌ی به‌خوێنده‌واریه‌كه‌ی ده‌زانێ . فرمانی به‌سه‌ردا ده‌كا كه كتێبێك بنووسێ ، له‌سه‌ر هه‌ر شتێك كه خۆی بیه‌وێ . له به‌رامبه‌ر سه‌رپێچیكردنیشیدا چه‌ند سزایه‌كی بۆ داده‌نێ . خانم هانیده‌دا كتێبه‌كه بنووسێ و بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش پرس و ڕا به شێخ مه‌رجیع بكا. ئه‌ویش رێنوێنیده‌كا كه دوو كتێب بنوسێ ،یه‌كێكیان بۆ خۆی و هه‌موو شتێكی تێدا بنوسێته‌وه . ئه‌ویتریش بۆ عومه‌ر لنه‌زیر كه ته‌نیا له یه‌ك ڕسته پێكبێ! . خه‌زنه‌ش دوای بارێكی ده‌روونی نائاسایی و بیركردنه‌وه‌یه‌كی زۆر ده‌ست به نووسینی كتێبه‌كه ده‌كا . له به‌یانی جه‌ژنی ڕه‌مه‌زاندا ، دوای نانخواردن عومه‌ر لنه‌زیر بانگی خه‌زنه ده‌كا و فرمان ده‌كا كتێبه‌كه‌ی بۆ بهێنێ . خه‌زنه‌ش ئه‌و كتێبه‌ی كه له‌م تاكه ڕسته‌یه (من ادام شقا‌و الاخرین لن ینال الا سم الحیاه) پێكدێ و له‌سه‌ر پێشنیاری خانم نوسیویه‌تی ، ده‌داته ده‌ستی . ئه‌ویش ده‌هری ده‌بێ و ده‌یه‌وێ په‌لاماری خه‌زنه بدا . هه‌ر له‌وكاته‌دا خانم هه‌ڵده‌داتێ و به توڕه‌ییه‌وه چه‌ند قسه‌یه‌كی هه‌قی پێده‌ڵێ و خوێنده‌واری خۆشی ئاشكرا ده‌كا . به‌مه هه‌ڕه‌شه و نه‌ڕه‌كانی عومه‌ر لنه‌زیر توندتر ده‌بن و ده‌كه‌وێته لێدانی خه‌زنه . خانمیش هانیده‌دا چیتر ئه‌مه قبوڵ نه‌كا “هه‌ستت بجوڵێ خه‌زنه ، ئامان خۆتی بۆ جێ مه‌هێڵه ده‌نا هه‌تا ماوی له دونیادا نابیته‌وه به به‌شه‌ر !” كاتێك خه‌زنه هه‌ستده‌كا عومه‌ر لنه‌زیر خه‌ریكه ده‌ستدرێژی ده‌كاته سه‌ر ، له ده‌ستی ڕاده‌كا و چه‌ند جارێك به ده‌وری بیری ئاوێك كه له حه‌وشه‌كه‌یاندایه ده‌سوڕێنه‌وه . له‌پڕ، عومه‌ر لنه‌زیر ده‌كه‌وێته ناو بیره‌كه‌وه و هه‌موویان ده‌حه‌په‌سێن … ست مه‌عارفیش خه‌زنه ئازاد ده‌كا .”خه‌زنه له‌م ساته‌وه ئیدی به‌سیه‌تی و بڕۆ . تۆ ئازادی . هه‌رچی ده‌سه‌ڵاته ده‌تده‌مێ و بڕۆ خۆت بڕیاری خۆت بده . له‌مه‌ودوا من ده‌بمه مامۆستا و وانه‌كانی تۆ به كه‌سانی دی ده‌ڵێمه‌وه . خه‌می ئه‌و دوو كچه‌شت نه‌بێ هه‌تا مابم ناهێڵم بكه‌ون . و ده‌بنه یه‌كه‌م خوێندكارم “.
خه‌زنه دوای ڕۆیشتنی بیرده‌كاته‌وه و ده‌گاته ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه عومه‌ر هه‌ر به جه‌سته مردووه و خێوه‌كه‌ی له خه‌یاڵی ئه‌ودا هه‌ر ده‌مێنێته‌وه . بۆیه بڕیارده‌دا ببێ به بازرگان ! .”مردن ڕه‌تكردنه‌وه‌ی نییه . كه‌س لێی قوتار نابێ،بۆیه هه‌وڵده‌ده‌م هه‌رهیچ نه‌بێ له‌ئازار دوور بكه‌ومه‌وه.ئه‌مه‌ش به‌غه‌یری بازرگانبوون نایه‌ته‌دی” سه‌ره‌تاش هه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی له ئازار دوور بكه‌وێته‌وه كۆیلایه‌تی قبوڵكرد و ڕاینه‌كرد.
كۆتایی ئه‌م رۆمانه دوو شتمان پێده‌ڵێ :- 1. بیهێزی و قبوڵكردنی كۆیلایه‌تی ،سیفه‌تێكی سروشتی ژن نییه وه‌كو چۆن هی پیاویش نییه ،به‌ڵكو ئه‌وه بارودۆخ و زه‌مینه‌یه كه‌سایه‌تییه‌كان لاواز یان به‌هێزده‌كا .
2. كۆمه‌لگه به‌ئاقارێك گه‌یشتووه ،تێیدا مرۆڤ یا كۆیله‌یه ،یان خاوه‌ن كۆیله .له‌نێوانیاندا پانتاییه‌ك بۆ ئازادی راسته‌قینه نییه .خۆ ئه‌گه‌ر هه‌شبێ له‌شێوه‌ی درزێكدا ده‌بینرێ !.
سارا فه‌قێ خدر
شوباتی 2013
———————–
سه‌رچاوه‌كان/
1. چاوپێكه‌وتنی (ئیدریسی عه‌لی) له‌گه‌ڵ (به‌یان سه‌لمان) دا – سایتی ده‌نگه‌كان .
2. (ده‌عه‌جانبوون وه‌ك دۆخێك له ئازادی) نووسینی هه‌ندرێن- سایتی ده‌نگه‌كان .
