یه‌حیا حه‌سه‌ن ئه‌و شاعیره‌ی كۆمه‌لگه‌ی دانماركی هه‌ژاند
یه‌حیا حه‌سه‌ن كوڕێكی گه‌نجه له 19.5.1995 له دانمارك له خێزانێكی به‌ڕه‌چه‌ڵه‌ك فه‌له‌ستینی له دایك بووه. كاتێك بچووكتر بووه ده‌زگاكانی كۆمه‌ڵایه‌تی له دایك و باوكی ده‌سێنن و لای خێزانێكی دانماركی دایده‌نێن تا به‌خێوی بكه‌ن.
له 17.10.2013 یه‌كه‌مین كۆمه‌ڵه شیعری له لایه‌ن ده‌زگای گویلندندال بۆ چاپ كرا.
یه‌حیا حه‌سه‌ن شیعره‌كانی به زمانی دانماركی ده‌نووسێت. ئێستا دوای دوو مانگ به‌سه‌ر ده‌رچوونی ئه‌م دیوانه شیعره زێتر له 100000 دانه‌ی لێفرۆشراوه. ئه‌مه‌ش ژماره‌یه‌كی پێوانه‌ییه له دانمارك بۆ كه‌سێك كه یه‌كه‌م دیوانی ده‌ربكات. ژماره‌ی پێشوو 95000 دانه‌یه و له ساڵی 1977 تۆمار كراوه.
هه‌روه‌ها مافی وه‌رگێڕان و له‌چاپدانی تا ئه‌م ساته فرۆشراوه‌ته ووڵاتانی نه‌رویج و هۆله‌ندا و ئیتالیا و ئه‌لمانیا.
میدیاكانی دانمارك به هه‌موو شێوه‌كانیانه‌وه هه‌موو رۆژێك باسی ده‌كه‌ن. له هه‌مان كاتدا میدیاكانی ئه‌مه‌ریكا و زۆر ووڵاتانی تری ئه‌وروپا باس و خواسی ئه‌م شاعیره به سه‌رنجه‌وه ده‌گوازنه‌وه. كۆمه‌ڵێك هۆكاری گرنگ هه‌ن كه وایان كردووه ئه‌م گه‌نجه وا به‌م جۆره ببێته مایه‌ی سه‌رنج و باسكردن.
ره‌خنه‌گران و نێوه‌نده رۆشنبیری و میدیاكان زۆر به ئه‌رێنی رووناكییان خستۆته سه‌ر دیوانه‌كه، كه باس له سه‌رده‌می منداڵی و گه‌شه‌كردنی شاعیره‌كه ده‌كات له كه‌ش و هه‌وایه‌كی پڕ توندوتیژی و تاوان و فه‌رامۆشكردندا. له هه‌مان كاتدا ئه‌م شاعیره له دیوانه‌كه‌یدا ره‌خنه‌یه‌كی توند ئاراسته‌ی باوك و دایكی خۆی و هه‌موو بێگانه هاوته‌مه‌نه‌كانی ئه‌وان ده‌كات.
شیعره‌كان زۆر بوێرانه په‌رده له‌سه‌ر ژیانی ژماره‌یه‌كی زۆر له‌و خه‌ڵكانه لاده‌دات كه به دووڕوویی و فرت و فیڵ و بێ ره‌وشت و بی به‌ها ده‌ژین. شیعره‌كان هاوارێكن به‌رووی ئه‌و كه‌سانه ده‌ته‌قنه‌وه كه ژیانی هه‌زاران گه‌نجی وه‌كو یه‌حیایان كردۆته دۆزه‌خ له ژێر ناوی ره‌وشتی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئایینی و په‌روه‌رده‌ی ناڕاست و نادروست. ئه‌م جۆره ره‌فتاره‌ی له لایه‌ن دایك و باوكانه‌وه له نێو ئه‌و كۆمه‌ڵگا بچووكه داخراوانه‌ی بێگانه‌كان له ئه‌وروپا كه بوونه‌ته هۆی ئه‌وه‌ی یه‌حیا و هه‌زارانی وه‌ك ئه‌و له گه‌شه‌كردنێكی ئاسایی و منداڵییه‌كی ئاسووده و كامه‌ران و راست بێبه‌ش بن و هه‌ر له منداڵییه‌وه شوێنی ئاسایی خۆیان له قوتابخانه‌كان نه‌گرن و له جیاتی خوێندن و مه‌عریفه‌ت وه‌ده‌سهێنان رێگای خراپه‌كاری و ناركۆ و دزی و تاوان و راوڕووت و جه‌رده‌یی بگرنه‌به‌ر.
یه‌حیا خۆی ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر له‌لایه‌ن پۆلیسه‌وه ده‌سگیر كراوه به تۆمه‌تی راورووت و دزی. ئێستا له قوتابخانه‌ی نووسه‌ران ده‌خوێنێ، ئه‌و قوتابخانه‌یه‌ی نووسه‌ری به توانا بۆ دوارۆژ ئاماده ده‌كات.
بێگومان ئه‌و باره‌ی ئه‌م شاعیره لاوه‌ی تێكه‌وتووه هه‌میشه بێ كێشه گرفت نییه.
ئه‌وه‌ی هیچ گومانی تێدا نییه یه‌حیا حه‌سه‌ن شاعیرێكی تا بڵێی تووڕه‌یه. تووڕه‌ییه‌كه‌ی له‌وه دێت كه برینداره و برینه‌كانیشی زۆر گرانن.
له‌میانی شیعره‌كانی به‌شێك له‌ره‌خنه‌كانی ئاراسته‌ی دووڕوویی ئه‌و كه‌سانه ده‌كات كه له ژێر په‌رده‌ی ئایینه‌وه، به‌تایبه‌تی موسلمانه‌كان، ره‌فتاری نابه‌جێ ده‌گرنه‌به‌ر و چه‌نده‌ها خراپه‌كاری ئه‌نجام ده‌ده‌ن.
ئه‌م ره‌خنه توندوو تیژانه بێگومان وایان كردووه كه كۆمه‌ڵه كه‌سانێك كاردانه‌وه‌ی زۆر توندییان هه‌بێ و هه‌ڕه‌شه‌ی توند و ترسناك و تۆقێنه‌ر له یه‌حیا بكه‌ن. ته‌نانه‌ت هه‌ندێك به هه‌ڵگه‌ڕاوه له كولتوور و ئایینی باوك و باپیرانی تاوانباری ده‌كه‌ن و مۆری ناپاكی له نێوچه‌وان ده‌ده‌ن.
هه‌ڕه‌شه‌كان زۆر جیددین به‌ڕاده‌یك ئێستا ئه‌و شاعیره لاوه 24 سه‌عات له‌لایه‌ن پۆلیسه‌وه پارێزگاری له ژیانی ده‌كرێت. له ئێواره كۆڕێكی شیعر خوێندنه‌وه له یه‌كێ له زانكۆكان زیتر له هه‌زار كه‌س ده‌یانویست ئاماده‌بن به‌ڵام هۆڵه‌كه ته‌نیا جێگای 180 كه‌سی تێدابوو. كۆمه‌ڵێك له نه‌یارانی له‌ده‌ره‌وه‌ی هۆڵه‌كه ده‌نگی هاوار و هه‌ڕه‌شه‌یان به‌رز كردبووه‌وه.
هه‌ر له هه‌مان هه‌فته‌دا له كاتی چاوه‌ڕوانی شه‌مه‌نده‌فه‌ردا له وێسگه‌ی ناوه‌ندی كۆپنهاگن كه‌سێك هێرشی كرده‌سه‌ر و زامداری كرد. تاوانباره‌كه ده‌سگیر كراو له دادگا 5 مانگ زیندانی بۆ بڕایه‌وه. یه‌حیا حه‌سه‌ن كه وه‌كو شایه‌ت ئاماده‌ی دادگابوو ووتی من ئه‌و كابرایه ناناسم و دادگاش هه‌رچییه‌كی لێده‌كات په‌یوه‌ندی به منه‌وه نییه.
ئێواره‌ی 26.11.2013 كۆڕێكی تری بۆ خوێندنه‌وه‌ی شیعره‌كانی له شاری ئۆدینسه به‌ست. ژماره‌ی ئه‌و پۆلیسانه‌ی بۆ پاراستنی ره‌وشی كۆڕه‌كه و ده‌وروبه‌ری كاریان ده‌كرد ده‌گه‌یشته 150 پۆلیس. له مێژووی ئه‌م شاره‌دا پۆلیس ئه‌ركی وا مه‌زنی پێنه‌سپێردراوه.
كه‌ناڵی تی ڤی 2 كه كه‌ناڵێكی سه‌ره‌كی ته‌له‌فزیۆنه له دانمارك سه‌عات و نیوێكی بۆ گواستنه‌وه‌ی
راسته‌وخۆی كۆڕه‌كه ته‌رخان كردبوو. ئه‌مه له كاتێكدابوو كه پارته سیاسییه‌كانی ناو په‌رله‌مان گفتوگۆی توندیان له‌سه‌ر بودجه ساڵی 2014 هه‌بوو. ته‌له‌فزیۆنه‌كه له جیاتی گفتوگۆ سیاسیه‌كان كۆڕه‌كه‌ی پێشان ده‌دا.
له كۆتایی ئه‌م پێشه‌كیه كورته حه‌ز ده‌كه‌م ئاماژه به خاڵێك بده‌م. ئه‌و كێشانه‌ی له ووڵاتێكی وه‌كو دانمارك و ووڵاته ئه‌وروپییه‌كانی تردا هه‌ن و په‌یوه‌ندیان به ژیانی ژماره‌یه‌كی زۆر له خه‌ڵكانی بێگانه و مهاجیره‌كان هه‌یه، كێشه‌ی زۆر گه‌وره و جیددین. له‌وانه‌یه كێشه‌كان له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ئه‌وه‌نده سه‌نگاییان نه‌بێت.
لێره‌دا چه‌ند نموونه‌یه‌ك له شیعره‌كانی یه‌حیا حه‌سه‌ن راسته‌وخۆ له دانماركییه‌وه ده‌كه‌مه كوردی.
منداڵی
پێنج منداڵ به‌ڕیز وه‌ستاون… باوكێك دارێكی به‌ده‌سته‌وه‌یه
یه‌ك دنیا قیژه و گریان و گۆمێك میز له به‌ر پێیان
بۆ پێشبینی
به نۆره ده‌ستمان ره‌پێش ده‌كه‌ین
خۆشكه‌كه‌م زۆر خیرا له‌سه‌ر ئه‌م پێیه‌ی بۆ سه‌ر ئه‌و پێیه‌ی
هه‌ڵده‌په‌ڕێ
میز تاڤگه‌ی به‌ستووه به نێو قاچه‌كانیدا
جارێك ئه‌م ده‌سته و دواتر ئه‌وی تریان
ئه‌گه‌ر ده‌سته‌كه دره‌نگ هاته‌پێش لێدانه‌كه كوێرانه به‌ر شوێنیك ده‌كه‌وێ
لێدانێك، قیژه‌یه‌ك، ژماره‌یه‌ك، 30 یان 40…هه‌ندێ جار 50
له راكردن بۆ ده‌ره‌وه، دوا لێدان به‌ر لنگ و له‌ته‌ر ده‌كه‌وێ
هه‌ردوو شانه‌كانی براكه‌م ده‌گرێ و راستی ده‌كاته‌وه
به‌رده‌وام ده‌بێ و لێدانه‌كان ده‌ژمێرێ.
سه‌رم شۆڕ ده‌كه‌مه‌وه و چاوه‌ڕوانی نۆره‌ی خۆمم
دایكم قاپه‌كان له ده‌رگای ده‌ره‌وه ده‌شكێنێت
له هه‌مان كاتدا ته‌له‌فزیۆنی ئه‌لجه‌زیره
وێنه‌ی بولدۆزه‌ری به‌كار و لاشه‌ی له‌ت و په‌ت بوو ده‌گوازێته‌وه
له كه‌رتی غه‌ززه‌دا خۆره‌تاوه.
پێشبینی نه‌كردن له فێبریوه‌ردا
هێمنی هێمنییه و
خۆڕسكانه گه‌شه ده‌كات
دۆزه‌خی تۆ هی منه
به‌و ئومێده‌ی له‌سه‌ر نووكی په‌نجه‌كانمه‌وه‌یه، من داگیری ده‌كه‌م
مه‌سه‌له‌كه به‌و راده‌یه ئاسانه
چاوه‌كانی تۆ خه‌یاڵێكن
پارانۆیای من شه‌وانه پێده‌كه‌نێت
من له هۆش خۆم نیم و له هه‌وادا ده‌له‌نگێمه‌وه
بێ ره‌گه‌ز، له هه‌وایه‌كی رووتدا
له نێو بیركردنه‌وه‌دا ته‌قڵه لێده‌ده‌م
له مانگی فێبریوه‌ردا خه‌ونێكم بوو
ئیتر هۆشیاربه ماچه‌كانت ده‌خه‌یته كوێ
دوور نییه به‌و شوێنه‌وه بنووسێن و لێی نه‌بنه‌وه
تۆ هه‌ندێ شت ده‌ڵێیت و من هه‌ندێ
به‌ڵام من ناتوانم هه‌روا به دوای بگه‌ڕێم و پاشتر به‌لاوه‌ی نێم
جگه‌ره‌یه‌كی تر داده‌گیرسێنم و سه‌یری خۆرهه‌ڵاتنێكی تر ده‌كه‌م
ده‌بێ ئه‌مه تۆ بیت
سوتووی جگه‌ره‌كه داده‌ماڵم
شه‌رابی نێو كارتۆنه‌كه له شیعر به‌تاڵ ده‌كه‌م
پێت ده‌ڵێم بریسكه‌ت بكه به گریان
به‌ڵام ئاگادار به
من هاوڕێیه‌كی ئه‌وتۆم
زۆر به دووری مه‌زانه بێباك بم لێت
به‌ڵام به‌ر له‌وه‌ی چه‌ند درزێك له هه‌میشه‌ییدا به‌دی بكه‌ین
ده‌بێ به‌ری داره‌كه بخۆین و خیانه‌ت له‌خودا بكه‌ین
ده‌بێ بۆ یه‌كه‌مجار له ژیانماندا كۆكایین به‌لووت هه‌لمژین و
دێرێك له له‌خۆباییبوون به گۆرانی بچڕین
پێویسته وا بكه‌ین
ئه‌وان یۆتۆپیاكان به جیا له خه‌ونه‌كان سه‌رده‌بڕن
پیاوه جل ره‌شه‌كه خوێنی دڵ ده‌كاته زێرابه‌كانه‌وه
هاوین هه‌م قه‌ده‌ره و هه‌م زیندان
منیش ترسنۆكێكی ئه‌وتۆم
خه‌ون به ئاینده له باوه‌شی تۆدا ده‌بینم، به‌ڵام بێ ئه‌نجام
پارانۆیای من پێده‌كه‌نێ و منیش له‌گه‌ڵی پێده‌كه‌نم
ده‌ڵێن هه‌ڵسه له‌خه‌و و بۆنی دامێنی ئافره‌ت بكه
كه‌چی من گڕ له ووشه‌كان به‌رده‌ده‌م
رووم وه‌رده‌گێڕم
ئه‌وان ئازار ده‌چێژن
به‌ڵام ئه‌م شه‌ڕه شه‌ڕی من نییه
گۆشتی من نامۆ كراوه
شۆسته‌كه هی من نییه
له ژێر خۆره‌تاودا خه‌نده ده‌كه‌م
زۆر حه‌ز ده‌كه‌م بدوێم
به‌ڵام له‌باره‌ی ئه‌مه‌وه نا
تێبینی ده‌كه‌م ده‌ترسم
جگه‌ره‌یه‌كی تریش هه‌ڵده‌مژم
خۆت له‌م تاریكییه به‌دوور بگره
هه‌موو ئه‌وانه‌ی تۆیان خۆش ده‌وێت ئه‌م ئامۆژگارییه‌ت ده‌كه‌ن
هه‌موو ده‌یانه‌وێ سوارت بن
هێنده‌ی تر نابات له‌نێو چاڵێكدا به مردوویی كه‌وتوویت
به شیعره‌كانی خۆت خنكاویت
قژی لوولی هۆمۆئاسات رزگارت ناكات
هێشتا زووه تاوه‌كو هه‌ستت ناسك بێت
زووه تاوه‌كو جۆینێك داگیرسێنیت و
ببیته یه‌كێكی ئه‌وتۆ رێگای په‌ناوپێچ بگرێت
بێ ئه‌وه‌ی هیچ كارێكت به خواوه هه‌بێت
وه‌كو منداڵێكی بچووك به‌جووله‌ی ده‌ست ماڵئاوایی ده‌كه‌م
یه‌ك دوو سێ له نێو نه‌مان و له ناوچووندا
