Skip to Content

Sunday, December 8th, 2024
بۆچی وازمان لە لڤین هێنا؟

بۆچی وازمان لە لڤین هێنا؟

Closed
by November 20, 2008 گشتی

 بۆچی وازمان لە لڤین هێنا؟
 
 خوێنەرانی خۆشەویست؛ كاتێك ئێمە هەواڵی دەستلەكاركێشانەوەی خۆمانتان پێڕادەگەیەنین، لە پرسەداین، نەك شادومان، چونكە ئەمڕۆ گۆڤاری لڤین لە دۆخێكی ناشەفافو پڕ لە پێشێلكاریی ئیتیكیىو میساقی شەرەفی رۆژنامەوانییدا دەژى كە چیتر ناتوانین لەوە زیاتر قبوڵیبكەین، ئەمەش پاش زیاتر لە ساڵو نیوێك لە هەوڵی چاكسازیىو بێئەنجامبوونى بوو. دوایین كۆبوونەوەی سآ مانگ بەر لە ئێستاش، ستافی نوسین كۆبووینەوە بۆ ئەوەى كە ئەو دۆخەى ناو گۆڤارەكە بگۆڕین، كە تیاشیدا ئەو داواكارییانەى لای خوارەوەى لەخۆگرتبوو و بڕیاربوو كاریان بۆ بكەین، بەڵام دوای چەندینجار بەڵێندانی سەرنووسەرو دواى ئەوەى هیچ  هەنگاوێكى كردەییمان نەبینى بۆ جێبەجێكردنیان، بۆیە ئیتر ناچارین پێتانبڵێین: دۆستانو خوێنەرانی گۆڤاری لڤین؛ ئەوە ئێمە بووین دوای چەندین كاری سەركێشانەی رۆژنامەوانیىو كاركردن لەسەر پەتەكانی مانو نەمان، دەستلەكاركێشانەوەی خۆمان رادەگەیەنین، چونكە دواهەمین پێشنیاری ئێمە بۆ چاكسازی ئەم 15 خاڵەی بەردەستتانە كە داوای جێبەجێكردنیمان لە سەرنووسەر كردو بەداخەوە بە (نەخێر) وەڵامیداینەوە، لەكاتێكدا سەرجەمیان ئەو خاڵانە بوون كە لە ناو كۆنووسی دانیشتنەكانی گۆڤارەكەدا لەسەریان رێكەوتبووینو پێكەوە خالأ بەخالأ بڕیارمان لەسەر دانو جێبەجێنەكران.
 خوێنەرانى گۆڤارى لڤینیش دڵنیا دەكەینەوە كە لە پشت هەر خاڵێكی پرۆژەكەوە چەندین هەڵەی كوشندە هەیە، بەڵام لەبەر دۆخی ناسكی رۆژنامەوانییمان لە ئێستادا بڵاویانناكەینەوە، ئەگەر پێویستیشیكرد یان ناچاریانكردین ئەوا یەك بەیەك بڵاویاندەكەینەوە.
 وەك وەبیرهێنانەوەیەكیش، حەزدەكەین بە بیرتانى بێنینەوە؛ كاتێك ئەم پێشنیارانەمان خستە بەر دەستی سەرنووسەر، لە حاڵى جێبەجێكردنیاندا ئامادەبووین هەموو قوربانیدانێك لەو پێناوەدا قبوڵبكەینو لەسەر كارى خۆمان بەردەوامبین، بەڵام كاتێك ئەم گۆڤارە لە هیچ روویەكەوە دڵخوازى ئێمە نییە، ناشتوانین كارى تیا بكەین.
 بۆیە دواجار بە بڵاوكردنەوەی ئەم نووسینو پرۆژەپێشنیاركراوە ماڵئاوایی لە خوێنەرانی ئەو گۆڤارە دەكەینو بابەتەكانی چەند ساڵى رابردووی ناو گۆڤارەكەش رەتكەرەوەی ئەو تۆمەتانەن كە لێرەو لەوآ "دۆستەكانی دوێنآ"مان بۆماندروستدەكەن. 
 دەقی پرۆژە پێشنیاركراوەكە:
 
 لەپێناو لڤینێكى پیشەیىو بەدەزگابوودا
 "لەمەدا دەبێت هەموومان وەكو یەك بیربكەینەوە"
 
 دواى چەندەمینجار رەخنەگرتنو هەڵوێستەكردنو داواكاریى بۆ چاككردنى ئەو دۆخەى لە گۆڤارى لڤیندا هەیە، (كە بریتییە لە دۆخى فەوزاو ناشەفافیەتو دیوەخانگەرێتیى)، هەروەها بۆ بەدەزگاییكردنى گۆڤارەكەو خۆبەدوورگرتن لە مەزاجى شەخسىو نەبوونى شەفافیەت لە بوارى مادیىو پەیوەندییەكانو سەرچاوەكانى زانیارییدا، هەروەها وەكو ئامادەسازییەك بۆ ئەو پیاچوونەوەیەى كە بڕیاربوو بە ستایلى كاركركردنو شێوازى مامەڵەكردن لەگەلأ رووداو و كێشەكانى كۆمەڵگەى كوردییدا بیكەین، بۆ ئەوەى ئەم گۆڤارە لەو فەوزاو دیوەخانگەرێتییە رزگاریببێتو ببێتە دەزگا یان كۆمپانیایەكى خاوەن هەیكەلو ئیدارەو بۆردێكى ئیشكردنى روون (كە ئێمە بەر لە سالأو نیوێك داوامانكردو هیچكامێك لە داواكارییەكان جێبەجێنەكران).
  ئێمە كە لە خوارەوە ناومان هاتووە داواى ئەم چاكسازییانەى خوارەوە دەكەین:
 1. مەلەفى كردنى لڤین بە دەزگا یان كۆمپانیایەكى میدیایى سەر لەنوآ بخرێتەوە بەر باسو لە زووترین كاتیشدا جێبەجێبكرێت، لە ماوەیەكدا كە لە مانگێك زیاتر تێنەپەڕێت.
 2. دەبێت بۆردێكى كاركردنى روونو ئاشكرا دابنرێت كە تیایدا هەر لە سەرنووسەرەوە هەتا پاسەوانى بارەگاى گۆڤارەكە كاریان روونو ئاشكرابێت، ئەو بۆردە دەبێت ئەركو مافو سنوورى دەسەڵاتەكان روونبكاتەوە.
 3. مەلەفى پارەو پەیوەندى بە هیچ جۆرێك نابێت دوو كەس یان تەنها كەسێك تەحەكومیان پێوەبكات، هەر لە ئەم ساتەشەوە دەبێت لیژنەیەك دابنرێت بۆ پارەسەرفكردنو شتكڕینو دیاریكردنی بەخششو موكافەئەو هەر جۆرە پارەسەرفكردنێكى تر، بەبآ پرسى ئەو لیژنەیەش نابێت تەنانەت یەك دیناریش سەرفبكرێت. هەر پێداویستییەكیش لە 50 هەزار دینار تێپەڕیكرد دەبێت لە دانیشتنى مانگانەدا بڕیارى لەسەر بدرێت.
 4. لە ماوەی كەمتر لە هەفتەیەكدا سیستمێكی نوێی موچە لە سەر بنەمای هەرەمی دابنرێت بە جیاوازی 50 هەزار دینارو لەسەرەوە بۆ خوارەوە، واتە جیاوازیى هەر پلەیەك پەنجا هەزار دینار بێت.
 5. دەبێت مانگانە راپۆرتى دارایى بخوێنرێتەوە، دەبێت كۆى داهاتى لڤین بخرێتەڕوو و هەروەها چۆنیەتى خەرجكردنەكەشى، دەبێت بزانین ئەو داهاتەى هەمانە چەند كەمى هێناوە یان زیادەى چەند بووە، نابێت بە هیچ جۆرێك تەنانەت یەك دیناریش نە زیاتر بێت نە كەمتر. هەموو داهاتەكانى لڤین بەپێى وەسلأو سەرچاوەكانیان دەخرێنەڕوو، بەهەمانشێوە سەرفكردنیشیان.
 6. دەبێت هەر شەش مانگ جارێك كۆى خەرجى لڤین لە راپۆرتێكدا لە ژمارەى سەرى مانگى شەشو كۆتایى ساڵدا بڵاوبكرێتەوە، ئەوەش بۆ راى گشتىو بۆ ئەوەى خەڵك لە سەرچاوەى داهاتو چۆنیەتى خەرجكردنمان دڵنیابن. بەهەمانشێوەى رۆژنامەى هاوڵاتىو ئاوێنە كە ساڵانە داهاتى خۆیان بۆ خوێنەرەكانیان بڵاودەكەنەوە، ئێمە دەپرسین ئێمە كە خۆمان داواى شەفافیەت لە حكومەتێك دەكەین كە داهاتى ساڵانەى نزیكەى 10 ملیار دۆلارە، چ رەوایە خۆمان چەند ملیۆن دینارێكمان هەیە تەنانەت رۆژنامەوانەكانى ناو گۆڤارەكە نازانین چۆن خەرجدەكرێت! ئەگەر رۆژنامەیەكى حیزبیى داهاتى خۆى ئاشكراناكات زۆر ئاساییە، بەڵام بۆ دەزگایەكى ئەهلیى ئەمە جێى گومانە، ئەوەش گومانهەڵنەگرە كە یەكێك لە مافەكانى خوێنەرەكانمان ئەوەیە كە بزانن لە كوێوە پارەمان دەستدەكەوێتو چۆنیش سەرفیدەكەین، لەمەدا ئێمە جێى گومانینو پێویستە ئەو دۆخە وا نەهێڵینەوە.
 7. پەیوەندى لڤین لەگەلأ كەسانى دەرەوە (بۆ مەبەستى كاروبارى گۆڤارەكە نەك چاوپێكەوتنو دیدار) دەبێت لە رێگەى لیژنەیەكەوە بێت، سەرنووسەرو هیچ كەسێكى ترى ناو گۆڤارەكە بۆى نییە بە تەنها هیچ جۆرە پەیوەندییەك لەگەلأ هیچ لایەنو بەرپرسو كەسایەتییەك دروستبكات بەبآ ئاگادارى ئەو لیژنەیە. دەبێت رۆژنامەوانیى ناو لڤین تەنهاو تەنها بۆ كارەكەى سوود لە سەرچاوەكانى وەربگرێت، دەبێت دواى هاتنەوەى بۆ گۆڤارەكەش هەموو زانیارییەكانى كەشفبكات.
 8. پێویستە هەموو بابەتەكانى ناو گۆڤارەكەو سەر بەرگەكەش، هەریەك لە سەرنووسەرو جێگرو بەڕێوەبەرو سكرتێر واژۆیبكەنو بە رازیبوونى هەموویان دابنرێت.
 9. دانانی ئەنجوومەنێكی بەڕێوەبردن بۆ دەزگا یان كۆمپانیاكە، ئەم ئەنجوومەنەش پێویستە لە ماوەی هەفتەیەكدا دروستبكرێت وەك راییكەرێكی ئەركەكان (پێش پێكهێنانی كۆمپانیاكەش)،  كە ئەركەكانی بریتیى دەبن لەمانە:
 – ئامادەكاریی بۆ دامەزراندنى كۆمپانیاكە بكات لە زووترین كاتدا.
 – داڕشتنی ستراتیژی شەش مانگی ئیشكردن بۆ گۆڤارەكە.
 – بەپێی رێككەوتنی ئەنجوومەنی بەڕێوەبردن كەسانی ناو گۆڤارەكە هەڵدەسەنگێنرێن بۆ هێشتنەوە یان لابردنیان، یان هێنانی هەر كەسێك بۆ گۆڤارەكە، ئەمەش مانای وایە هیچ كەسێك بۆی نییە پێشوەخت بەبآ ڕازیبوونی ئەنجوومەنەكە كارمەند بهێنێتە ناو دەزگا یان كۆمپانیاكەوە.
 10. دەبێت لە دانیشتنێكی سەربەخۆدا مەلەفی تەحریرو بەكارهێنانی زانیارییو دیكۆمێنتو چۆنێتی بەكارهێنانی زانیاریی  تاووتوێبكرێتو رێوشوێنەكانى خۆپاراستن لەوەی كە بكرێینە دوانگە بۆ مەبەستی تایبەتیىو حیزبیىو سیاسیی بگرینەبەر.
 11. دەبێت خۆمان لە هەموو مامەڵەكردنێكی مەزاجییو دەروونیىو بەرژەوەندیگەرا بپارێزین لەگەڵ پرسو رووداو و كێشەكاندا. نابێت لە پایەو رێزی هیچ كەسێك بهێنینە خوارەوەو پایەو رێزی هیچ كەسێكیش كە شایەنی نییە ببەینە سەرەوە. وەك ئەوەى لە مامەڵەكردن لەگەلأ نەوشیروان مستەفادا كردمان.
 12. راستە سیاسەتی گۆڤارەكە لەڕێی سەرنووسەرەوە گوزارشتیلێدەكرێت، بەڵام سەرنووسەر بۆی نییە بەبآ گەڕانەوە بۆ ئەنجوومەنى بەڕێوەبردن لە پرسە هەستیارەكاندا لێدوانبداتو هەر لە خۆوە رملأ لێبدات…
 13. هەموومان یەكسانین لە ئەركو مافەكاندا، هەمووشمان دەبێت قبوڵی لێپرسینەوەو سزادان بكەین، ئێمە كە ئەم یاداشتەمان نووسیوە لە حاڵی چاككردنی گۆڤارەكەدا، ئامادەین بە هەموو جۆرێك بەرپرسیارێتیى كارەكانی خۆمان هەڵبگرینو بەپێی ئەو لائیحەی كارەی كە هەموو كەسێكی ناو لڤین دەگرێتەوە مامەڵەبكرێین.
 14. دەبێت سەرلەنوآو بە وردیىو قووڵییەوە پەیمانى شەرەفى كارى رۆژنامەوانییەكەمان بخوێنینەوەو سوێند بخۆین لەسەر پابەندبوون پێیەوە، چونكە سەرنووسەرو جێگرەكەى نە ئاگایان لە پەیمانەكە ماوەو نە پەیڕەوییشى لێدەكەن. ئەوە جگە لەوەى كە دەبێت ئەو پەیمانە كۆمەڵێك رێوشوێن بۆ هەڵسوكەوتى ستافى لڤین لە دەرەوەى كارى گۆڤارەكەش دابنێتو لە حاڵێكدا ئەگەر یەكێك لە ستافى لڤین كارێكى كرد كە كاریگەریى خراپى هەبوو بۆ سەر ناوبانگى گۆڤارەكە، دەبێت لێپێچینەوەى لەگەڵدا بكرێتو تا ئاستى دوورخستنەوەى لە گۆڤارەكەش بڕوات. بۆ نموونە ئایا رۆژنامەوانیى ناو گۆڤارەكە بۆى هەیە دیاریى لە بەرپرسێكى حیزبیى وەربگرێت، یان نانى لەگەلأ بخوات، یان لەسەر مێزى خواردنەوە لەگەڵیدا بێت، یان جنێو بە ژنەكەى بدات؟ ئایا ئەگەر رۆژنامەوانێكى ناو گۆڤارەكە تووشى لادانێكى ئەخلاقیى بوو (بۆ نموونە دزییەكى كرد، یان بەسەر قۆپییەوە گیراو ئەوەش كاریكردە سەر ناوبانگى گۆڤارەكە لە ناو گۆڤارەكەدا دەمێنێتەوە یان دەكرێتە دەرەوە) هەموو ئەمانە دەبێت باسبكرێن.
 15. دەبێت حسابى شەش مانگى پێشووى گۆڤارەكە بخرێتە بەر دەست بۆ ئەوەى لەلایەن كەسێكى پیشەیىو پسپۆڕەوە بە وردى پیایدا بچێتەوە تا لە درووستیىو نادرووستى چۆنیەتى سەرفكردنى پارەو داهاتى لڤین لەو شەش مانگەدا تێبگەینو بەرمەبناى ئەوەش كار بۆ چاككردنى ئیدارەو كارگێڕییمان بكەین.

 تێبینیى: ئەم خاڵانە هیچ گفتوگۆیەك هەڵناگرن، چونكە هیچ داوایەكى شەخسییان تیا نییە (بۆ نموونە ئێمە ئامادەین لە حاڵى چاككردنى كاروبارى ناو گۆڤارەكەدا تەنانەت ئەگەر مووچەكەشمان كەمبكات باكمان نییە، باكمان نییە پێگەمان چییەو تەنهاو تەنها چاككردنى گۆڤارەكەمان مەبەستە) ئەوانەشى كە نایانەوێت ئەم دۆخە چاك بێت؛ دەبێت دەرەنجامەكەشى قبوڵبكەن.
 
 یاسین عومەر ئیبراهیم 
به‌رێوه‌به‌ری نووسین

هه‌ردی مه‌هدی میکه‌
سکرتێری نووسین

ئیسماعیل عوسمان
ئه‌ندامی ده‌سته‌ی نووسه‌ران

 13-11-2008
 

Previous
Next