ته‌قینه‌وه‌که‌ی چێشتخانه‌ی عه‌بدولڵا…..حه‌مه غفور
ته‌قینه‌وه‌که‌ی چێشتخانه‌ی عه‌بدولڵا
ئاکامی قووڵبوونه‌وه‌ی ململانێی قهومیه له که‌رکوک!
حه‌مه غفور
نێوه‌ڕۆی ڕۆژی پێنجشه‌ممه 11/12/2008 ته‌قینه‌وه‌یه‌کی گه‌وره له‌ناو چێشتخانه‌ی عه‌بدولڵا له نزیک شاری که‌رکوک لهسهر ڕێگای سه‌ره‌کی نێوان که‌رکوک- هه‌ولێر ئه‌نجامدراو به‌هۆیه‌وه زیاتر له 55 که‌س کوژراو و 100 که‌سی دیکه‌ش برینداری لێکه‌وته‌وه. ئه‌م کاره چه‌په‌ڵ‌و ترسنۆکانه‌یه کرده‌وه‌یه‌کی دڵڕه‌شانه‌ی تیرۆریستیه‌و ڕاسته‌وخۆ له دژی خه‌ڵکی سڤیلی ئه‌و شاره ئه‌نجامدراوه. ئامانجی سه‌ره‌کی ئه‌م کاره قێزه‌ونه نانه‌وه‌ی فه‌زای ترس‌و دڵه‌ڕاوکێ‌و ئاژاوه‌و نائارامیه له‌ناو شاری که‌رکوکدا. ئه‌م کرده‌وه دڕندانه‌یه به هه‌موو پێودانگێک جێگای نه‌فره‌ت‌و ئیدانه‌کردنه‌و نه له دوورو نه له نزیک هیچ په‌یوه‌ندیه‌کی به خواست‌و ئاره‌زووه‌کانی خه‌ڵکی سڤیلی شاری که‌رکوکه‌وه نیه. هه‌روه‌ها شێوازێکی وه‌حشیانه‌یه بۆ یه‌کاڵاکردنه‌وه‌ی کێشه‌و ململانێکان‌و دووره له هه‌ر پره‌نسیپێکی شارستانیه‌وه.
گواستنه‌وه‌ی هه‌واڵه‌کان له‌مباره‌وه تێکچڕژاون‌و یه‌کپارچه ئه‌م تاوانه ده‌ست ئه‌نقه‌سته وا لێکئه‌درێته‌وه که گوایا که‌سێکی خۆکوژ که پشتێنێکی بۆمبڕێژکراوی له‌خۆی به‌ستووه له‌ناو چێشتخانه‌که‌دا خۆی ته‌قاندۆته‌وه‌و ئه‌م کاره‌ساته گه‌وره‌یه‌ی لێکه‌وتۆته‌وه! له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که هیچ زانیاریه‌کی جێ متمانه سه‌باره‌ت به چۆنێتی‌و سه‌رچاوه‌ی ئه‌نجامدانی ئه‌م کاره تیرۆریستییه له‌به‌ر ده‌ستدا نیه، وه ئاست‌و حه‌جمی گه‌وره‌یی تاوانه‌که‌ش- وه‌کو له لێدوانی برینداره‌کانیشدا به‌دی ئه‌کرێت- ئاماژه بۆ کرده‌وه‌یه‌کی تیرۆریستی نه‌خشه‌دارو ده‌ستڕۆیشتووی نزیک له شوێنی ڕووداوه‌که ئه‌کات!
به‌ڵام به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی قه‌زاو ناحیه‌کانی که‌رکوک (عه‌مید سه‌رحه‌د قادر) به ڕادیۆ نه‌وای ڕاگه‌یاند‌ووه که ڕیشه‌ی ئه‌م ته‌قینه‌وه‌یه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ڕێکخراوی (ئه‌لقاعیده) که به‌م دواییانه له به‌رزاییه‌کانی حه‌مرین خۆیان کۆکردۆته‌وه بۆ ئه‌نجامدانی کاری تیرۆریستی له‌و چه‌شنه! ته‌نانه‌ت هه‌ر بۆ ئه‌و مه‌به‌سته باسی سیناریۆی ناسنامه‌ی خۆکوژه‌که هێنراوه‌ته به‌ره‌وه‌و ناوی کچی ئه‌ندامێکی ئه‌لقاعیده بڵاوبۆته‌وه. پرسیار ئه‌وه‌یه که له کاتێکدا خۆکوژ ئاسه‌واری نامێنیت، مه‌به‌ست له به دواداچوونی دۆسیه‌ی "خۆکوژ"- ژن بێت یان پیاو- که گوایا کچی پیاوێکی ئه‌و ڕێکخراوه تیرۆریستیه‌یه چیه!؟ وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره له‌ناو بنبه‌ست وه قووڵتربوونه‌وه‌ی کێشمه‌کێش‌و ململانێی هێزو لایه‌نه قه‌ومیه‌کانی مه‌یداندار له شاری که‌رکوکدا ده‌ست ئه‌که‌وێت! سه‌ردانی جلال تاڵه‌بانی سه‌رۆک کۆماری عێراقیش بۆ شاری که‌رکوک‌و کۆبوونه‌وه‌ی به جیاو سه‌ربه‌خۆی له‌گه‌ل لایه‌ن‌و پێکهاته‌کانی ئه‌و شاره‌دا به‌ڵگه‌یه‌کی ڕوون‌و به‌رجه‌سته‌ی په‌ککه‌وتن‌و له گرێژه‌نه چوونی کۆبوونه‌وه‌و گفتوگۆو ڕێککه‌وتنه‌کانی نێوان لایه‌نه‌کانی ئه‌م شاره‌یه بۆ دابه‌شکردنی ده‌سه‌ڵات تیایدا! نیشانه‌ی توندبوونه‌وه‌و په‌ره‌سه‌ندنی کینه‌و ڕکابه‌ری قهومیه له‌و شاره‌دا.
باشه ئه‌گه‌ر واش دانێین که ده‌ستی ڕه‌ش‌و چه‌په‌ڵی ئه‌لقاعیده دیسانه‌وه وه‌کو سه‌دان کرده‌وه‌ی تیرۆریستی دیکه که له‌م پێنج شه‌ش ساڵه‌دا له دژی خه‌ڵکی مه‌ده‌نی‌و بێ دیفاعی عێراق ئه‌نجامیان داون موده‌بری ئه‌م تاوانه‌ی چێشتخانه‌ی عه‌بدولڵاش بێت، پێویسته‌و ساده‌ترین مافێک ئه‌وه‌یه بۆ خه‌ڵکی عێراق‌و کوردستان‌و شاری که‌رکوک به تایبه‌ت ڕۆشن بکرێته‌وه که چۆنه وا ماسمیدیای به‌کرێگیراوی لایه‌نه قه‌ومی‌و ئیسلامی‌و تائیفیه‌کان تا بگات به ڕاگه‌یاندنی ڕۆژئاواو ئه‌مریکا، بێ شه‌رمانه زیاتر له ساڵێکه باسی تێکشکاندنی ئه‌لقاعیده‌و سه‌قامگیربوونی ئه‌من‌و ئاسایش ئه‌که‌ن له عێراق به دیاریکراویش له شاری که‌رکوکدا، که‌چی ئه‌و ڕێکخراوه هێشتا تواناو کارامه‌یی ته‌واوی هه‌یه که کاره‌ساتێکی وا گه‌وره له ناو جه‌رگه‌ی شاردا بخولقێنێت! یان بۆچی هه‌ر کاتێک گرژی‌و ئاڵۆزیه‌کانی نێوان لایه‌نه‌کان هه‌ڵئه‌کشێت، ئه‌لقاعیده ئاماده‌یه‌و په‌لاماری خه‌ڵکی سڤیل ئه‌دات!؟
ئه‌گه‌ر ڕێکخراوی ئه‌لقاعیده ئه‌و ده‌ست‌و هێزه ڕه‌ش‌و چه‌په‌ڵه قبوڵکراوه بێت که هێزو لایه‌نه‌کانی پێکهێنه‌ری حکومه‌تی ته‌وافوقی بتوانن به سانایی پووچی‌و فه‌شه‌لی سه‌رله‌به‌ری ئه‌وه‌ی پێی ئه‌وترێ پرۆسه‌ی سیاسی عێراق، یان پرۆسه‌ی بنیاتنانه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات‌و ده‌وڵه‌ت له عێراقدا لهسهر بنچینه‌ی ته‌وافوق‌و فیدراڵی له پێنج ساڵی ڕابردوودا بخه‌نه ئۆباڵی ئه‌و، هه‌ر له هه‌یبه‌ت‌و په‌یکه‌ره‌ی دژه ئینسانی ئه‌لقاعیده‌دا قووڵی‌و گه‌وره‌یی قه‌ڵشتی نێوان هێزه قه‌ومی‌و ئیسلامی‌و تائیفیه‌کانی سه‌ر ساحه‌ی سیاسه‌تی ئێستای عێراق ئه‌کری نیشان بدرێت. ڕێکخراوی ئه‌لقاعیده وه‌کو سپڵی لاوورگی کۆمه‌ڵگای عێراقی لێهاتووه به ده‌ستی لایه‌نه ته‌وافوقیه‌کانیه‌وه. هه‌رچی پیسی‌و پۆخڵی سیاسه‌تی ته‌وافوقی‌و ئیئتیلافی نێوان ئه‌م هێزه قه‌ومی‌و ئیسلامی‌و تائیفیانه هه‌یه ڕه‌وانه‌ی ئه‌وی ئه‌که‌ن، هه‌ر کاتێکیش فه‌زاو سفیری دابه‌شکردنی ده‌سه‌ڵات‌و داهات‌و شته‌کانی تریش به شێوه‌ی کاتی لایه‌نه‌کان پێی ڕازی بوون، ئیتر فوو به ئاوازێکی تردا ئه‌کرێت‌و بارو دۆخه‌که جۆرێکی ترو که‌ش‌و هه‌وا ڕوو له خۆشی به‌یان ئه‌کرێت!
پێشتر ململانێکانی نێوان کوردو شیعه‌و کوردو سوننه‌و ئه‌وانی ترمان بینی. هاتنه ئارای ماده‌ی 24و ئاوابوونی ماده‌ی 140یش تێپه‌ڕی. کێبه‌رکێی قه‌ره‌ته‌په‌و خانه‌قین‌و ده‌وروبه‌ری باقوبه‌ش هه‌روا. ته‌نگپێهه‌ڵچنینی پێشمه‌رگه له‌و شوێنانه هێشتا به ته‌واوی به‌کۆتا نه‌هاتووه. هه‌موو کوتله‌کانی تر به تورکمانیشه‌وه، ته‌نانه‌ت کوردی فه‌یلی‌و شه‌به‌کیش – هه‌ڕه‌شه ده‌که‌ن له کورد که ده‌نگ به شیعه ئه‌ده‌ن له هه‌ڵبژاردنی پارێزگاکاندا- لهسهر ئه‌وه کۆکن که بازنه‌ی ده‌سه‌ڵاتی کورد به‌سه‌ر ناوچه‌کانی جێگا ناکۆکیدا پاکبکرێته‌وه. به مه‌به‌ستی ئیحتیواکردنی ئه‌و دۆخه‌ش نووری مالکی چه‌ند ته‌رحێکی هێناوه؛ درووستکردنی هێزه‌کانی ئیسناد له ناوچه‌کانی که‌رکوک‌و شوێنه جێناکۆکیه‌کان، گۆڕین‌و داڕشتنه‌وه‌ی ده‌ستووری عیراق که حکومه‌تێکی مه‌رکه‌زی باڵاده‌ست‌و به‌هێز زامن بکات، که ئه‌مریکاش له‌گه‌ڵ ئه‌م پێشنیاره‌دایه. سه‌رباری ئه‌مانه‌ش پێکهاته‌کانی دیکه‌ی غه‌یری کورد له شاری که‌رکوک‌و ده‌وروبه‌ری زۆر ڕاشکاوانه باسی سیاسه‌تی قۆرغکردن‌و پاوانکردن‌و ته‌نانه‌ت "تکرید"یش ئه‌که‌ن له‌ناو شاری که‌رکوکدا. ئه‌مه جگه له‌وه‌ی که ئێران‌و تورکیاو سوریاو ناسیونالیزمی عه‌ره‌بیش به گشتی له باڵاده‌ستی کورد له‌و شاره‌دا به‌تایبه‌تی بێزارو ناڕه‌حه‌تن. هه‌موو ئه‌م مه‌سه‌له‌و بابه‌تانه، هه‌موو ئه‌م گرفت‌و گرێ کوێرانه، به تایبه‌ت ئه‌گه‌ر له ڕوانگه‌ی قه‌ومیگه‌ری‌و تائیفیه‌وه بخرێنه بوارو چوارچێوه‌ی یه‌کاڵاکردنه‌وه‌وه، ئه‌وا به ئاراسته‌یه‌کدا ئه‌ڕۆن پڕمه‌ترسی‌و بێ ئه‌وپه‌ڕ! هه‌لومه‌رج‌و زه‌مینه‌یه‌ک بۆ ئه‌وه ساز ئه‌که‌ن که شه‌ڕو په‌لامارو یه‌کتربڕینه‌وه‌ی قه‌ومی ژیانی خه‌ڵکی شاری که‌رکوک داغان بکات‌و سکهه‌ڵدڕین‌و قه‌تڵی عامه‌کانی سه‌ر شه‌قامه‌کانی شاره‌کانی بۆسنێ‌و هه‌رسک‌و گرۆزنێ‌و کوشتاری کۆڵان به کۆڵانه‌کانی یۆگۆسلاڤیای پێشووی تێدا به‌رپابکرێت! ته‌قینه‌وه‌که‌ی مگعم عه‌بدولڵاش ئه‌چێته خانه‌ی ئه‌م ڕۆژه ڕه‌شانه‌وه له که‌رکوکدا که به‌داخه‌وه چاوه‌ڕێی که‌رکوک‌و خه‌ڵکه‌که‌ی ئه‌کات ئه‌گه‌ر سنوورێک بۆ شه‌ڕو کینه‌تۆزی‌و ڕکابه‌ری‌و ئیستیفزازی قه‌ومی دانه‌نرێت.
ڕیشه‌ی ئه‌و هه‌و‌ڵ‌و ئاراسته سیاسیه نامه‌سئولانانه‌ی که لهسهر بنه‌مای به‌رتری قه‌ومی‌و داتاشینی ناسنامه‌ی پووچی کوردبوون‌و تورکبوون‌و عه‌ره‌ببوون‌و..تد سه‌وزبوون وه له سه‌رچاوه‌ی نه‌عره‌ته‌ی قه‌ومپه‌رستانه‌و میللی گه‌رایی‌و عه‌زه‌مه‌ت ته‌ڵه‌بیه‌وه ئاو ئه‌خۆنه‌وه، ووشک نابێت ئه‌گه‌ر خه‌ڵکی ئه‌م شاره ناسنامه‌ی ئینسانی‌و هاووڵاتیبوونی بۆ نه‌گه‌ڕێته‌وه‌و هه‌موو ناسنامه پووچه‌کانی تر تووڕ هه‌ڵنه‌درێت.
شاری که‌رکوک پێویسته له‌لایه‌ن پێکهاته‌کانی خۆیه‌وه ئیداره بکرێت‌و نوێنه‌رانی واقعی‌و ڕاسته‌وخۆی خه‌ڵک خۆیان ئومورات‌و کاروباری شاره‌که‌و ده‌وروبه‌ری بگرنه ئه‌ستۆ. هه‌موو هێزه قه‌ومی‌و ئاینی‌و تائیفیه‌کانی داسه‌پاو به‌سه‌ر شاری که‌رکوکدا پێویسته بچنه ده‌ره‌وه‌و له‌ژێر چاودێری نێوده‌وڵه‌تیدا ئیداره‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆی کاتی بۆ شاره‌که دابمه‌زرێت. چونکه سه‌رجه‌م لایه‌نه قه‌ومیه‌کانی که‌رکوک ئیمتیحانی خۆیان داوه‌و له پێنج ساڵی ڕابردوودا جگه له ماڵوێرانی‌و بێبه‌شی‌و گه‌نده‌ڵی‌و بێخزمه‌تی‌و ده‌یان کاره‌ساتی دیکه، جگه له بنبه‌ست‌و شکستی ته‌وافوق‌و ڕێکه‌وتنه‌کانیان وه بێجگه له به‌نزینکردن به‌سه‌ر ئاوری قینله‌دڵی‌و ڕقپه‌رستی‌و تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی هیچیان له ده‌ست نه‌هاتووه. ئیتر ده‌بێ ڕێگا بدرێت خه‌ڵک خۆیان ژیانی خۆیان ڕێکخه‌ن‌و ئارامی‌و سه‌قامگیری‌و پێکه‌وه‌ژیان بکه‌نه شیعاری ئیداره‌و شاره‌وانی‌و ده‌سه‌ڵاته‌کانی ئه‌م شاره. نه‌خشه‌و ئیداره‌و پرۆسێسێک که له ماوه‌ی پێنج ساڵدا به عه‌مه‌لی له فه‌شه‌ل‌و قووڵترکردنه‌وه‌ی کێشه‌و گرفته‌کان زیاتری ئه‌نجام نه‌دابێت، پێویسته له‌کاربخرێ‌و ده‌رفه‌ت‌و بوار بکرێته‌وه بۆ پرۆگرام‌و مانیفێستی کارسازو ژیرانه‌و جددی که له به‌رژه‌وه‌ندی‌و قازانجی ژیانێکی شایسته‌و ئارام‌و ئه‌مڕۆژی بۆ دانیشتوانی شاری که‌رکوک‌و ده‌وروبه‌ری.
12/12/2008
