نه‌وه‌یه‌كی غه‌مگین..كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی دڵڕه‌ق
نه‌وه‌یه‌كی غه‌مگین..كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی دڵڕه‌ق
ئاسۆ جه‌بار
ئازار كاتێك رووه راستییه‌كه‌ی خۆی نیشان ده‌دات زۆر ترسناكه، به‌ڵام كاتێك شێوه‌ی خۆی ده‌گۆڕێت‌و وه‌ك قوربانییه‌ك دێته پێشه‌وه، جوان‌و سه‌رنج راكێشه." (پاولۆ كۆیلۆ-رۆمانی یانزه خوله‌ك)
"ئێوه زۆر به ساده‌یی بۆ ژیان ده‌ڕوانن، مرۆڤ له‌بری ئه‌وه‌ی له‌تاو عه‌شق خۆی بكوژێ، چاوه‌ڕێ ده‌كات تا كاریگه‌ری عه‌شق كه‌متر ده‌بێته‌وه. هه‌ژاریش هۆیه‌ك نییه تا به‌شی خۆكوشتن بكات."(ئورهان پاموك-رۆمانی به‌فر)كۆمه‌ڵگه‌ی دڵڕه‌ق
كۆمه‌ڵگه‌ی دڵڕه‌ق سه‌رباری ئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ترادسیۆنی وێرانه له‌روو فه‌رهه‌نگییه‌وه، كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی سته‌مكاریشه بۆ خه‌ساندن‌و له‌كارخستنی تاكه‌كه‌س‌و كوشتنی سه‌رله‌به‌ری ئه‌و روانین‌و دنیابینیه جیاوازانه‌ی كه به ره‌نگێكی دیكه‌‌و شێوازێكی دیكه‌وه گوزارشت له‌خۆیان ده‌كه‌ن، كۆمه‌ڵگه‌ی دڵڕق كۆمه‌ڵگه‌یكی سێ رووه، له‌لایه‌ك كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی راسته‌قینه‌یه‌‌و خاوه‌نی فه‌رهه‌نگ‌و كایه‌‌و پێكهاته شارستانییه‌كانی خۆیه‌تی، له‌لایه‌كی دیكه‌شه‌وه كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی وه‌همییه، به‌واتایه‌ك خاوه‌نی هێزێكی وه‌همییه بۆ به‌خێوكردنی كۆنخوازی‌و نه‌ریتخوازی‌و ئه‌خلاقپه‌رستی. هاوكات كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ره‌مزییه، بۆنمونه ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی هه‌مه‌جی‌و به‌ربه‌ری نییه، نه‌خێر به‌ڵكه خاوه‌نی ده‌سه‌ڵاتێكی ره‌مزییه بۆ كوشتنی ئاره‌زوو و خه‌ون‌و خولیاكانی تاكه‌كه‌س، بێئه‌ندازه كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی چاودێره بۆ سازكردنی كه‌شێكی سانسۆركراوی ئه‌خلاقی‌و كولتوری.
ئاسایترین دیارده له‌كۆمه‌ڵگه دڵڕه‌قه‌كاندا كوشتنی ئاره‌زوو و خه‌ون‌و خولیای مرۆڤه‌كانه، ساناترین كرده سازكردنی سه‌رزه‌مینێكی حه‌رامكراو و قه‌ده‌غه‌كراوی ئه‌خلاقی‌و كولتوری‌و حیزبی‌و كۆمه‌ڵایه‌تییه. ئه‌وه‌مان له‌بیرنه‌چێت ئه‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی كه فه‌رهه‌نگ‌و بیركردنه‌وه‌یان پڕه له‌راونین‌و ده‌سته‌واژه‌‌و كرده‌ی حه‌رامكراو، پێكڕا سه‌رله‌به‌ری كایه‌‌و پێكهاته كۆمه‌ڵایه‌تی‌و فه‌رهه‌نگیی‌و شارستانییه‌كانی تتاكه‌كه‌س به كۆتوبه‌ندێكی ئه‌خلاقی‌و ئاینی‌و ترادسیۆنی جڵه‌و ده‌كه‌ن‌و هه‌موو لادانێكیش له‌م پێكهاته ترادسیۆنییه ده‌بێته مه‌ترسییه‌كی گه‌وره بۆ ئه‌و فیردۆسه ئه‌خلاقی‌و سه‌رزه‌مینه حه‌رامكراوه‌ی كه كۆمه‌ڵگه له‌مێگه‌لێكی حاشاهه‌ڵنه‌گری ئه‌خلاقی‌و كولتوریدا كۆده‌كاته‌وه. پێكرا كۆمه‌ڵگه ده‌بێته پارێزه‌رێكی گه‌وره‌ی حه‌رامكراوه‌كان.
كۆمه‌ڵگه‌ی دڵڕه‌ق كۆمه‌ڵگه‌یه‌كه بێئه‌ندازه پڕه له‌مزگه‌وت‌و ته‌عزێخانه‌‌و باره‌گای حیزبی، به‌ڵام بێئه‌ندازه‌ش خاڵییه له‌دیدگا‌و ناوه‌ندی فه‌رهه‌نگی‌و رۆشنبیریی مۆدێرن‌و سه‌ربه‌خۆ، كۆمه‌ڵگه‌یه‌كه شه‌قامه‌كانی خاڵییه له‌هه‌ر پیاسه‌یه‌كی عاشقانه‌ی دوو ئه‌وینداری غه‌مگین، به‌ڵام لێوانلێوه له‌عه‌مامه‌‌و جامانه‌‌و كه‌واوسه‌ڵته‌ی ئه‌خلاق‌و ته‌وری شه‌ره‌ف پارێزی، كۆمه‌ڵگه‌ی دڵڕق بێئه‌ندازه كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی بێده‌نگه، به‌ڵام بێئه‌ندازه قیڕه‌قیڕكه‌ر‌و نه‌ڕه‌ڕكه‌ره له‌كاتی كوشتنی ژن‌و داخستنی ده‌رگا له‌كچه خه‌مباره‌كانی‌و چه‌پاندن‌و خه‌ساندنی فه‌رزه‌نده‌كانی.ئازادی ساخته
جاری واهه‌یه فه‌رهه‌نگ ده‌بێته سه‌رزه‌مینێكی ساخته بۆ كوشتنی ئازادییه راسته‌قینه‌كانی تاكه‌كه‌س. هاوكات ئه‌و فه‌زا كوشنده‌یه‌ی كه ئازادییه سروشتییه‌كانی تاكه‌كه‌س له‌خۆیدا ده‌كوژێ فه‌زایه‌ك نییه چه‌ك‌و ئامڕازه‌كانی كوشتن‌و مه‌رگ ئه‌م حه‌قیقه‌ته كوشنده‌یه بخولقێنن، به‌ڵكه فه‌رهه‌نگ‌و كولتورێكی داخراوی ئه‌خلاقی‌و پڕ له‌كۆتوبه‌ندی قه‌ده‌غه‌كراو و حه‌رامكاراو سه‌دان ئه‌وه‌نده كاریگه‌ری روحی‌و سایكۆلۆژی زیاتره له‌چه‌كه راسته‌قینه‌كانی كوشتنی مرۆڤ‌و ئازادییه‌كانی.
كۆمه‌ڵگه‌ی ئازاد به‌رهه‌مهێنه‌ری زانكۆ‌و ده‌زگای رۆشنبیری‌و فه‌رهه‌نگی‌و ئابوری‌و سیاسی ئازاده، به‌هه‌مانشێوه كۆمه‌ڵگه‌یه‌كیشه بۆ به‌رهه‌مهێنانی تاكه‌كه‌سی ئازاد‌و فێرخوازی به‌ئیراده‌‌و خاوه‌ن خه‌ونی گۆڕان، كۆمه‌ڵگه‌ی داخراو و ترادسیۆنیش به‌رهه‌مهێنه‌ری فه‌زایه‌كی كوشنده‌ی ئه‌خلاقی‌و فه‌رهه‌نگین بۆ پراكتیزه‌كردنی سته‌مكاریی فه‌رهه‌نگی‌و چه‌پاندن‌و خه‌ساندنی تاكه‌كه‌س‌و كوشتنی به‌ها رۆحی‌و مرۆییه‌كان. به‌ڵام تێگه‌یشتن له‌چه‌مكی ئازادی‌و تێگه‌یشتن له‌مانا كردارییه‌كانی ئازادی خاوه‌نی هێزێكه بۆ دروستكردنی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی مۆدێرن‌و ئازاد، چه‌ند دیكتاتۆره‌كان پێویستیان به حیزبی سه‌ركوتكار‌و و جه‌لادی سته‌مكار هه‌یه، هاوكات ئازادیش پێویستی به جه‌نگاوه‌ری مه‌عریفی‌و فه‌رهه‌نگیی ئیراده‌گه‌ر هه‌یه.
ئازادی ساخته هێنده‌ی ئازادییه‌كی بچوكه له‌پروپاگه‌نده‌یه‌كی گه‌وره‌دا، هێنده‌ش فه‌نتازیایه‌كی ساخته‌یه بۆ به‌رهه‌مهێنانی وه‌هم‌و خۆشباوه‌ڕی، ئه‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی پێیانوایه له‌ئازادییه‌كی راسته‌قینه‌دا ده‌ژین، به‌ڵام كۆمه‌ڵگه‌یه‌كن بێئه‌ندازه غه‌رقن له‌كۆتوبه‌ندی ئه‌خلاقی‌و ترادسیۆنی‌و ئاینی‌و سیاسیدا، دواجار كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی وێرانیشن له‌رووی فه‌رهه‌نگی‌و شارستانییه‌وه‌‌و ناتوانن ئازادییه سروشتییه‌كانیان له‌رووبه‌رێكی به‌رفراوانی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و فه‌رهه‌نگیدا پراكتیزه بكه‌ن.
هه‌ڵبه‌ت هۆكاره‌كانی پشت شێواندن‌و له‌كارخستنی ئازادی بیروڕا هێنده به‌رفراوان‌و كاریگه‌ره، كه پێویسته جارێكی دیكه بیخه‌ینه‌وه به‌رباس‌و راڤه‌كاری. له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌پشت ئازادی بیروڕاوه ده‌یان‌و سه‌دان ناوه‌ند‌و ده‌زگا‌و جه‌نگاوه‌ری جه‌هل كارده‌كه‌ن بۆ وێرانكدنی ئه‌و مه‌ودا شارستانییه‌ی كه مرۆڤایه‌تی پیایدا تێده‌پڕێت، ئازادی ته‌نها بریتی نییه له‌وه‌همی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ئازاد‌و سه‌ربه‌خۆ، ئه‌گه‌ر ئازادی بیروڕوانین بریتی بێت له‌بانگه‌شه‌‌و پڕوپاگه‌نده‌ی میدیای ئه‌وا بێگومان دیكتاتۆره‌كان‌و ده‌سه‌ڵاته سته‌مكاره‌كان‌و فاشییه‌كان له‌ئێمه زیاتر قسه‌یان له‌سه‌ر ئازادی كردووه، ئازادی چه‌ند هه‌نگاوێكی توێری‌و مه‌عریفییه، سه‌دان ئه‌وه‌نده هه‌نگاوگه‌لێكی كرده‌یی‌و ژیاری‌و فه‌رهه‌نگییه.
ئازادی ته‌نها بریتی نییه له‌وه‌ی برژێینه سه‌رشه‌قامه‌كان‌و داوای ئازادی بكه‌ین یان هاوربكه‌ین بڵێین ئێمه ئازاد نیین‌و ئازادیمان گه‌ره‌كه، نه‌خێر ئازادی به‌رله‌وه‌ی ببێته هاوارێكی راسته‌قینه، تێگه‌یشتنێكی راسته‌قینه‌‌و روانین‌و دنیابینییه‌كی ئازادانه‌یه بۆ پراكتیزه‌كردنی ژیان‌و كرده‌‌و بیروڕای راسته‌قینه. ره‌نگه به‌ر له‌هه‌رشتێك ئازادی مرۆڤ له‌خه‌ونێكی راسته‌قینه‌وه سه‌رچاوه بگرێت، به‌ڵام دواتر یان به خه‌ونێكی ساخته كۆتایی دێت یان ده‌بێته شتێكی راسته‌قینه‌ی ژیاری، ده‌بێت له‌وه‌ش تێبگه‌ین كه ئه‌وانه‌ی چه‌كی ئازادیان له‌شاندابووه‌‌و شه‌ڕیان له‌سه‌ر ئازادی كردووه، ره‌نگه پاش سه‌ركه‌وتن ببنبه كوشنده‌یه‌كی گه‌وره‌ی ئازادییه راسته‌قینه‌كانی تاكه‌كه‌س‌و چه‌واشه‌كه‌رێكی گاڵته‌جار بۆ تێكدانی زه‌وق‌و چه‌شه‌ی رۆشنبیری‌و فه‌رهه‌نگی‌و شارستانی.
ئازادییه‌كانی مرۆڤ چه‌ند په‌یوه‌ندی به سایكۆلۆژیای مرۆڤ‌و به‌ها روحییه‌كانه‌وه هه‌یه، ده ئه‌وه‌نده‌ش په‌یوه‌ندی به كۆمه‌ڵگه‌‌و ئه‌و ئاسته ژیارییه‌وه هه‌یه كه مرۆڤه‌كان ده‌به‌ستێته‌وه به رێكخه‌رێكی په‌یوه‌ندیامێزی شارستانی‌و فه‌رهه‌نگی‌و ئاستێكی ئاسایی خۆشگوزه‌رانییه‌وه.كۆمه‌ڵگه‌ی مردوو
ئایا بۆچی سه‌رباری ئه‌وه‌ی له‌م سه‌رده‌مه نوێیه‌دا، كه ته‌كنۆلۆژیا گه‌یشتۆته ئه‌وپه‌ڕی گه‌شه‌كردن‌و سه‌رده‌می كۆمپیوته‌ر‌و تۆڕی ئینته‌رنێت‌و جیهانگیری‌و به‌ریه‌ككه‌وتنی شارستانییه‌كان‌و تێكه‌ڵاوبونی كولتوره‌كانه، بۆچی ئا له‌م سه‌رده‌مه نوێیه‌دا چه‌ند كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك هه‌ر وه‌ك خۆیان به‌داخراوی ماونه‌ته‌وه؟ له‌كۆمه‌ڵگا داخراوه‌كانی دنیادا گه‌له‌خه‌ڵكێكی بێباك‌و نابه‌رپرسیار ده‌ژین، گه‌له‌خه‌ڵكێك كه بایه‌خ‌و گرنگی ژیان لای ئه‌وان به‌ته‌نها خواردن‌و په‌یداكردنی نان‌و گوزه‌رانه‌‌و هیچی تر، واته دروستكردنی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی به‌كاربه‌ر‌و بخۆر، به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك خه‌می هه‌ره گه‌وره‌ی ئه‌و جۆره كۆمه‌ڵگایانه وه‌رگرتنی بایه‌عی‌و موچه‌ی مانگانه‌‌و بێده‌نگبوونه تائه‌وپه‌ڕی هیچ نه‌وتن‌و بێئه‌ندازه باوه‌ڕیان به گۆڕان نییه‌‌و خه‌می نان‌و پڕكردنی گه‌ده‌‌و خاڵیبوونی مێشك بووته دیارده‌یه‌كی رۆچانه‌ی شارستانی.
ده‌كرێ بگه‌ڕێینه‌وه بۆسه‌ره‌تاكانی زه‌برو زه‌نگ‌و كپكردن‌و چه‌پاندن‌و خه‌ساندنی تاكه‌كه‌س، له‌سه‌ره‌تاكانی ته‌مه‌نه‌وه تاكۆتاییه‌كانی ژیانی، هه‌ڵبه‌ته به‌لای زۆرێك له كۆمه‌ڵناس‌و ده‌رونناسه هاوچه‌رخه‌كانی ئه‌م سه‌رده‌مه، زه‌بروزه‌نگ ته‌نها كرده‌یه‌كی ده‌ره‌كی نیه، به‌ته‌نها هۆو ده‌رئه‌نجام‌و ئاكامی دیاریكراوی خۆی هه‌بێت، به‌راده‌یه‌ك كه بتوانین سه‌ره‌تا‌و شوێنگه‌‌و ده‌ور‌و كاریگه‌رییه‌كانی دیاریبكه‌ین، كه‌واته لێره‌دا بۆ ده‌گه‌ڕێینه‌وه بۆ زه‌بروزه‌نگ؟ ناكرێ ئه‌وه له‌یادكه‌ین، كه له‌نێو ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌دا كانگاكانی زه‌بروزه‌نگ له‌ئازادیه‌كی سه‌رتاسه‌ریدا بۆ كۆتوبه‌ندكردنی سه‌رجه‌م جیاوازی‌و هه‌مه‌ڕنگی‌و هه‌مه‌چه‌شنی بیروڕوانین‌و خولیاكانی تاكه‌كه‌س بۆ جڵه‌وكردن‌و به‌ندكردنی ژیان‌و كولتورو په‌یوه‌ندیه‌كان له‌فه‌زایه‌كی داخراوی ئه‌خلاقیدا. یه‌كێك له‌سه‌رچاوه هه‌ره كاریگه‌ره‌كانی زه‌بروزه‌نگ چه‌پاندنی سێكسی‌و چه‌پاندنی په‌یوه‌ندییه ده‌ره‌كیه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی نه‌ریتی باوی كۆمه‌ڵایه‌تییه، كۆمه‌ڵگای داخراو بۆخۆی پانتاییه‌كی گه‌وره‌یه بۆ چه‌پاندنی تاكه‌كه‌س‌و نه‌وه نوێكانی، له‌م جۆره كۆمه‌ڵگایانه‌دا تاكه‌كه‌س وه‌ك بوووه‌یه‌كی كرده‌یی بوونی نییه‌‌و ده‌كه‌وێته جوگرافیایه‌كی بچوكی ژیانه‌وه، واته له‌په‌راوێزی ژیاندا ده‌گوزه‌رێ، گه‌ر تاكه‌كه‌س ئه‌و خه‌یاڵی ده‌رچوونه له‌لای گه‌ڵاڵه بوو ئه‌وا نه‌ریتی كۆمه‌ڵایه‌تی تۆڕه ئه‌خلاقییه‌كانی تێده‌گرێ‌‌و وه‌ك نێچیرێكی جه‌نگه‌ڵی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كات، له‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا نه‌ریتی باوی په‌یوه‌ندییه‌كانی سه‌رتاسه‌ری ژیان‌و بیركردنه‌وه‌‌و جوڵه‌ی تاكه‌كه‌سی داگیركردووه. بۆ نمونه سێكس یه‌كێكه له‌و كرده‌وه حه‌رامانه‌ی كه هه‌ر له‌سه‌ره‌تای ژیانی تاكه‌كه‌سه‌وه له‌خێزانه‌وه بۆ نێو كۆمه‌ڵگا‌و په‌روه‌رده‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و قوتابخانه‌‌و تا زانكۆ‌و ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و بگره تا مردن به‌بێ زه‌واج حه‌رام‌و قه‌ده‌غه‌كراوه، ئه‌و چه‌پاندنه سێكسییه، یان نه‌بونی ئازادییه‌كی سێكسی، یان نه‌بوونی ئازادییه‌كی كه‌متازۆر كراوه له‌نێوان هه‌ردوو ره‌گه‌زه‌كه‌دا، ده‌روونێكی شێواو‌و په‌یوه‌ندییه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی یان رۆشنبیری ناكامڵ له‌نێوان تاكه‌كه‌سه‌كاندا درووستده‌كات، ئه‌وه راستییه‌كه ناتوانین خۆمانی لێگێل بكه‌ین، هاوكات مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌ی ژیارییه ئه‌گه‌ر له‌و باوه‌ڕه‌دابین به‌و داخران‌و زه‌بروزه‌نگ‌و كه‌مته‌رخه‌می‌و په‌یوه‌ندییه ناكامڵ‌و كۆمه‌ڵگا شێواوه‌ی خۆمانه‌وه به‌ره‌و كۆمه‌ڵگایه‌كی ته‌ندروست‌و پێشكه‌وتوو ملده‌نێین. ئه‌گه‌ر كردنه‌وه‌ی زانكۆ و په‌یمانگا‌و سه‌نته‌ر‌و ناوه‌نده‌كانی گه‌نجان‌و رێكخراوه پیشه‌ییه‌كانی لاوان له‌خراپترین حاڵه‌تدا گوزارشت له‌خواست‌و داواكارییه‌كانی خۆیان بكه‌ن، وه‌ك دروشم. ئه‌وا به‌ر له هه‌ر شتێك شوناسی دیاریكراوی خۆیان له‌ده‌ستداوه كه گه‌نجایه‌تی‌و تازه‌یی‌و شه‌ڕكردنه له‌سه‌ر ئازادییه‌كانی تاكه‌كه‌س‌و ئه‌لفوبێكانی ژیانی ئازادانه‌ی لاوان.
دواجار خودی نه‌وه‌ی نوێیه‌ش نه‌وه‌یه‌كی نابه‌رپرسیار‌و شه‌رمنه له‌به‌رده‌م سه‌رله‌به‌ری ئه‌و فشار‌و كاریگه‌رییه كولتوری‌و ئه‌خلاقی‌و ئه‌و داخرانه شارستانییه‌دا، هاوكات هێنده‌ی خۆی به میراتگر‌و واریسی نه‌وه‌كانی پێشوو ده‌زانێت، هێنده‌ش شتێكی تازه‌‌و دیاریكراوی نییه بیڵێت‌و بیكات‌و فشاری بۆ دروستبكات‌و شه‌ڕی مه‌عریفی له‌سه‌ربكات، واته هێنده‌ی بوونه‌وه‌رێكی ماسۆشییه هێنده بوونه‌وه‌رێكی بیركه‌ره‌وه‌‌و خاوه‌ن دنیابینی نییه.ده‌سه‌ڵاتێكی دڵڕه‌ق
ده‌سه‌ڵاتی دڵڕه‌ق ده‌سه‌ڵاتێكی هه‌ژمونگه‌ر‌و پاوانخوازه بۆ داگیركردنی سه‌رله‌به‌ری كایه‌‌و پێكهاته ژیاری‌و ئابوری‌و فه‌رهه‌نگییه‌كان، ده‌سه‌ڵاتێكه سنوری یاساكان ته‌سكده‌كاته‌وه‌‌و روبه‌ره‌كانی ده‌ره‌به‌گخوازیی حیزبی‌و ره‌هه‌گه‌رایی ئیراده‌ی داگیركردن زیاتر‌و زیاتر ده‌كات.
ده‌سه‌ڵاتی دڵڕه‌ق ده‌سه‌ڵاتێكی كارامه‌‌و به‌هێزه بۆ شێواندنی راستییه‌كان‌و بێبایه‌خكردنی پڕۆژه‌ی جیدی‌و ئازادی راده‌ربڕین‌و كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی‌و گروپه جیاوازه‌كان، ئه‌مه‌ش له‌رێی دروستكردنی ده‌زگاگه‌لێكی كارتۆنییه‌وه ئه‌نجامده‌دات. ئه‌م ده‌زگایانه چه‌ند هێزێكن بۆ شێواندنی حه‌قیقه‌ت، هێنده‌ش ده‌زگاگه‌لێكن بۆ سازكردنی كه‌شوهه‌وایه‌كی ساخته‌ی رۆشنبیری‌و فه‌رهه‌نگی‌و دامه‌زراندنی رێكخراوگه‌لێكی حیزبی به‌ناو مافی مرۆڤ‌و دیموكراتیزه‌كردنه‌وه….
به‌رهه‌مهێنانی ده‌زگاگه‌لێكی رۆشنحیزبی‌و میدیاحیزبی‌و ئابوریحیزبی‌و كۆمپانیاحیزبی بۆ به‌رپاكردنی پانتاییه‌كی به‌رفراوانی جه‌هل‌و بێئاگایی‌و كه‌مته‌رخه‌می‌و مۆنۆپۆلكردن‌و بێبایه‌خكردن‌و گه‌شه‌پێدانی نه‌خوێنه‌واری، كۆمه‌ڵه هه‌وڵێكی كوشنده‌ن بۆ به‌رپاكردنی فه‌زایه‌كی گه‌وره‌ی كۆنخوازی‌و شكۆداركردنی جه‌هل‌و به‌رهه‌مهێنانی ماشێنێكی گه‌وره‌ی بێبایه‌خكردن‌و دابه‌زاندنی ئاستی فیكری‌و ئه‌كادیمی‌و مه‌عریفی ئه‌و ئاسته رۆشنبیری‌و فه‌رهه‌نگییه‌ی كه ناوه‌نده رۆشنبیرییه جیدییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات‌و ناوه‌ندی ره‌سمی كاری له‌سه‌رده‌كه‌ن كه هه‌وڵی ده‌سته‌بژێرێكی جیاواز‌و ره‌خنه‌گرن بۆ خولقاندنی فه‌زایه‌كی به‌رفراوانی ململانێی رۆشنبیری‌و مه‌عریفی، كه كۆمه‌ڵه هه‌وڵێكی ئه‌كادیمی‌و مه‌عریفین بۆ سازكردنی كڵێشه‌سازییه‌كی دیكه‌ی تێگه‌یشتن‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌‌و تێكشكاندنی ئه‌و خه‌یاڵگه كانزاییه‌ی ده‌سه‌ڵاته هه‌ژمونگه‌ر‌و سته‌مكار‌و سه‌ركوتكاره‌ن كه پێكهاته‌ی فه‌لسه‌فه‌یه‌كی كۆنزێرڤاتیڤ‌و سه‌له‌فین بۆ ئه‌بستراكتكردنی جه‌هل‌و دامه‌زراندنی كۆنسێپتێكی گه‌وره‌ی داگیركردن‌و خامۆشكردن‌و سیستكردنی گۆڕان‌و داهێنان‌و جیاوازی‌و نوێگه‌ری.كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌ڵپه‌ركێ
ئه‌و كۆمه‌ڵگانه‌ی كه ته‌نها هه‌ڵئه‌په‌ڕن‌و شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆنه ئاسمانی‌و سه‌رزه‌وییه‌كانیان پڕكردووه له‌هه‌لهه‌له‌ی هه‌ڵپه‌ركێ‌‌و ته‌پوتۆزی قێڕه‌قیڕ‌و ره‌شبه‌ڵه‌كی پڕ له‌گرێوگۆڵی سایكۆلۆژی‌و روحی‌و فه‌رهه‌نگی، بێئه‌ندازه كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی بێئاگان‌و هیچی دیاریكراویان نییه بیبه‌خشنه جیهان‌و له‌توانایاندا نییه په‌یوه‌ندییه‌كی فه‌رهه‌نگی‌و رۆشنبیری‌و شارستانی دروستبكه‌ن، ئه‌م كرده‌یه چه‌ند كرده‌یه‌كی ساده‌یه هێنده‌ش كرده‌یه‌كی ئاڵۆز‌و دژواره.
له‌راستیدا ئه‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی پێكڕا پڕن له‌كێشه‌وگرفتی فه‌رهه‌نگی‌و سه‌رزه‌مینێكی سانسۆركراو و حه‌رامكراوی ئه‌خلاقین بۆ كوشتنی ئازادییه راسته‌قینه‌كانی تاكه‌كه‌س‌و پانتاییه‌كی له‌بارن بۆ خه‌ساندنی ئاره‌زوو و خه‌ون‌و خولیا‌و جیاوازییه‌كانی تاكه‌كه‌س‌و گروپه فه‌رهه‌نگی‌و رۆشنبیرییه‌كان‌و هاوكات نیشتیمانێكی گه‌وره‌ن بۆ گه‌نده‌ڵی نابه‌رپرسیارێتی‌و ناعه‌داله‌تی‌و نیشتیمانێكی بچوك‌و حه‌رامكراویشه بۆ نه‌زاهه‌ت‌و ده‌نگی راسته‌قینه‌ی مرۆڤه‌كان‌و رۆشنبیر‌و داهێنه‌ره راسته‌قینه‌كان، دواجار ده‌بێته سه‌رزه‌مینێكی رامكراوی ئه‌خلاقی شاراوه‌‌و بێ په‌یوه‌ندی‌و پێكڕا ده‌بنه سه‌رزه‌مینێكی داخراوی فه‌رهه‌نگی‌و شارستانی بۆ بچوككردنه‌وه‌ی خولیا‌و روانینی نوێ‌‌و گه‌وره‌كردنی كۆنخوازی‌و حیكایه‌ته ته‌پوتۆزلێنیشتووه‌كان‌و هه‌ڵپه‌ركێ تا قیامه‌ت‌و بێئاگایی تائه‌وپه‌ڕی خاڵیبوونه‌وه له‌گۆڕانكاری‌و دنیابینی‌و په‌ویوه‌ندییه‌كی فه‌رهه‌نگی‌و رۆشنبیری به‌جیهانه‌وه.
بۆدلێر ده‌ڵێت: "هه‌موو شتێكی مۆدێرن نه‌ك له‌گه‌ڵ نه‌ریتی "دوێنێ"دا به‌ڵكو له‌گه‌ڵ بارودۆخی "ئه‌مڕۆ"شدا ده‌جه‌نگێ." به‌ڵام كۆنخوازی‌و نه‌ریتپارێزی‌و ئه‌خلاقپارێزی رایه‌ڵگه‌لێكی گرنگن بۆ پاوانكردنی حه‌قیقه‌ت‌و كوشتنی گۆڕانكاری‌و دنیابینییه جیاوازه‌كان‌و به‌ستنه‌وه‌ی رابردوو به ئێستاوه‌‌و كردنی ئه‌مڕۆ به دوێنێ، هاوكات هێزگه‌لێكی نالۆژیكیشن بۆ به‌رپاكردنی پانتاییه‌كی گه‌وره‌ی بێده‌نگی‌و خه‌مساردی‌و بێئاگایی‌و خولقاندنی به‌سته‌ڵه‌كێكی فه‌رهه‌نگی‌و شارستانی بێوێنه.
