خۆپێشاندانەکان و پڕاتیکی کۆمۆنیستی … بەشی یەکەم
(سەبارەت بە بنەما فکری و سیاسیەکانی بڕیارنامەی ڕەوەند: خۆپێشاندانەکان و ئاسۆی پێشڕەوەی)
نادر عبدالحمید
بەشی یەکەم
1. ڕیشەکانی تەقینەوە و ناکۆکیەکانی سەرخانی بزوتنەوەکە.
A. ڕاپەڕین و شۆڕشەکانی باکوری ئەفریقیا بەدڵنیاییەوە کاریگەری خۆیان هەبوە لە سەر سەرهەڵدان وهەتا لەسەر شکڵی تەقینەوەی ئەم ناڕەزایەتیانە لە زنجیرە خۆپێشاندانەکانی عێراق و کوردستان، بەڵام ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیەی کوردستان و تەقینەوەی لەم شکڵە لە خۆپێشانداندا، بەگشتی بەرهەمی پیادەکردنی ئاسۆی سیاسی، ئابوری و کۆمەڵایەتی بزوتنەوەی ناسیونالیستی کوردە لە کوردستاندا، وە بەتایبەتیش بەرهەمی دەسەڵاتدارەتی هاوبەشی “پارتی” و “یەکێتی” و حکومەتی هاوبەشیانە بە پیادەکردنی سیستمی بازاڕای ئازادەوە وەك سەرپۆشێك بۆ ڕەسمیەتدانی یاسایی بە تاڵان و بڕۆی سامانی گشتی کۆمەڵ لەلایەن پڕۆژە ئابوری و کۆمپانیا “ئەهلی” حزبی و بنەماڵەییەکانیانەوە. ئەم پڕۆسەیە لە پڕۆسەی کەڵەکەی سەرمایەی سەرەتایی دەچێت (التراکم البدائی للراسمال) لە کوردستاندا. لە دوو دەیەی ڕابردودا سەرمایە و دەسڵاتی ئەم دوو حزبە میلیشیاییە یەکانگیربوون لە یەکەیەکی لێکهەڵپێکراودا، و وەك باندێکی مافیایی ژیان و چارەنوسی خەڵکی کوردستانیان بە بارمتەگرتوە بۆ بەرژەوەندیەکانی سەرمایەی ناوخۆ و جیهانی.
B. بەو پێیەی کە ئەم بزوتنەوەیە بەرهەمی ئەو بارودۆخەیە لە سیاسەتی بازاڕی ئازاد و ئاسۆی ناسیونالیزمی کورد و دەسەڵاتەکەی، لە هەناوی خۆشیدا هەڵگری ئەو توانا و وزە سیاسی کۆمەڵایەتیەشە کە لەگەڵ ڕەخسانی هەلی پەرەسەندن و گەشەکردنیدا، بتوانێت ڕووەو تێکشکاندنی ئەم دەسەڵاتە، وەلانانی ئەم ئاسۆ ناسیونالیستە بەسەر کۆمەڵگەی کوردستان و هەڵتەکاندنی تەواوی ئەم بارودۆخە بڕوات. وە لە جێگەیدا سیتمێکی حوکمڕانی پشتبەستوو بە ئیرادەی ڕاستەوخۆی کرێکاران و زەحمەتکێشانی کوردستان، وە ڕێکخراو لە شۆراکاندا بهێنێتەدی، کە ئەرکە هەرە دەستبەجێکانی هێنانەدی عەدالەتی سیاسی-کۆمەڵایەتی بێت، کوردستان بکاتە مەڵبەندی بەهێزکردن و بەرفراوانکردنی بزوتنەوەی کرێکاری و کۆمۆنیستی عێڕاق لەپێناو شۆڕشێکی کۆمەڵایەتی بۆ لێدان لە پایەکانی نیزامی سەرمایەداری و هێنانەدی یەکسانی و سۆشیالزم لەسەراسەری عێراقدا. ئەمە مانای ڕاستەقینە و هەمەلایەنەی سەرکەوتنی ئەم بزوتنەوەیەیە. بەڵام ئەوەی کە ئەو توانا و وزە سیاسیە شاراوەیە دەهێنێتە دەرەوە، وە لە پڕۆسەیکی کورت یان درێژماوەدا دەیکاتە واقعیەتێکی عەمەلی، ئەوە پڕاتیکێکی سیاسی دیاریکراو و تایبەتە. پڕاتیکی کۆمۆنیستی شۆڕشگێڕانەیە. بەبێ ئەم پڕاتیکە ئەم بزوتنەوەیە ناتوانێت وەك گوڵ بپشکوێت و بەئاکامە بنەڕەتیەکانی خۆی بگات.
C. ئەوەی کە ئەم بزوتنەوەیە لەم ئاستەی ئێستا لەپەرەسەندنی خۆیدا لە توانایدایە بیخاتەڕوو وە شكڵ و شێوەی خۆی پێدەردەخات، ناکرێت بکرێتە بنەمای هەڵسەنگاندنی ئەم بزوتنەوەیە، (هەر لە خواست و دروشمەکانیەوە تا ڕابەرانی، تا وتار و وتاربێژەکانی، تا سرودە نەتەوەیی و نیشتیمانیەکانی سەرای ئازادی و نوێژەکانی ڕۆژانی هەینی ….،) بەڵکو دەبێ وەكو ناکۆکیەکی سەرخانی فکری و ئاسۆی سیاسی ئەم بزوتنەوەیە لە ئێستادا، لەگەڵ ژێڕخانەکەیدا لێك بدرێتەوە. ئەم بزوتنەوەیە ناڕەزایەتیەکی کۆمەڵایەتیە و تەقیوەتەوە بەڕووی بارودۆخێك و سیستمێك لە حوکمڕانی کە بە ئاسۆیەکی ناسیونالیستی و بە ئامڕاز و شێوازێکی میلیشیایی و پۆلیسی و بنەماڵەیی و بە یاساوڕێسا و دەستورێكیش کە شەریعەتی ئیسلام یەکێك لە سەرچاوەکانیەتی پارێزەری بازاڕی ئازاد و سەرمایەداریە، وە لە شکڵدانەوە بە دەوڵەتی بورژوای عێراقشدا یەکێك لە پایەکانی بووە. ئەم بزوتنەوەیە کاتێك دەگا بە ئاکامە کۆتاییەکانی کە بتوانێت لەپەرەسەندنی خۆیدا بەرز بێتەوە بۆ ئەو ئاستەی کە تەواوی ئەو سیستمە بە هەموو ئەو پاشگر و پێشگرانەیەوە تەفروتونا بکات، وە جوگرافیای هەرێمی کوردستان بکاتە پایەگا و مەڵبەندێک بۆ بەهێزکردن و پەرەدارکردنی خەباتی ئازادیخوازانە و شۆڕشگێرانەی بزوتنەوەی کۆمۆنیستی و کرێکاری لەسەراسەری عێراقدا بۆ هەڵتەکاندنی دەوڵەتی بورژوازی. مەسەلەی ئەسڵی و دەستبەجێ لەبەردەم بزوتنەوەی کۆمۆنیستیدا ڕێگە هەموارکردنە بۆ یەکلاکردنەوەی ئەو ناکۆکیانە لە دەرونی ئەم بزوتنەوەیەدا، تا شكڵ و شێوازی خۆ دەرخستنی بزوتنەوەکە (لە سەرخانی فکری و ئاسۆی سیاسیدا) ڕێك بێتەوە لەگەڵ ئەو پاڵنەرە سەرەکیانەی کە بوونە سەرهەڵدان و هاتنەدەرەوەی (ژێرخانی بزوتنەوەکە). ئەمەش ئەستەمە بەبێ پڕاتیکێکی کۆمۆنیستی شۆڕشگێڕانە.
2. دوو بلۆکی سیاسی.
A. ئەم بزوتنەوەیە، لەگەڵ ئەوەشدا کە بەرهەمی ناکۆکیەکانی کۆمەڵگەیەکی سەرمایەداری و دەسەڵاتی بورژوا ناسیونالیستی کوردە، بەڵام وەك بزوتنەوەیەکی کرێکاری و سۆشیالیستی نەهاتۆتە مەیدان، بەڵكو لە قۆناغی یەکەم و سەرهەڵدانیدا وەك بزوتنەوەیەکی ئازادیخوازی دیموکراتیانەی جەماوەری گشتیی هاتۆتە دەرەوە، کە چین و توێژی کۆمەڵایەتی جۆراوجۆری گرتۆتەخۆی. جگە لە ڕەنگدانەوەی خواستی جۆراوجۆری ئەم چین و توێژە کۆمەڵایەتیانە لەناو ئەم بزوتنەوەیەدا، چەندین ئاسۆی فکری-سیاسی جیاواز و دژ بەیەک، چەندین حزب، ڕەوتی سیاسی و کۆڕوکۆمەڵی فکری و ئەدەبیشی گرتۆتەخۆی، کە هەر هەمووی بەرژەوەندی هەیە لە وەلانانی دەسەڵاتی “پارتی” و “یەکێتی” و هێنانەدی ئاڵوگۆرێك هەم لە سیستمی حوکمڕانی و هەم لە ژیانی کۆمەڵگەدا. بەڵام لێرە بترازێت هەر لایە ڕەوەو گۆشەیەکی دیاری کراو ئەم بزوتنەوەیە کێش دەکات کە لەگەڵ ئاسۆی فکری-سیاسی و لەگەڵ نوێنەرایەتی کردنیدا بۆ بزوتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی-سیاسی دیاریکراو ڕێك دێتەوە.
B. ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە لە هەناوی خۆیدا چوار ئاسۆی فکری سیاسی جیاوازی حەشارداوە، کە لە دوو بلۆکی سیاسیدا شکڵیان گرتوە. ناسیونالیزمی لیبڕاڵ، ئیسلامی سیاسی، دیموکراسیەتی شۆرشگێر و کۆمۆنیزم. گەرچی جیاوزیەکی گەورە هەیە لە نێوان ئاسۆی فکری-سیاسی ناسیونال-لیبرالەکان و ئیسلامی سیاسی، بەڵام لە ستڕاتیژی سیاسیدا؛ لە مامەڵەیاندا چ لەگەڵ ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە و چ لەگەڵ دەسەڵاتدا نزیکایەتیەكی سیاسی زۆر هەیە لە نێوان ئەم دوو ڕەوتەدا. بۆیە لەناو ئەم بزوتنەوەیەدا لەگەڵ هەموو ئەو جیاوازیانەشیاندا کە هەیانە بلۆکێكی سیاسی پێك دەهێنن. بەهەمان شێوەش لەگەڵ جیاوازی ئاسۆی دیموکراسیەتی شۆڕشگێر و ئاسۆی فکری سیاسی کۆمۆنیزم لەیەکتری بەڵام لە ستڕاتیژی سیاسیدا؛ چ لە بەرامبەر بزوتنەوە ناڕەزایەتیەکە و خۆپێشاندانەکان، وە چ لە بەرامبەر دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆنی ناسیوناڵ-لیبڕاڵی ئیسلامیدا، نزیکایەتیەكی زۆر هەیە لە نێوان ئەم دوو ڕەوتەشدا، بەوپێیەش بلۆکێکی سیاسی پێك دەهێنن لەناو ئەم بزوتنەوەیەدا.
3. بلۆکی کۆکتێل (کوردایەتی- ئیسلامیەت و لیبرالیزم).
A. هەردوو ڕەوتی ئۆپۆزیسیۆنی ناسیوناڵ-لیبراڵ و ئیسلامی سیاسی، کە خەبات و فشاری پەرلەمانی بۆ سەر دەسەڵاتی “پارتی” و “یەکێتی” ستراتیژی سیاسیان بووە، لەسەرەتای ئەم خرۆشانە جەماوەریەدا بە هەڵوێستەکردن و دودڵی لێیان دەڕوانی و لەگەڵ پەرەداربوون و بەرفراوان بوونی خۆپێشاندانەکاندا خزانە پاڵ جەماوەری ڕاپەڕیوو، وە لەو ماوەیەدا توانیویانە چالاکانە بەشدار و هەڵسوڕاوبن و لەم ڕێگەیەشەوە خۆپێشاندانەکان بەرفراوانتر و بەینتر بونەوە. نەك هەرئەمەش بەڵكو شکڵ و شێوازی ئەم بزوتنەوە و خۆپێشاندانەکانیان بە مۆرکی خۆیان دەرهێناوە لە ئێستادا.
B. نابێت ئەم دوو ڕەوتە تەنها لە شکڵی قەوارەی ڕێکخراوەیی و حزبیاندا ببینرێن بەڵکو پێویستە وەك دوو ڕەوتی کۆمەڵایەتی سیاسی ببیندرێن، کە لە بنکەیەکی جەماوەری و هەژمونیەکی فکری سیاسی بەسەر توێژی رۆشنیرانی کوردستاندا بەهرەمەندن، کە بەدەوری مەڵبەندە ئەدەبی و ڕۆژنامەکاندا، وەلە زانکۆ و پەیمانگا و مزگەوتەکاندا کۆبونەتەوە. ئەم دوو ڕەوتە لە ئێستادا و لەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە و لەناو خۆپێشاندانەکاندا تێکەڵە (کۆکتێل)ێکیان پێکهێناوە لە کوردایەتی و ئیسلامیەت و لیبرالیزم، کە بە شکڵێکی پۆپۆلیستانەش ئەم کۆکتێلە دەخەنەڕوو، وە توانیویشیانە ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە و خۆپێشاندانەکانی بەم بەرگە کۆکتێلەیە بپۆشن لە ئاڵای کوردستان، نوێژی ڕۆژانی هەینی و کۆڕی فەلسەفی ڕۆشنبیرانی لیبراڵ لە ستایشی ئەم بزوتنەوەیەدا.
C. ئاسۆیەكی سیاسی، کە لە ڕەوتی پەرەسەندنی ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە و خۆپێشاندانەکانیدا بەدی دەکرێت، هەلێکی زێڕینیش دەخوڵقێنێت بۆ ئەم دوو ڕەوەتە و ئەم بلۆکە ناسیونال-لیبراڵە ئیسلامیە، تا وێڕای فشاری پەرلەمانی، بتوانێت بە سود وەرگرتن لەم بزوتنەوە و خۆپێشاندانانە لانی کەم ڕەقیبە سیاسیەکانی خۆیان لە دەسەڵاتدا و لەناو پەرلەماندا لاواز بکەن. ئەمە جگە لەوەی کە لەپەرەسەندن و سەراسەری بوونەوەی بزوتنەوەکە و خۆپێشاندانەکانیشدا هەلێك دەڕەخسێنێت تا سواری ئەم شەپۆلە سیاسیە ببن و لەسەر شانیەوە دەسەڵات بگرنەدەست. ستراتیژی ئەم بلۆکە لەسەر هەردوو ئەگەرەکە مایە دادەنێت لە کاتێکدا کە ئەم بزوتنەوەیە سەراسەری ببێتەوە و هەڵتەکاندنی دەسەڵاتی “پارتی” و “یەکێتی” بخاتە دەستوری کاریەوە، ئەم بلۆکە ئامادەیە بۆ سواربونی ئەم شەپۆلە و گرتنە دەستی دەسەڵات لەسەر شانی ئەم بزوتنەوەیەوە. بەڵام سیاسەتی ڕەسمی خودی ئەم بلۆکە بەپێی دواین ڕاگەیاندنی لە 5-4-2011 دا مایەی خۆی زیاتر لەسەر لاوازکردنی ڕەقیبە سیاسیەکانی خۆی دادەنێت، نەك لەسەر سیاسەتی پاڵنان بە بزوتنەوەکەوە ڕووەو هەرچی زیاتر توندوتیژ کردنەوەی کێشمەکێشەکە.
D. مەترسی ئەم دوو ڕەوتە تەنها لە ئایندەدا نیە، کاتێك ئەم دەسەڵاتەی ئێستای “پارتی” و “یەکێتی” بڕوخێ و ئەم بلۆکە دەستەڵات بگرێتەدەستەوە، و بوەستێتەوە لەسنوری ئاڵوگۆڕێکی شکڵی و سەرەوەیی و هێشتنەوەی دامودەزگای سەرکوتگەرەکان بە دەستکاریەکی کەمەوە، بەڵکو هەرلە ئێستاشدا ئەو مەترسیە هەیە کە لەڕێگەی سەوداو مامەڵەوە بەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە لەگەڵ دەسەڵاتدا لەباری بەرن و بە چاکسازیەکی نیوەناچڵ خەڵكی دابمرکێننەوە. ئەگەری ئەم مەترسیە هەر لە ئێستادا لە دانیشتنە سێ قۆڵیەکانی “پارتی” و “یەکیەتی” لەگەڵ “گۆڕان” لە لایەك و لەگەڵ “یەکگرتووی ئیسلامی” و “کۆمەڵی ئیسلامی”ش لەلایەکی ترەوە، هەروەها لە ئامادەیی ئەم بلۆکە بۆ دانوسان لەگەڵ دەسەڵات بە خواستێکی زۆر لەخوارترەوە لەوەی کە خۆپێشاندەران هەیانە، خۆی دەردەخات.
E. “بزوتنەوەی گۆڕان” هەڵوەشانەوەی کابینەی شەشی ئێستای حکومەت و ئەلگۆی “حکومەتێکی تەکنۆکرات”ی خستۆتەڕوو، هەرچی ئیسلامیەکانن لە ئێستادا لەو توانایە بەهرەمەند نین کە ئەلگۆی “حکومەتێکی ئیسلامی، یا ئیمارەتی ئیسلامی یا خەلافەتی ئیسلامی” بخەنەڕوو و زیاتر باس لە چاك سازی دەکەن، کە ئەلبەتە جگە لەهەندێ چاکسازی ئابوری، کۆمەڵایەتی بۆ خەڵك، مەبەستی سەرەکی ئەوان لە چاکسازی هەرچی زیاتر هەموارکردنەوەی دەستور و یاساکانی هەرێمی کوردستانە لەسەر بنەمای شەریعەتی ئیسلامی. هەربۆیە هەنگاوێك نزیکترن بۆ دانوسان و سازش لەگەڵ دەسەڵات تا “بزوتنەوەی گۆڕان”. بەڵام ئاڵتەرناتیڤی ئەم بلۆکە سیاسیە، بۆ دانوسان و مامەڵە لەگەڵ هەردوو حزبی دەسەڵاتداردا، لە دوا پلاتفۆڕمی هاوبەشیاندا، لە کۆبونەوەی سێ قۆڵیاندا لە 5-4-2011 دا (حكومه‌تێكی ئینتیقالی له‌سه‌ر بناغه‌ی “توافق”)ە، ئەڵبەتە لەڕێگەی هەڵوەشانەوەی کابینەی شەش و بە ڕیعایەتکردنی شەریعەتی ئیسلامیشەوە! هەرچی بەرەی دەسەڵاتیشە؛ “پارتی” و”یەکێتی”، ئەلگۆی “حکومەتێکی بنکە فراوانی نیشتیمانی” بۆ کێشکردنی ئۆپۆزیسیۆن بۆ بەرەی دەسەڵات دەخاتەڕوو.
F. لەکاتێکدا ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە تا دێت ڕادیکاڵتر دەبێتەوە، هەروەك لە بڕیارنامەی بەرواری 3-4-2011 ی “ئەنجومەنی کاتی سەرای ئازادی”دا خۆی نیشانداوە کە خوازیاری دەست لەکار کێشانەوەی سەرۆکایەتی هەر سێ دامەزراوەی دەسەڵاتدارەتیە (سەرۆکایەتی هەرێم، سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان و سەرۆکایەتی حکومەتی هەرێم)، وە دواتریش لە 10-4-2011 دا خوازیاری پێکهێنانی حکومەتێکی کاتی، ئەنجومەنێکی نیشتیمانی تازە و “پەیمانێکی سیاسی کۆمەڵایەتی”ە لە جێگەی دەستوری هەرێم، بەمەبەستی ئاڵوگۆڕی ئاشتیانەی سیاسی. بەڵێ لە کاتێکدا ئەم بزوتنەوەیە تادێت ڕادیکاڵتر دەبێتەوە و ئاستی خۆاستەکانی دەچێتەسەر، کۆبونەوەی ئۆپۆزیسیۆنی ڕەسمی لە 5-4-2011 دا ئاستی خواستەکانی جەماوەری داشکاندوە بۆ (حكومه‌تێكی ئینتیقالی له‌سه‌ر بناغه‌ی “توافق”) بە مەبەستی دانوسانەکانی خۆی لەگەڵ دەسەڵات. بەم پێیە لە ئێستاوە بۆ شایی نێوان ئەم بلۆکە سیاسیە لەگەڵ ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیەدا ڕەسمیەتی پێدراوە لەو بەڵگەنامە جیاوازانەی “ئەنجومەنی سەرای ئازای” و ئۆپۆزیسیۆندا.
4. بلۆکی ڕادیکاڵی چەپ و کۆمۆنیست.
A. لەبەرامبەر باڵادەستی بلۆکی سیاسی سەرەوەدا، بلۆکی کۆکتێلی ناسیوناڵ-لیبراڵی ئیسلامی، بلۆکی بزوتنەوەی چەپ و کۆمۆنیستی کوردستان، ئامادەییەکی بەرچاو و هەڵسوڕاوبونێکی چالاكی هەیە لەناو ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە و خۆپێشاندانەکاندا، خاڵی بەهێزی ئەم بلۆکە سیاسیە نەك لە بوونی توانای مادی و میدیایی و … بەڵکو لە سازش نەکردن و لە ڕێکهاتنەوەیدایە لەگەڵ نەك هەر خواستە هەنوکەییەکانی جەماوەری ڕاپەڕیوو بەڵکو لەگەڵ خواستە بنەڕەتیەکانی جەماوەری کرێکار و زەحمەتکێشی کوردستان و توێژە بێبەش و ستەم لێکراوەکانی وەك ژنان و لاوان و …، هەروەها هیچ سەرەداوێكیش نایبەستێتەوە بە دەسەڵات و مامەڵەکردن لەگەڵیا. ئەمە و توانیویشیەتی لە 14-3-2011 وە بە دەوری پلاتفۆڕمێکی هاوبەشدا کۆبێتەوە بەناوی “پلاتفوڕمی چەپ بۆ بەسەرکەوتن گەیاندنی خۆپێشاندانەکانی کوردستان”.
B. ڕوانگە و ئاسۆی دیموکراسیەتی شۆڕشگێر لە خودی ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە و خۆپێشاندانەکانەوە دەستپێدەکات، کە چۆنچۆنی ئەم بزوتنەوە ئازادیخواز و دیموکراتیکە بەرەو پێشڕەوی ببات، دەسەڵات هەڵتەکێنێ و بیڕوخێنێ، سیستمی حوکمڕانی بگۆڕێت بە سیستمێکی تر کە پشت بەهەڵبژاردن و دەنگدانی ڕاستەوخۆی خەڵك ببەستێ و وەڵامدەرەوە بێت بە خواستەکانی جەماوەر لە ئازادی سیاسی و دابینکردنی خزمەتگوزاریە کۆمەڵایەتی و ئابوریەکان. ئەم ڕوانگەیە ئەم بزوتنەوە و گەیشتن بە ئامانجەکانی لەخودی خۆیدا دەبینێ و مامەڵەی عەمەلی لەگەڵدا دەکات نەك وەك ئەلقەیەك لە پڕۆسەیەکی سیاسی چینایەتی کە لەگەڵ نزیك بونەوە لە سەرکەوتن و بە ئاکام گەیشتنی ئەبێ ڕێگەی بۆهەموار بکرێت بۆ چونە ناو قۆناغێکی ترەوە بە بەردوامی و بەبێ پسانەوە. هەرچی ئاسۆی کۆمۆنیزمیشە لە ڕوانگە و جێگەوڕێگەی کرێکاری کۆمۆنیست، شۆڕشی سۆشیالیستی و ئامانجە کۆتاییەکانی بزوتنەوەی سۆشیالیستی کرێکاریەوە دەستپێدەکات بۆ بردنە پێشەوەی ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە ئازادیخواز و دیموکراتیکە. لێرەشەوە لە پەیوەندی نێوان سۆشیالیزم و دیموکراتیەتەوە هاوخەباتی ئەم ڕەوتە دیموکراسیە شۆڕشگێرەیە و بلۆکێکی ڕادیکاڵیان پێکهێناوە لەناو ئەم بزوتنەوەیەدا، بۆ بەسەرکەوتن گەیاندنی بزوتنەوەکە و هێنانەدی ئەم دیموکراسیەتە شۆڕشگێریە کە شتێك نیە جگە لە بەرنامەی لانی کەمی کۆمۆنیستەکان، کە لە بەڵگەنامەی “مافە سەرەتاییەکانی خەڵكی زەحمەتکێشی کوردستان” و دواتریش بەشکڵێکی کامڵتر لە بەرنامەی “جیهانێکی باشتر”دا خراوەتەڕوو. هەر ئەو سەرکەوتنەشە لەم قۆناغەدا کە باشتین هەلی کۆمەڵایەتی-سیاسی دەخوڵقێنێت بۆ بزوتنەوەی کۆمۆنیستی کرێکاری تا بتوانێت چینی کرێکار ڕێکخراو و ڕابەرایەتی بکات ڕوەو واوەتر ڕۆیشتن لەم بزوتنەوە شۆرشگێڕیە ئازادیخوازە دیموکراتیکە، وە ڕوەو واوەتر ڕۆیشتن لەسنوری هەرێمەکەی بەرێت بەرەو سەراسەری عێراق، بۆ بەرپاکردنی شۆڕشی سۆشیالیستی.
C. بەو ئەندازەیەی ئەم بزوتنەوە ئازادیخواز و دیموکراتیکە دەچێتە قۆناغێكی بەرزتر لە پێشڕەوی و لەسەرکەوتن نزیك دەبێتەوە، و ڕووەو مەیدانی سەراسەری عێڕاق هەنگاودەنێت، وە بەو ئەندازەیەش کە بزوتنەوەی کۆمۆنیستی سیاسەتەکانی خۆی ڕۆشندەکاتەوە، هاوپەیمانیەتی ستراتیژی ئەم بەرەیە درز و کەلێنی تێ دەکەوێت. بەڵام مەسەلەی ئەسڵی لە ئێستادا نەك نیگەرانی لە درز و کەلێنەکانی ئایندەی ئەم بلۆکە ڕادیکاڵەی نێوان بزوتنەوەی چەپ و کۆمۆنیستی، بەڵکو ئەوەیە کە چۆنچۆنی ئەم بلۆکە ڕادیکاڵە لە ئامادەیی بەرچاو و هەڵسوڕاوبونی چالاکەوە لە ناو ئەم بزوتنەوەیەدا بەرز بکرێتەوە بۆ ئاستی ڕابەری بزوتنەوەکە؟ ئەمەش نە پۆپۆلیزمە و نە پەیڕەوکردنی سیاسەتێکی معەدەلگیری. بەڵکو بە پێچەوانەوە، ڕێگەیەکی واقعیە بۆ بردنە پێشەوەی کۆمۆنیزم لەبارودۆخێکی سیاسی دیاریکراوی وەك ئەمڕۆدا. چونکە هەمان ڕێگەی بردنە پێشەوەی ئەم بزوتنەوە ئازادیخواز و دیموکراتیکەیە، کە ڕەوتی چەپ و ڕادیکاڵی ناو بزوتنەوەکە ناچاردەکات بۆ بردنە پێشەوە و بەسەرکەوتنگەیاندنی بزوتنەوەکە، پەیڕەوی لە تاکتیك و سیاسەتەکانی بزوتنەوەی کۆمۆنیستی بکەن. ئەمەش هەنگاوێکە لەڕاستای هێزگرتنی کۆمۆنیزم لەسەر ئاستی کۆمەڵگە لە بارودۆخی شۆڕشگێرانە و خرۆشانی جەماوەریدا.
D. ئینحرافێکی ئەسڵی بزوتنەوەی کۆمۆنیستی لە ئێستادا و لەناو ئەم بزوتنەوە واقعیەدا کە دەرگیرین تیا، نەتوانینی دامەزراندنی پەیوەندیەکی سیاسی ئسوڵیە لە نێوان سۆشیالیزم و دیموکراتیەتدا، کە هەم لە ئاست لێکدانەوە و شیکاری بۆ ئەم بزوتنەوەیە، هەم لەئاست مێسۆدی مامەڵە لەگەڵیا ڕەنگدانەوەی خۆی هەیە و لە بواری پڕاتیکی سیاسیشدا لە تێکەڵاوکردنی ئەرکە سۆشیالیستی و دیموکراتیکەکاندا خۆی دەبینێتەوە. کەلایەك وەك دیموکراسیەتێکی شۆڕشگێڕ چالاکە و لە لایەکی تریشەوە تەبلیغێکی گشتی سۆشیالیستی (باشتروایە بوترێ ئەکادمیستی) دەکات بەبێ ئەوەی ئەو کەناڵە موشەخخەسە بدۆزێتەوە کە لێیەوە ئەم بزوتنەوە ئازادیخوازە دیموکراتیکە بکاتە سەکۆیەك بۆ هەرچی زیاتر ڕێکخراوکردن و هێزگرتنی کۆمۆنیزم لە ئاستی کۆمەڵگەدا. ئەو ڕەوتانەی ئاڵودەن بەم ئینحرافە لەو شوێنەوە کە هەڵسوڕاوی چالاکن لەناو ئەم بزوتنەوەیەدا شوناسنامەی کۆمۆنیستی لەدەست دەدەن و لەناو دیموکراسیەتی شۆڕشگێردا دەتوێنەوە. مەرج نیە ناوی کۆمۆنیزم، سۆشیالیزم و کرێکار لەسەرخۆیان لابەرن بەڵکو لە ناوەڕۆکدا وەك دیموکراسیەکی شۆڕشگێڕ هەڵدەسوڕێن. مەسەلەی ئەسڵی ئەوەیە کەدەبێ خەتی کۆمۆنیستی کرێکاری لە دیموکراسیەتی شۆڕشگێڕ جیا بکرێتەوە و لەسەربنەمای ئەو جیاوازیە پەیوەندی نێوان سۆشیالیزم و دیموکراتیەت دابمەزرێتەوە.
5. چوار گرێی واقعی لەبەردەم ئەم بزوتنەوەیەدا.
A. سەرکوت. ئەم بزوتنەوە ناڕەزایەتیە کە لەشکڵی خۆپێشاندانی ڕۆژانەدا بەردەوامە، لەبەردەم هەڕەشە و سەرکوتی دەسەڵاتدایە. چۆنچۆنی ئەم بزوتنەوەیە لەژێر چەقۆی ئەم هەڕەشەیە دەهێنرێتە دەرەوە؟. چۆنچۆنی دەستی ئەم دەسەڵاتە دەبەسترێت کە نەتوانێت بە هێرش و پەلامار سەرکوتی بکات و دایبمرکێنێتەوە؟ ئەم (چۆنچۆنی)ە مەسەلەی تەکنیکی پەرەپێدان و بەهێزکردنی خۆپێشاندانەکان، وەیا هونەری جەنگاوەرانەی سەربازی نیە بەڵکو مەسەلەیەکی سیاسیە.
B. سازش. هەر لەم ڕوانگەشەوە چۆنچۆنی لە ڕێڕەوی پاراستنی ئەم بزوتنەوەیە لە هێرش و پەلاماری دەسەڵات لەو مەترسیەش دەپارێزرێت کە ئۆپۆزیسیۆنی سازشکار (ناسیوناڵ-لیبڕاڵی ئیسلامی) مامەڵەی پێوە بکات؟
C. پەیوەندی سۆشیالیزم و دیموکراتیەت. ئایە پڕاتیکی کۆمۆنیستی شتێکە تەنها پەیوەستە بە بزوتنەوەی کرێکاری و سۆشیالیستیەوە؟ ئەگەر نا چۆن دەتوانرێت لە هەناوی بزوتنەوەیەکی ئازادیخوازی دیموکراتیکدا پێناسەی پڕاتیکی کۆمۆنیستی بکرێت؟ چۆن دەتوانرێت بەبێ لەدەستدان و تێکەڵاوکردنی شوناسنامەی کۆمۆنیست و کرێکاری پێشڕەو بە شوناسنامەی دیموکراتێکخوازێکی شۆڕشگێڕەوە ئەم بزوتنەوە ئازادیخوازە دیموکراتیکە ڕووەو سەرکەوتن ببرێت، وە لە دەرونیا کۆمۆنیزم هەرچی زیاتر بەهێزتر و ڕێکخراوتر بکرێت تا لەو توانایە بەهرەمەندی بکات کە بتوانێت چینی کرێکار ئامادە بکات بۆ واوەتر ڕۆیشتن هەم لەم بزوتنەوەیە و هەم لەم هەرێمەی کوردستان؟ ئەمە گرێکی ئەسڵی فکری-سیاسی بزوتنەوەی کۆمنیستیە لەم دەورەیەدا و بەتایبەت لەم بزوتنەوەیەشدا.
D. مەسەلەی کورد. کوردستان (ی عێراق) وڵاتێکی سەربەخۆنیە، بەڵکو هەرێمێکی جوگرافی، سیاسی و ئیداریە لە دەوڵەتی عێراق. لە پێکهێنانی دەوڵەتی عێراقەوە تا ئەمڕۆشی لەگەڵدا بێت، مەسەلەی کورد یەکێك لە گرێ کوێرەکانی سیاسەت و تەوەرەی کێشمەکێشێکی ئاڵۆزی سیاسی بووە لە عێراقدا. گەرچی ستەمی نەتەوایەتی لە کوردستانی عێراقدا لەو شکڵە کلاسیکیە لە بێبەشکردنی هاوڵاتیانی کوردستان لە (زمان و فەرهەنگ و ئیدارەی ناوخۆیی و بەشداری لە دەوڵەتی ناوەندی)دا نەماوە کە لە ئێران، تورکیا و سوریا تا ئێستا لە ئارادایە، بەڵام وەك مەسەلەیەك هێشتا هەر بەچارەسەر نەکراوی ماوەتەوە. هەرجۆرە ئاڵوگۆڕێکی ناوخۆی ئەم هەرێمە چ ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ، وە چ لە نزیك ماوە و چ لە درێژ ماوەدا، لەسەر هاوکێشە سیاسیەکانی عێراق کاریگەری بەجێ دەهێڵێت، هەروەك بە پێچەوانەشەوە هەردروستە. ئەوەی کە لێرەدا مەبەستمانە ئەوە نیە بەڵکو ئەوەیە کە ئەم هەرێمە لە پڕۆسەیەکی سیاسی دیاریکراودا پەیوەندیەکانی بە دەوڵەتی ناوەندیەوە دامەزراوە، پەرەسەندنی ئەم بزوتنەوە و سەرکەوتنەکەی واتا هەڵتەکاندنی دەسەڵاتی “پارتی” و “یەکێتی” کە جەمسەرێکن لە هاوکێشە سیاسیەکانی عێراق. بەو مانایە سەرلەبەری ئەو پەیواندیانەی هەرێمەکە و جێگەوڕێگەکەی دەکەوێتەبەر ئەگەری دوبارە پێناسەکردنەوە. ئایە ئەم بزوتنەوەیە، لە ڕێڕەوی پەرەسەندنیا سەربەخۆیی هەرێمەکە و پێكهێنانی دەوڵەتێکی سەربەخۆ دەخاتە دەستوری کاریەوە یان نا؟ سیاسەتی کۆمۆنیستی دروست هەر لەئێستاوە لەناو ئەم بزوتنەوەدا، لەپەیوەند بە مەسەلەی کوردەوە دەبێ چیبێت؟ ئایە ڕێنمایی و ڕابەرایەتی کردنی بزوتنەوەکەیە ڕووەو جیابوونەوە و پێکهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆ؟ وەك ئەو تاکتیکەی کە بەشێك لە بزوتنەوەی کۆمۆنیستی و چەپ هەڵگرینی بە پشت بەستن بە تاکتیکێکی دەیەی نەوەتەکانی سەدەی ڕابردوو؟ ئایە ئەمە ئەو تاکتیکەیە کە سنوربەندی کۆمۆنیستەکان نەك هەر لەبەرامبەر ناسیونالیزمدا بەڵکو لەبەرامبەر دیموکراسیەتی شۆڕشگێریشدا دەپارێزێت؟ یان بەپێچەوانەوە، تاکتیکەکەی “مانیفێستی ڕەوەند”، (ڕەوەندی سۆشیالیستی کرێکاری)یە کە دەتوانێت ئەو سنوربەندیە بپارێزێت؟ کە لەسەرکەوتتنی ئەم بزوتنەوەیەدا پێدادەگرێت لەسەر ڕێکخستنی کۆمەڵگەی کوردستان لە شکڵی جمهوریەتێکی شۆڕایی کەببێتە پایەگای بەهێزکردنی بزوتنەوەی شۆڕشگێرانە و ئازادیخوازانەی سەراسەری عێراق، ببێتە مەڵبەندێکی بەهێزکردن و پەرەدارکردنی بزوتنەوەی کۆمۆنیستی و کرێکاری بۆ تێکشکاندنی دەسەڵاتی بورژوازی لە عێراق و دامەزراندنی دەوڵەتێکی شۆرایی کرێکاران و زەحمەتکێشان کە کوردستان وەك جمهوریەتێکی شۆرایی لە خۆ بگرێت. بەم پێیە دووبارە پێناسەکردنەوەی هەرێمە کە لەناو دەوڵەتی عێڕاقدا لەسەر بنەمای یەکێتی ئیرادەی کرێکاران و زەحمەتکێشانی کوردستان و عێڕاق. ئەمرۆ ئەم جیاوازیە تەکتیکیە لەناو ئەم بزوتنەوەشدا خۆی دەردەخات و یەکێکی ترە لە گرێ فکری سیاسیەکانی ئەم بزوتنەوەیەش. (ئەم باسە هەڵدەگرین بۆ فرسەتێکی تر)
E. تاکتیکی کۆمۆنیستی سیاسەت و پەیکەرەیەکی واحیدە کە لەیەك کاتدا ڕوو بەڕووی هەر چوار لەم گرێوگۆڵانەی بزوتنەوەکە دەبێتەوە و لەگەڵ پرێنسیپە کۆمۆنیستیەکانیشدا ڕێکدێتەوە. لەبەشی داهاتوودا دێینە سەر ئەو بابەتە.
12-4-2011
nadr1506@yahoo.com
لەبەشی داهاتوودا:
واوەتر ڕۆیشتن لە “پلاتفۆڕمی چەپ بۆ بەسەرکەوتن گەیاندنی خۆپێشاندانەکان”. سەرخەتی ئەرکە دەستبەجێکانی کۆمۆنیستەکان لە ئێستادا. ئاڵتەرناتیڤ و پراتیکی کۆمۆنیستی.
