من و ئه‌فسانه‌ی ژماره‌كان
بوونم به‌سانایی جودا ده‌كرایه‌وه له‌و مرۆڤانه‌ی دی كه ژیان وه‌ك من ته‌مه‌نی پێ به‌خشی بوون، من له سه‌ره‌تاوه له دادگای ویژدانی خۆمدا بێ گوناهیی خۆمم سه‌لماندبوو، ته‌نها خه‌مێكی سه‌وز له لام ئه‌وه بوو بزانم كه‌ی له‌دایكبووم… چ ڕۆژو مانگ و ساڵێك…
من جه‌ژنی له‌دایكبوونم نییه‌و نازانم كه‌ی له‌دایكبووم و ڕۆژی له‌دایكبوونم ونه. كه‌سێك نییه به‌دروستی بزانێت من كه‌ی له‌دایكبووم، ته‌نانه‌ت خاوه‌نی ئه‌و ده‌نگانه‌ش كه له‌بن دارسێوه‌كدا پێیان وتم (نازانین). به‌هه‌رحاڵ ئه‌م باسه زۆرم ئازار ده‌دات، ڕه‌نگه ئه‌مه ئه‌و گرێیه‌بێت كه تا كۆتایی چیرۆكه‌كه منیش و خوێنه‌ریش نه‌توانین بیكه‌ینه‌وه.
من به‌بێ به‌روار له‌دایكبووم، به‌ڵام كاتێك هه‌ستم به بوونی خۆم كرد كه پیره‌مێرده‌كه له‌ژێر یه‌كێك له داره‌كانی باخچه گه‌وه‌ره‌كه‌ی شاردا له نامه‌كه‌یدا ده‌ڵێت (تۆ دوای حه‌ڤده ده‌قیقه له مردنی دایكت له‌دایك بوویت، ئه‌م به‌رواره خه‌ون نییه، ئه‌م له‌دایكبوونه ڕاستییه. ڕه‌نگه پێت سه‌یربێت و بڵێیت چۆن ده‌بێت منداڵ دوای مردنی دایكی له‌دایكببێت، به‌ڵێ قسه‌كه‌ت جێ ده‌گرێت، ڕاسته چونكه تا ئێستا له‌دایكبوونی وا له مێژوودا بوونی نییه. ده‌زانم ده‌پرسیت منداڵ به‌بێ باوك له‌دایكده‌بێت و ده‌كرێت باوكێكی دیاریكراوی نه‌بێت، به‌ڵام بۆ دایك كارێكی ناسروشتی و نازانستییه). من نه‌مپرسی ئه‌و چۆن ده‌زانێت من له‌و به‌رواره‌دا له‌دایكبووم. دیدارێكی كورتخایه‌ن بوو. پیره‌مێرده‌كه وتی دوای سه‌فه‌ر لێره‌دا یه‌كتر ده‌بینینه‌وه… ئه‌و ڕۆیشت. له خۆمم پرسی: سه‌فه‌ری چی؟
من ده‌زانم گه‌وره‌ترین گرفت له‌م چیرۆكه‌دا تووشم ده‌بێت، زانین و دۆزینه‌وه‌ی ڕۆژی مردنی دایكمه، ئه‌مه‌ش كارێكی قورسه، چونكه من باوك و برا و خوشك و مام و خاڵ و كه‌سێكی نزیكم نییه، تا بتوانم سه‌ره‌داوێكم ده‌سكه‌وێت بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ته‌لیسمه بكه‌مه‌وه. من له‌و دیو ژماره‌كانه‌وه له بوونی خۆم ده‌ڕوانم، به‌ڵام هه‌میشه له بیری مێژووی له‌دایكبوونی خۆمدا بووم، كه چ ڕۆژێك له‌دایكبووم.
چیرۆكه‌كه لێره‌دا ده‌ست پێده‌كات، شه‌وێك له ئه‌ندێشه‌و بیری له‌دایكبوونمدا بووم، هه‌ستم كرد له‌شم سووكه، كێشی خۆم ون ده‌كه‌م و هێدی هێدی به‌رز ده‌بمه‌وه‌و باڵده‌گرم، به‌جۆرێك له هێزی موگناتیسیی زه‌وی ده‌رده‌چم، ئه‌وساته هه‌ستم كرد، نیوتن خاوه‌نی بیردۆزێكی ناڕاست و نازانستییه چوون ئه‌وه‌ی نه‌یتوانی به‌رگری له به‌رزبوونه‌وه‌م بكات و نه‌هێڵێت لێی دووركه‌ومه‌وه زه‌وی بوو. بڕینی هه‌ر ماوه‌یه‌ك و دووركه‌وتنه‌وه له زه‌وی چاوی زه‌وی كزتر ده‌بوو. گوزه‌ركردن به‌ناو بۆشایییه‌كی بێ ڕووناكی ترسێكی تۆقێنه‌ربوو. هێنده به‌رزبوومه‌وه زه‌وی وه‌ك گۆیه‌كی بچوك ده‌بینرا. چاوم ده‌گێڕا به‌ناو بۆشایییه‌كی بێ كۆتاییدا پڕ له ته‌نی تیشكداری جوڵاو، ئه‌ستێره‌ی گه‌له‌ئه‌ستێره، بێكۆتا له ڕۆشناییی مه‌ودا دوور و نزیك.
سه‌فه‌رێكی نادیار و ده‌نگێكی ون له‌تاریكدا مردنی ده‌خسته بیرم. ته‌نها هیوا بۆ ژیان و دڵخۆشبوونم، ڕۆشنایی مانگ بوو، تا ئه‌و ماوه‌یه‌ی كه ڕووناكی تێنه‌په‌ڕی بوو له چاو ون نه‌بوو. به‌رده‌وامی له گوزه‌ركردن به‌ناو بۆشاییدا تا نزیكبوونه‌وه له ئه‌ستێره‌یه‌ك كه زۆر له زه‌وی گه‌وره‌تر بوو. دیمه‌نێكی زۆر سه‌رنجڕاكێشی هه‌بوو. ئه‌ستێره‌یه‌كی سه‌وز… ئه‌ستَێره‌یه‌ك هێزێكی گه‌وره‌ی ڕاكێشانی هه‌بوو به‌پێچه‌وانه‌ی زه‌وییه‌وه. پاش ماوه‌یه‌كی كه‌م دابه‌زیمه سه‌ر ئه‌ستێره‌كه وه‌ك ئه‌وه‌ی هێزێكی موگناتیسی به‌هێز به‌كێشم بكات. چیم دی؟ سه‌رزه‌مینێكی پڕ له سه‌وزایی و ڕووپۆش به دارستان و ده‌ریای شین و ده‌ریاچه و كانی و تاڤگه‌ی پرچدرێژ. چ سروشتێكی دڵڕفێنی هه‌بوو، هه‌ستم كرد ئه‌م سه‌رزه‌مینه سیحرێكی تێدایه وا له مرۆڤ ده‌كات هۆگری بێت. سه‌رزه‌مینێك بۆنی ژیانی لێ ده‌هات و تاریكی كۆچی كردو سه‌رزه‌مینێك له ڕووناكی شه‌وقی ده‌دایه‌وه.
به‌ره‌و كه‌ناری ئه‌و ده‌ریاچه‌یه چووم كه له‌شوێنی دابه‌زینه‌وه‌كه‌وه نزیك بوو. ئاوی ده‌ریاچه‌كه شین ده‌چۆوه، له‌نجه‌ی شه‌پۆله‌كان له‌ژێر پرشنگی هه‌تاوه‌كه‌دا ئه‌دره‌وشانه‌وه و پژره‌ی ورده شه‌پۆله‌كان ڕوومه‌تی به‌رده‌ڵانه‌كانیان ماچ ده‌كرد. هه‌ستم كرد شتێكی نامۆ له‌جه‌سته‌مدا ڕووی داوه و من بێئاگام لێی. ده‌شێت مرۆڤ به‌ره‌و ئاسمان بفڕێت وای به‌سه‌ربێت. سه‌یرم كرد بێ به‌رگم و هیچ پۆشاكێكم له‌به‌ردا نییه. هه‌ر ده په‌نجه‌كانی ده‌ستم كرد به له‌مپه‌ر بۆ به‌ینی هه‌ر دوو ڕانم بۆ شاردنه‌وه‌ی ئه‌ندامی نێرینه‌م. ده‌بوو كارێك بكه‌م خۆم له‌و بێبه‌رگییه ڕزگار بكه‌م. بیرم كرده‌وه و سوپاسی (ئیوڤرێ دیورێرس)م كرد كه بۆ داپۆشینی ئه‌ندامی نێر و مێ له تابلۆكانیدا گه‌ڵای دره‌ختی به‌كارهێناوه، منیش ئه‌و كاره‌م كرد. هه‌ستم به برسێتی كرد، به قه‌راغی ده‌ریاچه‌كه‌دا كه‌وتمه هاتوچۆ. دارسێوێكی گه‌وره‌م دی، لقه‌كانی شۆڕبووبوونه‌وه به‌هۆی ئه‌و ژماره زۆره سێوه‌ی كه پێوه‌ی بوون. هێنده به‌ری گرتبوو پیره دارسێو هه‌ر كه‌سێك له‌سه‌ر زه‌وی هه‌ناسه‌یه‌كی دا بێت سێوێكی به‌رده‌كه‌وت. ڕه‌نگی سوورو شه‌ونمی له‌سه‌رنیشتوو و بۆنی خۆشی سێوه‌كان مرۆڤی كه‌مه‌ندكێش ده‌كرد. به‌ره‌و دارسێوه‌كه چووم و ده‌ستم برد بۆ یه‌كێك له لقه نیشتوه‌كان و سێوێكم لێكرده‌وه. كاتێك ویستم بیبه‌م بۆ ده‌مم، گوێم له ده‌نگێكی گڕ بوو وتی (بۆنی مه‌رگی لێ دێت، مه‌یخۆ.) چاوم گێڕا به چوار لادا كه‌سم نه‌دی. ده‌ستم گێڕایه‌وه، سێوه‌كه‌م له ده‌مم دوورخسته‌وه. گوێم له ده‌نگێكی ناسك بوو وتی (بۆنی ژیانی لێ دێت بیخۆ). تووشی گومان بووم، نه‌مده‌زانی به قسه‌ی كام ده‌نگیان بكه‌م. هاوارم كرد ئێوه كێن؟ وه‌ڵامێك نه‌بوو. ماوه‌یه‌ك به‌بێ ده‌نگی چاوه‌ڕێم كرد. ژنێك ده‌ركه‌وت سینگ و به‌ینی ڕانه‌كانی به گه‌ڵاو گوڵی سێو داپۆشرابوو. باڵایه‌كی به‌رز، قژێكی ڕه‌شی درێژی ئاوریشمی، جوتێك برۆی ڕه‌شی باریك و دووچاوی گه‌وره، كه مرۆڤی ناچار ده‌كرد لێی بڕوانێت. پێستی سپی… ده‌ست و په‌نجه‌ی نه‌رم و ناسك، كاتێك ده‌ستم به‌رده‌ستی كه‌وت سێوه‌كه‌ی لێ وه‌رگرتم… به بزه نیگایه‌كه‌وه لێمی ڕوانی و سێوه‌كه‌ی برد بۆ ده‌می، ددانه سه‌ده‌فییه‌كانی ده‌ركه‌وتوو، قه‌پێكی له‌سێوه‌كه گرت و ده‌ستی درێژ كردو سێوه‌كه‌ی پێدامه‌وه.
وتی: ژیان له تامی ئه‌و سێوه ده‌چێت.
وتم: خاوه‌نی ئه‌و ده‌نگه تۆ بوویت، كه هانی دام بۆ خواردنی سێوه‌كه؟
وتی: به‌ڵێ من بووم.
وتم: واته تۆ بوویت فریوتداین و مه‌حكومت كردین به ژیان و له‌م سه‌رزه‌مینه به‌ده‌ركردنت داین و به‌ره‌و سه‌رزه‌وییه‌ك چووین، كه شه‌ڕ هه‌واری لێ خستوه‌و هێزی ڕاكێشانی به‌ره‌و ناخی خۆیمان ده‌بات.
هیچ وه‌ڵامێكی نه‌بوو، خشه‌خش و جوڵانه‌وه‌یه‌ك له گیاو سه‌وزایی نزیك به دارسێوه‌كه هه‌ست پێده‌كرا، لقه‌كانی دارسێوه‌كه كه‌وتنه جوڵه‌و ژماره‌یه‌ك سێو كه‌وتنه خواره‌وه. ئه‌و سه‌یری دار سێوه‌كه‌ی ده‌كرد.
پێم وت: ده‌مه‌وێت بزانم له چ مێژوویه‌كدا له‌دایكبووم.
وتی: نازانم.
ئه‌و سه‌رزه‌مینه له‌به‌ر چاوم تاریك بوو. بێ ئاگا بووم له ده‌وروبه‌رم. كاتێك به‌ئاگاهاتم، پیاوێك له‌نزیكم وه‌ستابوو لێمی ده‌ڕوانی. به‌هه‌مان شێوه بن ڕانه‌كانی به گه‌ڵای سێو داپۆشرابوو. پیاوێكی لۆقدرێژی ڕشتاڵه‌ی ڕدێندرێژ. به ده‌نگێكی گڕ لێی پرسیم: چی ده‌كه‌یت لێره؟ چۆن گه‌یشتیته ئێره؟
خۆم له وه‌ڵامدانه‌وه پاراست و پێم وت: دایكم كه‌ی له‌دایكبوه؟
وتی: نازانم.
وتم: گه‌ر نه‌تانهێشتایه منداڵتان ببێت باشتر نه‌بوو، له خۆشترین ساته‌كانی خۆتانا فێڵتان له نه‌بوونی من كرد (سێوه‌كه‌م برد بۆ ده‌مم به دانه‌كانم له‌تێكم لێ كرده‌وه‌و خواردم. هه‌ستم كرد له‌شم سووك و كێشی خۆم ون ده‌كه‌م و هێدی هێدی به‌رز ده‌بمه‌وه و باڵده‌گرم، به‌جۆرێك له هێزی موگناتیسیی ئه‌ستێره‌كه ده‌رده‌چم. هێنده به‌رزبوومه‌وه، ئه‌ستێره‌كه وه‌ك گۆیه‌كی بچوك ده‌بینرا. گوزه‌ركردن به‌ناو بۆشاییدا تا گه‌یشتمه سنووری هێزی ڕاكێشانی زه‌وی… ده‌ركه‌وتنی زه‌وی به دیوێكی تاریكی و دیوێكی ڕووناكی. هێزی موگناتیسیی زه‌وی بۆ دیوی تاریكی ڕای كێشام بۆ یه‌كێك له‌و سنووره ده‌ستكردانه‌ی كه تێدا له‌دایكبووم، كه نازانم چ ڕۆژ و مانگ و ساڵێكه.
سه‌یرێكی جه‌سته‌ی خۆمم كرد، بێ به‌رگ نه‌بووم و هه‌مان پۆشاكی پێش سه‌فه‌ره‌كه‌م له‌به‌ردا بوو. به‌ره‌و باخچه‌ی گه‌وره‌ی شار چووم، شه‌وێك دنیا له بێده‌نگییه‌كی ترسێنه‌ردا بوو… ده‌رگای باڕه‌كان داده‌خران، به‌هۆی ڕووناكیی كزی گڵۆپی دارتێله‌كانه‌وه، سه‌رخۆشه‌كان ده‌یانتوانی شوێن هه‌نگاوه خواره‌كانیان له‌سه‌ر زه‌وییه‌كه دانێن. باڵنده‌كانی سه‌ر داره‌كانی باخچه‌كه‌ش ئۆقره‌یان گرتبوو، ده‌نگیان نه‌ده‌بیسترا. چوومه شوێن دیداره‌كه‌مان، پیره‌مێرده‌كه له‌وێ نه‌بوو.
یه‌كێك له كارگوزاری باخچه‌كه به‌ره‌وڕووم هات و وتی: ده‌توانم یارمه‌تیت بده‌م؟
وتم: به‌ڵێ، سوپاس چاوه‌ڕێی پیره‌مێردێك ده‌كه‌م، بڕیاره لێره‌دا بیبینم.
وتی: ببوره، دوێنێ لێره‌دا كۆچی دوایی كرد، به‌ڵام ئه‌م نامه‌یه‌ی پێداوم بۆت.
نامه‌كه‌م لێوه‌رگرت و سوپاسم كرد، باخچه‌كه‌م به‌جێهێشت. گه‌یشتمه ماڵه‌وه، نامه‌كه‌م كرده‌وه (سڵاو، دڵگران مه‌به، منیش نازانم كه‌ی له‌دایكبووم… دایكی خۆمم نه‌دیوه. وه‌ڵێ وه‌ك تۆ ڕه‌نگه كۆمه‌ڵێك كه‌س باوكم بووبێت. وه‌ك ئێستا كه وڵات پڕه له زڕباوك… من دایكتم ده‌ناسی ئه‌و له 19 -9 -1988 له ته‌مه‌نێكی گه‌نجێتیدا بێكه‌س ده‌بێت و ده‌كه‌وێته سه‌ر شه‌قامه‌كان و بۆ بژێویی ژیانی خۆی، هه‌موو كارێك ده‌كات، تا دواجار ژیان لێی ده‌تۆرێت و ده‌بێته پارووی چه‌وری گورگه چاوبرسییه‌كان. دوای ساڵێك وپێنج مانگ و هه‌ژده ڕۆژ، تۆ له‌دایك ده‌بیت، به‌ڵام حه‌ڤده ده‌قیقه پێش له‌دایكبوونت، دایكت ده‌مرێت… خوات له‌گه‌ڵ.)
نامه‌كه هیچ ناوێكی له‌سه‌ر نه‌بوو. به‌روارێكی سه‌یره، ئه‌و شه‌وه به نائارامی سه‌ر له‌سه‌ر بالیفه‌كه‌م ده‌نێم (چۆن دوای حه‌ڤده ده‌قیقه له مردنی دایكم، له‌دایك ده‌بم، ئه‌دی پیره‌مێرده‌كه بۆ ئه‌وه‌ی بۆ ڕوون نه‌كردمه‌وه له‌نامه‌كه‌دا.)
شه‌و له‌خه‌ونمدا دایكم به به‌رگێكی سپییه‌وه دێته خه‌وم و پێم ده‌ڵێت (ته‌مه‌نت دوو ده‌یه‌یه له‌گه‌ڵ ئه‌و ته‌مه‌نه‌ی له‌ناو جه‌سته‌مدا به‌ڕێت كرد.)
من ڕۆژی له‌دایكبوونم ونه، نازانم چ ڕۆژ و مانگ و ساڵێك له‌دایكبووم.
