مێزگردێک سەبارەت بە ئەزموونی یەکێتی بێکاران لە کوردستان …4
مێزگردی گێڕانەوە و پێداچوونەوە و ھەڵسەنگاندنی ئەزموونی یەكێتی بێكاران لە كوردستان و خەباتی جەماوەریی لە ساڵانی ١٩٩٢ تا ١٩٩٨
بەشی چوارەم:
كاركردی ڕێكخراوه ڕامیارییهكان لهو ڕێكخراوهدا له چ ئاستیكدا بوو، یا بهواتایهكی دیكە پهیوهندی نێوان ڕێكخراوهكه و گروپه ڕامیارهكان چۆن بوو؟
سیروان عەلی :
وهك پێشتر ئاماژم پێكرد، حزبه دهسهڵاتدارهكان (یهكێتی بێكاران)یان به دوژمنی سهرسهختی خۆیان دهزانی .بهڵام ئهوهندهی بگهڕێتهوه بۆ ڕێكخراوه چهپهكان. دیاره له سهرهتا و له دواتریشدا ئهوان ههرگیز بۆ پهرەسهندنی ئهو ڕێكخراوه (یهكێتی بێكاران) به ڕۆشنی و به بهرنامهوه تهعاملیان لەگەڵیدا نهكردوه. سەرەڕای ئەوەش دهتوانم بڵێم ههر پێشڕهوییەك یان دهسكهوتێك كه له خانهی بهرژهوندی چینی كرێكاردا تۆماركرابێت، ئهوا ئهو ڕيوته به ههموو جیاوازهكانییەوه بهگشتی ئهم ههلهیان هێنابووه بوون . دیاره ئهمه لایەنه ئیجابییەكاییەتی، بهڵام به نیسبهت نوشستی (یهكێتی بێكاران)ەوە وهك ئهزمونێكی خەباتی جهماوهریی و له دروستكردنی باری سهربهرەوخواربوونی ئهم ڕێكخراوەدا، پشكی كهمیان بهرناكهوێت، كه دهتوانم له یهك خاڵدا كۆیبكهمهوه؛ ئهویش لهباربردنی ئهو ڕێكخراوه له داگیركردنی سهربهخۆیی یهكێتی بێكاراندا چڕ بووهوه، ئهم ڕێكخراوه لهوەدا شكستی خوارد، كه وهك ڕێكخراوهیهكی جهماوهریی دوور له ئینتمای سیاسی بێكاران لهخۆبگرێت و بێكاران بتوانن ئهم یهكێتیه به هی خۆیان بزانن. دیاره ئهم كاره (نوشست) له پرۆسهیهكی درێژماوهدا بهو ئاسته گهیشت. ھەرچەندە له سهرهتادا ڕێكخراوه چهپهكان سهندیكا و ڕێكخراوه دروستكراوهكانی سهربهدهسهڵاتیان به ( ڕێكخراوه زهردهكان ) ناودههێنان، بهڵام دواتر ئهمانیش ھەر وەك پارتە ڕاستڕەوەكان و دەسەڵات، دهستیان به دروستكردنی ڕێكخراوه زهردهكانی سهربهخۆیان (نەك سەربەخۆ ! ) و داگیركردنی ڕێكخراوهكانی بێكاران و ئاوهرهكان و ژنان . . هتد، كرده كارێكی ئاسایی، كه ئهمڕۆكه كهس ناتوانێت ڕەخنه لەو حاڵته بگرێت، یهكسهر دهڵێن ” ئهوە دهسهڵاتداران بۆ ئهوان دهیكهن، دهبێت ڕێكخراوهی سهر بە بهرهی چهپیش ههبن. كه تا ئهو شوێنهی كۆمەڵگە كۆمەڵگەی دوو چین و دوو بهرژهوهندی بێت، شتێك بهناوی (سهربهخۆ) بوونی نییه”. بۆیه ئهمه باشترین پاساوە بوو بۆئەوەی كه ڕێكخراهوه كرێكارییەكان به موڵكی حزب بزانن، تا ئهو جێگهی حزب خۆی نوێنهری بهئاگای بهرژهوهندی ئهو چینه بێت. دیاره وهك پێشتر باسمكرد، ڕێكخراوه چهپهكان بۆ پاڵپشتیكردن و بەرەوپێشبردنی یهكێتی بێكاران زۆر فهوزایی و بێپرنسیپ و بێبهرنامه بوون، بهڵام بۆ داگیركردنی یهكێتی بێكاران و دژایهتی ههڵسواروانی یهكێتی بێكاران، كه له درهوهی سیاسهتەكانی حزبی كۆمونیست كاریاندهكرد، زۆر به بەرنامەوە ههڵسوكهوتیان دهكرد. پرۆسهی لەباربردنی یهكێتی بێكاران لهو كاتهوه دهستیپێكرد، كه ململانێكانی نێوخۆی (حزبی كۆمونیست)یش لەنێو بنكهی یهكێتی بێكاراندا دهكران و یهكلاییدهكرانهوه. شهڕی گهورهی ههرسێ ڕێكخراوی دژ به یهك، كه دواتر بوون به پێكهێنهری حزبی كۆمونیست ( ڕهوتی كۆمونیست – یهكێتی خهباتی كۆمونیزمی كرێكاری- سهرنجی كرێكار) لەنێو یهكێتی بێكاراندا دهكرا، من خۆم یەكێك بووم له بهشداربووانی ئهو ململانیانه، كه دواتر وەكو دهروێش له شهووڕۆژێكدا به نامهیهكی (مەنسوری حیكمهت) ئاو كرا بهو ئاشوبهدا و شهڕهكه بۆ نێوخودی ئهو حزبه پێچرایهوه. دیاره دوای دهستلهكاركێشانهوهم له حزبی كۆمونیست له مانگی چواری ساڵی ١٩٩٤دا. ئهم دیاردهیهم زیاتر بە ڕۆشنی بۆ دەركەوت، كه ئێمه به پێچەوانهی بهرژهوهندییەكانی چینی كرێكارانەوە ههڵسووكهوتمان كردووە. وەكو پێشتر وتم، دوای سهرنهكهوتنی یهكێتی بێكاران له ڕووبەڕووبوونەوەیدا لەگەڵ دهسهڵات له ١٩٩٣/٦/١٩دا، ئیتر بهتهواوتی داخوازییەكانی بێكاران و ئامانجهكانیان پێچرانهوه و ململانێكانی نێوخۆی حزبی كۆمونیست جێگهیانی گرنهوه. له سهرهتادا ئهم ململانێیانه له چوارچێوهی تاكهكاندا بوو. شهڕ له سهر ئهوه ههبوو؛ كێ قسهكهری سهرهكییه؟ دواتر لهلایهن حزبی كۆمونیست و ناوهندییەكهیهوه، ئەوەی كە كێ تهزكیهكراوه. ئیتر جارێك بهڕێز (عبدالرحمان مەولوود) كۆبوونهوهی لهگهڵ دهكرا و دهنگۆی ئهوه بڵاودهبووهوە، كه ناوهندی ئهویان تەنیا ئەویان وەك نوێنهری تاقانهی یەكێتی بێكاران بۆ كونگرهكهیبان بانگكردوه و تهعامولی لهگهڵ دهكرا. كه ئهمه بۆ خۆی دهبووه مایهی نیگهرانی بۆ ئهوانی دیكە . دواتر حزبی كۆمونیست بهمهش ڕازی نهبوو، ههستا بهدانانی بهرپرسی ڕێكخراوه جهماوهرییەكان، كه ( شەماڵ عەلی ) بوو وەك نوێنەری حزب لە ڕێكخراوە جەماوەرییەكاندا و بۆخۆی له بنهڕەتدا هیچ پهیوهندی به (یهكێتی بێكاران)ەوە نهبوو. لهبهرئهوهی له حزبهكانی دهسهڵاتدا. ئهم پۆسته و ئهم ئۆرگانه له مێژبوو ههبوو، كه لهم ڕێگایهوه ڕێكخراوهكانی خۆیان چاودێرییدهكرد و سەرپەرشتیدهكرد و ئهندامهكانی ئهو ڕێكخراوه به نامه و به تەزكیهی ئهو ئۆرگانه له پۆستهكاندا دادهنران و لادهبران. بهڵام ئهم بهڕێزه وەكو نوێنەری حزبەكانهی تریش نهبوو. بۆیه خۆی ڕاستهوخۆ له دركردنی بڕیارهكانی بێكاراندا بهشدار دهبوو و ئاماده دهبوو. ئێستاش له بیرمه له مهسهلهی دروستكردنی فیدراسیۆندا ههوڵی جوار جۆر دهدرا بۆ ئیحتواكردنی ناڕەزایەتییەكان جارێك كاك شماڵ ڕاستهخۆ وهك نوێنهر حزب بهشدرای كۆبونهوهی بێكارانی كرد. نهك تەنیا وهك خاوهنی تاپۆی بیكاران، بهڵكو به ههژمونێكی خۆزاڵكردنەوە به سهر نهیارانی فیدراسیۆن له سهر سهری ژوورهكهی بێكاراندا دادهنیشت و دهدوا، دیاره ئێمه (كاوه، سیروان، ئاكۆ ) بهم پێشنیاره قایل نهبووین. ئهو كاته حزبی كۆمونیست ههستان بهگرتنی كۆبوونەوە له دهرهوهی یهكێتی بێكاران له ماڵهكاندا بۆ قایلكردنمان، كه بۆ ئهو مهبهستهش ئێمهیان كۆ كردهوه ( كاوه، شاپور، قابیل. سیروان، نادیه ، گۆران ،. . به ئامادهبوونی (ئاسۆ كهمال) لهلایهن حزبی كۆمونیستهوه. ئێمه ههرچهنده بهم باره ڕازینهبووین، بهڵام له ڕێگهی دهنگدانهوه لەنێو لێژنهی نوێنهرایهتی، كه زۆر لهمێژبوو مشروعیهتی لهدهستدابوو، به هۆی نەگرتنی كۆبوونەوەی گشتی بۆ ماوهیهكی زۆر، ئیتر له ڕێگهی دهنگدانی نێوخۆی ئهو لیژنهیه پهیتا پهیتا ئهندامیان بۆ لیژنهی نوێنهرایهتی زیاددهكرد، بهبێ گهڕانهوه بۆ هێج پرنسیپێكی شورایی یان كۆبوونەوە گشتییەكان، ئیتر بهو جۆره لیژنهی نوێنهرایهتییان پركردبوو له دهنگدهری زۆر قایل و پاشان سهپاندیان.
ئاكۆ محەمەد :
وەك پێشتر وتم، سەرەتا واتە هەوڵ و چالاكییەكانی ١٩٩١ تا ١٩٩٣ بۆ ڕێكخراوە ڕامیارییەكان گرنگییەكی ئاوای نەبوو، تەنیا وەك ئەڵتەرناتیڤی بنكە داخراو و شورا تێكشكاوەكان لەبەرچاویاندەگرتن، بەڵام كاتێك كە زانییان خەڵكی لە دەوری ڕێكخراوەكان بەتایبەت یەكێتی بێكاران لە كوردستان كۆبووەتەوە، ئیتر هەر یەكە لە شوێنی خۆیەوە و لەڕێیی ئەندامانی گوێرایەڵ و پایەخوازەكانیییەوە كەوتە مۆنۆپۆڵكردن و دۆمینەتكردنی ڕێكخراوەكە و چالاكەكانی ڕێكخراوەكە [ لێرەدا بەپێیویستی دەزانم، كە نموونەیەك كە دوایی كرایە ئەزموونێكی دیكەی تێكشكاو بھێنمەوە و بیكەمە سەلمێنەری دەربڕینەكەی ھاوڕێ سیروان و پاڵپشتی بۆچوونەكانی خۆم. لە بەھاری ١٩٩٣دا كۆمەڵێك لاو و خوێندكاری دەوروبەری حزبی شیوعی عیراق، كە لە ڕامیارییەكانی ئەو پارتە ناڕازیبوون و دواتر ھەندێكیان چوونە باڵی جیاوەبووی پارتی كاری سەربەخۆ، لەتەك مندا كەوتنە دۆستایەتی و بیروڕا گۆڕینەوە، ئەوكات من لەسەر ڕێكخراوی خوێنداكار و لاوانی سەربەخۆ پێمدادەگرت، كە ھەم داكۆكیكاری یەكسانی ژن و پیاو بێت و ھەم ڕێكخەری خوێندكاران و بەرزكردنەوەی داخوازییەكانیان. ئەو كات ھێشتا حزبی كۆمونیستی كرێكاریی عیراق دانەمەزرابوو و من ئەندامی بەشی ئاشكرای ڕەوتی كۆمونیست و پەیامنێری ڕۆژنامەی بۆپێشەوە بووم، ھەرچەندە كاتی خۆی لە بنكەی ڕەوتی كۆمونیست لە ھەڵەبجە بۆ سەرنجڕاكیشانی ڕێكخراوەكەمان بۆ خەباتی جەماوەریی چین و توێژەكان بە دیاڕێكخراوی خوێندكاران ھەوڵمدابوو و بێسەرەنجام بوو،سەرەڕای ئەوەش دیسانەوە نامەیەكم ئاڕاستەی كۆمیتەی ڕێكخستنی شارەكان كرد و تێیدا ڕەشنووسی بەرنامە و پەیڕەونامەیەك كە بۆ ئەو چەند خوێندكار و لاوە ئامادەم كردبوو، لەتەك نامە و ڕونكردنەوە و داواكاری خۆمم ئاڕاستەكردن، بەڵام ئەو جارەیان وەك ھەوڵەكەی ساڵی ١٩٩١ سەردەمی بنكەی ھەڵەبجە داواكەیان پشتگوێ نەخست، بەڵكو بەوە وەڵامیان دامەوە، كە “ھاوڕێ ئاكۆ تۆ خەریكی ڕێكخستنی خوردەبۆرجوازیت”. من وەڵامەكەی ئەوانم بەھەند وەرنەگرت و درێژەم بە پەیوەندی و كۆششی خۆمدا و دواتر كۆمەڵێك خوێندكاری بەشەكانی زانكۆی سەلاحەدین كە زۆربەیان خەڵكی سلێمانی و ھەڵەبجە و دوكان و كەركووك و ھەولێر بوون و یەكەمین كۆبوونەوەی ئامادەكاریی بۆ ڕێكخراوی -ئەگەر بە دروستی ناوەكەیم لەبیرم مابێت- خوێندكارانی شۆڕشگێڕ، كە لە باخچەی كرێكاران لەتەنیشت خانەی بێسەرپەرشتان و بنكەی تەندروستی گەڕەكی ئیسكان بوو، بەشداریم تێداكرد، ھەڵبەتە وەك خوێندكار نا، وەك پەیامنێری بۆپێشەوە و وەك چالاكی ئەو بوارە، لەتەك ھاوڕێ شلێر)دا چووم و ھاوڕێ بژار (ئازاد) كە ئەندامی لێژنەی خۆجێی ھەولێری ڕەوتی كۆمونیست بوو، لەوێ بوو. پاش شەش مانگێك من بەرەو وڵاتی توركیە سەری خۆم ھەڵگرت و كاتێك كە لە شەوی سەری ساڵدا دیپۆرتكرامەوە، دیتم ئەندامانی حزب، ئەوانەشی كە چەكداری بنكەبوون، سەرو لیڤیكسێكیان لەبن باڵیانداناوە و دەڵێن “ بۆ كۆبوونەوەی خوێندكاران دەچین”.]
بەڵێ وەك بەرەنجامی وەها هەوڵ و پلانێك، لەتەك یەكتردا (ڕەوتی كۆمونیست و یەكێتی خەباتی كۆمونیزمی كرێكاری و سەرنجی كرێكار ) جەنگی ڕۆڵ و كارایی یەكتریان دەكرد و ڕێكخراوەكەیان كردبووە مەیدانی كێبڕكێ و ململانێ چەپیی و پێگەخوازییەكانی خۆیان و زۆربەی كاتی دانیشتن و كۆبوونەوەكانی نێوخۆی ڕێكخراوەكەیان بەو مشتومڕانەوە بەسەردەبرد، بەڵام كاتێك كە دەنگێكی سەربەخۆ یا ناكۆك بەو نەخشە و پلانە پێشتر ئامادە و دیاڕێكخراوەكانی ئەو هێڵە ڕامیارییە (كۆمونیزمی كرێكاری) دەربكەوتایە، جەنگی پێگەخوازیی ڕێكخراوەكانی خۆیان وەلادەنا و دەكەوتنە تۆمەتباركردنی كەسەكە بە وتنەوەی وتە ئامادەكراوەكانی (چەپرەوی مناڵانە و ئەنارشیتبوون و نەزانین و بێدەركی و ناواقیعیبوون و زۆرێكی دیكە). ئەمەش بەرامبەر ئەندامانی خۆیان و بەرامەر كەسانی دیكەی دەرەوەی خۆیان هەر وابوو. هەڵبەتە ئەوكات وەك پێشتر وتم، من ئەندامی (ڕ. ك) بووم، بەڵام هەمیشە لە خەباتی جەماوەری و تێڕوانینمدا بۆ شێوازی خەباتی جەماوەری و ڕێكخستنی ڕێكخراوەیی و تەنانەت خودی چەمكی شورایی، لەتەك ڕێكخراوەكەم جیاوازیم هەبوو، تەنیا شتێك منی بەوانەوە دەبەستەوە، ڕادیكاڵبوونی ڕێكخراوەكە بوو لەچاو ڕێكخراو و پارتە چەپەكانی ئەو سەردەمە.
گۆران عەبدوڵڵا :
یەكێتی بێكاران هەر لەسەرەتایی كاری خۆیەوە هەوڵی دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ ڕێكخراوە سیاسییەكان بەتایبەت بەرەی چەپ و كۆمۆنیزم دا، تەنانەت (حیزبی كۆمونیستی ئێران)یش كە كاری ئەو پەیوەند نەبوو بە كوردستانی عێراقەوە، دیارە هەموو ئەو ڕێكخراوانە هەریەكە و بەدەوری خۆی بەدەنگی بانگەوازەكەمانەوە هاتن، ئەوەی بیرم بێت و وەكو بەڵگە لەبەردەستمدا بێت نامەیەكی هاوڕێیانی سەرنجی كرێكار بوو بە ئیمزای ج ڕێنوار، خەسرەو سایە،ئاسۆ كەمال و سامان كەریم (١٠٠) دیناریان وەكو كۆمەك دا بە یەكێتی بێكارانی هەولێر لە ٢٦.١١.١٩٩٢دا. هادی مەحمود سەرنووسەری ڕۆژنامەی ڕێگای كوردستان ئامادەیی تەواوی خۆی بۆ یارمەتیكردنی ڕێكخراوەكەمان دەربری، بڵاودەبونەوەی هەموو بەیاننامەكانمان و ڕۆژنامەی دەنگی بێكاران وەكو هەواڵێك لە گۆشەیەكی ڕۆژنامەی ڕێگای كوردستاندا بڵاودەبوونەوە ، دیارە ئەم كارەی ڕێگای كوردستان درێژەی نەكێشا و ئەو پەیوەندییەیان لای خۆیانەوە ڕاگرت. پەیوەندی بەردەواممان لەگەڵ حیزبی زەحمەتكێشانی كوردستان و پارتی كاری سەربەخۆ هەبوو. ڕۆژنامەی (بۆپێشەوە) بەنامەیەكی فەرمی پێیانراگەیاندین كە بۆ پێشەوە لە خزمەتی ڕێكخراوەكەدایە.
كێشەیەك كە ئەحزابی سیاسی لە دونیایی ئێمەدا هەیەتی، ئەوەیە ئەگەر لە چوارچێوەی فیكر و سیاسەتەكانی ئەو پراكتیس نەكەیت، ئەوە بەر نەفرەتیان دەكەویت، دیارە نەك هەر ڕاستەكان بەڵكو بۆ چەپەكانیش هەروابوون. بۆیە لەگەڵ چوونەپێشەوەی كارەكانمان كێشەی زۆرتر و دووركەوتنەوەی ئەوانەی كە دوێنێ خۆیان بە هاوڕێ و خەمخۆری بێكاران دەزانی، دەكەوتەوە.
ئاكۆ محەمەد :
ببوورن لێرەدا دەمەوێت بگەرێمەوە سەر پرسێك كە ھاوڕێ سیروان قسەی لەسەر كرد، ئەویش كێشمەكێشی ڕەتكردنەوەی سەپاندنی پرۆژەی پێشتر لەسەرەوە ئامادەكراوی (فیدراسیۆنی سەرتاسەری ڕێكخراوە كرێكارییەكانی كوردستان)ی (حككع) بوو، دوانیوەڕۆیەك لە دوكانی ھاوڕێیەك لەژێر بنكەی (یەكێتی بێكاران) لە لای ھاوڕێ ڕێبوار دانیشتبووم، ھاوڕێ (كاوەی حەسەن) ھات و گوتی “كۆبوونەوەمان ھەیە لەمەڕ دروستكردنی فێدراسیۆنی سەرتاسەریی ڕێكخراوەكان، بۆ نایێت؟” ڕاستییەكەی من بەھۆی چووم بۆ توركیە، لە كارەكانی ڕێكخراوەكان دابڕابووم و دەمێك پێش پێكھاتنی (حككع) وازم لە ئەندامەتی ڕەوتی كۆمونیست ھێنابوو، بەڵام لە ڕێگەی ھاوڕێیانەوە بەتایبەت ھاوڕێیان (سیروان، گۆران، كاوە و شاپور)وە تا ڕادەیەكی زۆر ئاگاداری كاروباری ڕێكخراوەكانی یەكێتی بێكاران و كۆمەڵەی ئاوارەكان و تەنانەت لە ڕێگەی كۆمەڵێك ھاوڕێی دیكەوە ھاوڕێیان (عەزیمە، نەزمیە،مەمەخان و بەھرە و نازە –خەڵكی سلێمانی- و بەھار-خەڵكی قەڵادزێ-)ەوە ئاگاداری ڕێكخراوی سەربەخۆی ژنان بووم. بەڵام چوونم بۆ ئەم كۆبوونەوەیە، بووە ھۆی بەشداری تەواوم لە كۆبوونەوە و كێشمەكێشەكانی دواتر لەسەر بەرپاكردنی یەكی ئایاری ١٩٩٤ و خۆپیشاندانی دژی جەنگی نێوخۆ و زۆرێكی دیكە. منیش چوومە سەرەوە بۆ دانیشتنەكە و لەوانەی كە ئامادەبوون و من لەیادم ماون، ھاوڕێیان (سەردار حەمید، شاپوور، عەبدوڵڵا سڵێمان، گۆران، سیروان، كاوە، عەبدولڕەحمان مەولوود، دلێر، چەند ھاوڕێیەكی دیكەی لێژنەی باڵای یەكێتی بێكاران و وەستا سابیر [كە لە سلێمانییەوە بەنیازی دەرچوون بۆ توركیە لەتەك عەبدوڵڵا سلێمان، ھاتبووە ھەولێر]). لەو كۆبوونەوەدا (شەماڵ عەلی) ئامادە نەبوو، بۆ ڕۆژی دوایی، كە ئەندامانی حزب، ئەویان لە بوونی دەنگی ناكۆك و دژ بە چۆنیەتی قڵپكردنەوەی فیدراسیۆنە كارتۆنییەكەیان وەك كڵاو بەسەری ئێمەدا، ئاگاداركردبوو و ئەوە بوو ڕۆژی دوایی ھاتبوو بەر بە بۆچوونە نەیارەكان بگرێت.
لە كۆبوونەوەی یەكەمدا ھەر كەسە بە نۆرە لەو بارەوە قسەیكرد و بەزۆری لەسەر چۆنیەتی پێكھێنان و پرنسێپڵەكانی فیدراسیۆن قسەیان نەبوو، كە ھاتە سەر من، بەوە دەستمپێكرد، كە “ فیدراسیۆن پێداویستی ھەموو كاتێكی ڕێكخراوەكان بووە، بەڵام بەو جۆرە نا، كە ئێستا وەك ھەوڵی شاردنەوەی تێكشكانەكان و پووكانەوەكان پەنای بۆدەبرێت و لە سەرەوە بسەپێنرێت، ھەروەھا بەدیاڕێكخراوی زۆر لەسەر یەكگرتنی ئازادانەی ڕێكخراوەكان لە فێدراسیۆن و كۆنفیدراسیۆندا داكۆكیم كرد و پێداگریم لەسەر ئەوە كرد، كە فیدراسیۆن بە واتای توانەوەی ڕێكخراوەكان نییە، بەڵكو بە واتای گرێدانەوەی ھاوپشتی چینایەتی و سەرتاسەریكردنەوەی ھەوڵەكانە و ھەموو ڕێكخراوێكی نێو ئەو فیدراسیۆنە مافی پاڕاستی تەواوی ئازادی خۆی لە بڕیاردان و بەشداریكردن و نەكردن لە چالاكییەكانی ئەو فیدراسیۆنەدا ھەیە”.
ئیتر ئەمە بووە پنتكی تەقینەوەی جیاوازییەكان بەڕووی ئەندامانی پێداگری حككع لەسەر پێشنیارەكەیان بە دیاڕێكخراوی بە ڕووی ھاوڕێیان (وەستا سابیر و عەبدوڵڵا سلێمان و دلێر) دا، ھەر لەوێدا ھاوڕێیان گۆران و كاوە و سیروان ھاوبۆچوونیان لەتەك بۆچوونەكەی من دەربڕی و كۆبوونەوەكە لە ھەڵا و ناڕەزایەتیدا كۆتایھات و درێژەی بۆ بەیانی دانرا.
لە كاتی ھاتنەخوارەوە لە قادرمەكانی بنكەدا، ھاوڕێ كاوە شانێكی لێدام و وتی “ھەتیو ئاژاوەیەكی باشت نایەوە”، منیش بە گوێمدا چرپاند وتم قسە مەكە، با ھاوڕێیان بە ھەڵە ئاوا تێنەگەن، كە پێشتر تۆ و من بە پلانەوە بەشداریمانكردووە و ئەمە دژایەتی پارتەكەیانە. ئەوە بوو، ڕۆژی دوایی لێپرسراوی ڕێكخراوە جەماوەرییەكانی (حككع – شەماڵ عەلی) ھات چاكەت و پانتۆڵیكی تەواو نوێ و بۆینباخێكی زاقی بەستبوو، بەداخەوە كە ئەمە دەڵێم [تەنیا وێنەی دەسەڵاتدارێكی لەھۆشی مندا بەرجەستەكرد]، بەم دەستەواژانە دەستی بە قسەكانی كرد “ بیستوومە دوێنێ ھەندێ كەس دژایەتی پێشنیارەكانی حزب كردووە و بۆچوونی فەوزەویان دەربڕیوە، ئەمە بۆ ئێمە بە ھیچ شێوەیەك قابیلی قبوڵ نییە … “.
ئەوە بوو لەوێشدا پاش قسەكردن و پێداگری ھەر یەك لە ھاوڕێیان (كاوە و گۆران و سیروان)، منیش بە بەڵگە و نموونەی دیارەوە پێداگریم لە بۆچوونەكانم كرد و بە ئەوم گوت “ ئەگەر ئێوەش وەك چەپەكانی ١٩٧٩ی ڕاپەڕینی ئێران خەریكی خۆسەپاندن بەسەر ڕێكخراوە و ناڕەزایەتییە جەماوەرییەكاندا بن، ئەو ڕۆژێك دێت، كە ئێوەش وەك چەپەكانی ئێران لە پایتەختەكانی ئەوروپاوە خەون بە كوردستانەوە ببینن” .
ھەرچەندە لایەنگرانی سەپاندنی فێدراسیۆنێكی كارتۆنی لەسەرەوە بەسەر ڕێكخراوەكانی ئەوسادا، بە ھەموو شێوازێكی توند و تەنانەت ھێڕشكردنە سەر كەسایەتی و بۆچوونی بەرامبەر، ھەوڵی پاشەكشێپێكردنی ئێمەیان دا، بەڵام ئێمە ئەو ھاورێیانەی كە لەسەرەوە ناومھێناون توانیمان بە لێكدانەوە و بەڵگە و بڕواپێھێنانی بەرامبەر، مەرجی خۆمان بەسەر نوێنەر و قسەكەرانی حزبدا بسەپێنین، بەوەی بڕیاری چوونە نێو فێدراسیۆنێك، كە پێشتر لە نێوەندی پارتێكدا بڕیاری لەسەردراوە و لە سلێمانی ڕاگەیێنرابوو و سەرنووسەری ئۆرگانەكەشی دیاڕیكرابوو، تەنیا لە سیمینارێكی ئاشكرادا و بە بەشداری ھەموو ڕێكخراوەكان و كەسە چالاكەكان لە ھۆڵێكی وەك (ھۆڵی میدیا)دا لێدوانی لەسەر بكرێت و بڕیاری لەسەر بدرێت، دەتوانین بەشداری بكەین. ئەو زانیارییانە لەسەر چۆنیەتی پێكھێنانی یەكشەوەی فیدراسیۆنی كاریكاتێری لەو جۆرە كە لە سلێمانی سازیاندابوو، من بۆخۆم پاش كۆبوونەوەی ڕۆژی یەكەم لە ھاوڕێ (گۆران)م بیستن، كە (ئاڵا فەرەج) وەك سەرنووسەری ئۆرگانی ئەو فیدراسیۆنە كاریكاتێرییە دیاریكرابوو و تەنانەت لە كۆبوونەوەی ڕۆژی دووەمدا ھاوڕێ گۆران بە جۆرێك پەنجەی بۆ ڕاكیشا و ناوی نا” دابەشكردنی خێزانیی كاروبارەكانی فیدراسیۆن” و بە نوێنەری حككع گوت “ئەمە پرسە گورگانەیە، كە بە ئێمەی دەكەن!”
ببوورن، ئەم ڕۆشنكردنەوەیەم، تەنیا وەك تێبینییەكە و مەبەستم قەبەكردنی ڕۆڵی خۆم نییە، بەڵام دەمەوێت مێژوو بەو جۆرە تۆماربكەین، كە ڕوویداوە، دەكرێت ھەر یەكە لە ئێمە بەجۆرێك شتگەلێكمان لەبیرنەمابن، بەڵام بە ھەوڵی ھەموومان، دەتوانین یاداوەرییەكانمان تەواوگەری یەكدی بن .
ئایا ههموو ڕێكخراوێك دهیتوانی بهجۆڕێك كاركردی لهو ڕێكخراوه یا كارایی لهسهر كاركردهكانی ههبێت؟
سیروان عەلی :
دیاره ئهگهر پرسیارهكه ئهوهبێت، كە بهرنامهی سیاسی ڕێكخراو و حزبه سیاسییەكان و ههروهها ئهندامهكانیان دهیانتوانی له (یهكێتی بێكاران)دا جیگهیان ببێتهوه؟ ناتوانین به قهتعی بڵێن نهخێر، لەبەرئەوەی له بهرنامهی (یهكێتی بێكاران)دا ئهم جۆره بڕیاره نهبوو، كه ڕێگری له ڕێكخراوهكان بكات. ههر چهنده له سهرهتای دروستبوونی (یهكێتی بێكاران)دا كەسانی جۆرا و جۆر لەنێو ئهندامانی نوێنهرایهتیدا ههبوون، كه سهر به حزبه دهسهڵتدارهكانیشیان تێدا بوو، بۆ نموونە له لێژنهی نوێنهرایهتی ئوردگای (تۆبزاوا) خهڵكی سهر به پارتی و یهكێتی ههبوون (عەلی سام) نوێنهری بێكاران له (شاخۆران) پۆلیسی سەرسنوور بوو و سهر به پارتی بوو. دیاره دهیان نموونەی لهم جۆره ههبوون. بهڵام دواتر له كرداردا له دوا قۆناغهكانی ژیانی (یهكێتی بێكاران)دا سهربهخۆیی بێكاران لهلایهن حزبی كۆمونیست فهتح كرا. لهو بارهوه نموونە زۆرن، ئێمه دهبووایه كۆبوونەوەی گشتیمان ئهنجام بداییه، كه دواههمینیان كۆبوونەوەی گشتی ڕێكەوتی ١٩٩٢/١٢/١١بوو له شاری ههولێر، ئیتر لەو كاتەوە كۆبوونەوەی گشتی ئهنجامنهدهدرا. هۆیهكی سهرهكی ئهوەبوو، كه ترس لهوه ههبوو، ئهندامانی یەكێتی و پارتی خۆیان ئامادهكردووه، خۆیان بۆ نوێنهرایهتی بێكاران ههڵبژێرن، كه بۆ خۆی پرسیارێكی دههێنایه بهرههم؛ ئهویش ئهگهر یەكێتی و پارتی له ڕهوته سیاسییەكانی تر به ئهمهكترن و سیاسهتی ئهوان جیگهی متمانهی بێكارانه، ئیتر تۆ بۆ بهری پێدهگریت؟ دواتر ئهوه كێشهی خۆته نهك نهكردنی كۆبوونەوەی گشتی. نموونەیهكی تر وهستا محمد كه سهر به ڕهوتی ناسیۆنالیستی بوو، بهڵام له كۆبوونەوەی گشتی دهنگی هێنابوو و ئهوهی جێگهی سهرنج بوو، كه بهرزترین ڕێژهی دهنگی هێنابوو، بهڵام له پۆستی سهرهكی (یهكێتی بێكاران)دا دووردهخرایهوه. دیاره ئهمه له ڕێگهی دهنگدانی ناو لیژنهی نوێنهرایهتی، ئهم ڕێگریهی بۆ دروستدهكرا ، ھەڵبەتە ئهویش ههوڵی ئهوهی دەدا، كه سایهی خۆی فهرزبكات، لهبهرئهوهی زۆر داوای ئهوهی دەكرد، بكرێت به سكرتێر، چونكه زۆینەی دهنگی هێنابوو. بهڵام ههر چۆنێك بێت، ئهو كهسه ئیدارهی پێنهكرد، ناچار نوێنهرایهتی جێهێشت. بهدهر لهوان ههر ڕهوتێكی تر سهری ههڵبدایه زۆر بە ئاگاییەوه دژایهتی دهكرا. دیاره یهكهم ڕهوت كه له سهرهتادا شەڕی جدی بهرامبهر كرا. ئهنارشیستهكانی شاری ههولێربوون، ئهگهر ئهم پێناسهیه دهقیق بێت. ئهنارشیستهكان یان بڵێن ئهوانهی ناویان ئاوا نرابوو، كە ئهنارشیستن، كۆمهڵێك بوون، بهڵام كهسایهتی زۆر چالاك بوون، ھاوڕێ (جمال چاوشین ،كاوهی مام سهید، سیراون نزاره، محمود،. . هتد) كهسایهتی جمال چاوشین یهكێك بوو له دامهزرێنهرانی یهكێتی بێكاران له شاری ههولێر. بهڵام دواتر به هۆی دژایهتی گروپهكانی كۆمۆنیزمی كرێكاری زۆر تهنگهبری بۆ دروستدهكرا. دوای ئهوهی حزبی كۆمونیست دروستكرا و شەڕی نێوخۆی گروپهكانی كۆمۆنیزمی كرێكاری كۆتای هات تای تهرازووی ئهم كێشمه كێشه به لای كۆمنیزمی كرێكاری شكایهوه. ئهو كاته ئیتر له بهردهم ئهو ھاوڕێیانه هیچ چارهیهك نهما یان بێكاران بهجێبهێڵن یان كۆمۆنیزمی كرێكاری ههزمیان بكات. دیاره ئهوهی دووم ڕوویدا و حزبی كۆمونیست زۆر سیاسیانه بهم كارهیان ههستان به دهعواتكردنی جمال جاو شین بۆ كۆنگرهی یهكهمی حزبی كۆمونیستی كرێكاری. كه دواتر زۆربهی ئهو هاوڕێیانه له حزبی كۆمونیستدا بوون ئهندام. ئهوهی لێرەدا جێی ئهماژهیه، ههرچنده هاوڕێ جمال چاوشین له حزب نزیك بووبووه، بهڵام ههر بهوه ناوزهد دهكرا كه سندیكالیسته و دهیهوێت (یهكێتی بێكاران) بكات به سندیكا. بهڵام له گشتدا یهكێتی بێكاران موڵكی حزبی كۆمونیست بوو.
گۆران عەبدوڵڵا :
یەكێتی بێكاران لەلایەن چەپە سۆشیالیستەكانەوە دامەزرابوو لەو نێوەندەش كۆمۆنیزمی كرێكاری بەشی شێری بەردەكەوت، ئاساننەبوو مەیلە سیاسییەكانی تر یان كەسانی سەربەخۆ دەنگ و رەنگیان تێیدا دەركەوێت. كۆمەڵگەی كوردستان، كۆمەڵگەیەكی بارگاوییە بە سیاسەتێكی حەماسییانە، واتە ئەوەندەی جڵەو بۆ ئینتما سیاسییەكە شۆڕدەكات، ئەوەندە بەرژوەندییە بنەرەتی و گشتییەكان لەبەرچاوناگیرێت، بە زمانێكی تر سیكتاریستبوون بەتەواوی باڵی كێشابوو بەسەر زهنماندا. لە فەزایەكی وادا پرەنسیپە بنەرەتییەكانی دیموكراسیش لە یارییەكی بێلەزەت زیاتر تێناپەڕن. ئەوانەی توانای جوڵاندنی خەڵكیان هەبوو، ئایدیۆلۆژیایان خستبووە پێشی نانەوە، بۆیە ئاساننەبوو، ئەوەی دروستتكردبوو، بیخەیتە بەر ڕەحمی یارییەكانی دیموكراسی. ئەوە بۆ من و ئەوەی بەرانبەریشم هەر وابوو.
ئاكۆ محەمەد :
لە وەڵام بەم پرسیارە دەبێت بڵێم [نەخێر]، تەنانەت وەك تاكە كەسیش ئەگەر لە دەرەوەی ئەو هێلە ڕامیارییە بووایە، ئەوا دەیان ڕێگری و پەراوێزخستنی دەخرایە بەردەم، باشترین نموونەش بوونی كەسێك بوو بەناوی (وەستا موحەمەد كە كۆنە ئەندامی كۆڕەك بوو)، جیابوونەوەكانی سلێمانیش هەر بەرەنجامی وەها مامەڵەكردنێك بوون. ئەمەش بۆ پاشكۆیی ڕێكخراوەی جەماورەی لە تێڕوانینی هێلی ڕامیاریی كۆمونیزمی كرێكاریی دەگەرێتەوە، كە هەمان تێڕوانینی سۆسیاڵ-دێمۆكراتەكان (بە ئاڵمانی و ڕوسییەوە)ە بۆ ڕێكخراوەی جەماوەریی و شێوازی خەباتی جەماوەریی و ڕۆڵی ئەو ڕێكخراوە لە گشتیێتی خەبات دژی سەروەری چینایەتیدا ھەبوو و لەو تێڕوانینەشدا كۆوبوونەوەی گشتی و ڕێكخستنی شورایی و ڕابەرایەتی بەكۆمەڵ تەنیا لە ملكەچی بێچەندوچووندا بۆ ڕێكخراوەی ڕامیاریی بەپێی سێنترالیزمی دیمۆكراتیك، دەبینێت و پەسەنددەكات و بۆ بردنەوە و مسۆگەریی پلان و مانەوەی خۆی لە سەركردایەتیدا پەنا بۆ دیاریكردن و بڕیاردانی پەنانەكی و ژێربەژێر و پێشتر یەكلاكراوە دەبات.
تێبینییەك لەمەڕ ئامادەبوونی ئەناركیستەكان (ئانارشیستەكان) لە یەكێتی بێكاراندا، دەبێت پێ لەو ڕاستییەدا بنێم، كە لە كوردستانی ١٩٩١ تا ١٩٩٧دا تا ئەو جێییەی من ئاگاداربم لە ھەوڵیر ئەناركیستەكان ئامادەنەبوون یا ونبوون، لەوانەیە ئەناركیستەكان لێرە و لەوێ وەك تاك ھەبووبن، بەڵام لە ڕێكخراوە جەماوەرییەكاندا زۆر بە دڵنیاییەوە دەتوانم بڵێم ئامادە نەبوون. ئەوەی كە بەو ناوەوە ھەبوو، ئەو (ماركسیست یا ماركسیست-لێنینستانە) بوون كە بە جۆرێك لە تاكتیكدا لەتەك باڵی كۆمونیزمی كرێكاریی وەك بالێكی ماركسیست-لێنینیست، ناكۆكیان ھەبوو. ئەو دوو ھاوڕێیە (جەمال چاوشین و كاوە)، كە كەسانی زۆر دڵسۆز و چالاكبوون، بەڵام ئەناركیست نەبوون، چ ئەوانیش و چ كەسانی دیكەی ناسراو بەوە، تەنیا لە پاگەندە و دژایەتی كۆمونیستە مەنسورییەكاندا ئەناركیست بوون، چونكە لەلای سەرانی ئەو پارتە، ئەوی گوێڕایەڵی كوێرانە و ملكەچی بۆ بڕیارەكانی نەكرادیە، ئەوا ئەناركیست بوو. باش لە یادمە ڕۆژێك پاش دەرچوونی ژمارە (٩)ی (پڕۆلیتاریا) ئۆرگانی ڕێكخراوی ڕەوتی كۆمونسیت، كە بە زۆری بابەتەكانی وەڵامێك بوون بۆ دەربڕینەكانی ئەوكاتی (ڕێبوار ئەحمەد، ئەحمەد موعین و .تد) لەمەڕ دروستبوونی پارتی كۆمونیستی كرێكاریی، لە پەرتووكفرۆشییەكەی ئێمە بەرامبەر سینەما كریستاڵ، كە چەند ھاوڕێیەكی ھەر سێ ڕیكخراوەكەی لێبوون و لەسەر مشتومڕەكانی ئەو باڵە، مشتومڕمان دەكرد، ھاوڕێ جەماڵ چاوشین بە پێداگری و ھێنانەوەی وتەكانی لێنین لەمەڕ پارتی كۆمونیست و ڕۆڵی ئەو پارتە و چۆنەتی دروستبووونی و بنكەی جەماوەریی، ڕەخنەی لە بۆچوونی ھەر سێ ڕێكخراوەكە [ڕەوتی كۆمونیست و یەكێتی خەباتی كۆمونیزمی كرێكاریی و سەرنجی كرێكار] ھەبوو و تا ڕادەی تێنەگەییشتن لە ماركسیزم و لێنیزم ڕەتیدەكردنەوە و ڕەخنەی لە ھێڵی ڕامیاریی كۆمونیزمی كرێكاریی [مەنسوڕیزم] دەگرت، ھەروا ھاوڕێ (كاوەی مام سەید)یش لایەنگر یا ئەندامی گروپێكی [ماركسیست] كۆمونیستی جیھانی بوو، لەوە دڵنیام، كە وەھا بیركردنەوەیەكی ھەبوو، بەڵام لە ئەندامەتییەكەی دڵنیانیم، ئەویش ھیچ كات ئەناركیست نەبوو و ھیچ كات لە ھێڵی ماركسیستی دەرنەچوو. ئەو ھاوڕێیانەی دیكە ئەوەندەی من بزانم ھەمان ھێڵی ڕامیاریی ھاوڕێ (كاوە)یان ھەبوو و ئەناركیست نەبوون، دەتوانین بڵێین ھاوڕێ سیروان نەزارە جۆرێك لە بیركردنەوەی ئەناركیستی ھەبوو، بەڵام ئەوكاتە تا ئەوەندەی من بزانم ئەو چالاك و بەشداری كارەكانی یەكێتی بێكاران نەبوو.
بەخشینەوەی تۆمەتی ئەناركیستی بەسەر ڕەخنەگرانی كۆمونیزمی كرێكاریدا، مۆدی ئەو ڕۆژانە بوو و تەنانەت خودی ئێوە ھاوڕێیان سیروان و گۆران، لەبەرئەوەی كە لە كێشمەكێشی داننان بە فیدراسیۆنی كاریكاتێری (حككع)دا و ھەروەھا لە كێشمەكێشی مەراسیمی یەكی ئایاری ١٩٩٤دا، لەبەرئەوەی كە ھاوبۆچوونییەكیان لەتەك ئێمە (ھاوڕێ كاوە و من)دا ھەبوو، ئەوانیش لەلایەن حككع و قسەكەرەكەی لە ڕێكخراوە جەماوەرییەكدا، تۆمەتی ئەناركیستبوونیان خرابووە پاڵ. بەكورتی ئەوی دژی بڕیارە ڕامیارییەكانی حككع و ئایدیۆلۆجیاكەی بووایە؛ ئەگەر كوردستانی بیری بكردایەتەوە، ئەوا ناسیونالیست و نۆكەری دەسەڵات بوو، ئەوەشی كە رادیكاڵ بیری بكردایەتەوە، ئەوا ئەناركیست بوو. من بۆخۆم لەو كاتەدا وەك بیركردنەوە كۆمونیست بووم و بڕوام بە پارتی جیھانی و نێونەتەوەییەكی كرێكاری ھەبوو، بەڵام بە ئەناركیست تۆمەتباردەكرام، ھەرچەندە بەتایبەت لە پرسی چۆنیەتی شێوازی خەباتی ڕێكخراوە جەماوەرییەكاندا لە ساڵی ١٩٩٢وەوە و لە پرسی پێكھێنانی فیدراسیۆن و ڕۆڵی یەكێتییەكاندا لە سەرەتای ١٩٩٤وە، بە كردەوە ئەناركیست بووم، بەڵام بە بڕیار و ویستی خۆم ئەناركیست نەبووم و ئاشنایەتیم لەتەك سەرچاوەی ھزریی ئەناركیزم و ئەناركیستەكان نەبوو، تەنیا لە ڕوانگەی ڕەخنەی حزبی شیوعی عیراق و كۆمونیزمی كرێكارییەوە (ڕەخنەی جەعفەری ڕەسا لە پەرتووكی كورتە مێژووی سۆشیالیزم) لە ئەناركیزم گەییشتبووم و تا ڕادەیەكی زۆر دەتوانم بڵێم ڕەخنەكەی (جەعفەری ڕەسا) لە سەندیكالیزم و ئەناركیزم لەو پەرتووكەدا، منی متووی ئەو ئەو ھزرە كرد.
ھەروەھا بەڵگەم بۆ ئەم پێداگرییانەم (ڕاپۆرتی سەندیكالیستەكانی سوید لەسەر كوردستانی عیراق/ وەرگێڕانی ھاوڕێ بەختیار موستەفا عارف) كە ڕێكخراوێكی ئەناركۆسەندیكالیستن و لە سەردانییەكەیاندا بۆ كوردستان لە ئۆكتۆبەری ١٩٩٤دا و لە دیمانەكەیاندا لەتەك ئەندامانی (یەكێتی بێكاران)دا ھیچ ئاماژەیەك بەبوونی چالاكانی ئەناركیست لەو ڕێكخراوەدا ناكەن . بە كرتەكردنەسەر ئەم بەستەرە، دەتوانن دەقی وەرگێڕدراوی راپۆرتەكە بخوێننەوە: http://www.dengekan.info/dengekan/11/9614.html . ھەڵبەتە مەبەستم لەم پێداگرتنە ئەوەیە، كە بڵێم، ئەگەر لەو كەسانە یا كەسانێكی دیكەی نێو یەكێتی بێكاران، لایەنگرانی ھزری ئەناركیستی دروستبووبن، ئەوا تۆمەتباركردن و دژایەتییەكانی ئەندامانی (حككع) ھاندەریان بوون.
درێژەی ھەیە ….
بۆ خوێندنەوەی بەشەکانی تر کلیکی بەشەکان بکەن لەخوارەوە:
بەشی یەکەم …
بەشی دووەم….
بەشی سێیەم …..
ئیمەیل
y.beekaran@post.com
ئەرشیڤی دۆكومێنت وبڵاوكراوەكانی یەكێتی بێكاران
http://issuu.com/yekeeti-beekaran
فەیسبووك