ڤیرونیکا بڕیاڕی مەرگی داوە !
ناونیشانی رۆمانێکە پاوڵۆ کویلهۆ لە ساڵی١٩٩٨ نووسیویەتی، تا ئێستا ١٠٠ ملیون دانە بەزمانە جۆر بەجۆرەکانی دونیا لێ فرۆشراوە، شایانی باسە ئەم رۆمانە کراوەتە فیلم هەروا گونجاندویانە بۆ تیئاتریش، من هەم فیلمەکەیم بینیوە، هەم رۆمانەکەشم خوێندۆتەوە، سەرگوزەشتەی ئەم رۆمانە باس لە کچێکی جوانی سلوڤینی ئەکا لەژێر ناوی ڤیرونیکا کەتەمەنی ٢٤ ساڵەو لە دێری ئافرەتان خانویەک بە کرێ گرتووە، ئیشەکەی ئەمینداری کتیبخانەیە، جارو باریش دەچێ بۆ بار دەخواتەوەو لەگەڵ پیاوێش دا دەڕوا !
دایکی و باوکێکی هەیە زۆر ڤیرونیکایان خۆش دەوێ، لەهیچی کەم نییە، بەمەنەلوژ دەڵی چەندین جار تووشی خەمۆکی هاتووم، بەڵام حەبم وەرگرتووەو گەڕاومەتە سەر ئێش، لە مێشکی خۆی وەک گریمان دائەنێ کە مێردی کردووە مێردەکەی ناپاکە لەگەڵی دواتر زگی پڕ ئەبێ، مێردەکەی جاری تر ناپاکی لێدەکا، ئەمیش هەوڵ ئەدا سەرنجی راکێشی !
ئەمە وەک مەنەلوژ بەڵام لە واقیع دا مێردی نەکردووەو بڕیار ئەدا کایەی خۆکوژی بکا، سەرەتا بیر دەکاتەوە دەمارەکانی دەستی ببڕێ بەڵام پێشبینی وێنەی نوقم بوونی خۆی دەکا لە خوێن، لەوانەیە لای دایک و باوکی ئەم وێنەیە یادگارییەکی تاڵ بەجێ بهێڵێ، جارێکی تر بیر دەکاتەوە لە ساختومانێکی بەرزەوە خۆی فرێ داتە خوارێ، وێنای ئەنجامی ئەم رووداوەش دەکا کە بە سەروجەستەیەکی شکاوەوە، ڕەنگە لە یادەوەری دایک و باوکی بمێنێتەوە، بۆیە وەک ئافرەت بیردەکاتەوە کە بەشیوەیەکی رومانسی خۆی لە ناو ببات تەنانەت ئەگەر نەمردیش شوینەوارێ خراپی رووداوەکە لەسەری نەبێ، پلان دائەنێ بۆ شەش مانگ حەبی خەو کۆبکاتەوە، کاتێ کۆیان دەکاتەوە وردی ناکا و تێکەڵێ شلەیەک بکا هەڵیقورێنێ بەڵکو دانە دانە قووتی ئەدا تاوەکو پانتایی پەشیمان بوونەوە لە پێشی دا بەرفراوان بێ، پێش ئەوەی حەبەکان قووت بدا خانوەکەی خاوێن دەکاتەوە، حەبەکان لەسەر مێزێک دائەنێ دانە، دانە قووتی دەدا، دیارە حەبەکان دەستبەجێ کاریگەری نانوێنن، دایناوە ١٠خولەکی پێ بچێ، ئەم دە خولەکە خۆی سەرقاڵ دەکا بە گۆڤارێکەوە، ناونیشانی بابەتێکی سەرنجی ڕادەکێشێ (سلوڤینیا کەوتۆتە کوێ یەوە؟) دەڵێ تا ئێستا خەڵک نازانێ سلوڤینیا کەوتۆتە کوێ یەوە، کەواتە دەکرێ پاساوی خۆکوشتنەکەم بەمەوە گرێ بدەم، بڕیاڕ ئەدا نامەیەک بۆ دەستەی نووسەرانی گۆڤارەکە بنووسی، هەروا چەند پرسیارێکی فەلسەفی بەخانەکانی مێشکی دا گوزەر دەکەن، ئاخۆ خودا هەیە؟ ئەو لەسایەی رژێمێکی کومونیستی هاتۆتە دونیاوە، پێ وایە مەرگ کوتایی بە هەموو شت دێنێ، بەڵام دایک و باوکی ئیماندارن و هاتووچووی کڵێسا دەکەن، قسەیەکی دایکی بیر دەکەوێتەوە کە دەڵێ خوا ئاگای لە ڕابوردوو ئێستاو ئایندەمانە ! خۆی دەدوێنێ و دەڵێ کەواتە خوا بەرپرسیارە لە خۆکوشتنی من !
ئیدی دەیەوێ بڕشێتەوە، لەبەر خۆیەوە دەڵێ، ئەگەر برشێمەوە پلانەکەم پووچەڵ دەبێتەوە، بەم شێوەیە دە خولەکە کوتایی دێت و ئاگای لەخۆ نامێنێ، لەم کاتەیە لە ناکاو کابرایەک لە زەنگی دەرگاکە ئەدا، کاتێ هیچ کەس وەڵامی ناداتەوە، ئەویش خۆی دەکا بە ژوورداو فریای ڤیرونیکا دەکەوێ، کاتێ ڤیرونیکا چاو دەکاتەوە لە نەخۆشخانەی دەروونی (ڤیلیت) خۆی دەدۆزێتەوە، دەست وقاچی بە قەروێڵەکەوە بەستراوە، دوو پەرەستارو دکتۆرێک بە سەریەوەن، دکتۆرەکە پرسیاری لێ ئەکا کە ناوی دایک و باوک و ساڵروژی لە دایکبوون وشوێنی نیشتەجی بوونی بڵێ، ئەمیش بەهوی دەرزی بێهوشکەرەوە هەندی وەڵامی بیرچووە، دواتر دایک و باوکی سەردانی ئەکەن، سەرەتا رازی نابێ چاویان پێ بکەوێ بەڵام دکتۆرەکە کە ناوی ئیغۆرە رازیی دەکا، ڤیرونیکاش بە ساردی یەوە پێشوازی یان لێ دەکا، دایکی پێ دەڵێ هەر لێرە مەمێنە، سەردانمان بکە با لەماڵەوە پێکەوە بین، دایکی بە دکتۆرەکە دەڵێ پیانولێدەرێکی باشە ئاوازەکانی موزارت و باخ لێ ئەدا، بەمناڵێ دایکی هانی داوە بۆ فێربوونی پیانو بەڵام پێ گوتووە کە موسیقا نان دەرناکا، دەبێ لەبواری دیکە بخوێنی کە پارەی ئایندەت دابین بکا، بەم جۆرە بوو بە ئەمینداری کتیبخانە، بەڵام لەبەردەم دکتۆرەکە نکوڵی دەکا کە لە پیانو بزانێ !
لەکاتێ پشکنینی ڤیرونیکا لەلایەن دکتۆر ئیغۆرەوە، دکتۆر پێ دەڵێ ئەو حەبانەی قووتت داوە کاری کردۆتە سەر پروسەی ئیش کردنی دڵت و دڵتی تێکداوە، بۆیە تا وەکو پینج رۆژ بوارت ماوە بژیت، ڤیرونیکاش دەڵێ؛ کەواتە تا ئەو پینج روژە ئەوەی دڵم بێەوێ ئەیکەم، ئەو ئینسانە لەناخی خۆم دەدۆزمەوە کە گوزارشتی ڕاستەقینە لەمن دەکا، نە ئەو کەسەی دەوروبەر دروستی کردووە، دوایی کە دەچێتە قاوشەکان چاوی بە نەخۆشێکی تر دەکەوێ کە ئافرەتەو ناوی ( زدکا) یە نەخوشی خەمۆکی یی هەیە، ڤیرونیکا پێدەڵێ من شێت نیم، مانای شێتی چی یە؟ (زدکا) وەڵامی پرسیارەکەی ناداتەوە بەڵام چیرۆکی ئەوسیحربازەی بۆ دەگێڕێتەوە کە شلەیەکی سیحری کردۆتە ناوئاوی بیری مەملەکەتێکەوە، هەموو دانیشتوانی شێت دەبن تەنیا پادشاو ژنەکەی لەو ئاوەیان نەخواردۆتەو بە ساغی دەمێننەوە بە شێوەی لوژیک بیردەکەنەوە، خەڵکەکە پێشیلی یاسا دەکا لەو دەمە پادشا فەرمان دەر ئەکاو رێنمایی بۆ پولیس دەرئەکا کە بیانگرن، پولیسەکانیش ئاوەکەیان خواردوتەوە رەتی فەرمانەکانی پادشا دەکەنەوە تێکرا دەیانەوی دەسەڵاتی پادشا بروخێنن، پادشاش ناچار دەبێ دەڵێ واز لە دەسەڵات دەهێنم بەڵام ژنەکەی رازی نابێ دەڵێ با ئێمەش لەو ئاوە بخوینەوە، کاتێ لە ئاوەکە دەخونەوە لەیەکتر تێدەگەن و پادشا تا ئاخری ژیانی بە فەرمانرەوا دەمێنێتەوە!
(زدکا) دەڵێ، ئەو خەڵکەی دەرەوەی (ڤیلیت) لەئاوەکەیان خواردۆتەوە، ئیدی ئەو ماوەی پینج رۆژە، چەندین چاوپێکەتن روو ئەدا لەنێوان ڤیرونیکاو دکتۆر ئیغۆردا، ڤیرونیکا پێدەڵێ من شێت نیم، من ویستومە خۆم بکوژم و کۆتایی بەژیانم بێنم، مانای شێتی چی یە؟
دکتۆر ئیغۆریش پرسیارێک ئاراستەی ئەکا و دەڵێ ئەمە چی یە لە ملم؟ ڤیرونیکا دەڵێ بوینباغە، دەڵێ، کەواتە تۆ شێت نییت، دەڵێ، ئەگەر ئەم پرسیارە ئاراستەی شێتێک بکەیت، لە وەڵام دا دەڵێ، پەرۆیەکی ڕەنگاو ڕەنگت لە مل دایە، لە رۆمانەکە پاوڵۆ بۆچوونی خۆی لەسەر بوینباغ دەخاتە روو کە سیمبولێ دەسەڵاتەو، دەسەڵات زەوت کردنە لەکەسانێ دی، کاتێ لە ماڵەوە دەیکەینەوە هەست بە ئازادی حەوانەوە دەکەین !
ساختمانی خەستەخانەکە پێشتر بنکەیەکی سەربازی بووە، بەسەرمایەگوزاری دەرەوە کراوەتە نەخۆشخانە، خەرجی نەخۆشەکان لە ئەستوی خۆیانە، دکتۆر ئیغۆر وێرای ئەوەی روڵی چارەسەری نەخۆشەکان ئەگێرێ، لەهەمان کات دا خەریکی لێکوڵینەوەی دەروونی یە، بە پێ ئەو ڕاپورتانەی کە ڕۆژانە دەینووسی لەسەر نەخۆشەکان!
ڤیرونیکا چاوی بە ئافرەتێکی تر دەکەوێ بە ناوی ماریاو تەمەنی ٦٥ ساڵە و خەڵکی سلڤادۆرە، ٤٠ساڵ خەریکی پیشەی دادوەری بووە، مێردو مناڵێ هەیە بەڵام دووچاری هەڵچوونی دەروونی بووە ( مانێک ) ماریا پێدەڵی، یاری لەگەڵ جەستەی خۆت بکە!
ئەم قسەیە لە یادەوەری ئەو کاتەی ڤیرونیکا دەمێنیتەوە، تا ڕۆژێکیان چاوی بە کورێکی تەمەن ٢٨ ساڵە دەکەوێ، ناوی ئەدواردەو تووشی نەخۆشی شیزوفرینیا بووە، شیزوفرینیا بەواتای دابڕان لە واقیع و دروست کردنی جیهانی تایبەتی بە خۆی و سارد بوون لە پەیوەندی دا و لە دەست دانی (تواصل ) بە پیرەوە چوون !
ئەدوارد قسە لەگەڵ کەس ناکا و بڕوای بەکەس نەماوە، تەنیا پەیوەندیی لەگەڵ ماریا هەیە، ماریاش بەردەوام وەک کوڕی خۆی بایەخ و خوشەویستی پێ ئەدا، ئەدوارد نزیکەی سێ ساڵە لە نەخۆشخانە دایە، شەوێکیان ڤیرونیکا سەیری مانگ دەکا، خوشەویستی ژیان لەناخی چەکەرە دەکا، دەست دەکاتە لێدانی پیانو، ئاوازی موسیقا سەرنجی ئەدوارد ڕادەکێشێ و دەڕوا بۆ لای ڤیرونیکاو بەدیاریەوە ڕادەوەستێ، لەو دەمە ڤیرونیکا خۆی رووت دەکاتەوەو دەستی ئەدوارد دەگرێ و بۆ ناوگەڵی خۆی دەیهێنێ کەچی ئەدوارد هیچ کاردانەوەیەک نانوێنێ دواتر دەست لە ئەندامی نێرینەی ئەدوارد ئەدا بە هەمان شێوە هەستی ئەدوارد ناجوڵێ، لەم کاتە ڤیرونیکا یاری لەگەڵ جەستەی خۆی دەکا بەشێوەیەک کە پێشتر نەیکردووە، ئەدوارد تەنیا سەیری دەکا، سەیرکردنێکی پڕ بەزەیی، ڤیرونیکا لەزەت لەم ڕاوەستان و بینینەی ئەدوارد دەکا، بۆ ڕۆژی دوایی ڤیرونیکا دەچێ بۆ لای دکتۆر ئیغۆرو باسی یاری کردن لەگەڵ جەستەی خۆی دەکا بە خەیاڵاتێک پێشتر پێ وایە قەدەغە بووە، دکتۆر ئیغۆریش سێکس وەک موتیڤ دەکاتە خاڵێک و دەیخاتە سەر لێکوڵینەوەکەی.
لە ڕاستی دا لە رۆمانەکە ئاماژە بەوە نەکراوە کە ماریا خەڵکی سلڤادۆرە چۆن گەیشتۆتە نەخۆشخانەیەکی دەروونی لە سلوڤینیا بەڵام باس لە پیشینەی ئەدوارد کراوە کە باوکی نوێنەری یوغسلافیا بووە لە پاڵیوزخانەی بەرازیل، ئەم کوڕە تاقانەیان هەبووە زۆر بەناز پەروەردەیان کردووە بە نیازی ئەوەی لە داهاتوودا ببێ بە کەسایەتی یەکی دیبلۆماسی بەڵام ئەدوارد لە رێڕەوی ژیانی دا مادە هوشبەرەکانی تاقی کردۆتەوە، زیاتر حەزی لە جلی مارکە بووەو بایەخی بە کچان داوە، مارسیدسێکی بانزو ڕانندەیەک هەمیشە لەگەڵی بووە، تا رۆژێکیان کچێکی بەرازیلی دەناسێ ڕێرەوی ژیانی دەگۆڕێ، کاتێ دەیهێنێ بۆ ماڵەوە بخور دەسوتێنن و بەچەندین سەعات سەیری وێنەی فریشەو سیمبولی جۆراوجۆر ئەکەن، تا رۆژێکیان ئافرەتەکە پێ دەڵێ، پایسکلێک بکڕە تاوەکو بچین سەیری ئەو شوێنە بکەین کە مادەی کریستیالی لێ یە، بە سەیرکردنی وزەی پوزەتیڤ وەردەگرین !
دایک و باوکی نیگەران دەبن لە بیرکردنەوەو هەڵس و کەوتی کوڕەکەیان بۆیە پێدەڵێن واز لەم کچە سەیرە! بێنە دوو ساڵی تر ئەچین بۆ فەرەنسا یا ئەڵمانیا لەوێ کچێکی گونجاو دەناسی کە لە گەڵ ژیانی ئایندەی دیبلۆماسیت دا بگونجێ کەچی کوڕەکەیان سورە لەسەر بیروڕاکانی خۆی پایسکل دەکڕی و لەکاتێ ڕویشتنی بۆ بینینی کریستال لەسەر شەقام ماشین لێ ئەدا و بۆ ماوەی مانگێک دەست و قاچی لەگەچ دەگرن تەنانەت دووجار لە رێگای پاڵیوزی ئەمریکاوە، گروپی پزیشکی ئەمریکی سەردانی کوڕەکە دەکەن بەمەبەستی پشت ڕاستکردنەوەی بۆچوونی دکتۆرەکانی بەرازیل، لێرەدا دەبێ ئەوەش بڵێم ئەدوارد سەروەختێک بایەخی بە وێنەکێشان ئەدا، بەڵام دایک و باوکی لەبەرچاویان خست ! دوایی دکتۆرەکان بۆیان دەرکەوت کە ئەدوارد شیزوفرینیای هەیە، رووداوی سەر شەقامەکە کاری لە خانەکانی مێشکی کردبوو، لەنەخۆشخانەی بەرازیل یەکی لە پەرەستارەکان پەرتوکێک بە ئەدوارد ئەدا، ئەم پەرتوکە زۆر سەرنجی ڕادەکێشێ، تیایدا هاتووە کە ئیسلامەکان پەیڕەوی لە قورئان دەکەن، کریستیانەکانیش ئینجیل یان هەیەو جووەکانیش تەورات، خودانەناسەکانیش قسەکانی ئەرستۆ هەروا باسی داروین دەکا کە دەڵێ بنەچەی ئینسان مەیمونە، باسی فروید دەکا کە پێداگری لەسەر خەون دەکا، باسی کولومبس دەکا کە چۆن زێروتەڵای ژنە پادشایەک تەرخان کرد بۆ دۆزینەوەی کیشوەرێکی تر، باسی مارکس دەکا کە چۆن دەڵێ هەڵی یەکسان بۆ هەمووکەس برەخسێنرێ و ئینسانیش شایانی ئەوەیە !
بەڵام ئەدوارد هیچ یەک لەو پەرتوکانەی نەخوێندۆتەوە، کاتێ لە نەخۆشخانەی سلوڤینا دەبێ تەنیا چەند دێرێ شاعرێکی ئینگلیزی سەرنجی ڕادەکێشێ کە دەڵێ؛
بەخۆم گوت.. چارەنووسێکی بێ ئەقڵی یە
چارەنووسی منیش هەروا دەبێ
بڕۆ، نانەکەت بەخۆشی بخۆ
بەلەزەتەوە شەرابەکەت بنوشە
لەبەر ئەوەی خودا ڕازی یە لە کارەکانت
جلەکانت هەموو کاتێ سپی بێ
ویژدانت پیویستی بە چاکە نەبێ
لەگەڵ ئەو ئافرەتەی خۆشت ئەوی ڕابوێرەو لەزەت وەرگرە
لەو رۆژە ناهەقانەی خوا پێ داوی لە ژێر خۆر دا
لەبەر ئەوەی ئەوە بەختتە لە ژیان
لەو ماندووبوونەی کە ماندوو دەبێ لەبەر خٶردا
بەدوای ڕێگای دڵت بکەوە
حەزی چاوەکانت بگێڕە
بزانە کە خوا لێ پێچینەوەت لەگەڵ دەکا.
ئەدوارد بەدەنگی بەرز دەڵێ لە دوا رۆژ دا خوا لێ پێچینەوەم لەگەڵ دەکا ! منیش پێ دەڵێم لە قوناغێکی ژیانم سەیری ( با ) م کرد تۆ وم نەوەشاند، سودم لە رۆژەکانم نەبینی، تەنانەت ئەو شەرابەی بۆم ئامادەکرا نەمخواردەوە، بەڵام رۆژێکیان بینیم ئامادەم کە بگەرێمەوە سەر ئیش و باسی دیتنەکانم بکەم لەسەر بەهەشت وەکو ئەوانەی پێش من کردیان، بوش و ڤان کوخ و بتهوڤن و ئەنیشتاین و شێتەکانی تر !
هەروا لە نەخۆشخانەی دەروونی ڤیرونیکا تووشی گروپێک ئەبێ بەناوی برایان ئەمانە سوفین بەڵام ڤیرونیکا سەری لە ڕێ و ڕەسم و سروتیان دەرناکا تەنانەت رۆژێک لە قاوشەکە گاڵتەی پێ دەکەن، ڤیرونیکایش راژدییەک لەگەورەکەیان ئەدا، دواتر پەشیمان دەبێتەوە، ئەم گروپە بۆیان هەیە لە نەخۆشخانە دەربچن و بگەرێنەوە، زمانحاڵیان دەڵێ باشترە لێرە بژین لەبەر ئەوەی بێکاری و هەژاری و تەنگەژەی ئابوری یان نییە بەڵام دیار نەکراوە کێ خەرجی بوونیان لەوێ دابین دەکا !
بەم شێوەیە خوشەویستی نێوان ڤیرونیکاو ئەدوارد کڵپە دەستێنێ، رۆژێکیان ئەدوارد هاوار دەکا و دەڵێ؛ دەمەوێ لێرە بڕۆمە دەرەوە، پەرستارەکانیش بە ناچاری تەزووی کارەبای لێ ئەدەن بە بەرچاوی ڤیرونیکاوە، لێرەدا باوڵۆ باسی شێوازی نائینسانی دەکا لە نەخۆشخانە دەروونیەکان !
دکتۆر ئیغۆریش کە پانتاییەکی زۆری رۆمان وتەنانەت فیلمەکەش لەسەرە، باسی زۆر فەلسەفەو لۆژیک دەکا بۆ نەخۆشەکان لەوانە پێ یان دەڵێ هەر دیاردەیەک کومەڵگا لەسەری رێککەوتووە بە عەقڵانیەت ناو زەدی دەکەن بەڵام دیوانگی لای هەموو کەس، هەر کەس بە جۆرێ، بوونی هەیە، ئەگەر هەر کەسێ پەیڕەوی لە دیوانگی خۆی بکا لەوانەیە ژیان زیاتر ئاشتی و ئارامی بەخۆیەوە ببینێ !
لە درێژەی قسەکانی دا دەڵێ؛ ئەوە ترسناکە کە رێگا لە دیوی دیوانگی خۆمان بگرین لەبەر ڕازی کردنی دڵی کومەڵگا، بە پێ تێڕوانینی ئەو جەستە لەم حاڵەتەدا مادەیەک دەرئەکا کە پێ دەڵێن ؛ فیتریول، بەزمانە بازاڕیەکە بەواتای ژەهر !
بێگومان وردەکاری رۆمانەکە زۆرە بەڵام ئەنجامەکەی ماریا پێوایە چاک بوەتەوەو داوای دەرچوون دەکا و دەڵێ؛ دەچم یارمەتی مناڵانی سلڤادۆر ئەدەم بەڵام دکتۆر ئیغۆر پێدەڵێ؛ سراییڤۆ نزیکترە برۆ بۆ ئەوێ!
ئەدوارد و ڤیرونیکایش پلانی ڕاکردن لە نەخۆشخانە پێکەوە دائەنێن و سەرکەوتوو ئەبن ئیدی لە دەرەوەو لەهەوای ئازاد بەخۆشی دەخۆن و دەخۆنەوە و رادەبوێرن بەڵام روون نییە ڤیرونیکا لە دوا رۆژ دا دەمرێ یان نە، بە ئەدوارد دەڵێ ؛ ئەگەر مردم وێنەی من ڕاکێشە ! دواتر دکتۆر ئیغۆر پولیسیان لێ ئاگادار دەکاتەوە، سەبارەت بە نەمردنی ڤیرونیکا دەڵێ؛ لەوانەیە ئەو چارەسەرەی لەم پینج رۆژەم پێ دابێ، کاریگەریی هەبووەو بوەتە هوی چاکبوونەوەی دڵی، هیچ شتێکیش لەزانستی پزیشکی دا مەحاڵ نییە !
دەڵێن باوڵۆ کویلهۆ لەم رۆمانە باسی ئەزموونی خۆی دەکا لەبەر ئەوەی چەند جارێک کەوتۆتە نەخۆشخانەی دەروونی و لێ هاتۆتە دەرەوە !
چ رۆمانە؛ نووسەر بەشێوەیەکی ئاسۆیی ئیشی لەسەر کردووە بەڵام لە فیلمەکەدا پوختکراوەکەی وەرگیڕاوە بگرە بوشایی زۆری تیایە ! بۆیە رێنماییم بۆ خوێنەری بەرێزی کوردزمان رۆمانەکە بخوێنیتەوەو فیلمەکەش ببینێ بەم جۆرە تیگەیشتنی تەواو لێ بەرهەم دێ !
نەهرۆ/ نەرویج
٣١/١٠/٢٠١٣
