له پێناو له بیرنهکردنی قوربانیانی، دکتاتۆریی و…و. جیهاد موحهمهد حهمهکهریم
له پێناو له بیرنهکردنی قوربانیانی، دکتاتۆریی و ڕاگهزپهرستیی و توندوتیژیی سهدامیهکان له عێراق دا!
له پێناو دووباره نهبوونهوهی ئهم تراژیدیا مرۆییانهدا !
له یادی ماتهمینی ساڵانهی پهلامار و قهسابخانهی ئهنفال و ههڵهبجه له کوردستانی عێراق دا.
وێنهی وهرگێر.
کازم حبیب و. جیهاد موحهمهد حهمهکهریم
الحوار المتمدن ـ ژماره 2584 ـ 13/3/2009له مانگی فهبروهری 1988 و له دوا مانگی جهنگی عێراق ـ ئێران دا، رژێمی عێراقی بهسهرچوو پهلامارێکی سهربازی فراوانی بهرپاکرد به ناوی "ئهنفال" دژی گهلی کوردستانی عێراق و هێزی پێشمهرگه ـ تیایدا ههموو دهسگا سهرکوتکهرهکانی بهکار هێنا به ژمارهیهکی گهوره له هێزی سوپا و هێزی تایبهت و جاش و دهسگاکانی ئاسایش و ههواڵگری سهربازی و بهکارهێنانی ههموو جۆره چهکێکی هێرشبهر، که لهو ڕۆژهدا، ئهم ڕژێمه دیکتاتۆرو ڕهگهزپهرستیی سهدامییه له دهستیدابوو.
له 16.3 ی مانگی ئایاری ساڵی 1988دا هێزی فرۆکهوانی عێراقی، ههستا، به بۆمبارانکردنی خهڵکی سڤیلی شاری ههڵهبجه، به چهکی کیمیایی، که 5000 ههزار مرۆڤ له منداڵ و ژن و پیاو و پیر و لاو، بوونه قوربانی، زیاتر له 5000 ههرزار کهسی تریش بریندار بوون، و گهیندرانه ئێران، بۆ چارهسهکردن.
پرۆسهی ئهنفال، درێژهی کێشا، تا مانگی ئۆکتۆبهری ساڵی1988، ئهم تاوانه، لهو جیگانهی که جێبهجیکرا خهڵکێکی سادهی دانیشتوانی ناوچه گوندنشینهکانی تیا بێسهروشوێنکرا، به نزیکه ههموو کوردستانی گرتهوه، و بووه هۆی له ناوچوونی 182 ههزار مرۆف.
له ماوهی چهند ساڵی پێشودا، به دهیان گۆری به کۆمهڵ دۆزرانهوه، که لاشهی ئهو خهڵکه ئهنفالکراوهی تیا بوو، زۆریان زیندهبهچاڵکراوو به دهمه شۆڤڵ خاک و خۆڵ بهسهردا کراوبوون. قهسابخانهیهکی ترسناکی پلانرێژ و بهبهرنامهی جێبهجێکارانی حیزبی بهعسی عهرهبی سوسیالیستی و ئهنجومهنی شۆرشی سهدام حسهین بوو، که به ڕاسپارده، کوڕه مامی سهدام حسهین، عهلی حهسهن مهجیدی ناوبراو به عهلی کیمیای سهرکردایهتی دهکرد.
تا ئیستاش، له بیرهوهری عێراقیهکان دا، به تایبهتی کوردهکان، وته تاوانبارییهکانی ئهم تاوانباره ماوه له دڵ و دهروونیان دا، که وتویهتی: ههموویان دهکوژم به چهکی کیمیایی…. کێ بهرههڵستی دهکات… کۆمهڵی دهوڵهتان؟ واوهتر چن بۆ جهههنم، کۆمهڵی دهوڵهتان وئهوانهی لهسهریاندهکهنهوه، تهنها به یهک ڕۆژ وازیان لێناهێنم، به لێدانیان به چهکی کیمیایی، بهڵکو تا 15 ڕۆژ به بهردهوام، به چهکی کیمیایی لێیاندهدهم و هێرشدهکهمه سهریان، تا دهیانفهوتێنم.
ههر لهوکاتهی که ڕژێمی سهدام، پرۆسهی سهربازی دوژمنکارانهی جێبهجێدهکرد دژ به گهلی کورد، بۆ لهناوبردن و پاکاتاوکردنی بهکۆمهڵ رهگهزییان، سهدام حسهین، نمایشێکی گڵاوی پێشکهشدهکرد ، داوای گهڕانهوهی هێزی ئوپزسوێنی عێراقی له کوردستان دا دهکرد، بۆ نوێکردنهوهی ڕێکهوتن و گفتوگۆکردن لهگهل ڕژێـم دا.
ئهم پیسی و گلاوییه، له باسکردن و چاوهڕوانکردن تێپهریبوو، بهڵام ئهمه خهسڵهتی ناسینهوهی ههموو ستهمکارانه له جیهان دا. له کاتێکدا که دهستی دابوه کۆمهڵکوژی دهرههق به گهلی کورد و منداڵ و نهوهی ئهم گهله و کۆمهڵێک له نهتهوهکانی تر، داوای له حیزبهکانی دیموکراتی کوردستان و یهکێتی نیشتیمانی و سوسیالیست و حیزبی شیوعی دهکرد، که بگهڕێنهوه بۆ گفتوگۆردن بۆ چارهسهکردنی کێشهکان لهگهڵ ڕژێم دا.
ئوپزسوێنی عێراقی، ههموویان، ئهم دهسپێشخهریه شێتانه تاوانییهیان ڕهتدهکردوه، و جهختیان لهسهر ئهوه دهکردهوه که ڕژێمی تاوانبار، بۆ داپۆشین و تێپهڕاندنی تاوانه چهپهڵهکانی دژ به خهڵکی بێتاون وسڤیل، له پرۆسهی ئهنفال و کیمیابارانی ههڵهبجه دا، داوای گتفۆکۆدهکات!.
ڕژێمی عێراقی ڕوخاو، ههندێک له سهرکردهکانی، سزای دادپهروهرانه درا بهسهریاندا و ههندێکیشیان چاوهڕوانی دادگایی و جێبهجێکردنی سزای دادپهروهرانه دهکهن. .. بهڵام گهلی کورد، لهگهڵ پێکهاتهکانی تری عیراق دا، سهرله نوێ، کهوتنهوه سهرپێ، بۆ پێکهێنانهوه و دروسکردنهوهی کوردستان و عێراق، و لهسهر بنهمای نوێی سهربهستی و دیموکراتی و مافی مرۆڤ ومافی نهتهوه و دادپهروهریی کۆمهڵایهتی. .. گۆرانکاریهکان، دهبێت چاکسازی و بهرژهوهندی خهباتگێرانی بهردهوام و گهلی کورد و ههموو گهلی عێراق له خۆبگرێت، به تایبهتی قوربانیانی دهستی داپلۆسێنهران و سهرکوتکاران و رهگهزپهرستان و فاشیهکان.
قوربانیانی شکۆمهند، به خۆڕایی و به تهڕن ناڕۆن، بهڵام، ئهمه بهسنیه، بهڵکو دهبێت، ههمیشه بیرمان بێت هۆکارهکانی به عاقاربردنی وڵات، بهرهو ئهم تراژیدیا و تهنگهژهیه، و خهباتکردن و ههوڵدان له پێناوی دووباره نهبوونهوهی دا بهردهوام بێت، دژ به ههموو ئهو هێزانهی که ستهمکاری و زوڵم و توقاندن دووباره دهکهنهوه، له ژێر ههرچ روخسارو ئاراستهو حیزبێک دا بێت. دهبێت زۆر ئاگادار و وریابین، ئهو بهعسیانهی له دهرگا گهوهرهکانهوه دهرپهڕێندران، له پهنجهرهکانهوه نهگهڕێنهوه.
جوانترین بهخشیش بۆ قوربانیانی ئهنفال و ههڵهبجه، خۆی، له خهباتێکی شێلگیرانهدا دهبینێتهوه، له پێناوی قهدهغهکردنی گێژهنگ و ململانێی سیاسی و پراکتیکهکردنی هێزی توندوتیژی، و ههوڵدان بۆ چارهسهری کێشهکان، به عهقڵانی و، به ڕێگایهکی ئاشتیانه و گفتوگۆ و به پێی بنهماکانی دیموکراتی و دهستوریی له عێراق دا.
دهبێت له پێناوی شکۆمهندی شههیدانی ئهنفال و ههڵهبجهدا بوهستین و یادیان له دڵ و دهرونماندا زیندوبێت، شهرم و خهجاڵهتیش بۆ ههموو ئهوانهی به ههرشێوهیک له شێوهکان بووه بهشدارییان کرد لهم پرۆسه بهدناوهدا،.
داوابکهین له ههموو عهرهب، له ههرکوێیهک ههبن، ئهوانهی که ههڵوێستیان وهرنهگرتوه دژ به ڕژێمی سهدام حسهین، و ئهم پرۆسه بهدناوانهیان شهرمهزار نهکردوه، ئیدانهی ئهم پرۆسه و قهسابخانه خوێناویانه بکهن که سهدام حسهینی دیکتاتۆر و ڕژێمهکهی بهرپایانکردن دژ به گهلی کورد به تایبهتی، و دژ به گهلی عێراق به گشتی.
پیرۆزترین و جوانترین ڕێز بۆ شههیدانی گهلی کورد و ههموو پێکهاتهکانی گهلی عێراق ههوڵدانێكی جددیه، بۆ دروستبوونهوه و نوێکردنهوهی شارهکان و گوندهکان و دامهزراوهکان و کێڵگه وێرانکراوهکان، به دهستی سهدامیه فاشیهکان، و قهرهبووکردنهوهی قوربانیان به دهست و دلێکی فراوانهوه.
جوانترین خهڵات، بۆیان، داواکردن لهو هێز و دهوڵهتانهی که سهدام حسهینی چهکدار کرد، به چهکی وێرانکاریی، له ناویاندا چهکی کیمیایی، به داوای لێبوردن له گهلی کورد و ههموو گهلی عیراق و قهرهبووکردنهوهیان بۆ دووباره درووستکردنهوهی ناوچه و دهڤهره کاولبوهکانیان و ههموو ئهوانهی زیانیانلێکهوت و توشی نهخۆشی دهرونی و دهماریی بوون.
ئێمه، داوادهکهین، له حکومهتی ئیتحادی له بهغداد، و له ههرێمی کوردستان و ههولێر، و ههموو هێز و حیزبه سیاسیهکانی عێراق، بۆ دانانی بهرنامهیهکی دارێژراو، بۆ پێکهینانهوه و دروستبوونهوهی سهرلهنوێ شارهکان و گونده کاولبوهکان و قهربووکردنهوهی زیانلێکهوتوان له ئهنجامی جێبهجێکردنی پرۆسهی تاوانی ئهنفال دا و پێکهێنانی لیژنهی باڵا بۆ ئهم مهبهسته.
کازم حهبیب.
12.3.2009.
